جاذبه های گردشگری چناران ؛ شهر تاریخی جوانمردان

اگر تا امروز شهر چناران را با تاریخ غنی و پرباش به خاطر می‌آوردید؛ از این به بعد می‌توانید بر روی جاذبه های گردشگری چنارن نیز حساب ویژه‌ای باز کرده و خود را مهمان طبیعت زیبایش کنید.  شهر زیبای چناران یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است که در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال غربی مشهد و در ۴۵ کیلومتری شمال غربی شهر شاندیز قرار گرفته و به عنوان ییلاقات شهر مشهد شناخته می‌شود.

تنوع قومیت‌های این شهر را کرد کرمانج، ترک، خاوری و فارس  تشکیل می‌دهند. در سمت جنوبی شهر و فاصله ۵ کیلومتری، شهرک صنعتی چناران واقع شده که یکی از قطب‌های صنعتی استان خراسان رضوی می‌باشد. با این وجود اقتصاد چناران تکیه بر کشاورزی دارد و ۶۰ درصد ساکنان این شهر به کشاورزی مشغولند.

هرچند شهر جدید چناران را به شکل امروزی، به زمانی پس از ساخته شدن کارخانه قند چناران در دهه ۱۳۳۰ نسبت می‌دهند و وجه تسمیه‌اش را از دو درخت چنار بزرگ در ورودی محل حاج نصیر می‌دانند؛ این شهر اما قدمتی به بلندای تاریخ دارد. نام فعلی چناران را در سال ۱۳۳۸ بر آن نهادند. ناحیه چناران پیش از این و در گذشته‌های بسیار دور، با نام رادکان شهرت داشته که از قریه‌های توس قدیم بود و در از شهرهای چهارگانه آن به شمار می‌رفت.

شهری که در دوران پيش از اسلام و سده‌های نخست اسلامی، بسيار آباد و پر ‌رونق بوده و مردانی نیک اندیش و شجاع و جوانمرد را در خود پرورانده است. نام رادکان را نیز بدین جهت بر آن نهاده‌اند که به معنای جایگاه جوانمرد و مکان مردان بزرگ به کار می‌رفته است.

جالب است بدانید که منطقه چناران از اولین مناطق مسکونی اقوام متمدن در دشت مشهد بوده و  وجود زیستگاه‌هایی هفت هزار ساله در منطقه رادکان، نشان از اهمیت فوق‌العاده این خطه در دورانهای مختلف پیش از تاریخ است.

باستان شناسان با کشف و بررسی سفالینه‌های دست‌ساز با خمیر قرمز و لعاب‌آلویی و نقوش هندسی سیاه رنگ، قدمت سکونت در این منطقه را، از هزاره پنجم تا اواخر هزاره سوم قبل از میلاد تخمین زده‌اند.  در ادامه با ما همراه باشید تا تاریخ پنج هزار ساله‌ی این دیار کهن و خطه جوانمردان را در مناطق طبیعی و آثار تاریخی‌اش به تماشا بنشینیم.

چشمه گیلاس

در روستای چشمه گیلاس در فاصله تقریبی ۲۵ کیلومتری چناران و ۵۰ کیلومتری شمال غربی مشهد، یکی از چشمه‌های معروف و زیبای کشورمان وجود دارد که در گذشته با نام «گلسب» خوانده می‌شد و امروزه به چشمه گیلاس موسوم است. این چشمه به عمق  ۴ تا ۵ متر در ارتفاع ۱۰۱۰ متری از سطح دریا واقع شده و از نوع چشمه‌های کارستی (آهکی) محسوب می‌شود.

از این رو، آب آن به نسبت دیگر چشمه‌های موجود در اطراف مشهد، از درجه سختی بیشتری برخوردار است. به دلیل شرایط جغرافیایی خاص این منطقه که در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد واقع شده و نیز شرایط ارتفاعات نزدیک آن، چشمه گیلاس همیشه پرآب بوده و بخش شمال چشمه، مخزن آب فراوان‌تری دارد.

از لحاظ تاریخی نیز زمانی آب این چشمه زیبا و کهن در شهر مشهد هم جاری می‌شد و از بین خیابان شهر جاری و از میان صحن حرم مطهر امام رضا (ع) عبور می‌کرد. این اتفاق در دوران تیموریان و به همت امیر علی‌ شیر نوایی، سیاستمدار نامی عصر تیموریان شکل گرفت و در فاصله سال‌های ۱۰۱۶ تا ۱۰۲۳ هجری قمری توسط شاه عباس صفوی تکمیل شد.

