تأثیر مزاج‌ بر روی جسم و روح

در ۲۶ فروردین ۱۴۰۳

مزاج انسان تأثیر بسیار زیادی در ویژگی‌های اخلاقی ، رفتاری و جسمی او دارد. این اثرات عموما بروز و ظهور بیرونی دارند. از همین رو مزاج شناسی و شناخت اثرات مزاج بر روح و جسم انسان دارای اهمیت خاصی است. ما در این مقاله می‌خواهیم این اثرات را بررسی کنیم.

فهرست مطالب

اهمیت بررسی مزاج افراد و ویژگی آنها

بررسی این مسئله از جهات زیادی قابل بررسی است. و ما در اینجا به چند مورد اشاره می‌کنیم.

مزاج شناسی: مزاج شناسی یک فصل بزرگ و مهم از طب سنتی اسلامی است که در سلامتی بدن نقش زیر بنایی دارد. برای شناخت مزاج عموما ده راه گفته شده است. اما یکی از راه‌ها که معمولا به آن کمتر اشاره می‌شود مهندسی معکوس بدن است. یعنی برای شناخت مزاج می‌توان فعل و انفعالات و حالات بدن را بررسی کرد و به مزاج او رسید.
شناخت افراد: خیلی اوقات ما نیاز داریم که افراد را بشناسیم. این شناخت گاهی برای هم‌نشینی، گاهی برای ازدواج و سایر اغراض انجام می‌شود. شناخت مزاج کار آنچنان سختی نیست و با چند دقیقه هم‌نشینی و صحبت می‌توان مزاج افراد را شناخت. اما مهم تر از شناخت مزاج این است که ما بتوانیم بعد از شناخت مزاج او، ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی او را بشناسیم. ما در این مقاله می‌خواهیم به همین موضوع بپردازیم.
خود شناسی: یکی از مسائل بسیار مهم در سبک زندگی صحیح این است که ما بتوانیم خودمان را بشناسیم. در حدیثی که حضرت امام صادق (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلّ الله علیه و ءاله) روایت فرموده اند:« مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه‏» یعنی: «هر کس خودش را بشناسد پس قطعا پروردگارش را خواهد شناخت». مزاج شناسی علاوه بر اینکه خودش جزء شناخت نفس است، مقدمه‌ای است برای رسیدن به گزاره های بسیار زیادی درمورد خودمان؛ که ما به بررسی این گزاره ها خواهیم پرداخت.
اصلاح رفتار و کردار: یکی از ارزش‌های دینی و وجدانی این است که هر شخصی عیوب و نقایص خود را بشناسد و آن‌ها را اصلاح کند. و ما میتوانیم با مزاج شناسی و شناخت تأثیر مزاج بر رفتار و کردار ، رفتارها و کردارهای نامناسب خود را اصلاح کنیم. در واقع مزاج شناسی و شناخت تأثیر مزاج مقدمه‌ای است برای اصلاح رفتارها.

مزاج شناسی

به طور کلی جهان و اجزاء جهان متشکل از چهار عنصر است. و حکمای مختلف سعی کرده اند با نام‌های مختلف این چهار عنصر را تبیین کنند. بدین صورت:

اولین عنصر: بهار، باد، گرم و تر
دومین عنصر: تابستان، آتش، گرم و خشک
سومین عنصر: پاییز، خاک، سرد و خشک
چهارمین عنصر: زمستان، آب، سرد و تر

جسم و روح انسان نیز از قاعده‌ داشتن چهار عنصر مستثنی نیست و علما و حکمای اخلاق و علم النفس در تبیین چهار عنصر متشکل روح چنین گفته اند:

قوه غضب: علمای اخلاق برای مشخص شدن حقیقت این قوه، آن را به حیوان وحشی تشبیه کرده اند.
قوه شهوت: که علمای اخلاق این قوه را هم به حیوان خوک که نماد شهوت است تشبیه کرده اند.
قوه وهم: علمای اخلاق برای تبیین حقیقت این قوه، نیز از تشبیه استفاده کرده اند و آن را به شیطان فریبنده تشبیه کرده اند.
عقل: و این قوه هم به فرشته‌ای فهیم و پاک سیرت تشبیه شده است.

و علمای جسم انسان، یعنی اطباء و پزشکان، در علم طب سنتی اسلامی گفته اند که جسم انسان چهار عنصر، به عبارتی دیگر چهار مزاج دارد. بدین صورت: