7 روش موثر برای افزایش تمرکز در مطالعه
مطالعه کتاب به انسان آرامش می‌بخشد و چیزی فراتر از افق‌های روزمره را به او نشان می‌دهد؛ اما این عادت خوب بدون داشتن تمرکز نمی‌تواند چندان مفید باشد. شما وقتی از یک کتاب لذت می‌برید که راه‌های افزایش تمرکز در مطالعه را بدانید و بتوانید توجه خود را روی مفهوم چیزی که می‌خوانید، حفظ کنید.
وقتی می‌خواهید کتاب‌های درسی را بخوانید، نداشتن تمرکز به یک چالش جدی تبدیل می‌شود. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که ساعت‌ها از وقت خود را صرف مطالعه درسی کنید و در انتها متوجه شوید که چیزی در ذهن‌تان باقی نمانده است. در بیشتر موارد، این مشکل از تمرکز ضعیف ناشی می‌شود.
همان قدر که ممکن است عاشق مطالعه و درس خواندن باشید، به همان میزان هم احتمال دارد برای تمرکز کردن دچار مشکل شوید. به طوری‌که یک روز نتوانید کتاب را زمین بگذارید و در روز دیگر به سختی ذهن سرگردان خود را متمرکز کنید.
با ما در این مقاله از ایده‌آل مگ همراه شوید تا شما را با بهترین راه‌های بالا بردن تمرکز در مطالعه آشنا کنیم.
روش‌های افزایش تمرکز در مطالعه
همه ما گاهی اوقات هنگام مطالعه دچار حواس‌پرتی می‌شویم و نمی‌توانیم به خوبی تمرکز کنیم. اگر این مشکل از احساس خستگی یا بی‌حوصلگی ناشی می‌شود، بهتر است استراحت کنید. هیچ چیز مهمتر از مراقبت از خود نیست.
گاهی اوقات هم عدم تمرکز از بیماری‌های جسمی و روانی ناشی می‌شود. اگر احساس افسردگی یا اضطراب داشته باشید یا به دیابت و کم‌خونی مبتلا باشید، ممکن است در ابتدا متوجه علائم یا عوارض جانبی آن‌ها نشوید.
عدم تمرکز یکی از اولین چیزهایی است که در این موقعیت‌ها اتفاق می‌افتد، چون ذهن شما روی چیزهایی متمرکز است که احساس می‌کند مهمتر هستند.
سلامت جسمی و روانی نسبت به همه چیز، حتی مطالعه کردن، در اولویت قرار دارد؛ پس برای بهبودی خود تلاش کنید و سپس به دنبال راهکارهای دیگر برای افزایش تمرکز باشید.
چنانچه عدم تمرکز به خستگی یا بیماری مربوط نباشد، راهکارهای زیر به شما کمک می‌کنند که برای مطالعه آماده شوید:
1. مدیتیشن کنید
اگر در حال حاضر مدیتیشن جایی در زندگی روزمره شما ندارد یا آن را به طور منظم انجام نمی‌دهید، وقت آن فرا رسیده است که مدیتیشن را در برنامه روزانه خود بگنجانید و اثربخشی آن را برای افزایش تمرکز در مطالعه امتحان کنید.
همه ما در مورد فواید مدیتیشن یا مراقبه مطالبی خوانده یا شنیده‌ایم. تمرین منظم مراقبه ذهن آگاهی می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی منجر شود، احساس شادی و هوشیاری را افزایش دهد و به ما کمک کند که متمرکز بمانیم و کمتر دچار حواس‌پرتی شویم.
2. ورزش کنید
ورزش نه تنها سلامت جسم را بهبود می‌بخشد، بلکه در بهبود سلامت روانی هم تاثیر بسزایی دارد. همان‌طور که مدیتیشن برای مغز مفید است و می‌تواند به افزایش تمرکز کمک کند، ورزش هم می‌تواند سودمند و موثر باشد.
تحقیقاتی که به بررسی راه‌های افزایش تمرکز در مطالعه پرداخته‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که ورزش به تقویت حافظه و بهبود تمرکز کمک می‌کند.
