قدیمی ترین کتابخانه جهان {9 کتابخانه قدیمی دنیا}

چه چیزی می‌تواند بهتر از بوی رمان‌های قدیمی، عظمت میزهای چوبی و کتاب‌های تا سقف چیده شده باشد؟ اولین کتابخانه‌ها، کمی بعد از این‌که بشر شروع به نگهداری اسناد مکتوب کرد، شکل گرفتند. اما سوال جالب این‌جاست که قدیمی ترین کتابخانه جهان کدام است؟

گذراندن یک روز کامل در یک کتابخانه قدیمی، می‌تواند آرزوی هر فرد علاقمند به کتاب باشد. تصور کنید آن میزهای چوبی، آن کتاب‌های به غایت قدیمی و آن فضای سرشار از عشق و علاقه انسان به یادگیری را! حیرت انگیز نیست؟

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به معرفی ۹ کتابخانه قدیمی جهان بپردازیم. برای سفری به اعماق علم و خرد و دانش، تا انتها با ما همراه باشید.

لیست ۹ کتابخانه قدیمی جهان

قبل از این‌که به بررسی قدیمی ترین کتابخانه جهان بپردازیم، بهتر است به ۹ کتابخانه کهن و تاریخی دنیا، نگاهی داشته باشیم. در جدول زیر، می‌توانید اطلاعات این اماکن حیرت‌انگیز را مشاهده نمایید:

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، قدیمی ترین کتابخانه جهان ابلا نام دارد و در کشور سوریه امروزی واقع شده است. حیرت‌انگیز است اگر بدانیم که قدمت این مکان فرهنگی، به ۲۲۵۰ سال قبل از میلاد مسیح (بیش از ۴۲۰۰ سال قبل) باز می‌گردد!

۹ – کتابخانه القراویین – مراکش

کتابخانه القراویین بخشی از یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های جهان است. این کتابخانه توسط فاطمه الفیهری (دختر یک تاجر ثروتمند تونسی) و در کنار مسجد و دانشگاه قراویین، در سال ۸۹۵ پس از میلاد مسیح تاسیس شد.

متاسفانه در چند دهه گدشته و به دلیل آسیب‌های جدی که به این بنای تاریخی فرهنگی وارد شده است؛ بخش‌های زیادی از کتابخانه القراویین به روی همه (به جز تعداد محدودی از دانش‌پزوهان) بسته شده است.

در سال ۲۰۱۲، وزارت فرهنگ مراکش با عزیزا چائونی، معمار و مهندس مقیم تورنتو، که اصالتا اهل فاس در مراکش بود، تماس گرفت تا آسیب های کتابخانه را ارزیابی کند. چائونی متوجه شد که کتابخانه در حال پوسیدن است و رودخانه ای از زیر طبقات جاری است.

از آن زمان، این کتابخانه بازسازی‌های گسترده‌ای داشته است و در سال ۲۰۱۷، مجددا به روی عموم باز شد.

۸ – کتابخانه صومعه سنت کاترین – مصر

کتابخانه صومعه سنت کاترین واقع در پای کوه افسانه ای سینا، قدیمی ترین کتابخانه همیشه فعال در جهان است. خود این صومعه هم یکی از قدیمی‌ترین صومعه‌های مسیحی فعال در جهان است و به عنوان یک میراث جهانی یونسکو، شناخته می‌شود.

کتابخانه صومعه دومین مجموعه بزرگ از نسخ خطی و کدهای باستانی مسیحیت (بعد از واتیکان) محسوب می‌شود. به همین دلیل، از اهمیت بسیار زیادی در میان افراد مسیحی، برخوردار است.

جالب است بدانید که چند سال پیش، کتابخانه UCLA (دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس) شروع به تولید نسخه‌های دیجیتالی از حدود ۱۱۰۰ نسخه خطی منحصر به فرد سریانی و عربی از صومعه سنت کاترین کرد.

