علائم رفلاکس معده و نکاتی چند در مورد آن
یکی از مشکلاتی که بیشتر افراد با آن روبرو می‌شوند، رفلاکس اسید معده است که معمولا با سوزش سر دل بروز پیدا می‌کند؛ اما چه دلایلی موجب می‌شوند که این مشکل برای بسیاری از افراد پیش بیاید؟ قطعا اگر کمی عمیق‌تر به این موضوع توجه کنید، متوجه می‌شوید که علائم رفلاکس معده پس از پرخوری نمایان می‌شوند.
طبق تحقیقات، افراد چاق جزء آن دسته از افرادی هستند که سوزش سر دل و علائم رفلاکس را تجربه می‌کنند. به طور کلی، در این بررسی‌ها نشان داده شده که 15 میلیون ایرانی و میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، به خاطر بروز این بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند. در ایران، 80 درصد موارد آندوسکوپی معده به دلیل ابتلا به رفلاکس انجام می‌شود. متاسفانه مردم ایران بابت درمان این بیماری که با رعایت یک سری از موارد می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد، هزینه‌های هنگفتی را پرداخت می‌کنند.
برای اینکه از بروز رفلاکس معده پیشگیری کنید، ابتدا باید با دلایل و علائم آن آشنا شوید. اگر می‌خواهید درباره این بیماری اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از ایده آل مگ را تا انتها دنبال نمایید.
رفلاکس معده چیست؟
در محل اتصال مری به معده یک دریچه وجود دارد که به آن اسفنکتر تحتانی مری (LES) گفته می‌شود. معمولا این دریچه به محض عبور غذا و ورود آن به معده بسته می‌شود. اگر LES به طور کامل بسته نشود، اسید تولید شده توسط معده وارد مری می‌شود. این موضوع باعث علائمی مثل سوزش قفسه سینه می‌شود که به آن سوزش سر دل یا ترش کردن گفته می‌شود. اگر این علائم بیش از 2 بار در هفته رخ دهند، به بیماری رفلاکس اسید مبتلا هستید که به آن بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) هم می‌گویند.
بافت مری این خاصیت را دارد که تا چند بار می‌تواند اسید وارد شده به داخل خود را خنثی کند؛ اما متاسفانه به دلایل مختلف مثل تغذیه نامناسب و پرخوری به تدریج مقاومت خود را از دست داده و دچار آسیب می‌شود.
علائم رفلاکس معده
در بدن انسان، هر بیماری با علائمی خود را نشان می‌دهد تا فرد بتواند نسبت به درمان آن اقدام کند؛ بنابراین، باید با علائم بیماری‌های شایع آشنا باشید. در این مطلب صحبت از علائم رفلاکس معده است که در ادامه، آن‌ها را به طور کامل برایتان شرح می‌دهیم. رایج‌ترین علائم رفلاکس عبارتند از:
افزایش بزاق
ترشح بزاق در داخل دهان، یکی از مکانیسم‌های حیاتی است که به هضم سریع‌تر غذا کمک می‌کند. اگر میزان بزاق تولید شده افزایش پیدا کند، نشانه این است که شما احتمالا دچار رفلاکس شده‌اید. اگر در حین غذا خوردن متوجه افزایش بزاق دهان و سخت شدن هضم غذا شدید، بدانید که بر اثر تغذیه نامناسب یا پرخوری زیاد به رفلاکس معده مبتلا شده‌اید.
