ریه‌ها : عملکرد و آناتومی آنها در بدن
ریه ها مرکز سیستم تنفسی (تنفس) هستند. هر سلول بدن برای زنده ماندن نیاز به اکسیژن دارد. بدن شما نیز باید از شر دیاکسیدکربن خلاص شود. این گاز یک محصول زائد است که در طی عملکردهای عادی و روزمره ریه‌ها توسط سلول‌ها ساخته می‌شود.
ریه‌های شما بطور ویژه برای تبادل این گازها در هر زمان نفس کشیدن و بیرون کشیدن طراحی شده اند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به این سیستم پیچیده بیندازیم.
آناتومی ریه‌ها
این اندام اسفنجی و صورتی به شکل دو مخروط وارونه در سینه شما به نظر می‌رسد. ریه راست از سه لوب تشکیل شده است. ریه چپ فقط دو لوب دارد که تا فضای مناسب برای قلب را فراهم شود.
درخت نایژه‌ای
ریه‌ها از قسمت پایین نای (لوله هوا) شروع می‌شوند. نای لوله‌ای است که هوا را در داخل و خارج از ریه‌های شما حمل می‌کند. هر ریه لوله‌ای به نام برونش یا نایژه دارد که به نای متصل می‌شود. مجاری هوای نای و نایژه یک “Y” وارونه در سینه شما ایجاد می‌کنند. این “Y” معمولاً درخت برونشی نامیده می‌شود.
نایژه‌ها به نایژه‌های کوچکتر و حتی لوله‌های کوچکتر به نام برونشیول‌ها یا نایژک‌ها (برونشیول‌ها لوله‌های بسیار ریزی هستند که از تقسیم لوله‌های برونشی به وجود آمده به حباب‌های ششی ختم می‌شوند) منشعب می‌شوند. مانند شاخه‌های یک درخت، این لوله‌های ریز در هر قسمت از ریه‌های شما کشیده می‌شوند. برخی از آنها به قدری ریز هستند که به اندازه یک تار مو ضخامت دارند. تقریباً در هر ریه 30000 برونشیول دارید.
هر لوله برونشول با خوشه‌ای از کیسه‌های هوای کوچک به نام آلوئولی (به صورت جداگانه به عنوان آلوئولوس) به پایان می‌رسد. آنها مانند دسته‌های انگور ریز و یا بادکنک بسیار ریز به نظر می‌رسند. در ریه‌های شما حدود 600 میلیون آلوئول وجود دارد. شکل‌های کوچک حبابی آلوئول مقدار غافلگیر کننده مساحت سطح – به معادل یک زمین تنیس – به ریه‌های شما می‌دهد (مساحت سطح یک جسم جامد معیاری از کل مساحت است که سطح جسم را اشغال می‌کند). این بدان معنی است که فضای زیادی برای انتقال اکسیژن حیاتی به بدن شما وجود دارد.
دستگاه تنفسی
ریه‌ها بخش اصلی دستگاه تنفسی هستند. این سیستم به دستگاه تنفسی فوقانی و دستگاه تنفسی تحتانی تقسیم می‌شود.
دستگاه تنفسی فوقانی شامل موارد زیر است:
- دهان و بینی. هوا از طریق دهان و بینی بینی وارد ریه‌ها می‌شود.
- حفره بینی. هوا از بینی به داخل حفره بینی و سپس ریه‌ها منتقل می‌شود.
- گلو (حلق). هوا از دهان از طریق گلو به ریه‌ها ارسال می‌شود.
- جعبه صوتی (حنجره). این قسمت از گلو کمک می‌کند تا هوا به داخل ریه‌ها رفته و مواد غذایی و آشامیدنی خود را حفظ کند.
دستگاه تنفسی تحتانی از موارد زیر تشکیل شده است:
- ریه‌ها
- نای (لوله هوا)
- برونش
- برونشیول‌ها
- آلوئولی
سایر قسمت‌های دستگاه تنفسی به شما کمک می‌کنند تا ریه‌های شما در هنگام تنفس منبسط و منقبض شوند. این شامل دنده‌های اطراف ریه‌ها و عضله دیافراگم به شکل گنبدی در زیر آنها نیز می‌شود.
مدل 3 بعدی ریه‌ها
ریه‌ها توسط استرنوم (استخوان قفسه سینه) و برآمدگی در قسمت جلویی و مهره‌ها (ستون فقرات) در قسمت پشتی احاطه شده است. این قفس استخوانی به محافظت از ریه‌ها و سایر اندام‌های داخل سینه شما کمک می‌کند.
