فن بیان چیست + 10 روش برای تقویت فن بیان

فن بیان و برخورداری از مهارت‌‌های ارتباطی قوی در هنگام صحبت کردن برای همه افراد ضروری است؛ به طوری‌که هم در زندگی شخصی و هم در زندگی حرفه‌ای یک دارایی ارزشمند به شمار می‌رود.

وقتی درست و با اعتماد به نفس صحبت می‌کنید، اعتماد، احترام و توجه مخاطب را جلب می‌کنید و می‌توانید با او ارتباط موثرتری برقرار کنید.

اکثر مدیران اجرایی و مسئولان استخدام مهارت‌ ارتباط شفاهی را در اولویت قرار می‌دهند و در بیشتر مشاغل به صحبت کردن در میان جمع نیاز است؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از نیمی از فارغ‌ا‌لتحصیلان دانشگاهی در این زمینه توانمند نیستند.

با توجه به اهمیت فن بیان در زندگی روزمره، این مقاله از ایده آل مگ را به بررسی راه‌های تقویت آن اختصاص داده‌ایم. نکات زیر به شما کمک می‌کنند که مهارت‌های ارتباط کلامی خود را بهبود بخشید تا بتوانید با مخاطبان خود ارتباط بهتری برقرار کنید.

فن بیان چیست؟

وقتی در مورد فن بیان صحبت می‌شود، ذهن بسیاری از مردم به سمت سخنرانی می‌رود و بعضی از افراد هم آن را مترادف پرحرفی یا حاضر جوابی در نظر می‌گیرند؛ در حالی که فن بیان فقط مخصوص افراد سخنران نیست و نمی‌توان آن را مترادف پرحرفی یا حاضر جوابی در نظر گرفت.

همه افراد، صرف‌نظر از شغل خود، دوست دارند که خوب صحبت کنند و بتوانند با کلام‌شان توجه دیگران را به سمت خود جلب کنند؛ از سوی دیگر، این روزها ما در دنیای ارتباطات زندگی می‌کنیم و اگر نتوانیم با دیگران ارتباط موثر برقرار کنیم، شانسی برای موفقیت نخواهیم داشت.

بعد از این توضیح باید به سراغ تعریف فن بیان برویم. فن بیان به این معنی است که بتوانید در هر زمان و شرایطی و با هر شخصی به درستی صحبت کنید، منظورتان را به طور شفاف بیان کنید و یک محتوای ارزشمند در اختیار مخاطب قرار دهید.

فن بیان در انجام کارهای روزمره و برقراری ارتباط با سایر مردم، سخنرانی و صحبت در جمع و همچنین گویندگی و مجری‌گری کاربرد دارد. یادگیری این تکنیک به شما کمک می‌کند که جلسات مصاحبه شغلی را با موفقیت پشت سر بگذارید، راحت‌تر حق خود را بگیرید و به شیوه موثرتری درباره احساسات‌تان صحبت کنید.

چرا فن بیان مهم است؟

فن بیان و مهارت‌ صحبت کردن برای پیشرفت شغلی و افزایش رضایت از زندگی ضروری است؛ اما متاسفانه بسیاری از افراد از صحبت کردن در جمع می‌ترسند.

یادگیری فن بیان به شما کمک می‌کند که با این ترس مقابله کنید و گام‌های موثری برای کسب موفقیت بردارید. فن بیان مزایای دیگری هم دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

برای شما فرصت ایجاد می‌کند

اکثر پروژه‌های بزرگ به این دلیل به وجود آمده‌اند که کسی، در جایی، توانسته با دیگران به شیوه‌ای موثر صحبت کند و آن‌ها را برای انجام آن پروژه متقاعد سازد. اکثر دستاوردهای شغلی به یک تیم نیاز دارند و شما باید بتوانید با صحبت کردن رفاقت و اعتماد ایجاد کنید تا دیگران با شما همراه شوند.

با یادگیری نحوه صحیح صحبت کردن می‌توانید اطمینان حاصل کنید که سایر اعضای تیم آنچه را که به آن‌ها می‌گویید، درک می‌کنند. این ارتباط واضح و شفاف به تیم کمک می‌کند که کارآمدتر و سازنده‌تر کار کند.