اما به مرور و در ادوار مختلف، اطراف چشمه گیلاس با حصار و دیوارکشی محصور شد و امروزه تنها تبدیل به یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری استان خراسان رضوی و یکی از مناطق ییلاقی و خوش و آب و هوا و زیبای شهر چناران تبدیل شده است. هوای خنک و مطبوع روستای چشمه گیلاس، گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری را راهی این خطه سر سبز و زیبا می‌کند.

پل چشمه گیلاس

در دو کیلومتری جنوب روستای چشمه گیلاس و در اطراف چشمه معروف آن، یکی دیگر از جاذبه‌ های گردشگری چناران را مشاهده خواهید کرد. پل چشمه گیلاس یکی از آثار ملی ثبت شده است که قدمتش به دوران پهلوی اول بر می‌گردد. این پل در نوع خود بسیار جالب و بی نظیر بوده و معماری جالب توجه‌ای دارد که گردشگران بسیاری را جذب خود می‌کند.

روستای اسجیل

در حاشیه شمالی کوههای بینالود و در حدود ۴۰ کیلومتری شمال غربی مشهد، یکی از روستاهای زیبا و ییلاقی استان خراسان رضوی وجود دارد که نام اسجیل را بر آن نهاده‌اند. این روستا در دره‌ای زیبا و سرسبز قرار گرفته و موقعیت جغرافیایی آن، آب و هوایی مفرح و دل انگیز برایش ساخته است.

سابقه سکونت در اسجیل هم به هزاره اول قبل از میلاد بر می‌گردد. با همه این پناسیل‌های طبیعی و چشم اندازهای تاریخی، متاسفانه اسجیل کمی مهجور مانده و در معرفی جاذبه گردشگری‌اش کمتر صحبتی به میان آمده است.

قلعه اسجیل

در جنوب شرقی شهرستان چناران و در شرق روستای اسجیل، قلعه‌ای وجود دارد که قدمتش را به دوران قاجار نسبت می‌دهند. این برج قلعه‌ی تاریخی و دیدنی در شهریور ماه سال ۱۳۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. برج و قلعه اسجیل را می توانید در بخش گلبهار و دهستان گلمکان بیابید.

آبشار اخلمد

در ۸۵ کیلومتری شمال غرب مشهد و ۱۵ کیلومتری چناران و ۲ کیلومتری روستای قدیمی و تاریخی اخلمد، روبروی کوهای بینالود، یکی از چشم نوازترین جاذبه‌های طبیعی و از زیباترین آبشارهای خراسان رضوی را می‌توانید از نزدیک مشاهده کنید. این آبشار زیبا از دو آبشار بلند که در کنار هم قرار گرفته و ارتفاع هر کدام از این آبشارها بیش از ۸۵ متر می‌رسد، تشکیل شده است و قدمتی چند هزار ساله دارد.

البته آبشارهای فصلی زیادی در این منطقه وجود دارد ولی آبشار اخملد یکی از بلندترین آنهاست که در انتهای دره قرار دارد. در زیر این آبشار حفره‌های ژرف مدور پدید آمده که نتیجه آهکی بودن جنس کوههای اخملد است. زمین و رسوبات این منطقه قدمتش به دوران ژوراسیک می رسد.

خوب است بدانید که روستای اخملد در دره‌ای در دل کوه های بینالود قرار گرفته و رشته کوههای آن هم به بینالود وصل می‌شوند. از دیگر جاذبه های کم نظیر این منطقه‌ی دلفریب و روستای تاریخی هم می توان به بند اخلمد و غار اخلمد اشاره کرد که توجه بسیاری از طبیعت دوستان را به خود جلب می‌کند.

روی هم رفته دره اخملد دارای آب و هوای مطبوع و خنک، پوشش گیاهی متراکم، و باغات میوه فراوان و طبیعت بکری می‌باشد و دیوارهای سنگی این دره، مکانی عالی را برای سنگ نوردی رقم زده است.