وقتی ورزش می‌کنید، بدن شما یک سری مواد شیمیایی شادی‌بخش آزاد می‌کند و سطح استرس تا حد زیادی کاهش می‌یابد که همه این تغییرات می‌تواند به بهبود تمرکز کمک کند.
فواید ورزش کردن تقریبا فوری است؛ بنابراین، سعی کنید مدت کوتاهی پس از پایان ورزش، برای مثال در عرض چند ساعت، مطالعه کنید تا از فواید آن برای افزایش تمرکز بیشترین بهره را ببرید. البته ورزش منظم می‌تواند در درازمدت هم به بهبود تمرکز کمک کند.
3. از صدا به نفع خود استفاده کنید
بعضی از مردم مطالعه کردن همراه با موسیقی را دوست دارند و معتقدند که به آن‌ها در افزایش تمرکز کمک می‌کند، در حالی که گروهی از افراد کتاب خواندن در هنگام شنیدن موسیقی را یک کار دشوار یا حتی غیرممکن توصیف می‌کنند.
موسیقی همراه با شعر بیشتر احتمال دارد که باعث پرت شدن حواس شما شود، اما موسیقی بدون کلام و آرامش‌بخش یا حتی صدای طبیعت می‌تواند مغز را به یک حالت آرام‌تر سوق دهد که برای مطالعه کردن ایده‌آل است.
این روزها، اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها برای انتخاب موسیقی‌هایی که برای بهبود تمرکز طراحی شده‌اند، استفاده کنید. در یوتیوب هم می‌توانید به مجموعه‌ای از این نوع آهنگ‌ها دسترسی داشته باشید.
اگر این تکنیک برای شما مناسب نیست و صدای پس‌زمینه باعث پرت شدن حواس‌تان می‌شود، استفاده از هدفون حذف نویز را امتحان کنید.
4. روش پومودورو را امتحان کنید
روش پومودورو یک استراتژی مدیریت زمان فوق‌العاده موثر است که می‌تواند به شما در تمرکز کردن کمک کند.
برای استفاده از این تکنیک وقت خود را زمان‌بندی کرده و به مدت 25 دقیقه روی کاری که باید انجام دهید، برای مثال مطالعه کردن، تمرکز کنید. سپس 5 دقیقه استراحت کنید و به مغزتان اجازه دهید که برای یک مدت کوتاه روی چیز دیگری تمرکز کند و انرژی لازم برای بازگشت به مطالعه را به دست آورد.
این فرآیند را چهار بار تکرار کنید و سپس با یک استراحت طولانی‌تر، به عنوان مثال برای 15 تا 25 دقیقه، به خودتان پاداش دهید.
تکنیک پومودورو یک راه عالی است که به مغز شما آموزش می‌دهد برای مدت طولانی تمرکز کند. با این روش ذهن شما یاد می‌گیرد که فقط در زمان‌های مشخصی که به استراحت کردن اختصاص دارد، به چیزی غیر از کتاب فکر کند.
5. عوامل حواس‌پرتی را حذف کنید
این روزها خاموش کردن وسایل دیجیتال و دوری از آن‌ها بسیار سخت است؛ چراکه ما بیش از هر زمان دیگری به فناوری متکی هستیم و به طور مداوم از موبایل به عنوان منبع سرگرمی و اخبار و وسیله برقراری ارتباط استفاده می‌کنیم.
گوشی‌های موبایل زندگی ما را بهتر کرده‌اند، اما نقش مهمی در کاهش تمرکز دارند. هر چقدر وابستگی شما به موبایل بیشتر باشد و در طول روز بیشتر از آن استفاده کنید، کمتر می‌توانید روی کاری مثل کتاب خواندن تمرکز کنید.
بیشتر افراد وقتی موبایل‌شان در دسترس است، نمی‌توانند مطالعه کنند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که گوشی موبایل خود را خاموش کنید، آن را در حالت هواپیما (پرواز) قرار دهید یا حداقل آن را در اتاق دیگری بگذارید تا در هنگام مطالعه کردن حواس‌تان پرت نشود و برای چک کردن آن وسوسه نشوید.
