سال‌های نوجوانی از نظر جسمی، روحی و اجتماعی با تغییرات چشمگیری همراه است. در این سنین به دلیل تغییر سطح بعضی از هورمون‌ها، بلوغ رخ می‌دهد و تمام اندام‌ها و سیستم‌های بدن بالغ می‌شوند. غالبا بلوغ دختران زودتر از آن چیزی که والدین فکر می‌کنند، شروع می‌شود.
بلوغ می‌تواند یک دوره گیج‌کننده و استرس‌زا برای دختران نوجوان باشد. شما باید با مراحل بلوغ دختران آشنا باشید تا بتوانید قبل از شروع آن درباره تغییراتی که قرار است دخترتان در بدنش تجربه کند، با او صحبت کنید.
برای آشنایی با بلوغ و تغییرات خاص آن این مقاله از ایده آل مگ را تا انتها دنبال کنید.
زمان شروع بلوغ در دختران نوجوان
زمان شروع بلوغ در بین افراد مختلف بسیار متفاوت است؛ با این حال، معمولا بلوغ در دختران بین ۱۰ تا ۱۴ سالگی رخ می‌دهد. عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند روی بلوغ دختران و زمان شروع آن تاثیر داشته باشند. ممکن است در دختران چاق بلوغ زودرس اتفاق بیفتد یا دخترانی که کمبود وزن دارند، دیرتر به بلوغ برسند.
امروزه دختران نوجوان در مقایسه با گذشته زودتر بالغ می‌شوند. در سال ۱۹۰۰میلادی، میانگین سن شروع قاعدگی در دختران ۱۵ سال بود که در دهه ۱۹۹۰ به ۱۲/۵ سال کاهش یافت. احتمالا عوامل تغذیه‌ای و محیطی در ایجاد این تغییر نقش دارند.
اولین علامت بلوغ دختران
اولین علامتی که دختران مشاهده می‌کنند، رشد پستان‌ها یا جوانه زدن است. اگر تا سن ۱۳ سالگی متوجه جوانه زدن پستان‌ها نشدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
سایر مراحل بلوغ برای دختران
پروفسور جیمز ام. تانر (James M. Tanner)، اولین کسی بود که مراحل قابل مشاهده بلوغ را شناسایی کرد. امروزه به این مراحل تانر یا رتبه بلوغ جنسی گفته می‌شود. اگرچه زمان و نحوه سپری کردن دوران بلوغ بین افراد مختلف، متفاوت است، اما آشنایی با این مراحل می‌تواند به عنوان یک راهنمای کلی عمل کند.
مرحله ۱ تانر
مرحله اول، ظاهر کودک را قبل از بروز علائم جسمی بلوغ توصیف می‌کند. در پایان مرحله اول، مغز سیگنال‌هایی به بدن می‌فرستد تا آن را برای شروع تغییرات آماده کند. به طوریکه هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) از هیپوتالاموس ترشح می‌شود و به غده هیپوفیز می‌رود.
غده هیپوفیر در زیر مغز قرار دارد و هورمون‌هایی می‌سازد که سایر غدد بدن را کنترل می‌کنند. دو هورمون به نام‌های هورمون لوتئینه‌کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) از هیپوفیز ترشح می‌شوند. معمولا در دختران این سیگنال‌های اولیه بعد از ۸ سالگی شروع می‌شوند، اما تغییرات جسمی قابل‌توجهی در آن‌ها ایجاد نمی‌کنند.
مرحله ۲ تانر
مرحله دوم شروع تغییرات فیزیکی را نشان می‌دهد. در این مرحله، هورمون‌ها به سراسر بدن سیگنال می‌فرستند و اولین نشانه‌های پستان که «جوانه» نامیده می‌شود، شروع به شکل‌گیری می‌کند. این جوانه‌ها ممکن است حساس باشند یا دچار خارش شوند که طبیعی است.
معمولا سینه‌ها اندازه‌های متفاوتی دارند و با سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند؛ بنابراین، ممکن است یک جوانه بزرگتر از دیگری به نظر برسد. در این مرحله ناحیه تیره اطراف نوک پستان (آرئولا) هم بزرگ می‌شود. علاوه بر این، رحم بزرگتر می‌شود و مقدار کمی از موهای ناحیه تناسلی روی لبه‌های واژن شروع به رشد می‌کنند.
