جاذبه های گردشگری خواف ؛ نوای باشکوه موسیقی مقامی

شهرستان خواف در جنوب استان خراسان رضوی، در فاصله تقریبی ۲۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد و در همسایگی کشور افغانستان واقع شده و در حدود ۲۰۰ هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است. این شهر که قدمتی هزاران ساله دارد؛ قبل از اسلام بخشی از قلمرو اشکانیان بوده و اوج شکوفایی‌اش را به زمان تیموریان نسبت می‌دهند. قدما نام روی یا رود را بر آن نهاده‌اند و به گواه تاریخ، محل عبور شاخه‌ای از جاده ابریشم به طول ۱۰ هزار کیلومتر بوده است.

پیشینه غنی موسیقی مقامی و تربیت موسیقی‌دانان برجسته‌ای که امروزه به عنوان مفاخر موسیقی سنتی ایران از آنها یاد می‌کنند، از ویژگی‌های خاص این منطقه است که به عنوان یکی از مراکز موسیقی سنتی ایرانی و بالاخص موسیقی خراسانی از آن نام برده می‌شود. استاد عثمان محمدپرست و استاد حسین سمندری دو تن از مفاخر نام‌آشنای موسیقی این سرزمین‌اند.

خواف همچنین یکی از بزرگترین معادن خاورمیانه را با عنوان “معدن سنگ آهن سنگان” در خود جای داده و با وجود معادن سنگ آهن، لقب “پایتخت سنگ آهن خاورمیانه” را یدک می‌کشد. تعداد آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری خواف به بیش از ۴۵۰ اثر می‌رسد که از آن میان ، ۱۰۰ اثر در آستانه جهانی شدن قرار گرفته‌اند. با ایده آل مگ همراه باشید تا برخی از این آثار دیدنی را به شما معرفی کنیم.

آبشار کفتر دره سده

بخش شمالی خواف با ارتفاعات طویل و عظیمی از شهرهای تایباد و زاوه جدا می‌شود. ارتفاعاتی که با بارش نعمات الهی، چشم‌اندازهای زیبایی را بوجود آورده و آبشارهایی که حاصل عبور آب روان از صخره‌هاست، زیبایی مضاعفی به این منطقه هدیه داده است. آبشار کفتردره، متشکل از چند آبشار کوچکتر، آبگیرهای متعدد و تراکم پوشش گیاهی چشم‌نواز، یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری خواف به حساب می‌آید.

آب و هوای دلچسب این منطقه، گونه‌های مختلف جانوری و  گیاهانی چون پسته، زالزالک و انجیر وحشی از میهمانان طبیعت با خاطره‌ای خوش میزبانی خواهند کرد. برای تماشای این آبشار زیبا که در ۴۵ کیلومتری شهر خواف قرار دارد نیاز دارید به روستای شهرک بروید و پس از دو ساعت پیاده‌روی، روح خود را در طبیعت خوش آب و هوای کوهستانی صیقل دهید.

آبشار رِزداب

در منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای روستای ییلاقی رزداب و در ۳۲ کیلومتری شهر خواف، آبشار زیبای دیگری واقع شده که با مناظر بدیع و چشم‌نوازش، گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کند. رز (rez) به معنای انگور است و وجه تسمیه این آبشار زیبا به وجود تاکستان‌هایی بسیاری بوده که در سالهای دور در این منطقه قرار داشتند و امروزه متاسفانه به دلیل خشکسالی از میان رفته‌اند. این آبشار زیبا اما، هنوز آغوشش به روی دوستداران طبیعت گشوده است.

مدرسه غیاثیه خرگرد

در پنج کیلومتری جنوب شرقی خواف و در میانه راه تربت حیدریه، روستایی با نام خرگرد قرار دارد که این بنای تاریخی  را در خود جای داده است. ساختمان آجری چهارگوشی که در زمان شاهرخ شاه تیموری و با تلاش و سرپرستی وزیرش پیر احمد خوافی در فاصله سالهای ۸۴۲ تا ۸۴۷ هجری ساخته شد و دانشمندان و بزرگان بسیاری را به خود دیده است.

کاشیکاری معرق در تلفیق با نمای آجری، جلوه زیبایی به این اثر بخشیده و به نوعی مهمترین ویژگی آن هم به حساب می‌آید؛ ویژگی که این اثر درخشان را در زمره شاهکارهای قرن نهم هجری قرار می‌دهد. بنایی که آنرا نماینده معماری دوران تیموری می‌دانند و بعضا به مدرسه نظامیه هم از آن یاد می‌کنند. جالب است بدانید، مدرسه غیاثیه قدیمی‌ترین مدرسه بزرگ چهار ایوانی در ایران به شمار می‌رود.

آس بادهای نشتیفان

آسباد(آسیاب) های بادی نشتیفان -بزرگترین و قدیمی‌ترین مجموعه آسبادهای جهان- از دیگر جاذبه های گردشگری خواف هستند. مجموعه‌ای از خشت و گل و چوب که برخی قدمت آنرا به پیش از ظهور اسلام و گروهی دیگر ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، ذکر می‌کنند.