علاوه بر موبایل، چیزهای دیگری هم وجود دارند که می‌توانند تمرکز در هنگام مطالعه را کاهش دهند. اگر صداهای پس‌زمینه مثل صدای تلویزیون یا صدای موسیقی حواس شما را پرت می‌کند، سعی کنید تا حد امکان آن‌ها را به حداقل برسانید.
سعی کنید همیشه در یک مکان مشخص مطالعه کنید تا مغز شما بهتر بتواند تمرکز کند. یک مکان ساکت را انتخاب کنید و در حالت ایده‌آل از آن محل فقط برای مطالعه استفاده کنید.
6. برای خودتان نقاط عطف را تعیین کنید
یک راه عالی برای افزایش تمرکز در مطالعه و بهبود سرعت کتاب خواندن تعیین نقاط عطف یا اهداف قابل دستیابی است. به عنوان مثال، اگر یک کتاب به فصل‌های کوتاه تقسیم می‌شود،
می‌توانید به این صورت برنامه‌ریزی کنید که سه فصل کامل را بخوانید و سپس استراحت کنید یا به فعالیت دیگری بپردازید. اگر فصل‌ها طولانی هستند، می‌توانید فقط یک فصل را بخوانید.
شما می‌توانید این کار را با شماره صفحه هم انجام دهید؛ یعنی چند صفحه از کتاب را بخوانید و سپس استراحت کنید. نکته مهم این است که در تعیین تعداد صفحاتی که باید بخوانید، واقع‌بین باشید.
تعیین این اهداف، به خصوص برای متن‌های خسته‌کننده یا دشوار، یک راهکار عالی برای افزایش احساس رضایت از مطالعه به شمار می‌رود. این کار شما را تشویق می‌کند که به راه خود ادامه دهید و به اهداف‌تان و همچنین به نقطه عطف بعدی برسید.
نوشتن اهداف روی یک تکه کاغذ هم می‌تواند مفید باشد. نوشتن یک چیز روی کاغذ به تقویت آن در ذهن شما کمک می‌کند. بعلاوه وقتی آن را روی کاغذ به عنوان کاری که تمام شده علامت می‌زنید، احساس رضایت فوق العاده‌ای به شما دست می‌دهد.
7. از چیزی برای هدایت چشم استفاده کنید
چشم‌ها به طور طبیعی جذب حرکت می‌شوند. یکی از راه‌های افزایش تمرکز در مطالعه این است که از چیزی مثل انگشت، خودکار یا مداد استفاده کنید تا چشم‌های شما آن را دنبال کند. سرعت خود را به نحوی تنظیم کنید که خیلی آهسته یا خیلی سریع نباشد.
استفاده از این تکنیک به چشم و مغز اجازه می‌دهد که روی هر کلمه‌ای که می‌خوانید متمرکز بماند. این کار شما را از بررسی غیر‌ضروری چیزهای دیگر باز می‌دارد و در حقیقت کمک می‌کند که با تلاش ذهنی کمتر، اطلاعات موجود در کتاب را سریع‌تر بخوانید.
بالا بردن تمرکز در درس خواندن
اگر دانش‌آموز هستید یا فرزندتان دانش‌آموز است، آگاهی از راه‌های تقویت تمرکز و کاهش حواس‌پرتی می‌تواند تفاوت بزرگی در نتیجه امتحانات ایجاد کند.
در گذشته، تلویزیون تقریبا تنها چیزی بود که باعث حواس‌پرتی می‌شد. اما در زندگی مدرن امروزی چیزهای بیشتری وجود دارند که مانع تمرکز کودکان و نوجوانان می‌شوند.
