بواسیر چیست و چه علائمی دارد؟

به سیاهرگ‌ها یا وریدهای متورمی که در اطراف مقعد و قسمت تحتانی رکتوم (راست روده) تشکیل می‌شوند، بواسیر یا هموروئید (Hemorrhoids) گفته می‌شود. این بیماری بسیار شایع است و با افزایش سن احتمال بروز آن بیشتر می‌شود.

هموروئید یکی از شایع‌ترین علل خونریزی از مقعد است که خوشبختانه گزینه‌های موثری برای درمان آن وجود دارد. غالبا هموروئید خود به خود از بین می‌رود، اما درمان‌های خانگی و پزشکی هم می‌توانند کمک‌کننده باشند.

در این مقاله از ایده آل مگ درباره انواع هموروئید، علل و علائم آن صحبت می‌کنیم و سپس به معرفی روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم. تا انتهای این مطلب در کنار ما باشید.

هموروئید چیست؟

به وریدهای متورم و بزرگی که شبیه‌ رگ‌های واریسی هستند و در داخل و خارج مقعد و رکتوم ایجاد می‌شوند، هموروئید می‌گویند. این وریدها می‌توانند دردناک و آزاردهنده باشند و باعث خونریزی از مقعد شوند.

هموروئید چقدرشایع است؟

آمار دقیقی در مورد میزان شیوع بواسیر در میان ایرانی‌ها وجود ندارد؛ اما در بعضی از کشورها مانند ایالات متحده از هر 20 نفر یک نفر به این بیماری مبتلا است و نیمی از افراد بالای 50 سال درگیر آن هستند.

انواع هموروئید کدامند؟

بواسیر می‌تواند در داخل یا خارج رکتوم ایجاد شود و با توجه به محل شکل‌گیری ورید متورم انواع مختلفی دارد که عبارتند:

1. هموروئید خارجی

وریدهای متورم در زیر پوست اطراف مقعد که مجرای خروج مدفوع است، تشکیل می‌شوند. هموروئید خارجی می‌تواند باعث خارش و درد شود و گاهی اوقات خونریزی کند. در بعضی موارد هم پر از خون می‌شود که تشکیل لخته می‌دهد. این اتفاق خطرناک نیست، اما می‌تواند به درد و تورم منجر شود.

2. هموروئید داخلی

وریدهای متورم در داخل رکتوم تشکیل می‌شوند. رکتوم بخشی از دستگاه گوارش است که کولون (روده بزرگ) را به مقعد متصل می‌کند. هموروئید داخلی ممکن است خونریزی کند، اما معمولا دردناک نیست.

3. هموروئید پرولاپس

هموروئیدهای داخلی و خارجی می‌توانند پرولاپس کنند، به این معنی که از مقعد بیرون بزنند. این نوع بواسیر ممکن است خونریزی کند یا باعث درد شود.

دلایل و عوامل خطر بواسیر چیست؟

هر عاملی که باعث افزایش فشار روی شکم یا اندام تحتانی شما شود، می‌تواند به ایجاد وریدهای متورم و ملتهب در ناحیه مقعد و رکتوم منجر شود. عوامل زیر احتمال بروز هموروئید را افزایش می‌دهند:

• وارد آمدن فشار به لگن به دلیل افزایش وزن به خصوص در دوران بارداری
• زور زدن در هنگام اجابت مزاج به دلیل ابتلا به یبوست
• بلند کردن اجسام سنگین یا وزنه‌برداری

چه افرادی ممکن است به بواسیر مبتلا شوند؟

هر کسی ممکن است به هموروئید مبتلا شود، حتی نوجوانان. با توجه به اینکه مدتی طول می‌کشد تا هموروئید ایجاد شود، بروز آن در میان کودکان شایع نیست. اگر شما یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشید، بیش از دیگران در معرض ابتلا به این مشکل قرار می‌گیرید:

• به اضافه وزن یا چاقی مبتلا هستید.
• در دوران بارداری بسر می‌برید.
• از رژیم غذایی کم فیبر استفاده می‌کنید.
• به اسهال یا یبوست مزمن مبتلا هستید.
• دائما اجسام سنگین را بلند می‌کنید.
• زمان زیادی را برای نشستن روی توالت صرف می‌کنید.
• هنگام اجابت مزاج فشار زیادی به خود وارد می‌کنید.
• رابطه جنسی مقعدی دارید.