درد در قفسه سینه
گاهی پیش می‌آید که بسیاری از افراد دردی را در ناحیه قفسه سینه خود حس کرده و به اشتباه دلیل آن را مشکلات قلبی بیان می‌کنند. در موارد کمی، درد قفسه سینه می‌تواند نشانه بیماری قلبی باشد. بیشتر اوقات، این دردها بر اثر رفلاکس اسید ایجاد می‌شوند؛ با این حال، اگر احساس کردید به مرور این درد در حال شدیدتر شدن است، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
ترش شدن دهان
ترش شدن دهان، از سایر علائم رفلاکس است که باعث می‌شود تا چند ساعت طعم ترش در دهان باقی بماند. بروز این مشکل در هنگام غذا خوردن ناخوشایند و آزاردهنده است؛ با این حال، بسیاری از افراد با ترش شدن دهان‌شان اصلا به این فکر نمی‌کنند که شاید بر اثر رفلاکس معده این علائم بروز کرده باشند. در بعضی از موارد، ضعف در قسمت کبد هم ممکن است موجب ترش شدن دهان شود. اگر برای مدت طولانی با مشکل ترش شدن دهان روبرو بودید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
التهاب ریه
آیا ممکن است در اثر رفلاکس دچار التهاب ریه شویم؟ جواب این سوال را اینگونه شرح می‌دهیم که گاهی اوقات پس از بازگشت اسید معده به مری، ریه هم از این اسید بی‌بهره نمی‌ماند. همین عامل موجب می‌شود تا ریه دچار التهاب شده و شما را درگیر عفونت ریه کند.
مشکلات تنفسی و خروپف در هنگام خواب
با بررسی علائم رفلاکس معده به این موضوع پی می‌بریم که ترش کردن معده مشکلات زیادی را به دنبال دارد. خروپف و بروز مشکلات تنفسی در هنگام خواب می‌تواند خبر از حرکت اسید معده به سمت دستگاه‌های تنفسی بدن بدهد. این اتفاق علاوه بر تنگی نفس و خروپف، احتمال بروز عفونت‌‌های تنفسی را افزایش می‌دهد.
مشکلات هضم غذا
رفلاکس معده با خودمراقبتی بهبود پیدا می‌کند؛ بنابراین، اگر به آن بی‌توجهی شود، به مرور زمان عفونت‌ها و زخم‌هایی را در داخل معده ایجاد می‌کند. این مشکلات باعث بروز بیماری‌های خطرناک‌تر شده و هضم غذا را با مشکل روبرو می‌کند.
سوزش معده
گاهی اوقات، افراد در معده خود سوزشی را احساس می‌کنند که یکی از نشانه‌های رفلاکس معده است. در این حالت، هنگامی که در حال خوردن غذا هستید، اسید از معده به مری رفته و شما همزمان در معده خود احساس سوزش می‌کنید.
سوء هاضمه
زمانی که معده ترش می‌کند، احساس درد و ناراحتی در قسمت فوقانی معده به همراه سوء هاضمه ظاهر می‌شود. از علائم سوء هاضمه می‌توان به آروغ زدن، دل درد، نفخ و سیری بیش از حد اشاره کرد. در این حالت، بدن درد بسیار زیادی را متحمل می‌شود که از علائم رفلاکس به حساب می‌آید.
سرگیجه
آیا سرگیجه هم می‌تواند از علائم رفلاکس معده باشد؟ بله، سرگیجه یکی از علائمی است که از ابتلا به رفلاکس خبر می‌دهد؛ اما چرا سرگیجه؟ دلیل این اتفاق این طور بیان شده است که در بعضی از حالات، اسید معده مستقیما به سمت مری برمی‌گردد که این موضوع موجب سرگیجه و حتی در مواردی استفراغ می‌شود. متاسفانه برگشت اسید معده به سمت مری و استفراغ ناشی از آن می‌تواند باعث از بین رفتن مینای دندان شود.
علائم رفلاکس حنجره‌ای- حلقی
رفلاکس حنجره‌ای- حلقی زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به مری رفته و به گلو می‌سد. این بیماری می‌تواند در هر فردی رخ دهد، اما معمولا با افزایش سن احتمال بروز آن بیشتر می‌شود. علائم رفلاکس حنجره‌ای- حلقی شامل موارد زیر می‌شود:
- سرفه مزمن (طولانی مدت)
- گرفتگی خفیف صدا
- نیاز به صاف کردن گلو
- گلو درد
- احساس توده در گلو
- مشکل در بلع
- حنجره قرمز و متورم
دلایل ایجاد رفلاکس معده
یکی از ناهنجاری‌های معده به نام فتق هیاتال از علل شایع رفلاکس معده محسوب می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که قسمت فوقانی معده و اسفنکتر تحتانی مری به سمت بالای دیافراگم حرکت کرده و وارد قفسه سینه می‌شوند. دیافراگم، ماهیچه‌ای است که معده را از قفسه سینه جدا می‌کند. در حالت عادی، دیافراگم به حفظ اسید در معده کمک می‌کند؛ اما در مبتلایان به فتق هیاتال، اسید به داخل مری رفته و علائم رفلاکس ظاهر می‌شوند.