باعث افزایش همدلی می‌شود

صحبت کردن با اعضای خانواده بسیار مهم است. آیا تا به حال در خانواده شما یک نوجوان سرکش وجود داشته که با افراد نامناسب معاشرت کند؟ یا فردی را در خانواده داشته‌اید که کار اشتباهی انجام دهد؟ برای مدیریت این شرایط باید بتوانید از مهارت‌های گفتاری خود به یک شیوه همدلانه استفاده کنید.

هر چقدر با این مهارت‌ها آشنایی بیشتری داشته باشید، بهتر می‌توانید دیگران را متقاعد کنید که دیدگاه‌ها و نظرات شما را بپذیرند.

به حفظ سلامتی کمک می‌کند

ناتوانی در برقراری ارتباط استرس‌زا است و زندگی را کسل‌کننده می‌کند. اگر فن بیان خود را تقویت کنید، می‌توانید هم به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنید و هم احساسات خود را به یک روش معقول بیان کنید.

مخاطب را درگیر می‌کند

هنگام برگزاری یک جلسه یا ارائه یک سخنرانی، حفظ توجه مخاطبان مهم است. معمولا در این مواقع، اطلاعات مهمی به مخاطبان ارائه می‌شود و به همین دلیل اگر بتوانید به شکل جذاب و حتی سرگرم‌کننده صحبت کنید، می‌توانید توجه افراد را برای مدت طولانی حفظ کنید. این کار این اطمینان را به شما می‌دهد که آن‌ها اطلاعاتی را که باید بدانند، می‌شنوند.

باعث افزایش عزت نفس می‌شود

وقتی ترس از صحبت کردن را کنار می‌گذارید و به خوبی از طریق کلمات با دیگران ارتباط برقرار می‌کنید، عزت نفس شما بیشتر می‌شود؛ چون می‌توانید عقاید و دیدگاه‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارید و توجه آن‌ها را به سمت خود جلب کنید.

به شما در برقراری ارتباط بهتر کمک می‌کند

فن بیان خوب روابط اجتماعی را بهبود می‌بخشد و به شما کمک می‌کند که اطلاعات خود را به طور شفاف و قابل درک منتقل کنید. یادگیری این مهارت باعث تقویت رابطه شما با کارمندان، مدیران و حتی دوستان و اعضای خانواده می‌شود.

ارتباط موثر در بسیاری از موقعیت‌ها به کمک شما می‌آید، مانند:

• کار روی یک پروژه تیمی
• ارائه اطلاعات به مشتریان، سهامداران یا سرپرستان
• تشریح سیاست‌ها یا رویه‌های جدید
• حل تعارض
• استخدام و آموزش کارکنان جدید

به شنیده شدن شما توسط دیگران کمک می‌کند

چه بخواهید با مدیران و همکاران خود صحبت کنید و چه در حال گفتگو با اعضای خانواده و دوستان‌تان باشید، فن بیان خوب می‌تواند شنیده شدن شما را تضمین کند. این مزیت فقط به شما در ارائه اطلاعات کمک نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود دیگران آنچه را که می‌گویید، به خوبی درک کنند.

مهارت‌های مدیریتی را بهبود می‌بخشد

توانایی صحبت کردن به طور موثر و کارآمد می‌تواند به انجام بسیاری از مسئولیت‌های مدیریتی کمک کرده و آن‌ها را ارتقا دهد. هنگام واگذاری وظایف یا توصیف یک فرآیند جدید مهم است که کارمندان شما را درک کنند. خوب و واضح صحبت کردن به شما کمک می‌کند که روی تیم خود نظارت موثرتری داشته باشید.

به ایجاد انگیزه در دیگران کمک می‌کند

انگیزه داشتن در محل کار از اهمیت زیادی برخوردار است. شما از طریق مهارت‌های گفتاری مثبت می‌توانید به تیم خود انگیزه بدهید. افزایش انگیزه به بهبود روحیه کارکنان برای دستیابی به اهداف کمک می‌کند.