با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به هموروئید افزایش می‌یابد. در سالمندان بافت‌هایی که از وریدهای رکتوم و مقعد حمایت می‌کنند، ضعیف می‌شوند. این اتفاق ممکن است در دوران بارداری هم رخ دهد؛ چون وزن جنین به مقعد فشار وارد می‌کند.

بواسیر چه علائمی دارد؟

هموروئید داخلی به ندرت باعث درد می‌شود و معمولا شما آن را احساس نمی‌کنید، مگر اینکه از مقعد بیرون بزند (پرولاپس)؛ به همین دلیل، بسیاری از افراد دارای بواسیر داخلی از ابتلای خود به این مشکل بی‌اطلاع هستند.

هموروئید خارجی در زیر پوست اطراف مقعد قرار دارد که در آنجا تعداد زیادی اعصاب حس درد یافت می‌شود. ابتلا به این نوع هموروئید با بروز علائم زیر همراه است:

• خارش و سوزش ناحیه مقعد
• احساس درد در مقعد، به خصوص در زمان نشستن
• وجود تورم در اطراف مقعد
• خونریزی از رکتوم

اگر خون در هموروئید خارجی جمع شود و لخته (ترومبوز) ایجاد کند، به بروز علائم زیر منجر می‌شود:

• درد شدید
• تورم
• التهاب
• وجود یک توده سفت در نزدیکی مقعد

هموروئید پرولاپس می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد. ممکن است بتوانید آن را در خارج از مقعد احساس کنید و به آرامی  به عقب و داخل مقعد برگردانید.

آیا بواسیر و شقاق مقعدی با هم متفاوتند؟

هموروئید و شقاق مقعدی (فیشر آنال) علائم مشابهی مانند خارش، درد و خونریزی ایجاد می‌کنند، اما با هم فرق دارند. هموروئید به دلیل تورم وریدها ایجاد می‌شود، اما شقاق مقعدی با پارگی دیواره مقعد مرتبط است.

پزشک با انجام معاینه بدنی و کمک گرفتن از تست‌های تشخیصی می‌تواند علت بروز علائم شما را مشخص کند.

راه‌های تشخیص بواسیر چیست؟

پزشک با بررسی علائم شما و معاینه بدنی هموروئید را تشخیص می‌دهد و ممکن است از روش‌های زیر برای این کار کمک بگیرد:

• معاینه رکتوم: پزشک دستکش می‌پوشد و یکی از انگشتان روغن‌کاری شده خود را وارد رکتوم می‌کند تا وریدهای متورم را احساس کند.

• آنوسکوپی: پزشک از یک آنوسکوپ (لوله مجهز به نور) برای مشاهده دیواره مقعد و رکتوم استفاده می‌کند.
• سیگموئیدوسکوپی: پزشک از یک سیگموئیدوسکوپ (لوله مجهز به نور و دوربین) برای مشاهده بخش پایینی کولون و رکتوم استفاده می‌کند. این روش تشخیصی انواع مختلفی دارد که شامل سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر و سیگموئیدوسکوپی غیرقابل انعطاف (پروکتوسکوپی) می‌شود.

ممکن است پزشک برای تائید نتایج حاصل از سایر تست‌ها یا بررسی علائم سرطان روده بزرگ کولونوسکوپی انجام دهد. این روش هم به صورت سرپایی انجام می‌شود، اما به بیهوشی نیاز دارد. در موارد زیر، کولونوسکوپی توصیه می‌شود:

• علائم شما نشان می‌دهد که ممکن است به بیماری گوارشی دیگری مبتلا باشید.
• شما عوامل خطر سرطان روده بزرگ را دارید.
• میانسال هستید و اخیرا کولونوسکوپی انجام نداده‌اید.

آیا بواسیر را می‌توان در خانه درمان کرد؟

غالبا هموروئید خود به خود و بدون درمان از بین می‌رود. علائمی مانند درد و خونریزی ممکن است یک هفته یا کمی بیشتر طول بکشد. با این حال، شما می‌توانید از راهکارهای زیر برای کاهش علائم کمک بگیرید:

• آب بیشتری بنوشید.
• مصرف فیبر را از طریق رژیم غذایی و مکمل‌ها افزایش دهید. سعی کنید هر روز حداقل 20 تا 35 گرم فیبر دریافت کنید. فیبر در میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل یافت می‌شود.

