تصمیم گیری چه مراحلی دارد؟

دانستن اینکه تصمیم گیری چه مراحلی دارد و چگونه انجام می‌شود، بسیار مهم است؛ چراکه دائما در زندگی با موقعیت‌هایی مواجه می‌شویم که ما را مجبور به انتخاب می‌کنند.

بعضی از این انتخاب‌ها آسان هستند؛ اما در بیشتر موارد، تصمیم گیری سخت است و می‌تواند باعث نارضایتی یا ایجاد درگیری بین گروه‌های مختلف می‌شود؛ به همین دلیل باید بدانیم چگونه تصمیمات چالش‌برانگیز بگیریم.

چه در زندگی شخصی و چه در زندگی کاری، موفقیت شما به تصمیم گیری صحیح بستگی دارد. در این مقاله از ایده آل مگ درباره اینکه تصمیم گیری چه مراحلی دارد و در این زمینه باید به چه نکاتی توجه کرد، صحبت می‌کنیم. با یادگیری این مراحل بهتر می‌توانید از تصمیم‌ گیری‌های عجولانه جلوگیری کنید و تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید.

تصمیم گیری چه مراحلی دارد و چگونه انجام می‌شود؟

در روند تصمیم‌ گیری، باید از بین چند راه حل یکی از آن‌ها را انتخاب ‌کنیم. در این بین احتمال دارد از ابزارها، تکنیک‌ها و تعبیرهای مختلفی استفاده کنیم. علاوه بر این، ممکن است در مورد یک موضوع مشخص خودمان به تنهایی به نتیجه برسیم یا تصمیم گیری دسته‌جمعی را ترجیح دهیم.

گاهی اوقات تصمیم گیری آسان و در بعضی موارد بسیار سخت و چالش‌برانگیز است. اینکه چه لباسی بپوشیم، با چه وسیله‌ای خود را به محل کار برسانیم، چه غذایی بخوریم، چه فیلمی ببینیم یا کدام برنامه تلویزیونی را تماشا کنیم، همگی موارد ساده‌ای هستند که به راحتی می‌توانیم در موردشان تصمیم‌ بگیریم.

اما تصمیم گیری همیشه مثل انتخاب نوع غذا یا نوشیدنی ساده و راحت نیست و گاهی اوقات به تفکر و تلاش بیشتری نیاز دارد. به عنوان مثال، تصمیم گیری در مورد انتخاب محل تحصیل، انتخاب شغل یا ازدواج سخت است؛ چون این نوع تصمیم‌ها می‌توانند مسیر زندگی انسان را تغییر دهند.

اگرچه ممکن است چارچوب تصمیم گیری در منابع مختلف کمی متفاوت باشد، اما معمولا متخصصان از هفت مرحله برای این کار استفاده می‌کنند. فرآیند هفت مرحله‌ای زیر برای تصمیم گیری‌های چالش‌برانگیز بسیار مناسب است؛ اما در موقعیت‌های ساده هم می‌توان از آن استفاده کرد.

۱. تصمیمی که باید گرفته شود را مشخص کنید

وقتی درباره اینکه تصمیم گیری چه مراحلی دارد صحبت می‌کنیم، باید به این نکته اشاره کنیم که شناسایی درست مشکل مهم‌ترین مرحله است.

ابتدا مشکلی را که باید حل کنید یا سوالی را که باید پاسخ دهید، مشخص کنید و آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید. اینکه بتوانید هدف خود را به طور مختصر توصیف کنید، نشانه آن است که واقعا آن را درک کرده‌اید. برای این کار چند سوال از خود بپرسید:

• مشکلی که باید حل شود، چیست؟
• هدفی که با اجرای این تصمیم قصد دارید به آن برسید، چیست؟
• چه افرادی تحت تاثیر این مشکل قرار دارند؟
• آیا برای حل مشکل زمان خاصی وجود دارد؟
• چگونه می‌توان موفقیت را ارزیابی کرد؟

مطرح کردن این سوالات به شما در پیدا کردن راه حل‌های ممکن کمک می‌کند. وقتی مشکل به وضوح تعریف شود،  اطلاعات بیشتری در اختیار خواهید داشت تا بهترین تصمیم را برای حل مشکل بگیرید.

۲. اطلاعات مرتبط را جمع‌آوری کنید

یکی از مهم‌ترین گام‌هایی که باید برای تصمیم گیری آگاهانه بردارید، جمع‌آوری اطلاعات درباره موضوعی است که می‌خواهید در مورد آن تصمیم بگیرید. انجام این کار به شما کمک می‌کند تا از کارهایی که باید برای حل مشکل انجام دهید، درک بهتری پیدا کنید.