اصول سه گانه فن بیان کدامند؟

ارسطو فیلسوف بزرگی بود که فن بیان را به عنوان توانایی متقاعدسازی تعریف کرد و بر این باور بود که سه عنصر اصلی برای متقاعدسازی وجود دارد که عبارتند از پاتوس (Pathos)، اتوس (Ethos) و لوگوس (Logos):

پاتوس

پاتوس به احساسات مخاطبان مربوط می‌شود و برای تحریک احساسات مثبت و منفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر نوشته یا سخن شما تاثیر عاطفی روی مخاطب داشته باشد، می‌تواند احساس خاصی را در او ایجاد کند یا احساسش را نسبت به یک موضوع خاص تغییر دهد.

برای تحریک احساسات باید از خودتان بپرسید که چه چیزی مخاطب را ناراحت یا خوشحال می‌کند؟ چه چیزی باعث احساس خشم یا لذت در او می‌شود؟ و علت عصبانیت یا خوشحالی او در یک زمینه خاص چیست؟ پیدا کردن پاسخ این سوالات به شما کمک می‌کند که برای یک سخنرانی موثر آماده شوید.

اتوس

اتوس یک واژه یونانی به معنی شخصیت و منش است که به تسلط و تخصص فرد درباره موضوع مورد بحث اشاره دارد. برای مثال، وقتی می‌خواهید در مورد عملکرد مدیران زن اطلاعات کسب کنید، ترجیح می‌دهید که با یک مدیر زن صحبت کنید، نه یک مرد.

همه افراد به دنبال یک نویسنده یا گوینده معتبر می‌گردند. اگر در حال سخنرانی کردن هستید، می‌توانید با ارائه نشانه‌های بصری به مخاطبان نشان دهید که چه کسی هستید و چرا باید شما را باور کنند. لباس، حرکات و زبان بدن شما، همگی روی مخاطب تاثیر می‌گذارند.

لوگوس

لوگوس به استدلال منطقی اشاره دارد و روی صحت و ثبات یک بحث تاکید می‌کند. برای به‌کارگیری این اصل باید از آمار و داده‌های صحیح برای اثبات منطقی ادعاهای معقول خود استفاده کنید.

اینکه از نظر مخاطب چه چیزی منطقی و قابل قبول باشد، به عوامل زیادی از جمله ارزش‌ها و اعتقادات او بستگی دارد؛ به همین دلیل، بحث‌های منطقی در بین همه افراد، فرهنگ‌ها یا زمان‌ها فراگیر نیستند.

گاهی اوقات، شنونده معتقد به توطئه است و شواهد علمی را منطقی نمی‌داند (لوگوس)، به منبع سخن اعتماد ندارد (اتوس) یا ممکن است احساسات او تحریک نشود (پاتوس)؛ بنابراین، بهترین کار این است که هر سه اصل را به عنوان قطعات مختلف یک پازل در نظر بگیرید و با توجه به موقعیتی که در آن قرار دارید، از آن‌ها استفاده کنید.

۱۰ روش برای تقویت فن بیان

تسلط بر آنچه که باید بگویید و نحوه بیان آن فاکتورهای مهمی هستند که روی ارتباطات شما تاثیر می‌گذارند؛ با این حال، یکی از عناصر ارتباطی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، فن بیان یا نحوه صحبت کردن است.

خوشبختانه، راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید به کمک آن‌ها برای بهبود کیفیت، لحن و بیان صدای خود و همچنین نحوه صحبت کردن‌تان گام‌های موثری بردارید. این کار سخت نیست و فقط به کمی دانش و تمرین نیاز دارد.

۱. شمرده و واضح صحبت کنید

یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توانید برای بهبود وضوح کلام خود انجام دهید، کاهش سرعت صحبت کردن است. بیشتر مردم زمانی که عصبی هستند یا به آنچه که می‌گویند اطمینان ندارند، تمایل دارند سریع صحبت کنند.

به یاد داشته باشید که شنونده باید هر کلمه‌ای را که به زبان می‌آورید، به خوبی بشنود. تند صحبت کردن ممکن است اثربخشی صحبت‌های شما را از بین ببرد. شمرده صحبت کردن نه تنها درک مخاطب را از چیزی که می‌گویید افزایش می‌دهد، بلکه باعث می‌شود که شما شخصی با اعتماد به نفس بالا و آرام به نظر برسید.

یک معیار خوب برای ارزیابی سرعت صحبت کردن این است که آن‌قدر آهسته صحبت کنید که اگر شماره تلفنی را می‌خوانید، کسی که به شما گوش می‌دهد بتواند آن را یادداشت کند.

اگر نمی‌دانید که خیلی سریع صحبت می‌کنید یا خیلی آهسته، یک متن ۱۶۰ کلمه‌ای را در فایل ورد کپی کنید و آن را با همان سرعتی که همیشه صحبت می‌کنید، بخوانید. خواندن چنین متنی باید برای شما حدود یک دقیقه طول بکشد.

برای اینکه سرعت گفتار خود را بهبود دهید، یک رشته اعداد طولانی را بخوانید و در حین انجام این تمرین آن‌ها را در هوا یادداشت کنید. این تکنیک به تنظیم ضرب‌آهنگ کلام شما کمک می‌کند.

همچنین سعی کنید از به کار بردن جملات پیچیده خودداری کنید و استدلال‌های خود را به طور شفاف بیان کنید. همیشه قبل از صحبت کردن از خودتان بپرسید «بهترین راهی که می‌توانم نظرم را به طور واضح بیان کنم، چیست؟»

۲. درست نفس بکشید

صدای شما مهم‌ترین ابزاری است که برای برقراری ارتباط دارید. یک راه ساده برای بهبود صدا این است که تنفس دیافراگمی را یاد بگیرید. قبل از سخنرانی، یک دست خود را روی شکم قرار دهید و هوا را با بینی به داخل شکم بکشید. هم هنگام دم و پر کردن شکم و هم در حین بازدم تا ۱۰ بشمارید.

تنفس دیافراگمی یا شکمی به تقویت صدا کمک می‌کند و احساس تنگی نفس ناشی از اضطراب را کاهش می‌دهد. در هنگام بازدم، هوا به تارهای صوتی برخورد می‌کند و آن‌ها را به ارتعاش درمی‌آورد. میزان هوایی که به تارهای صوتی برخورد می‌کند، در تولید صدا نقش دارد.

اگر به جای تنفس عمیق شکمی، به طور سطحی و از راه قفسه سینه نفس بکشید، صدای شما ضعیف‌تر و احتمالا وحشت‌زده به نظر می‌رسد.

شاید تنفس عمیق در هنگام خشم یا استرس سخت باشد، اما اگر بتوانید به آرامی نفس بکشید، عمق صدای شما بهبود می‌یابد و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنید.

۳. آب کافی بنوشید

نوشیدن آب فراوان و هیدراته نگه داشتن بدن به بهبود کیفیت صدای شما کمک می‌کند. اگر در طول روز به جای آب قهوه، نوشابه یا نوشیدنی‌های الکلی مصرف ‌کنید، ممکن است تارهای صوتی شما رطوبت لازم را نداشته باشند و درنتیجه نتوانید صدای خود را به بهترین شکل به گوش مخاطب برسانید.

۴. مراقب نحوه نشستن یا ایستادن خود باشید

وضع نشستن یا ایستادن شما می‌تواند روی گفتارتان تاثیر بگذارد. صاف ایستادن یا نشستن به شما این امکان را می‌دهد که به درستی نفس بکشید و با صدایی که قدرت و وضوح بیشتری دارد، صحبت کنید.

هنگام صحبت کردن کمی تکان دادن سر هم می‌تواند مفید باشد. اگر چانه خود را بالا بیاورید و سرتان را کمی کج کنید، می‌توانید با صدای واضح‌تر صحبت کنید. اگر شانه‌هایتان به هم نزدیک و بدن‌تان به سمت سر خمیده باشد و به عبارتی قوز کرده باشید، بخش بزرگی از قدرت بالقوه صدایتان را از دست می‌دهید.

اگر قبل از صحبت کردن احساس اضطراب یا استرس می‌کنید، یک لحظه نحوه ایستادن خود را تغییر دهید. انجام این کار می‌تواند اعتماد به نفس شما را افزایش و سطح اضطراب را کاهش دهد.

یکی از محبوب‌ترین ژست‌ها ژست ابرقهرمان است: دست‌های خود را روی باسن قرار دهید، چانه را بالا نگه دارید و سینه را به سمت جلو بیاورید.

۵. حواس‌تان به زیر و بم صدای خود باشد

معمولا صداهای خیلی زیر یا بم از اضطراب یا عدم اطمینان گوینده ناشی می‌شوند. استفاده از شیب درست صدا به شما کمک می‌کند که با اطرافیان‌تان ارتباط موثرتر و بهتری داشته باشید.

اگر عاشق این هستید که برای تشویق تیم مورد علاقه‌تان فریاد بزنید، باید بگوییم که متاسفانه این کار برای تارهای صوتی شما خوب نیست. 

فریاد زدن تارهای صوتی را تحت فشار قرار می‌دهد و صحبت کردن را برای شما دشوار می‌کند. در بدترین حالت، فریاد زدن می‌تواند به ایجاد ندول‌های صوتی یا برآمدگی در تارهای صوتی منجر شود.

درست است که نباید فریاد بزنید، اما صحبت کردن با صدای یکنواخت هم باعث خسته شدن مخاطب می‌شود. سعی کنید از تغییر لحن صدای خود برای تاکید بر نکات مهم استفاده کنید و برای بیان احساسات، زیر و بم صدای خود را تغییر دهید. این کار کمک می‌کند که مخاطب درگیر صحبت‌های شما شود.

۶. به صحبت‌های خودتان گوش دهید

هیچ چیز به اندازه اینکه به صحبت‌های خودتان گوش دهید، به تقویت فن بیان کمک نمی‌کند. برای این کار می‌توانید صدای خودتان را در هنگام یک مکالمه عادی ضبط کنید، در تنهایی صحبت کرده و صدایتان را ضبط کنید یا از یک دوست بخواهید که در حین ضبط صدا با شما صحبت کند.

به صدای خود گوش دهید و آن را از نظر لحن و زیر و بم، استفاده از کلمات و اصوات بی‌معنی و وجود سایر عادت‌های ناخوشایند بررسی کنید. شناسایی مشکل اولین قدم برای مقابله با آن محسوب می‌شود.

وقتی نقاط ضعف خود را شناسایی کردید، برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. یک راهکار این است که هر روز به یک موضوع خاص بپردازید. به عنوان مثال، روز دوشنبه روی حذف کلمات بی‌معنی و روز سه‌شنبه روی تکمیل جملات خود تمرکز کنید.

۷. قبل از صحبت کردن فکر کنید

با سازماندهی افکار خود قبل از صحبت کردن می‌توانید از بروز بسیاری از مکث‌های ناخوشایند که ممکن است هنگام برقراری ارتباط رخ ‌دهند، جلوگیری کنید؛ همچنین این کار به شما کمک می‌کند که پیام خود را به طور خلاصه‌تر منتقل کنید.

در حین انجام این کار، در مورد دیدگاه مخاطب خود هم فکر کنید. تسلط شما به یک موضوع خاص لزوما به این معنی نیست که مخاطبان شما هم به همان اندازه با آن آشنا هستند. سعی کنید به این فکر کنید که چگونه طرف مقابل شما بهتر می‌تواند صحبت‌هایتان را درک ‌کند، به ‌ویژه اگر در مورد موضوع بحث دانش فنی کافی ندارد. در این شرایط بهترین کار این است که تا حد امکان ساده‌تر صحبت کنید.

اگر یک سخنرانی برنامه‌ریزی شده دارید، قبل از آن، مطالب خود را مطالعه کنید تا در ارائه آن‌ها بدون نگاه کردن به یادداشت‌هایتان راحت باشید. هنگام سخنرانی فقط خلاصه مطالب را همراه خود ببرید تا به جای اینکه از روی متن بخوانید، بتوانید طبیعی صحبت کنید.