مرحله ۳ تانر
در سومین مرحله بلوغ دختران تغییرات فیزیکی آشکارتر می‌شود. معمولا در دختران این تغییرات بعد از ۱۲ سالگی شروع می‌شوند و عبارتند از:
- جوانه‌های سینه به رشد خود ادامه می‌دهد.
- موهای ناحیه تناسلی ضخیم‌تر و مجعدتر می‌شوند.
- در زیر بغل موها شروع به رویش می‌کنند.
- ممکن است اولین علائم آکنه در صورت و پشت ظاهر شود.
- سرعت رشد قد به حداکثر میزان خود می‌رسد (حدود ۸ سانتی‌متر در سال).
- چربی در باسن و ران تجمع می‌یابد.
مرحله ۴ تانر
در مرحله چهارم که در حدود ۱۳ سالگی شروع می‌شود، دختران تغییرات زیادی را مشاهده می‌کنند. این تغییرات عبارتند از:
- سینه‌ها شکل کامل‌تری به خود می‌گیرند و مرحله جوانه را پشت سر می‌گذارند.
- بسیاری از دختران اولین قاعدگی خود را معمولا بین ۱۲ تا ۱۴ سالگی تجربه می‌کنند، اما بعضی از آن‌ها ممکن است زودتر پریود شوند.
- سرعت رشد قد کمتر می‌شود.
- موهای ناحیه تناسلی ضخیم‌تر می‌شوند.
مرحله ۵ تانر
مرحله پنجم، مرحله پایانی بلوغ فیزیکی به شمار می‌رود. در دختران، معمولا مرحله پنجم در حدود ۱۵ سالگی اتفاق می‌افتد و شامل تغییرات زیر می‌شود:
- اندازه و شکل سینه‌ها تقریبا مشابه بزرگسالان است؛ با این حال، ممکن است رشد آن‌ها تا ۱۸ سالگی ادامه یابد.
- پریودها بعد از شش ماه تا دو سال منظم می‌شوند.
- دختران یک تا دو سال پس از اولین قاعدگی به قد دوران بزرگسالی می‌رسند.
- موهای ناحیه تناسلی تا قسمت داخلی ران گسترش می‌یابند.
- اندام های تناسلی کاملا رشد می‌کنند.
تغییرات فیزیکی
بلوغ دختران با رشد سینه‌ها شروع می‌شود. ممکن است دو سال طول بکشد تا سینه‌ها به طور کامل رشد کنند. سپس رشد مو روی بازوها، پاها، زیر بغل و ناحیه شرمگاهی شروع خواهد شد.
در نهایت، اولین قاعدگی شروع می‌شود. بیشتر دختران اولین قاعدگی خود را در سن ۱۲ یا ۱۴ سالگی تجربه می‌کنند؛ اما احتمال وقوع آن در سنین کمتر یا بیشتر هم وجود دارد.
به دخترتان بگویید که از پریود باید چه انتظاری داشته باشد؛ چون ممکن است علاوه بر خونریزی، حالت تهوع، نفخ، اسهال، کمردرد، درد سینه و خستگی را هم تجربه کند.
تغییرات عاطفی
همه دختران در دوران بلوغ دچار تغییرات عاطفی می‌شوند، اما بعضی از آن‌ها بیشتر از دیگران تحت تاثیر قرار می‌گیرند. دختر شما ممکن است احساس غم و اندوه کند و برای اولین بار در زندگی خود اعتماد به نفسش را از دست بدهد.
گاهی اوقات، این احساسات منفی در حوالی دوران قاعدگی ظاهر می‌شوند که به این وضعیت سندرم پیش از قاعدگی (PMS) می‌گویند. تغییرات هورمونی که هر ماه در حوالی دوران پریود رخ می‌دهند، باعث اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی و غم و اندوه می‌شوند.
نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارید. گاهی اوقات، تجویز داروهای هورمونی، مانند داروهای ضدبارداری، می‌تواند علائم را کاهش دهد و خلق و خو را بهبود بخشد.
روابط نوجوان شما با دیگران در سن بلوغ
همان‌طور که بدن نوجوان در حال تغییر است، در روابط اجتماعی او هم تغییرات زیادی رخ می‌دهد. به عنوان مثال:
- می‌خواهد در خانه و اجتماع استقلال بیشتری داشته باشد و گاهی اوقات در مقابل والدین موضع می‌گیرد.