مشکل یک سازمان ذینفعان زیادی دارد. علاوه بر این، به عوامل زیادی بستگی دارد و می‌تواند تحت تاثیر شرایط مختلفی باشد؛ به همین دلیل، باید در مورد افرادی که تحت تاثیر این مشکل قرار می‌گیرند و عوامل مرتبط با آن اطلاعات کافی داشته باشید.

شما باید مشخص کنید که آیا قبلا کسی برای حل این مشکل تلاش کرده است یا خیر. همچنین خارج از تیم یا شرکت خود به دنبال اطلاعات باشید و تصمیماتی که باید گرفته می‌شده، اما گرفته نشده را در نظر بگیرید.

تصمیم گیری موثر نیازمند کسب اطلاعات از منابع مختلف است. شما می‌توانید اطلاعات مورد نیاز خود را از افراد مختلف یا با مراجعه به وبسایت‌ها، کتاب‌ها و سایر منابع به دست آورید. به عنوان مثال، می‌توانید با یک مشاور صحبت کنید یا با شخصی که در شرکت دیگری کار می‌کند و تجربه مرتبط دارد، مشورت کنید.

۳. راه حل‌های جایگزین را شناسایی کنید

بعد از اینکه درک واضحی از موضوع پیدا کردید و اطلاعات لازم را به دست آوردید، وقت آن است که راه حل‌های مختلفی را که در اختیار دارید، شناسایی کنید؛ چراکه معمولا وقتی می‌خواهید به یک هدف مشخص برسید، بیش از یک راه حل برای دستیابی به آن وجود دارد.

در هنگام تصمیم گیری یافتن بیش از یک جایگزین بسیار مهم است؛ چون ذینفعان مختلف ممکن است بسته به نقش خود نیازهای متفاوتی داشته باشند. به عنوان مثال، اگر شرکت شما به دنبال یک ابزار مدیریتی است، ممکن است تیم طراحی نسبت به تیم تحقیق و توسعه نیازهای متفاوتی داشته باشد.

در این مرحله، بهترین کار طوفان فکری برای تهیه یک لیست از تمام ایده‌ها است. برای استفاده از روش طوفان فکری یا بارش فکری باید همه افراد دور هم بنشینند و هر کس هر ایده‌ای را که به ذهنش می‌رسد، بیان کند. هیچ کس نباید از ایده مطرح شده ایراد بگیرد. این کار آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند تا راه حل مشخص شود.

۴. تمام شواهد را بسنجید

در این مرحله، باید همه راه حل‌هایی را که به ذهنتان خطور کرده است، بررسی کرده و مشخص ‌کنید که هر کدام از آن‌ها چگونه می‌تواند مشکل شما را برطرف کند. به عبارت دیگر، باید معایب احتمالی هر کدام از گزینه‌ها را شناسایی کنید و آن‌ها را در مقابل مزایایی که می‌توانند داشته باشند، بسنجید.

چند فاکتور مهم را در نظر بگیرید و به هر گزینه یک امتیاز بدهید. سپس امتیازها را با هم جمع کنید و بر اساس آن‌ گزینه‌هایی را که به نظر می‌رسد پتانسیل بالاتری برای رسیدن به هدف دارند، مشخص و اولویت‌بندی کنید.

۵. از بین گزینه‌ها یکی را انتخاب کنید

قدم بعدی این است که تصمیم نهایی خود را بگیرید. اگر مراحل یک تا چهار را به دقت اجرا کرده باشید، این مرحله برایتان آسان خواهد بود. تمام اطلاعاتی که جمع‌آوری کرده‌اید و اینکه هر تصمیم چه تاثیری می‌تواند داشته باشد را در نظر بگیرید.

گاهی اوقات، تصمیم درست انتخاب یکی از گزینه‌ها نیست، بلکه ترکیبی از چند گزینه مختلف است. تصمیم ‌گیری موثر شامل حل خلاقانه مسأله و تفکر خارج از چارچوب می‌شود؛ بنابراین، خودتان را فقط به یک گزینه محدود نکنید. گاهی اوقات وقتی فقط یک گزینه را انتخاب می‌کنید، از مزایای سایر گزینه‌ها محروم می‌شوید.

۶. اقدام کنید

اکنون که هدف خود را مشخص کردید، تمام اطلاعات لازم را جمع‌آوری کردید و عواقب گزینه انتخابی را سنجیدید، وقت آن است که به تنهایی یا با کمک دیگران تصمیم نهایی خود را عملی کنید.

برای اینکه تصمیم‌تان قابل دستیابی باشد، یک برنامه مرتبط با آن تهیه کنید و وظایف افرادی را که در رسیدن به آن دخیل هستند، مشخص کنید.

