جاذبه های گردشگری راز | شهر اسرار آمیز خراسان شمالی
راز و جرگلان یکی از شهرستانهای استان خراسان شمالی است که از آب و هوایی کوهستانی و سرزمینی حاصلخیز برخوردار میباشد. شهر راز مرکز شهرستان راز و جرگلان است. بخش راز و جرگلان در سال ۱۳۹۲ به شهرستان تبدیل شد در حالی که پیش از آن، بخشی از شهرستان بجنورد بود. منطقه راز که دارای آب و هوای کوهستانی است، در حدود ۴۵ کیلومتری مرز ایران و ترکمنستان و به فاصله ۱۲۰ کیلومتری شمال بجنورد قرار دارد. در ادامه با جاذبه های گردشگری راز بیشتر آشنا خواهیم شد.
ویژگی های شهر راز
یکی از ویژگیهای این منطقه درآمد و وضعیت اقتصادی ساکنان این شهر است. مردم شهر راز در محیطی با درآمد کافی که عمدتا از راه دامداری و کشاورزی و باغات حاصل میشود، زندگی میکنند. ویژگی دیگر این منطقه، زبان ساکنان آن است. مردم شهر راز به زبان رازی (پهلوی اشکانی، زبان قوم پارت) سخن میگویند. همچنین زبان کردی کرمانجی در این شهر نیز رواج دارد.
شهر راز در طول تاریخ با تغییر و تحولات و دگرگونیهای زیادی مواجه شده است. سیل و زلزله از جمله حوادث این شهر در طول تاریخ است که بافت شهری و روستایی آن را به هم ریخته و گاهی جمعیت آن در طول تاریخ به 50 هزار نفر هم رسیده است. همه این تحولات را میتوان به نوعی راز این منطقه دانست که در طول تاریخ در این منطقه وجود داشته است.
راز نامگذاری شهر راز
واژه «راز» شاید در میان خیلی از مردم یک کلمه رازآلود و عجیب باشد. اما باید گفت راز در زمانهای قدیم جزء سرزمین نساو ابیورد بوده و وجه تسمیه راز نیز به خاطر وجود انگورهای رز در این منطقه بوده است. این انگورها در حال حاضر در درهای وجود دارد و به گویش محلی به دره رزندر معروف است. مردم این منطقه دارای آداب و رسوم جالب و جذاب هستند. این آداب و رسوم منحصر به فرد، در مراسمها و عروسیهای محلی که گاهی مشترک با سایر اقوام استان است، دیده میشوند.
قدمت راز
شهرستان راز و جرگلان از قدمت طولانی برخوردار است. تپه تاریخی “بایر قلعه” و تپه “مجاورسفید” از آثار بجامانده از دورههای مختلف در این منطقه است. براساس یافتههای تاریخی، تپه بایر قلعه، بخش کوچکی از یک استقرار بزرگ روستایی از قرون پنجم هجری قمری تاکنون است. تپه مجاور سفید نیز تقریبا همین ویژگی را در خود دارد یعنی بخشی از استقرار گذشته راز بوده که کاربرد نظامی و حاکمیتی داشته است. گورستان تاریخی راز سومین اثر این مجموعه است که در بخش جنوبی بافت امروزی شهر راز واقع شده است. سنگ نگارههای قبور آن، قدمت کاربرد گورستان تا دوران صفوی به عقب را نشان میدهد. دراین گورستان همچنین بقایای مقبره موسوم به فخررازی قرار دارد. سنگ قبر این مقبره به طور کامل تخریب شده است.
چهارمین اثر این مجموعه درخت کهنسال “سرو” راز است. این درخت با قدمت 8۰۰ ساله به عنوان اثر طبیعی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ارگ تاریخی آلمادوشن
این ارگ که یکی از جاذبه های گردشگری راز محسوب می شود در بلندترین بخش کوهی استوانه ای شکل و منفرد قرار گرفته است. اسم این اثر از روستای آلمادوشن که نزدیکترین روستا به آن گرفته شده است. ارگ آلمادوشن یک قلعه نظامی است که متعلق به دوران اشکانی تا قرون میانه اسلامی یعنی قرون ۶ و ۷ هجری قمری است. ارگ آلمادوشن از جهت نظامی در یک سیر ۱۵۰۰ ساله یعنی از دوران اشکانی تا قرون میانه اسلامی حائز اهمیت بوده است.
بقعه شاهزاده نبی غلامان
این بنا در ۲۰۰ متری جنوب غلامان و مشرف به آن قرار گرفته است. بقعه شاهزاده نبی غلامان در سال ۱۳۱۸ تجدید ساخت شد. امروزه از ساختمان قدیمی این بنا اثری باقی نمانده است. این بنا به شکل 6 ضلعی ایوان دار و با مصالح عمده آجر، گچ، ملات گلی و چوب ساخته شده است. بقعه شاهزاده نبی غلامان دارای دو سنگ نوشته یکی بر بالای سر در ورودی و دیگری در بالای سردر ایوان است.
تپه ارگ بالا
این تپه بر بلنداي بخشي مسطح از يک کوه با جهت شمال غربي- جنوب شرقي قرار گرفته است. همه استحکامات و ساختارهاي این قلعه در بخش جنوبي آن است. قدمت اين اثر با توجه به بخشهای تخريب شده و همچنين با عنایت به تعداد قطعات خمره شکسته در سطح محوطه، يک قلعه نظامي بزرگ از دوران اشکاني است. قلعه ارگ بالا با توجه به وسعت و موقعيتي که در آن قرار گرفته است از جمله مهمترين قلعههاي نظامي منطقه شمال خراسان است.
محوطه تاريخي راستقان
این اثر که یگی دیگر از جاذبه های گردشگری راز به شمار می رود در واقع یک محوطه بزرگ استقرار روستایی قرون 6 تا 8 هجری قمری در نزدیکی روستای راستقان است. وسعت این اثر تاریخی از بخشهاي داخلي دره در حاشيه رودخانه شروع و تا ارتفاعات بالادست دره ادامه مي يابد. در این منطقه بقاياي يک ارگ نظامي در 100 متري شرق اين محوطه و يک گورستان بزرگ در فاصله 300 متري جنوب اين محوطه وجود دارد. همه این آثار نشانههایی از وجود يک مجموعه استقراري کامل از قرون ميانه اسلامي در اين محل است.
بقعه سيد بزرگ
این بقعه از بناهاي آرامگاهی منطقه با ويژگي معماري محلي است که در 500 متري شرق روستاي مرزي پرسه سو واقع شده است. معماري این بنا متعلق به دوره تيموري است و در دوره صفوي و قاجار نيز مرمت شده است. ساختمان این بقعه یک بنای چهار ضلعی شکل گنبددار است. این بنا بر سطح یک سکوي مستطیل شکل با مصالح سنگ و ملاط گل ساخته شده است.
صنایع دستی و پوشاک راز
بخشی از مردم راز و جرگلان را اقوام ترکمن تشکیل میدهند. خانوادههای ترکمن به پوشاک اهمیت خاصی قائل هستند. پوشاک اعضای خانواده ترکمنها را زنان این قوم و از مواد گوناگونی چون ابریشم، پوست، كتان و پنبه تهیه میکنند. پوشش تركمن به سه بخش تن پوشها، پاي پوش ها، سرپوشها تقسیم میشود. لباسهای زنان تركمن بسیار متنوع بوده و به زیورآلات آراسته میشود.