این مشکل را می‌توان با تکنیک‌های زیر تا حد زیادی حل کرد. نوجوانان می‌توانند در هنگام درس خواندن از این روش‌ها استفاده کنند و والدین می‌توانند در اجرای آن‌ها به کودکان کوچک‌تر کمک کنند:
بهترین زمان درس خواندن را پیدا کنید
مطالعات نشان می‌دهد که افراد به احتمال زیاد به طور متوسط می‌توانند یک تا دو ساعت در روز تمرکز خود را در بالاترین سطح حفظ کنند. برای اکثر افراد، بهترین زمان برای تمرکز کردن اواخر صبح است و درصد کمتری از مردم در اواخر شب بیشترین تمرکز را دارند.
پیدا کردن بهترین زمان درس خواندن برای کودکان و نوجوانان بسیار مهم است. اگر فرزندتان شب‌ها برای درس خواندن آمادگی بیشتری دارد، با او مخالفت نکنید؛ بلکه کمک کنید با ایجاد برنامه‌ای که منعکس‌کننده ترجیحات او است، یک قدم به موفقیت تحصیلی نزدیک‌تر شود.
استراحت کنید
اگر بدون وقفه و برای چند ساعت پشت سر هم درس بخوانید، تمرکز به پایین‌ترین سطح می‌رسد. استراحت کردن به شما کمک می‌کند که انرژی خود را تجدید کنید و برای ادامه مطالعه آماده شوید.
برای حفظ سلامت ذهن و جسم بهتر است مطالعه در فواصل زمانی کوتاه، به عنوان مثال به مدت 20 دقیقه، انجام شود. فرزندتان را تشویق کنید که یک هدف برای درس خواندن تعیین کرده و روی آن تمرکز کند، سپس قبل از اینکه به سراغ هدف بعدی برود، با یک استراحت کوتاه به خودش پاداش بدهد.
به مغز برای نادیده گرفتن عوامل حواس‌پرتی آموزش دهید
بعضی تمرین‌های مغزی می‌توانند به افزایش تمرکز در درس خواندن کمک کنند. یک راهکار برای آموزش مغز این است که فرد هر زمان که متوجه شد ذهنش سرگردان است، با صدای بلند از عبارت «الان اینجا باش» استفاده کند. هر بار که حواس‌پرتی رخ می‌دهد، باید گفتن این عبارت تکرار شود.
این کار نوعی مدیتیشن است که می‌تواند نتایج خوبی را به همراه داشته باشد، اما گروهی از افراد ممکن است آن را چالش‌برانگیز بدانند. اگر فرزندتان متوجه شد که این تکنیک برایش مناسب نیست، به او فشار نیاورید و راه دیگری برای غلبه بر حواس‌پرتی پیدا کنید.
تفاوت بین کار و استراحت را بدانید
یکی از دلایل اصلی که باعث می‌شود حواس دانش‌آموزان در زمان درس خواندن پرت شود این است که اغلب آن‌ها هیچ تفاوتی بین فضای درس خواندن و فضایی که در آن استراحت می‌کنند، در نظر نمی‌گیرند.
در صورت امکان، یک فضای اختصاصی برای مطالعه ایجاد کنید که از آنجا فقط برای درس خواندن و انجام تکالیف استفاده شود. این کار به دانش‌آموز کمک می‌کند که یک حد و مرز تعیین کند و راحت‌تر بتواند ذهنش را روی مطلبی که می‌خواند، متمرکز نگه دارد.
دسترسی به موبایل و سایر دستگاه‌های دیجیتال را محدود کنید
اگر فرزندتان صاحب یک گوشی هوشمند است، احتمالا متوجه شده‌اید که چقدر می‌تواند حواس او را پرت کند. وقتی توجه شخص به سمت شبکه‌های اجتماعی جلب می‌شود، درس خواندن به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
در شروع هر جلسه درس خواندن، دانش‌آموز باید تلفن خود را در حالت بی‌صدا قرار دهد و ترجیحا آن را در جایی بگذارد که دور از دید باشد. فرزندتان را تشویق کنید که هنگام درس خواندن گوشی موبایل را در یک اتاق دیگر بگذارد.