۷. تصمیم خود و پیامدهای خوب و بد آن را بازبینی کنید

اغلب اوقات، زمانی که می‌خواهیم مشخص کنیم تصمیم گیری چه مراحلی دارد، این مرحله مهم را نادیده می‌گیریم. پس از تصمیم گیری باید معیارهای موفقیتی را که در مرحله یک بیان کردید، ارزیابی کنید. با این کار مشخص می‌شود که آیا این راه حل با معیارهای موفقیت شما مطابقت دارد یا خیر.

در این مرحله چند سوال مهم وجود دارد که باید به آن‌ها پاسخ دهید:

• آیا تصمیم شما توانست مشکل مورد نظر را حل کند و شما را به اهداف‌تان برساند؟
• تاثیر این تصمیم روی شما و اطرافیان‌تان مثبت بود یا منفی؟
• کدام ذینفعان از این تصمیم سود بردند و کدامیک از آن‌ها ضرر کرد؟

نتیجه تصمیم خود را ارزیابی کنید. ممکن است لازم باشد چیزی را یاد بگیرید و از آن در تصمیم گیری‌های آینده استفاده کنید. این یکی از بهترین روش‌هایی است که می‌توانید به کمک آن مهارت‌های تصمیم گیری خود را بهبود بخشید.

اگر با تصمیمی که گرفته بودید موفق به حل مشکل نشدید، ممکن است لازم باشد بعضی از مراحل را دوباره تکرار کنید. به عنوان مثال، اطلاعات بیشتری به دست آورید یا راه حل‌های بیشتری را بررسی کنید.

انواع مدل‌های تصمیم گیری

با اینکه بیشتر مدل‌های تصمیم ‌گیری حول همان هفت مرحله که به آن‌ها اشاره کردیم، می‌چرخند، روش‌های دیگری هم برای انجام آن وجود دارد که عبارتند از:

تصمیم گیری منطقی

تصمیم گیری منطقی، رایج‌ترین نوع تصمیم گیری است که هفت مرحله ذکر شده در بالا نمونه‌ای از آن محسوب می‌شود.

زمانی که تصمیم شما تاثیر زیادی روی تیم‌تان داشته باشد و لازم باشد نتایج را به حداکثر برسانید، باید از این نوع فرآیند تصمیم گیری استفاده کنید. این امر مستلزم آن است که طیف گسترده ای از دیدگاه ها را با کمی تعصب در نظر بگیرید تا بتوانید بهترین تصمیم ممکن را بگیرید.

تصمیم گیری بصری

این نوع تصمیم گیری نه توسط اطلاعات یا داده‌ها، بلکه توسط غرایز درونی اتخاذ می‌شود. این شکل از تصمیم گیری برای شکل دادن به غرایز قوی به تجربه قبلی و شناخت الگوها نیاز دارد.

غالبا تصمیم گیری بصری توسط افرادی انجام می‌شود که تجربه زیادی در مورد مشکلات مشابه دارند. این افراد در گذشته با استفاده از راه حلی که به دنبال پیاده‌سازی آن هستند، به موفقیت رسیده‌اند.

تصمیم گیری خلاقانه

تصمیم گیری خلاقانه مثل تصمیم گیری منطقی شامل جمع‌آوری اطلاعات و ارائه ایده‌های مختلف برای حل مشکل می‌شود.

تفاوت در اینجا این است که تصمیم‌گیرنده به جای شناسایی مزایا و معایب هر گزینه، سعی می‌کند به هیچ وجه فعالانه به راه حل فکر نکند. این موقعیت بهتر است در یک فرآیند تکراری استفاده شود تا تیم‌ها بتوانند راه حل‌های خود را آزمایش کنند و با تغییر شرایط سازگار شوند.

کلام پایانی

تصمیم‌ گیری مجموعه‌ای از مراحل است که باید برای تعیین بهترین گزینه جهت حل مشکلات و برآورده کردن نیازهای خود انجام دهید. تصمیم گیری خوب چیزی نیست که ما ذاتاً با آن متولد شویم، بلکه مهارتی است که باید آن را آموخت.

آگاهی از اینکه تصمیم گیری چه مراحلی دارد، می‌تواند انتخاب در شرایط سخت را آسان‌تر کند. تصمیم گیری گام به گام به شما کمک می‌کند تا با سازماندهی اطلاعات مرتبط و در نظر گرفتن گزینه‌های مختلف، تصمیمات سنجیده‌تر و آگاهانه‌تری بگیرید. این رویکرد شانس انتخاب بهترین راه حل را افزایش می‌دهد و رسیدن به اهداف را برای شما راحت‌تر می‌کند.

سوالات متداول