ابتلا به رفلاکس معده دلایل دیگری هم دارد که عبارتند از:
- مصرف وعده‌های غذایی حجیم یا دراز کشیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن
- مصرف یک وعده غذایی سنگین و دراز کشیدن به پشت یا خم شدن در قسمت کمر
- خوردن میان وعده بلافاصله قبل از خواب
- مصرف بعضی از غذاها مثل مرکبات، گوجه‌فرنگی، شکلات، نعنا، سیر، پیاز و غذاهای تند یا چرب
- استفاده از نوشیدنی‌های الکلی، نوشابه‌های گازدار، قهوه و چای
- ابتلا به اضافه وزن یا چاقی
- سیگار کشیدن
- باردار بودن
- استفاده از آسپرین، ایبوپروفن، بعضی داروهای شل‌کننده عضلانی و داروهای کاهنده فشارخون
عوارض ایجاد رفلاکس معده
با گذشت زمان، رفلاکس معده و التهاب مزمن مری باعث بروز مشکلات زیر می‌شود:
- تنگ شدن مری: آسیب قسمت تحتانی مری توسط اسید معده باعث ایجاد بافت اسکار (زخم) می‌شود. بافت اسکار موجب تنگ شدن مری شده و بلع را با مشکل روبرو می‌کند.
- زخم باز در مری: اسید معده می‌تواند بافت مری را از بین برده و منجر به ایجاد زخم‌های باز شود. این زخم‌ها خونریزی کرده و باعث درد و اختلال بلع می‌شوند.
- تغییرات پیش سرطانی در مری (مری بارت): آسیب ناشی از اسید باعث تغییر بافت پوششی مری می‌شود. این تغییرات احتمال ابتلا به سرطان مری را افزایش می دهند.
تشخیص و درمان رفلاکس معده و تغییر صدای ناشی از رفلاکس
اگر بیش از 2 بار در هفته علائم رفلاکس اسید را مشاهده می‌کنید، وقت آن است که به پزشک مراجعه کنید. علائمی مثل سوزش سر دل، کلید تشخیص رفلاکس هستند؛ با این حال، پزشک برای تائید تشخیص و بررسی سایر مشکلات از یک یا چند روش تشخیصی زیر کمک می‌گیرد:
- بلع باریوم (باریم): این روش به تشخیص تنگی مری یا وجود زخم در آن کمک می‌کند. برای انجام این کار، باید محلول باریوم را بخورید تا با اشعه ایکس (X) بتوان ساختار مری را بررسی کرد.
- مانومتری مری: مانومتری عملکرد و حرکات مری و اسفنکتر تحتانی مری را بررسی می‌کند.
- پایش pH: با این روش می‌توان اسید موجود در مری را بررسی کرد. پزشک دستگاهی را به مدت 2-1 روز داخل مری قرار می‌دهد تا میزان اسید داخل آن را اندازه‌گیری کند.
- آندوسکوپی: از این روش تشخیصی برای ارزیابی مشکلات معده یا مری استفاده می‌شود. برای انجام آندوسکوپی، یک لوله بلند که در انتهای آن یک دوربین قرار دارد از طریق گلو وارد مری می‌شود. این کار با استفاده از داروهای بی‌هو‌شی و آرام‌بخش انجام می‌شود تا دردی را احساس نکنید.