پره‌های چوبی این آسیاب‌ها که با عنوان شاهکار مهندسی و تکنولوژی مردمان گذشته از آن یاد می‌شود، با قدرت بادهای قوی ۱۲۰ روزه سیستان به حرکت درآمده و معیشت این مردم را با تولید آرد تامین می‌کردند. امروزه از این اثر درخشان معماری ایرانی، ۴۰ آسیاب بادی باقی مانده که گردشگران بسیاری را  از سراسر جهان، به تماشا دعوت می‌کند. این جاذبه تاریخی منحصر به فرد و ارزشمند شهر خواف، برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو نیز به انتظار نشسته است.

منطقه حفاظت شده سیرخون

این منطقه زیبا و دیدنی در جنوب شرقی شهر خواف واقع شده و با کشور افغانستان ۱۲ کیلومتر مرز مشترک دارد. پوشش گیاهی متفاوت، گونه‌های مختلف جانوری، جنگل دست کاشت، رودخانه، زیست‌گاه های تالابی و بیابانی از جاذبه‌های طبیعی گردشگری این منطقه به شمار می‌آید. مناظری بکر و دلنشین که با نوای پرندگان آبزی محلی و گونه‌های مهاجر، فرصت تفرج دلچسبی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد.

کوشک سلامه

از دیگر جاذبه های گردشگری خواف ، کوشک سلامه یا کوشک سلامی نام دارد که متعلق به سده ششم هجری است و قدمتی ۸۰۰ ساله دارد. این اثر تاریخی ارزشمند، راوی بُعد مهم سیاسی این شهر در گذشته های دور و به تعبیری معرف زندگی سیاسی نسل‌های گذشته این منطقه به شمار می‌آید.

بنای خشت و گلی اولیه زیر تلی از خاک مدفون بود تا اینکه در سال ۱۳۲۶ شمسی، کشف و به صورت کوشک آجری فعلی بازسازی و مرمت شد. یکی از خصوصیات جالب توجه این عمارت زیبا، پنجره‌هایی است که تنها از داخل به بیرون دید دارند و کسی از بیرون نمی تواند داخل ساختمان را ببیند. دیگر مشخصه خاص این بنای مهم تاریخی شهر خواف، پله‌های عریض با شیب کم است که به سوارکار اجازه می‌دهد به همراه اسب از آن بالا برود.

 بند سلامی

روستای سلامی اثر تاریخی زیبای دیگری نیز در خود جای داده و آن سد غول پیکر و مستحکمی است که قدمتش به دوران ساسانی می‌رسد. سد یا بند سلامی در شش کیلومتری شمال شرق روستای سلامی و ۳۱ کیلومتری شهر خواف قرار گرفته و ۷۰ متر ارتفاع دارد. دیواره این سد از سنگ و ساروج بنا شده و تاکنون سه بار (آخرین مرتبه در ۱۳۱۶ شمسی) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

علاوه بر تامین آب روستاها و پرورش ماهی، کاشت فضای سبز در اطراف سد، این مکان را به محل دلپذیری برای تفریح و تفرج گردشگران و مردمان محلی مبدل کرده و به خصوص در فصول گرم سال، میزبان طبیعت دوستانی می‌شود که لحظاتی خود را در فضای آرام و هوای مطلوب و طنین دلچسب آب، رها می‌کنند.

مسجد ملک زوزن

مسجد ملک زوزن از دیگر جاذبه های گردشگری خواف و یادگار زیبای دوران خوارزمشاهی و معماری باشکوه قرن هفتم هجری است. این مسجد دو ایوانی که به سبک خراسانی ساخته شده، در دشتی وسیع در نزدکی روستای کویری زوزن قرار گرفته و امروزه مساحتی بالغ بر ۱۰۰۰ متر مربع از آن باقی مانده است. این اثر درخشان تاریخی با آجرکاری و کاشی‌های لاجوردی چشم‌نوازش،تنها بنای آجری برجای مانده از شهر تاریخی زوزن به حساب می‌آید.

اثری که به دلیل حمله سپاهیان مغول نیمه تمام مانده و از آن به عنوان قدیمی‌ترین بنای ایرانی یاد می‌کنند که از کاشی‌های دورنگ در تزیین نمای خارجی‌اش استفاده شده است. این اثر ملی و جاذبه مهم گردشگری در ۶۶ کیلومتری جنوب غربی خواف قرار دارد.

سخن آخر 

شهر خواف علاوه بر همه دیدنی‌های ذکر شده و میراث ماندگار گذشتگان، صنایع دستی فراوانی هم دارد. قالی بافی، نمد مالی، نخ تابی، و ساخت سازهای سنتی چون دف و دوتار، برخی از مشاغل سنتی این شهر است که سوغات ارزشمندی هم برای گردشگران خواهد بود.