دره اجنه

یکی دیگر از جاذبه‌ های گردشگری چناران و روستای اخملد، دره‌ای است که نامش لرزه بر اندام خیلی می‌اندازد. اما وجه تسمیه این دره به دلیل تنگ و تاریک و باریک بودن آن است. دره اجنه از دره‌های فرعی دره اخلمد می‌باشد که به دلیل صعب العبور بودن، به مهارت‌ های فنی و تجهیزات کوهنوردی نیاز دارد. دره زیبای اجنه دارای ۱۴ آبشار است که اگر از مسیر صعب العبورش چشم پوشی کنیم، مکان مناسبی برای تفریح و کوهنوردی می‌تواند برای طبیعت‌دوستان و گردشگران مهیا کند.

مسجد جامع رادکان

مسجد جامع رادکان در روستایی به همین نام واقع شده و از بناهای معروف ساخته شده در دوران تیموریان به شمار می‌آید. این مسجد تاریخی حیاطی مستطیلی و یک شبستان بزرگ دارد که دوازده ستون در آن احداث شده است. ساختمان مسجد رادکان تزئینات خاصی ندارد و کتیبه‌هایی که روی آن وجود دارد سال ساخت این بنای  قدیمی را نشان می‌دهد.

جاذبه های گردشگری چناران : برج رادکان

برج یا میل رادکان، در فاصله ۷۴ کیلومتری شمال مشهد و ۲۶ کیلومتری شمال غربی چناران واقع شده‌است. این بنای تاریخی که قدمتش به قرن هفتم هجری و ساخت آن را به خواجه نصیرالدین توسی نسبت داده‌اند، گنبدی مخروطی استوار بر بدنه‌ای استوانه‌ای به چشم می‌آید و ۳۵ متر ارتفاع دارد.

ظاهر این بنا در نمای خارجی به سه بخش تقسیم می‌شود: سه متر ارتفاع پایه برج به صورت دوازده ضلعی، تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم استوانه و داخل آن به صورت هشت ضلعی طراحی شده است.

علاوه بر کارایی میل‌ها در گذشته‌های دور که برای راهنمایی مسافران بکار برده می‌شد، میل رادکان به دلیل وجود منفذهایی به تعداد بروج دوازده‌گانه، برای تعیید چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز، کارکرد تقویم و ستاره شناسی نیز داشته است.

درها و دریچه‌های برج به صورتی طراحی شده که هویت نجومی ان آشکار باشد. درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و پهنه برج به منظور غروب آغاز تابستان ساخته شده‌؛ از این رو این برج را تنها برجی می‌دانند که که برای تعیین سال و فصل کاربرد دارد. این جاذبه تاریخی و دیدنی چناران، به قدیمی‌ترین مقبره برجی ایران هم شهرت دارد. البته نمونه‌ای دیگر هم دارد که در کردکوی استان گلستان واقع شده و به رادکان غربی معروف می‌باشد. برج تاریخی رادکان در سال ۱۳۱۰ شمسی به ثبت ملی رسیده است.

آبشار آبقد

در نزدیکی روستای آبقد از توابع درز آب چناران، دره‌ای بسیار زیبا با ارتفاع حدودی ۱۵۰۰ متر از سطح دریا وجود دارد که آبشارهای بسیار زیادی‌ را شامل می‌شود. آبشار زیبای آبقد، محبوب‌ترین این آبشارهاست. این آبشاربه دلیل دیوارهایی به ارتفاع ۲۰۰ تا۳۰۰ متر بسیار مورد توجه صخره‌نوردان واقع می‌شود و به یکی از مقاصد دوست د‌اشتنی آنها بدل شده است. این دره شباهت زیادی به دره اخلمد دارد و ارتفاع بلندترین آبشار آن در حدود ۸ متر است.

جاذبه های گردشگری چناران : روستای بقمچ

بقمچ (boghmech) در فاصله ۳۶کیلومتری شمال شرق شهرستان چناران و دردل دره های منتهی به رشته کوه های هزار مسجد خراسان رضوی قرار دارد. در ظاهر، این روستای بکر و زیبا، بسیار شبیه شهر ماسوله گیلان است. فضای سرسبز و خانه‌های کاه گلی و پلکانی آن، لقب ماسوله خراسان را برایش به ارمغان آورده است.

مردمان خونگرم این روستا به پپیشه دامداری و باغداری مشغول هستند. از این رو نام روستا را مخفف باغ میش می‌دانند که برگرفته از شغل اهالی آن است. عمده‌ترین محصول روستا نیز تنباکوست که سابقه‌ای ۱۸۰ ساله دارد و شهرتش زبانزد خاص و عام است. علاوه بر این، وجود قبرستانی بسیار قدیمی با قبوری متعلق به غیر مسلمانان، نشان از قدمت تاریخی این روستا و وجود ادیان دیگری به غیر از اسلام، در این خطه می‌باشد.