- نمونه‌برداری: در حین آندوسکوپی، یک نمونه از بافت برداشته می‌شود تا از نظر وجود عفونت و سایر ناهنجاری‌ها در زیر میکروسکوپ بررسی شود.
درمان رفلاکس معده
احتمالا پزشک توصیه می‌کند که ابتدا شیوه زندگی خود را اصلاح کرده و از داروهای بدون نسخه استفاده کنید. اگر طی چند هفته بهبود پیدا نکردید، پزشک داروهای دیگری را تجویز می‌کند یا جراحی را پیشنهاد می‌دهد.
داروهای بدون نسخه
رایج‌ترین داروهایی که می‌توانید بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کنید، عبارتند از:
- آنتی اسیدها که اسید معده را خنثی می‌کنند: داروهایی مثل میلانتا و رولاید به تسکین علائم کمک می‌کنند؛ اما به تنهایی نمی‌توانند التهاب مری و آسیب ناشی از اسید معده را درمان کنند. زیاده‌روی در مصرف بعضی آنتی اسیدها باعث بروز عوارض جانبی مثل اسهال یا بیماری‌های کلیوی می‌شود.
- داروهایی که تولید اسید معده را کاهش می‌دهند: از این داروها که به آن‌ها مسدودکننده‌های گیرنده H-2 گفته می‌شود می‌توان به سایمتیدین، فاموتیدین و نیزاتیدین اشاره کرد. مسدودکننده‌های گیرنده H-2 به سرعت آنتی اسیدها عمل نمی‌کنند؛ اما تاثیر طولانی‌تری داشته و می‌توانند تا 12 ساعت تولید اسید را کاهش دهند. از نمونه‌های قوی‌تر این نوع داروها فقط با نسخه پزشک می‌توان استفاده کرد.
- داروهایی که تولید اسید را مهار کرده و به التیام مری کمک می‌کنند: این داروها که به آن‌ها مهارکننده‌های پمپ پروتون گفته می‌شود، در مقایسه با مسدودکننده‌های گیرنده H-2 قوی‌تر بوده و به مری فرصت می‌دهند که بهبود پیدا کند. لانسوپرازول و امپرازول جز داروهای مهارکننده پمپ پروتون هستند که می‌توانید آن‌ها را بدون نسخه پزشک تهیه کنید.
داروهای نیازمند نسخه پزشک
- داروهای مسدودکننده گیرنده H-2: دوزهای قوی فاموتیدین و نیزاتیدین جزء این دسته از داروها قرار می‌گیرند. به طور کلی، این داروها قابل تحمل هستند؛ اما استفاده طولانی مدت از آن‌ها احتمال کمبود ویتامین B12 و شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.
- داروهای مهارکننده پمپ پروتون: از این داروها می‌توان به لانسوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول و دکسلانزوپرازول اشاره کرد. اسهال، سردرد، تهوع و کمبود ویتامین B12 از عوارض جانبی داروهای مهارکننده پمپ پروتون محسوب می‌شوند.
- داروهایی که باعث تقویت اسفنکتر تحتانی مری می‌شوند: داروی باکلوفن می‌تواند با کاهش دفعات شل شدن اسفنکتر تحتانی مری به درمان رفلاکس اسید کمک کند. در بعضی از افراد، مصرف این دارو باعث خستگی یا حالت تهوع می‌شود.
جراحی و سایر روش‌های درمانی
معمولا رفلاکس معده به مری با دارو قابل کنترل است؛ اما اگر داروها موثر نباشند یا بخواهید از مصرف طولانی مدت آن‌ها خودداری کنید، پزشک روش‌های زیر را توصیه می‌کند:
- فوندوپلیکیشن (فوندوپلیکاسیون): جراح قسمت فوقانی معده را دور اسفنکتر تحتانی مری می‌پیچد تا این عضله سفت شده و از رفلاکس جلوگیری شود. معمولا برای انجام فوندوپلیکیشن از روش کم تهاجمی لاپاراسکوپی استفاده می‌شود. پیچاندن قسمت بالای مری می‌تواند جزئی یا کامل باشد.