همه چیز را در دسترس قرار دهید
تهیه یک چک لیست از همه چیزهایی که برای درس خواندن نیاز است، نقطه شروع خوبی به شمار می‌رود. بسته به موضوعی که مطالعه می‌شود، این لوازم می‌تواند شامل مداد، خودکار، پاک‌کن، خط‌کش، گیره کاغذ و… باشد. همچنین بهتر است در هنگام درس خواندن کمی آب و تنقلات (مثل میوه خشک، میوه تازه یا آجیل) در اختیار فرزندتان قرار دهید.
از هدفون استفاده کنید
حتی اگر محیط مطالعه دانش‌آموز پر سروصدا نباشد، استفاده از هدفون‌های حذف نویز می‌تواند سایر صداهای موجود در محیط خانه مثل صدای ماشین لباسشویی یا صدای صحبت کردن اعضای خانواده را کاهش دهد و به بالا بردن تمرکز در درس خواندن کمک کند.
با این حال، برای بعضی از افراد این سکوت آزاردهنده است و آن‌ها در صورت شنیدن موسیقی عملکرد بهتری دارند. فرزندتان را تشویق کنید که موسیقی خود را عاقلانه انتخاب کند. موسیقی‌های همراه با شعر باعث حواس‌پرتی می‌شوند، به خصوص اگر فرد در حال نوشتن باشد.
فهرستی از اهداف تهیه کنید
گاهی اوقات، مشکل دانش‌آموز ناتوانی در تمرکز کردن نیست، بلکه نمی‌داند روی چه چیزی تمرکز کند. قبل از درس خواندن هدف خود را مشخص کنید. به عنوان مثال، ممکن است بخواهید یک فصل یا یک موضوع خاص را مرور کنید یا از روی آن یادداشت‌برداری کنید.
راه بروید
بعضی از کودکان، از جمله بسیاری از مبتلایان به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، هنگام راه رافتن بهتر می‌توانند تمرکز کنند. شما می‌توانید هنگام خواندن کتاب راه بروید یا کتاب را روی میز بگذارید و همان‌طور که در حین راه رفتن مطالب را مرور می‌کنید، به آن مراجعه کنید.
چگونه کودکان را به مطالعه عادت دهیم؟
سن فرزند شما هر چقدر که باشد، هیچ‌وقت برای علاقه‌مند کردن او به مطالعه دیر نیست. اگر چند گام کوچک زیر را به درستی بردارید، خواهید دید که اشتیاق فرزندتان به مطالعه روز به روز بیشتر می‌شود:
از سن کم شروع کنید
هیچ سنی برای آشنا کردن کودکان با کتاب زود نیست. تعداد زیادی کتاب پارچه‌ای، کتاب برجسته و… وجود دارد که کودکان از تماشای آن‌ها لذت می‌برند. هر یک از این کتاب‌ها می‌تواند یک تجربه هیجان‌انگیز برای کودک باشد و او را با یک دنیای سرگرم‌کننده و جذاب آشنا کند.
وقتی کودک بزرگ‌تر شد، می‌توانید او را با کتاب‌های شعر مخصوص کودکان یا داستان‌های خنده‌دار آشنا کنید.
با صدای بلند برای کودک کتاب بخوانید
10 دقیقه از برنامه روزانه خود را به مطالعه اختصاص دهید. معمولا کتاب خواندن قبل از خواب باعث می‌شود که کودک به موقع به رختخواب برود و همچنین با دنیایی از تخیل آشنا شود.
وقتی برای کودک کتاب می‌خوانید، سعی کنید لحن شما بامزه و جالب باشد. صدای خود را همانند صدای حیوانات تغییر دهید و تلاش کنید خودتان هم از کتاب خواندن لذت ببرید.
کودک خود را با کتاب احاطه کنید
کتاب‌ها را دور از دسترس کودک قرار ندهید. کودک شما باید بتواند هر زمان که بخواهد به کتاب نگاه کند و آن را لمس کند. کتاب‌ها را در معرض دید او قرار دهید و اگر فضای کافی دارید، یک مکان مشخص برای کتاب خواندن او ایجاد کنید.
برای فرزندتان الگو باشید
فرقی ندارد که چه کتابی می‌خوانید، نکته مهم این است که فرزندتان شما را در حال مطالعه ببیند و تشویق شود که خودش هم کتاب بخواند.