چگونه ریه‌های شما کار می‌کنند
تنفس چیست؟
تنفس از دو مرحله به نام دم و بازدم تشکیل شده است: شما هنگام دم، اکسیژن استنشاق می‌کنید. در حین بازدم دیاکسیدکربن بیرون می‌دهید.
مسیر یک تنفس
هنگام نفس کشیدن، هوا از طریق دهان و بینی شما وارد می‌شود و مسیرهای زیر را طی می‌کند:
- از پایین گلو به سمت داخل نای حرکت می‌کند
- از طریق برونش‌های اصلی سمت راست و چپ وارد ریه‌ها می‌شود
- به سمت مجاری هوایی برونش کوچکتر می‌رود
- به داخل لوله‌های برونشول کوچکتر می‌رود
- به سمت آلوئول‌ها می‌رود
هر آلوئول توسط شبکه‌ای از رگ‌های خونی ریز به نام مویرگ‌ها پوشانده شده است. تبادل اکسیژن و دیاکسیدکربن در اینجا اتفاق می‌افتد. قلب شما خون دی‌اکسید شده را به ریه‌ها می‌فرستد. این خون است که به جای اکسیژن، دیاکسیدکربن را حمل می‌کند.
با عبور خون از مویرگ‌های ریز و با دیواره نازک، آنها از آلوئول‌ها اکسیژن دریافت می‌کنند. آنها دیاکسیدکربن را از طریق دیواره‌های نازک به آلوئول‌ها باز می‌گردانند.
خون غنی از اکسیژن از ریه‌های شما به قلب شما فرستاده می‌شود، جایی که به کل بدن شما پمپ می‌شود. دیاکسیدکربن از طریق ریه‌ها و آلوئول‌ها از طریق دهان و بینی شما تنفس می‌شود.
چگونه ریه‌ها سالم می‌مانند
آلوئول‌ها حتی هنگام بیرون آمدن هوا تا حدی مانند بادکنک متورم می‌مانند. ریه‌های شما مایعاتی به نام سورفاکتانت ایجاد می‌کند تا به آنها در این متورم ماندن کمک کند. سورفکتانت همچنین حاوی پروتئین‌های چربی است که به سالم نگه داشتن ریه‌ها کمک می‌کند.
ریه‌های شما دارای قابلیت خود تمیزشوندگی هستند.
آنها برای به دام انداختن میکروب‌ها و ذرات، مخاط ایجاد می‌کنند. موکوس توسط موهای کوچک که در مجاری هوایی قرار دارند، ترشح می‌شود. به طور معمول، شما بدون توجه، این مخاط را قورت می‌دهید. اگر بیماری تنفسی دارید، ممکن است ریه‌های شما مخاط زیادی ایجاد کنند.
آلوئول‌ها همچنین حاوی سلول‌های ایمنی به نام ماکروفاژها هستند. این سلول‌ها قبل از ایجاد عفونت در ریه‌های شما میکروب‌ها و مواد تحریک کننده را می‌خورند.
بیماری‌ها و اختلالات ریوی
یک اختلال تنفسی ممکن است موقتی یا مزمن (طولانی مدت) باشد. برخی از انواع آن ممکن است منجر به ایجاد علائم بیماری ریوی شوند. اختلالات رایج ریوی شامل موارد زیر است:
آسم
آسم شایع‌ترین بیماری مزمن ریه است. آسم آلرژیک به طور معمول در کودکی شروع می‌شود. حملات آسم هنگامی اتفاق می‌افتد که مجاری هوایی سفت و باریک شوند و جریان هوا را کند کنند. ریه‌ها متورم و ملتهب نیز می‌شوند.
آسم را می توان با یک واکنش آلرژیک، آلودگی، ورزش، سایر بیماری‌های تنفسی و هوای سرد برانگیخت.
برونشیت
این عفونت در قفسه سینه و در مجاری هوایی اصلی یعنی برونش‌ها اتفاق می‌افتد که ممکن است به دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد.
برونشیت حاد به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و ممکن است گاهی اوقات از طریق عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی در ریه‌ها پخش شود.
بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
این بیماری به عنوان برونشیت مزمن یا آمفیزم نیز شناخته می‌شود. با گذشت زمان بدتر می‌شود. ممکن است در اثر سیگار کشیدن، آلودگی هوا، مواد شیمیایی یا یک بیماری ژنتیکی ایجاد شود.
بیماری انسدادی مزمن ریوی اغلب به ناتوانی منجر می‌شود و چهارمین علت شایع مرگ در آمریکا است.
ذات‌الریه
این بیماری، عفونت قفسه سینه در اعماق برونشیول‌ها و آلوئول‌ها است. چرک و مخاط می‌توانند ایجاد شوند و ریه‌ها متورم می‌شوند. این باعث می‌شود نفس کشیدن دشوار شود. ذات‌الریه می‌تواند برای هر کس اتفاق بیفتد.
کودکان خردسال، افراد مسن، افراد سیگاری و افرادی که بیمار هستند بیشتر در معرض خطر هستند.
سل (TB)
سل یک عفونت باکتریایی است که از طریق قطرات هوا در اثر سرفه و عطسه پخش می‌شود. مبتلا شدن به این بیماری آسان نیست. سل می‌تواند جدی باشد و منجر به ایجاد زخم ریه شود. همچنین ممکن است بدون ایجاد علائم یا در قسمت‌های دیگر بدن در بدن بماند.
علل اختلالات و بیماری‌های ریوی
تنفس یا اختلالات ریه می‌تواند تنفس را دشوار کند. در بیشتر کشورها این بیماری‌ها و اختلالات یک دلیل شایع برای مراجعه به پزشکان هستند.
ممکن است به یکی از دلیل موارد زیر مبتلا به بیماری تنفسی شوید:
- باکتری‌ها
- ویروس‌ها
- کپک (قارچ)
- هوای آلوده
- مواد شیمیایی
- هوای راکد داخل محیط بسته
- دود سیگار، تنباکو یا شیشا
- دست دوم دود
- آلرژی‌هایی مانند:
- گرده
- گرد و خاک
- آلرژن‌های غذایی (لبنیات، آجیل ، غذاهای دریایی و غیره)
- شوره و پوست حیوان خانگی
- ضایعات حشرات (مانند کنه‌های گرد و غبار)
علائمی که باید با مشاهده آنها به پزشک مراجعه کنید
اگر علائم شدید ریوی را تجربه کردید، به پزشک خود مراجعه کنید. طبق اعلام انجمن ریه آمریکا، علائم هشدار‌دهنده بیماری ریه شامل موارد زیر است:
- سرفه مزمن که یک ماه یا بیشتر طول بکشد
- تنگی نفس همراه با کمی فشار یا بدون هیچگونه فشار
- خس خس یا تنفس پر سر و صدا
- مخاط مزمن یا خلط در ریه‌های شما که یک ماه یا بیشتر طول بکشد
- درد مزمن قفسه سینه که یک ماه یا بیشتر طول بکشد
- خون سرفه کردن
تست‌های عملکرد ریه
اگر اختلال تنفسی دارید، ممکن است به آزمایش‌هایی نیاز داشته باشید تا ببینید ریه‌های شما به خوبی کار می‌کنند یا نه. این آزمایشات همچنین به تشخیص بیماری مزمن ریوی کمک می‌کنند. برخی از این آزمایشات برای افراد مبتلا به بیماری مزمن مانند آسم معمول است. تست و عملکرد اسکن معمول ریه شامل موارد زیر است:
- آزمایش گاز خون شریانی. این آزمایش میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. شما برای آزمایش خون نیازمند دادن نمونه خون خواهید بود. نمونه خون به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا میزان اکسیژن و دیاکسیدکربن موجود در آن اندازه‌گیری شود.
- آزمایش خون. آزمایش خون وجود عفونت باکتریایی یا ویروسی را بررسی می‌کند. همچنین شمارش گلبول‌های سفید را نیز انجام می‌دهد. تعداد زیاد ممکن است به معنای ابتلا به عفونت باشد.
- اشعه ایکس قفسه سینه. این به پزشک شما کمک می‌کند تا ببیند ریه‌های شما چقدر سالم هستند. اشعه ایکس مناطقی از ریه را که گرفتگی یا زخم خورده باشد نشان می‌دهد. پزشک ممکن است انواع دیگری از اسکن ریه را نیز توصیه کند.
- آزمایش اکسید نیتریک اکساید. اکسید نیتریک به آرامش عروق خونی و مجاری هوایی کمک می‌کند. این باعث افزایش جریان خون به ریه‌های شما می‌شود و سطح اکسیژن را بهبود می‌بخشد. سطح اکسید نیتریک می‌تواند نشان دهد که آیا داروهای خاصی باعث درمان آسم شما شده‌اند یا خیر. برای این آزمایش شما نیاز به نفس کشیدن داخل لوله دارید.