- دستگاه LINX: حلقه‌ای از مهره‌های مغناطیسی کوچک در محل اتصال معده و مری پیچده می‌شود. جاذبه مغناطیسی بین این مهره‌ها به حدی است که محل اتصال را در برابر برگشت اسید بسته نگه می‌دارد؛ اما مانع عبور غذا نمی‌شود.
- فوندوپلیکیشن بدون ایجاد برش (TIF): در این روش درمانی جدید، از اتصال‌دهنده‌های پلی پروپیلن برای محکم کردن اسفنکتر تحتانی مری استفاده می‌شود. TIF از طریق دهان و با دستگاهی به نام آندوسکوپ انجام شده و نیاز به ایجاد برش ندارد؛ در نتیجه، بیمار سریع‌تر بهبود پیدا می‌کند.
طب مکمل و نقش آن در کاهش علائم رفلاکس معده
بعضی از درمان‌های جایگزین و مکمل می‌توانند در کنار توصیه‌های پزشک به تسکین علائم رفلاکس کمک کنند؛ اما اثربخشی یا عوارض آن‌ها در هیچ مطالعه‌ای به اثبات نرسیده و باید درباره مصرف آن‌ها با پزشک مشورت شود. رایج‌ترین این روش‌ها عبارتند از:
- داروهای گیاهی: گاهی اوقات، از شیرین بیان و بابونه برای درمان رفلاکس اسید استفاده می‌شود. مصرف این گیاهان می‌تواند با داروهای بیمار تداخل داشته باشد؛ بنابراین، قبل از مصرف هر نوع گیاه دارویی حتما با پزشک صحبت کنید.
- تکنیک‌های آرامش‌بخش: بعضی از تکنیک‌ها با کاهش استرس و اضطراب به کنترل علائم رفلاکس کمک می‌کنند. با پزشک خود درباره تکنیک‌های آرام‌سازی مثل آرام‌سازی پیشرونده عضلانی و تجسم هدایت‌شده مشورت کنید.
درمان تغییر صدای ناشی از رفلاکس
در بیشتر موارد، این مشکل به درمان پزشکی نیاز نداشته و با رعایت نکات زیر بهبود پیدا می‌کند:
- از رژیم غذایی کم چرب و کم ادویه پیروی کنید.
- تعداد دفعات غذا خوردن را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهید.
- در صورت لزوم، وزن کم کنید.
- از مصرف الکل، سیگار و کافئین خودداری کنید.
- بین خواب و آخرین وعده غذایی خود 3-2 ساعت فاصله در نظر بگیرید.
- در هنگام خواب، سر را بالاتر از بدن قرار دهید.
- از صاف کردن گلو خودداری کنید.
مصرف داروهایی مثل آنتی‌اسیدها، مسدودکننده‌های گیرنده H-2 و مهارکننده‌های پمپ پروتون به درمان این مشکل کمک می‌کند. اگر این روش‌ها موثر نبودند یا علائم دوباره ظاهر شدند، به جراحی نیاز است.
رژیم غذایی مناسب برای درمان رفلاکس معده
قطعا خیلی برایتان ناشناخته نیست که پس از مصرف بیش از اندازه خوراکی‌های مختلف، معده شما واکنش‌هایی را نشان دهد. درصد زیادی از علائم رفلاکس به دلیل پرخوری و عادات بد غذایی بروز پیدا می‌کنند. بعضی افراد با اینکه می‌دانند پس از پرخوری حتما رفلاکس به سراغ‌شان می‌آید، باز هم بر اشتباهات خود پافشاری می‌کنند؛ بنابراین، مری به تدریج مقاومت خود را از دست داده و به مرور شما را با مشکلات جدی‌تری روبرو می‌کند.