• 10 تا 20 دقیقه در روز در حمام گرم (حمام سیتز) بنشینید.
• از ملین استفاده کنید تا مدفوع نرم‌تر شود.
• داروهای بدون نسخه حاوی لیدوکائین، فندق جادوگر (Witch hazel) یا هیدروکورتیزون را به ناحیه مد نظر بمالید.
• به طور موقت از استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش درد استفاده کنید.

چه راهکارهایی برای درمان بواسیر وجود دارد؟

اگر بعد از یک هفته بواسیر با درمان‌های خانگی بهبود نیافت، علائم آن بدتر شد یا در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد کرد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک با استفاده از روش‌های زیر هموروئید را درمان می‌کند:

روش‌های کم تهاجمی

• بستن باند لاستیکی: یک نوار لاستیکی کوچک در اطراف هموروئید بسته می‌شود تا خونرسانی به ورید قطع شده و ظرف یک هفته بافت هموروئید خشک شود و بیفتد.
• اسکلروتراپی: یک ماده شیمیایی به ورید متورم تزریق می‌شود تا بافت هموروئید را از بین ببرد. این روش ممکن است نسبت به بستن باند لاستیکی موثرتر باشد.
• الکتروکواگولاسیون: با استفاده از جریان الکتریکی خونرسانی به هموروئید قطع می‌شود.
• فوتوکواگولاسیون نوری مادون قرمز: در این روش از گرما برای از بین بردن هموروئید استفاده می‌شود.

جراحی

تنها درصد کمی از بیماران به جراحی نیاز پیدا می‌کنند. اگر سایر روش‌ها موفقیت‌آمیز نباشند یا هموروئید بزرگ باشد، پزشک یکی از موارد زیر را توصیه می‌کند:

• هموروئیدکتومی: موثرترین روش برای درمان هموروئید شدید یا عودکننده است. در این روش، جراح هموروئیدهای خارجی بزرگ یا هموروئیدهای داخلی پرولاپس را برمی‌دارد.
• منگنه زدن: با این روش، هموروئید داخلی برداشته می‌شود یا هموروئید داخلی پرولاپس مجددا به داخل مقعد برگردانده می‌شود. معمولا منگنه زدن نسبت به هموروئیدکتومی درد کمتری دارد، اما احتمال عود مجدد بیماری بیشتر است.

چگونه از ایجاد بواسیر پیشگیری کنیم؟

راهکارهای زیر از سفت شدن مدفوع، بروز یبوست و ابتلا به هموروئید جلوگیری می‌کنند:

• به مدت طولانی روی توالت ننشینید یا هنگام اجابت مزاج زور نزنید.

• اجابت مزاج را به تعویق نیندازید.
• در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید (6 تا 8 لیوان).
• غذاهای پرفیبر بخورید یا از مکمل‌های حاوی فیبر استفاده کنید. زنان و مردان باید روزانه به ترتیب 25 و 35 گرم فیبر دریافت کنند. فیبر را به آرامی به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا دچار نفخ نشوید.
• فعالیت بدنی انجام دهید.
• فقط با توصیه پزشک ملین مصرف کنید یا تنقیه انجام دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فکر می‌کنید هموروئید دارید، در صورت بروز مشکلات زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• درد شکم
• اسهال یا یبوست مزمن
• تب و لرز
• حالت تهوع و استفراغ
• خونریزی و درد شدید مقعد

با این تصور که به دلیل بواسیر دچار خونریزی مقعدی شده‌اید مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازید، به خصوص اگر رنگ یا قوام مدفوع شما تغییر کرده است. بسیاری از بیماری‌های مهم مانند سرطان روده بزرگ و سرطان مقعد با خونریزی همراه هستند.

کلام پایانی

هموروئید، وریدهای بزرگ و متورمی است که در داخل و اطراف مقعد و رکتوم ایجاد می‌شود. افزایش سن، یبوست مزمن، زور زدن در هنگام اجابت مزاج و بارداری احتمال ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهند.

بیشتر هموروئیدها خود به خود از بین می‌روند. استفاده از حمام آب گرم یا کرم‌های حاوی هیدروکورتیزون و لیدوکائین به کاهش درد ناشی از بواسیر کمک می‌کند؛ اما اگر این روش‌ها موثر نبودند، باید به پزشک مراجعه کنید.

ورزش، نوشیدن آب زیاد و مصرف غذاهای گیاهی و پرفیبر می‌تواند به رفع یبوست و جلوگیری از ایجاد هموروئید در آینده کمک کند.

سوالات متداول