- تاثیر دوستان بسیار زیاد می‌شود و نوجوان تمایل دارد از سوی دوستانش مورد تائید قرار بگیرد.
- ممکن است عاشق شود.
سوالاتی که باید از پزشک بپرسید
تغییرات دوران بلوغ برای هر نوجوان متفاوت است. بعضی از نوجوانان زودتر و بعضی از آن‌ها دیرتر با علائم بلوغ روبرو می‌شوند. هر فردی با سرعت خاص خود دوران بلوغ را طی می‌کند؛ با این حال اگر نگرانی خاصی دارید، باید آن را با پزشک در میان بگذارید. رایج‌ترین سوالات والدین عبارتند از:
- دختر من خیلی زودتر از ۱۲ سالگی پریود شد. آیا باید نگران باشم؟
- از چه سنی باید نگران باشم که دخترم هنوز پریود نشده است؟
- دخترم برای کنترل درد و ناراحتی دوران پریود از چه دارویی می‌تواند استفاده کند؟
- چه تفاوتی بین بداخلاقی و سندرم پیش از قاعدگی وجود دارد؟
نکاتی برای والدین دارای دختران در سن بلوغ
ممکن است صحبت درباره مراحل بلوغ و سیستم تناسلی زنان برای والدین سخت باشد؛ اما مهم است که قبل از وقوع این تغییرات درباره آن‌ها با دخترتان صحبت کنید تا برای شروع بلوغ آماده شود.
معمولا بلوغ دختران بدون بروز عواقب جدی پزشکی یا عاطفی طی می‌شود؛ با این حال، مواردی وجود دارد که باید درباره آن‌ها با پزشک مشورت شود.
اگر بعد از یک سال قاعدگی‌های دختر شما همچنان نامنظم است، در دوران پریود درد شدیدی را تجربه می‌کند و آکنه‌های او از بین نمی‌روند، به پزشک مراجعه کنید؛ همچنین اگر علائم عاطفی جدی مانند افسردگی یا افکار خودکشی را تجربه می‌کند، حتما یک وقت ملاقات از پزشک بگیرید.
کلام پایانی
دوران بلوغ می‌تواند هم برای نوجوانان و هم والدین‌شان چالش‌برانگیز باشد. هورمون‌ها علاوه بر ایجاد تغییرات جسمی فراوان، باعث تغییرات عاطفی هم می‌شوند. شما به عنوان والد ممکن است متوجه شوید که فرزندتان بدخلق شده یا رفتارهای او تغییر کرده است. نکته مهم این است که شرایط را درک کنید و با صبوری نسبت به آن واکنش نشان دهید.
تغییرات دوران بلوغ ممکن است برای فرزند شما نگران‌کننده باشد. در مورد این تغییرات با فرزندتان صحبت کنید و به او اطمینان دهید که آن‌ها بخش طبیعی بلوغ محسوب می‌شوند. اگر درباره موضوع خاصی نگران هستید، با پزشک مشورت کنید.
سوالات متداول
بلوغ به تغییرات جسمی خاصی اشاره دارد که با تبدیل شدن کودک به بزرگسال اتفاق می‌افتد. اگرچه این تغییرات در نواحی مختلف بدن رخ می‌دهند، اما همه آن‌ها به یکدیگر مرتبط هستند. بعضی از این تغییرات عبارتند از: رشد استخوان‌ها و افزایش قد، رشد مو در ناحیه تناسلی، زیر بغل و سینه‌ها و شروع خونریزی پریود.
معمولا دوران بلوغ چند سال طول می‌کشد. اگر تغییرات این دوران به جای چند سال در طی چند ماه اتفاق بیفتد، ممکن است نشانه بلوغ غیرطبیعی باشد و باید توسط پزشک بررسی شود.
دلایل مختلفی برای بروز این شرایط وجود دارد. در بسیاری از دختران علت خاصی یافت نمی‌شود. در بعضی از افراد هم ژنتیک، هورمون‌ها، وزن بدن و مصرف بعضی داروها موثر است.
درمان بلوغ غیرطبیعی به علت بروز آن بستگی دارد که ممکن است جدی باشد یا نباشد. هر دختری که بلوغ زودرس یا دیررس را تجربه می‌کند، برنامه درمانی خاص خود را دریافت خواهد کرد.