روستای گهواره گر

گهواره گر به معنای نوزاد، نام روستایی ییلاقی از دهستان گلمکان و از توابع شهرستان چناران می‌باشد که  در میان دره‌ای کم عمق و زیبا به فاصله حدوداً ۳۰ کیلومتر شرق شهرستان چناران قرار گرفته است. روستا در میان مردم محلی، نُزا نامیده می‌شود. در حاشیه شرقی این روستا و بر فراز تپه‌ای ماسه‌ای، بنایی وجود دارد که ظاهرا در دو مرحله زمانی احداث شده است.

این بنا، مقبره «خواجه عبدالرحمن گهواره گر» از عرفای قرن هشتم بوده و اهالی این مقبره را به گهواره جنبان امام رضا (ع) منسوب می‌دانند. این بقعه تاریخی که یادگار عصر تیموریان است؛ با آجرهایی مربع شکل و ظریف، هنرمندانه زینت یافته و گنبدی بلند دارد ولیکن کتیبه اولیه آرامگاه از میان رفته و سنگی مرمرین را جایگزینش کرده‌اند.

آرامگاه عبدالله گهواره‌گر به عنوان یکی از آثار ملی ایران در سال ۱۳۷۵ به ثبت ملی رسیده است و توجه عابران بسیاری را در گذر از این منطقه به خود جلب می‌کند و البته مسافران زیادی هم برای دیدن آن، به روستای گهواره گر می‌روند.

اقامتگاه بوم گردی ارگ رادکان

در روستای رادکان در نزدیکی میل تاریخی رادکان، ۱۳ کیلومتری شهرستان چناران  و در فاصله ۷۵ کیلومتری از شهر مقدس مشهد، بنایی اصیل و رنگارنگ وجود دارد که قدمتش به بیش از ۱۵۰ سال پیش و زمان قاجاریه بر می‌گردد. در سال ۱۳۹۵ این عمارت قدیمی بازسازی و مرمت شده و با حفظ همان معماری سنتی و زیبایش، مبدل به اقامتگاهی برای سکونت مسافران خوش ذوق و خاطره ساز گشته است.

ارگ رادکان  یک حیاط اندرونی و یک حیاط بیرونی را شامل می‌شود که با اتاقهای شاه نشین، اتاقهای تابستانه، شربت خانه و حوض آب، اصطبل، کبوتر خانه و حوض کوچک تکمیل شده و یک زندگی ساده و سنتی و آرام چند روزه را برای مسافران تامین خواهد کرد.

یکی از نکات جالب توجه در این اقامتگاه زیبای سنتی، عدم وجود تخت، تلویزیون، حمام و سرویس بهداشتی در برخی از اتاقهاست که حس نوستالژیک معماری سنتی را بیش از پیش به میهمانان گریزان از زندگی ماشینی، هدیه کند. با این وجود از همه امکانات زندگی مدرن هم برای علاقه‌مندان، بی بهره نیست. این اقامتگاه بارها مورد توجه نهادهای مختلف قرار گرفته و در سال ۱۳۹۶ برترین اقامتگاه بوم گردی کشور لقب گرفته است.

کلام آخر

چناران یکی از زیباترین شهرستان های استان خراسان رضوی می‌باشد که علاوه بر جاذبه‌های گردشگری فراوان، هنرهای دستی و محصولات کشاورزی خوبی را هم برای عرضه دارد. گلیم و فرش دست باف این شهر سوغات ارزشمندی برای مسافرانی خواهد بود که به دنبال توشه‌ای از سفر به چناران زیبا هستند. در سفر به استان خراسان رضوی و شهر مقدس مشهد، تماشای لذت بخش جاذبه‌های تاریخی و دیدنی‌های طبیعی چناران زیبا را هم از دست ندهید.

امیدوارم جاذبه های گردشگری چناران که بی شک در نوع خود منحصر به فرد می‌باشند؛ توانسته باشند توجه شما را در رابطه با یک سفر ماندگار به این سرزمین تاریخی جلب کنند. البته در این مقاله تنها بخش کوچکی از دیدنی های چناران معرفی شدند؛ برای دیدن تمامی جاذبه های گردشگری این شهر، حتما باید چناران را از نزدیک ببینید.