در این بخش از مقاله قصد داریم تا از ارتباط رژیم غذایی و رفلاکس معده برای شما بگوییم. گاهی اوقات، برایتان پیش آمده که در ساعاتی نامشخص و خارج از وعده‌های اصلی غذایی به پرخوری بپردازید؛ درست در چنین مواقعی است که معده شرایط پذیرفتن حجم زیادی از غذا یا هر خوراکی دیگری را ندارد؛ به همین دلیل، به مرور واکنش‌هایی را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده رفلاکس هستند.
گاهی اوقات هم فرد با مصرف غذاها و خوراکی‌های خاصی علائم رفلاکس معده را مشاهده می‌کند؛ بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم که بعضی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها از جمله نوشابه، قهوه، چای، غذاهای پرچرب، مرکبات، آناناس، گوجه‌فرنگی، غذاهای ادویه‌دار، شکلات، سیر و نعنا را به میزان خیلی کم مصرف کنید یا در صورت تحریک‌پذیری شدید معده توسط این خوراکی‌ها، مصرف آن‌ها را به طور کامل از برنامه غذایی خود حذف کنید.
ناگفته نماند که این محرک‌ها ممکن است در بعضی از افراد بی‌اثر باشند؛ به گونه‌ای که فرد پس از مصرف آن‌ها هیچ یک از علائم رفلاکس معده را مشاهده نکنند. در این صورت، افراد باید توجه زیادی به خوراکی‌های مصرفی خود داشته باشند تا به مرور زمان بتوانند خوراکی‌هایی را که معده با آن‌ها سازگاری ندارد، تشخیص دهند.
کلام آخر
ایده آل مگ در این مطلب از علائم رفلاکس معده با شما صحبت کرد تا در صورت مشاهده هر یک از آن‌ها این بیماری را جدی گرفته و برای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهید. اولین اقدامی که شما برای پیشگیری از رفلاکس می‌توانید انجام دهید، این است که به کمک مشاور تغذیه یک برنامه غذایی مناسب برای خود تهیه و از آن پیروی کنید.
گاهی اوقات، در بعضی از افراد چندین علائم با هم مشاهده می‌شود که بروز چنین حالتی مستلزم مراجعه به پزشک است تا فرد به سرعت تحت درمان قرار بگیرد. از اینکه با ما تا پایان این مقاله همراه بودید، نهایت تشکر را داریم. امیدواریم با رعایت نکات لازم هیچ وقت دچار چنین مشکلاتی نشوید.
سوالات متداول
آیا رفلاکس معده قابل درمان است؟
بله، بسیاری از افراد مبتلا به رفلاکس با استفاده از داروهای بدون نسخه درمان می‌شوند. اگر این داروها موثر نباشند، پزشک با استفاده از داروهای قوی‌تر یا جراحی نسبت به درمان این بیماری اقدام می‌کند.
آیا رفلاکس معده خطرناک است؟
این بیماری به خودی خود خطرناک یا کشنده نیست؛ اما اگر به موقع درمان نشود، مشکلات جدی ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، باعث تنگی مری و ایجاد زخم و خونریزی در آن می‌شود؛ همچنین بلع را با مشکل روبرو کرده و احتمال ابتلا به سرطان مری را افزایش می‌دهد.
برای رفلاکس معده چی بخوریم؟
رژیم غذایی باعث درمان رفلاکس نمی‌شود، اما به کاهش علائم آن کمک می‌کند. سبزیجات، جو دوسر، سفیده تخم مرغ و گوشت‌های کم چرب (مرغ، بوقلمون و ماهی) در کاهش اسید معده موثر هستند. میوه‌هایی مثل سیب، گلابی و هلو کمتر از مرکبات باعث تحریک علائم رفلاکس می‌شوند.
چگونه می‌توان با اصلاح سبک زندگی دفعات رفلاکس را کاهش داد؟
حفظ وزن در محدوده مناسب از ایجاد فشار روی معده و برگشت اسید به سمت مری جلوگیری می‌کند. اجتناب از مصرف سیگار و الکل، ایجاد فاصله 3 ساعته بین زمان غذا خوردن و خواب، آهسته غذا خوردن و اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ احتمال رفلاکس را کاهش می‌دهد.