۸. لحن و نوع بیان سایر سخنران‌ها را بررسی کنید

یکی از راه ‌های بهتر کردن فن بیان این است که به صحبت‌های سخنران‌های توانا گوش دهید. یک برنامه رادیویی یا یک پادکست را که از شنیدن آن لذت می‌برید، پیدا کنید و صحبت‌های گوینده را تجزیه و تحلیل کنید. چنین فردی احتمالا همه تیک‌های کلامی را حذف کرده است و می‌تواند به شما در شناسایی الگوهای موثر سخن گفتن کمک کند.

۹. با اطمینان صحبت کنید

یکی از اجزای مهم خوب صحبت کردن این است که به دانش و توانایی خود اطمینان داشته باشید. داشتن اعتماد به نفس در هنگام صحبت کردن به شما کمک می‌کند که در مخاطب اعتماد ایجاد کنید. حتی وقتی با تلفن صحبت می‌کنید، اعتماد به نفس شما روی طرف مقابل و پذیرش ایده‌هایتان توسط او تاثیر دارد.

عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند توانایی شما روی مطمئن صحبت کردن را تحت تاثیر قرار دهند، از جمله تسلط شما بر موضوع، نحوه انتخاب کلمات، لحن صدای شما، زبان بدن و توانایی شما در برقراری تماس چشمی مستقیم با مخاطبان. برای بهبود این ویژگی می‌توانید راه‌های زیر را امتحان کنید:

• صاف بنشینید و چانه خود را به موازات زمین نگه دارید تا تارهای صوتی‌تان منبسط شود. همچنین از تکان دادن بیش از حد دست‌ها خودداری کنید.
• قبل از رفتن به جلسه‌ای که باید در آن صحبت کنید، کاری را انجام دهید که به شما احساس خوبی نسبت به خودتان می‌دهد، مانند ورزش، نقاشی یا نوشتن.
• در حین صحبت کردن با مخاطب خود ارتباط چشمی برقرار کنید. این کار نشانه صداقت، همدلی و صمیمیت است و احتمال توجه به صحبت‌های شما را افزایش می‌دهد.

۱۰. از نشانه‌های ارتباطی غیرکلامی آگاه باشید

زبان بدن ترکیب ژست‌ها، حالات چهره و حرکات شما است. زبان بدن بخش جدایی‌ناپذیر برقراری ارتباط است و به مخاطب در درک گفته‌های شما کمک می‌کند.

زبان بدن شما به طور قابل توجهی بر نحوه تفسیر دیگران از آنچه که می‌گویید، تاثیر می‌گذارد و اگر با چیزی که می‌خواهید بگویید مغایرت داشته باشد، صحبت‌های شما گیج‌کننده می‌شود.

به همان اندازه که مهم است به زبان بدن خودتان توجه کنید، باید بتوانید زبان بدن دیگران را هم بخوانید. در حین برقراری ارتباط، تماس چشمی خود را حفظ کنید تا بتوانید هرگونه تردید یا عدم موافقت را در مخاطب خود متوجه شوید.

کلام پایانی

برای کسب موفقیت در هر کاری به مهارت‌های ارتباطی قوی نیاز دارید. بخش مهمی از برقراری ارتباط موثر این است که بدانید چگونه با مخاطب خود به شیوه‌ای جذاب، تاثیرگذار و قابل درک صحبت کنید. یادگیری فن بیان به شما کمک می‌کند که شایستگی‌های خود را نشان دهید و جایگاه اجتماعی و شغلی‌تان را ارتقا بخشید.

چه از شما خواسته شود که در مراسم عروسی دوست خود صحبت کنید و چه بخواهید در محل کار برای گروهی از همکاران و مدیران سازمان سخنرانی کنید، داشتن فن بیان قوی به شما کمک می‌کند که منظور خود را به طور شفاف بیان کرده و اعتماد مخاطبان را جلب کنید.

حتی اگر مجبور نیستید در مقابل گروهی از مردم سخنرانی کنید، بهبود مهارت‌های سخنوری به شما این امکان را می‌دهد که اعتماد به نفس خود را افزایش دهید و بهتر بتوانید با موقعیت‌های استرس‌زا مقابله کنید.

سوالات متداول