۷ – کتابخانه امپراتوری قسطنطنیه – ترکیه امروزی

کتابخانه امپراتوری قسطنطنیه که به دوران پادشاهی بیزانس باز می‌گردد، به نوعی قدیمی‌ترین کتابخانه جهان باستان محسوب می‌شود. این بنا در سال ۳۶۱ پس از میلاد و توسط کنستانتیوس دوم بنا شد.

او این کتابخانه را برای حفظ آثار به جا مانده از ادبیات یونان باستان تاسیس کرد و در آن، حتی برخی از بقایای کتاب‌خانه اسکندریه را هم گردآوری کرد.

پس از کنستانسیوس دوم، امپراتور والنس، چهار خطاط یونانی و سه خطاط لاتین را استخدام کرد تا از آثار یونانی، کپی‌هایی را روی پوست (که بیشتر از پاپیروس ماندگاری داشت) تهیه کنند.

کتابخانه امپراتوری قسطنطنیه بر اثر چندین آتش سوزی تا حد زیادی نابود شد کتاب‌های زیادی را از دست داد. با این‌حال، برخی از این کتاب‌ها ذخیره و دوباره کپی شدند.

پس از سقوط قسطنطنیه در سال ۱۲۰۴ پس از میلاد، کتابخانه رسمی امپراتوری دیگر نگهداری نمی‌شد، اما برخی از متون باقیمانده و در قرن‌های بعد، بازیابی شدند.

۶ – کتابخانه قیصریه ماریتیما – بیت المقدس

کتابخانه الاهیات قیصریه ماریتیما، بزرگترین کتابخانه کلیسایی آن زمان بود که شامل بیش از ۳۰۰۰۰ نسخه خطی مسیحی بود. اوریگن اسکندریه (دانشمند هلنیستی و زاهد اولیه مسیحی) و پامفیلوس قیصریه ای (پروتستان) از موسسین این کتابخانه محسوب می‌شوند.

کتابخانه الاهیات آنقدر معروف بود که چندین عالم مسیحی از سایر نقاط جهان از جمله گریگوری نازیانزوس، ریحان کبیر و ژروم برای تحصیل به آنجا آمدند.

پس از افول کتابخانه در قرن هفتم، بسیاری از آثار گرانبهای آن از جمله نجیل مطابق عبرانیان و نسخه شخصی اوریگن از Hexapla (نسخه انتقادی کتاب مقدس عبری) برای همیشه از بین رفتند.

۵ – کتابخانه پرگاموم – ترکیه

این کتابخانه در شهر پرگاموم (ترکیه امروزی و یونان باستان) واقع شده بود. پرگاموم یک مرکز فرهنگی مهم در یونان باستان و به نوعی اصلی‌ترین رقیب شهر اسکندریه محسوب می‌شد.

کتابخانه پرگاموم بعد از کتابخانه اسکندریه، مهم‌ترین مرکز فرهنگی یونان باستان محسوب می‌شد. بر اساس گمانه‌زنی‌ها، این مرکز فرهنگی، ۲۰۰ هزار جلد کتاب را در خود جای داده بود.

متأسفانه امروزه هیچ فهرست یا فهرستی از آثار این کتابخانه وجود ندارد، بنابراین هیچ کس به طور قطع نمی‌داند که مجموعه کتابخانه چقدر بزرگ بوده است.

۴- کتابخانه اسکندریه – مصر

کتابخانه اسکندریه شناخته شده‌ترین و بزرگترین کتابخانه جهان باستان است. این کتابخانه در شهر اسکندریه واقع شده بود که در آن زمان، مرکز مهم فرهنگی، فکری و اقتصادی جهان محسوب می‌شد.

اسکندر مقدونی (که به عنوان موسس شهر اسکندریه شناخته می‌شود) بعد از بازدید از کتابخانه سلطنتی آشوربانیپال، تصمیم به تاسیس کتابخانه اسکندریه گرفت. او قصد داشت کتاب‌های شهرهایی که فتح کرده بود را به یونانی بازگردانده و در این کتابخانه ذخیره کند.

در حالی که اسکندر مقدونی به اندازه کافی عمر نکرد تا رویای خود را محقق کند، بطلمیوس که یکی از ژنرال های او بود، در حدود قرن سوم، شروع به ساخت کتابخانه کرد.