- ظرفیت انتشار ریه. این آزمایش بررسی می‌کند که چگونه اکسیژن به خوبی از ریه‌ها به خون شما منتقل می‌شود. برای این آزمایش، ممکن است شما نیاز به نفس کشیدن در یک لوله داشته باشید. همچنین ممکن است شما به آزمایش خون احتیاج داشته باشید.
- پالس اکسیمتری. این آزمایش ساده میزان اکسیژن موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. یک پروب روی انگشت یا روی پوست شما قرار می‌گیرد. سطح اکسیژن خون نشان می‌دهد که ریه‌های شما چگونه کار می کنند.
- اسپیرومتری. این آزمایش، جریان هوا به درون ریه‌های شما را اندازه گیری می‌کند. این آزمایش شامل چندین بار تنفس در لوله است. یک نشانگر یا کامپیوتر چگونگی جریان هوا و حجم تقریبی ریه را نشان می‌دهد.
- نمونه خلط (تف) یا مخاط. پزشک شما ممکن است یک سواب (سواب یک پد جاذب یا تکه‌ای از مواد مورد استفاده در جراحی و دارو برای تمیز کردن زخم‌ها، استفاده از دارو یا گرفتن نمونه است) از دهان یا گلوی شما بگیرد. نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا بررسی کند که آیا شما یک عفونت باکتریایی یا ویروسی در گلو یا ریه‌ها دارید یا نه.
درمان ریه
اگر بیماری تنفسی دارید، پزشک ممکن است چندین نوع درمان را تجویز کند. اینها به علت اختلال ریه شما بستگی دارد.
درمان‌های مربوط به شرایط تنفسی مانند بیماری انسدادی مزمن ریوی، آسم و ذات‌الریه اغلب شامل تنفس و تهویه است. درمان بیماری انسدادی مزمن ریوی همچنین ممکن است شامل داروها و تغییر سبک زندگی باشد.
برخی از درمان‌های مربوط به مشکلات تنفسی عبارتند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت باکتریایی مانند سل
- داروهای ضد ویروسی برای عفونت ویروسی مانند ذات‌الریه ویروسی
- داروهای ضد قارچ برای ایجاد کپک یا عفونت قارچی
- داروهای ضد التهابی مانند استروئیدها برای آسم و حساسیت‌های شدید
- برونکودیلاتلاتورهای استنشاق شده برای کمک به باز کردن موقت مجاری هوایی در افراد مبتلا به آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریوی
- داروهای سیستم ایمنی بدن، مانند داروهای ضد ایمونوگلوبولین و اصلاح‌کننده لکوترین
- داروهای سوختگی قلب (GERD) می‌توانند به درمان علائم آسم کمک کنند
- داروهای سورفکتانت مصنوعی برای کمک به باز ماندن و تورم آلوئول‌ها
- داروهای دیگری برای آسم، مانند بتا آگونیست‌ها و ضد کلرژیک
نکاتی درباره ریه‌های سالم
در حالی که بدن شما دارای یک سیستم سازنده برای سالم نگه داشتن ریه‌های شما است، با این حال هر روز چندین کار مهم وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های ریه یا کاهش علائم آن انجام دهید:
- از قرار گرفتن در معرض دود دست دوم، دوری کنید.
- در صورت وجود سطح بالای آلودگی هوا یا گرده، از رفتن یه بیرون از خانه خودداری کنید.
- حداقل روزانه دو بار دندان‌های خود را مسواک بزنید و مرتباً به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا از عفونت‌های دهان جلوگیری کند.
- یک پاک کننده دستی بر پایه الکل حمل کنید.
- خانه خود را برای وجود کپک بررسی کنید.
- از دستگاه تصفیه هوا در داخل منزل برای کاهش آلودگی هوا از گرد و غبار، شوره حیوانات خانگی و مواد شیمیایی استفاده کنید.
- تنباکو استفاده نکنید.
- سیگار نکشید.
- برای کمک به بهبود ظرفیت ریه، ورزش هوازی منظم مانند پیاده‌روی و آهسته دویدن را انجام دهید.
- در برابر آنفولانزا و ذات‌الریه واكسن بزنید، به خصوص اگر آسم دارید.
- اگر به خارج از کشور سفر می‌کنید، درمورد واکسیناسیون توصیه شده با پزشک مشورت کنید.
- برای دریافت معاینات بهداشتی به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید.
- خانه خود را برای رادون (رادون یک عنصر شیمیایی با شماره اتمی 86 است که یک ماده رادیواکتیو نادر متعلق به سری گازهای نجیب می‌باشد) تست کنید.
- دست‌های خود را چندین بار در روز با صابون و آب بشویید.