با بزرگ‌تر شدن فرزندتان از کتاب خواندن برای او دریغ نکنید
هنگامی که کودک خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرد، بسیاری از والدین کتاب خواندن با صدای بلند را متوقف می‌کنند. به جای این کار بهتر است کتاب‌هایی را که برای او می‌خوانید، تغییر دهید.
یک کتاب متناسب با سن کودک انتخاب کنید و قبل از خواب یک فصل از آن را برای او بخوانید. کودک را تشویق کنید که فصل بعدی را بخواند و داستان آن را برای شما تعریف کند.
کودک را به خواندن کتاب تشویق کنید، اما مجبورش نکنید
از تبدیل کردن مطالعه به یک وظیفه خودداری کنید. کتاب خواندن باید یک فرآیند لذت‌بخش باشد. نقش شما این است که عشق به مطالعه را در فرزندتان القا کنید. درباره کتاب‌هایی که می‌خواند با او صحبت کنید و از او در مورد کتاب بپرسید: «کدام قسمت کتاب را بیشتر دوست داشتی» یا «آیا می‌دانی در ادامه قرار است چه اتفاقی بیفتد؟»
عضو یک کتابخانه شوید
هفته‌ای یکبار به کتابخانه بروید تا کودک با کتاب‌های جدید آشنا شود. حتی می‌توانید به او اجازه دهید که کتاب‌های خود را به دوستانش قرض بدهد. با این کار می‌توانید مطالعه را به یک فعالیت اجتماعی تبدیل کنید.
از علایق فرزندتان برای پرورش عادت مطالعه استفاده کنید
اگر کودک به موسیقی علاقه دارد، گاهی اوقات می‌توانید از کتاب‌های صوتی استفاده کنید. گوش دادن به یک کتاب صوتی در داخل ماشین می‌تواند یک راه عالی برای گذراندن وقت باشد.
اگر کودک دوست دارد فیلم ببیند، او را تشویق کنید که قبل از تماشای فیلم، کتاب مربوط به آن را بخواند. از او بپرسید که فیلم را دوست داشته یا کتاب را.
دوستان و خانواده را تشویق کنید که به کودک کتاب هدیه بدهند
یک فهرست از کتاب‌های مناسب سن فرزندتان که می‌دانید برای او جالب هستند، در اختیار اطرافیان قرار دهید و از آن‌ها بخواهید که این کتاب‌ها را برای او تهیه کنند.
کلام پایانی
امیدواریم این نکات به شما برای افزایش تمرکز در مطالعه کمک کنند. چه برای پر کردن اوقات فراغت خود کتاب بخوانید و چه هدف شما آماده شدن برای مدرسه یا دانشگاه باشد، مطالعه کردن همیشه آسان نیست.
عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث حواس‌پرتی شوند و ذهن ممکن است به راحتی از موضوع اصلی منحرف شود؛ بنابراین، احساس بدی نسبت به این موضوع نداشته باشید و فقط سعی کنید نکات ذکر شده در این مقاله را به دقت دنبال کنید. شما به زودی شاهد بهبود تمرکز خود خواهید بود.
سوالات متداول
بعضی از افراد فکر می‌کنند که تمرکز یک امر ذاتی است و نمی‌توان آن را تقویت کرد، در حالی که تمرکز اکتسابی است و همه افراد می‌توانند با کمی تلاش به آن دست پیدا کنند.
عوامل بیرونی و درونی در ایجاد حواس‌پرتی نقش دارند. از عوامل درونی می‌توان به درد، غم، نگرانی، خشم، گرسنگی و تشنگی اشاره کرد. عوامل بیرونی عبارتند از: سروصدا، نور نامناسب، روشن بودن تلویزیون و…
تمرکز بهره‌وری و سرعت انجام کارها را بالا می‌برد و باعث رشد خلاقیت می‌شود؛ همچنین به شما کمک می‌کند که کارهای خود را به موقع تمام کنید و در نتیجه کمتر دچار استرس شوید.