این کتابخانه تا زمان فتح مصر توسط رومیان (۳۰ سال قبل از میلاد مسیح) رونق داشت. اما متاسفانه در جریان این حمله، به صورت کامل به آتش کشیده شد و کتاب‌ها و طومارهای باارزش آن، برای همیشه از بین رفتند.

۳- کتابخانه سلطنتی آشوربانیپال – عراق امروزی

قبل از کشف کتابخانه‌های قدیمی‌تر در اوایل قرن بیستم، کتابخانه سلطنتی آشوربانیپال اولین کتابخانه یا قدیمی‌ترین کتابخانه سلطنتی باقیمانده در جهان به حساب می‌آمد. این کتابخانه به نام آشوربانیپال، آخرین پادشاه بزرگ امپراتوری نو آشور نامگذاری شد.

هنگامی که امپراتوری او تثبیت شد، آشوربانیپال کتابخانه سلطنتی خود را ساخت و آن را با متونی پر کرد که طیف وسیعی از موضوعات از جمله پزشکی، اساطیر، جادو، علم، شعر و جغرافیا را پوشش می‌داد.

حماسه گیلگمش (قدیمی‌ترین اثر ادبی تاریخ بشر) مشهورترین اثری بود که در این کتابخانه نگه‌داری می‌شود. جالب است بدانید که این اثر تا به امروز، همچنان دست نخورده باقی‌مانده است!

۲- کتابخانه اوگاریت – سوریه امروزی

زمانی که آرشیو آگاریت در سال ۱۹۲۹ کشف شد، دانشمندان متوجه شدند که نخستین کتابخانه خصوصی تاریخ جهان را پیدا کرده‌اند. در این زمان، یک کتابخانه قصر، یک کتابخانه معبد و دو کتابخانه خصوصی کشف شدند که یکی متعلق به دیپلماتی به نام راپانو بود.

این دو کتابخانه خصوصی در آن زمان در جهان منحصر به فرد بودند و ممکن است از اولین کتابخانه‌هایی باشند که برای استفاده شخصی  ساخته شده‌اند.

این کتابخانه‌ها حاوی متون دیپلماتیک، حقوقی، اقتصادی، اداری، مکتبی، ادبی و مذهبی بودند. بر اساس تحقیقات، کتاب‌ها و متن‌های کتابخانه اوگاریت، حداقل به هفت خط مختلف از جمله هیروگلیف مصری و لوویی، خط میخی سیپرومینو، سومری، اکدی، هوری و اوگاریتی نوشته شده‌اند.

اگرچه این حروف شبیه به سایر علائم خط میخی بودند، اما منحصر به فرد بودند و الفبای اوگاریتی، اولین الفبای تاریخ در نظر گرفته می‌شود.

۱- کتابخانه ابلا – سوریه

خب بالاخره به قدیمی ترین کتابخانه جهان رسیدیم. این بنای فرهنگی در سال ۱۹۷۶ میلادی و توسط باستان‌شناس‌های ایتالیایی کشف شد و قدمت آن، به ۲۲۵۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد.

برخلاف دیگر آرشیوهای باستانی، شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند اسناد و متون موجود در کتابخانه ابلا، مرتب و حتی طبقه‌بندی شده بودند!

علاوه بر این، لوح‌ها شواهدی از رونویسی اولیه متون به زبان‌ها و خط‌های خارجی، طبقه‌بندی و فهرست‌نویسی برای بازیابی آسان‌تر، و ترتیب بر اساس اندازه، فرم و محتوا را نشان می‌دهند.

کلام آخر

مطالعه درباره کتابخانه‌های کهن و باستانی می‌تواند ما را اولین گنجینه‌های دانش بشری بیشتر آشنا کند. مکان‌هایی که قدمت بعضی از آن‌ها، به ۴ هزار سال قبل باز می‌گردد!

در این مقاله با ۹ مورد از قدیمی ترین کتابخانه های جهان آشنا شدیم. در صورتی که به اطلاعات بیشتری در این زمینه نیاز دارید، حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.