آداب معاشرت کلامی برای برقراری ارتباط سودمند
ارتباط کلامی ابزاری است که از طریق آن می‌توانید اطلاعات و افکار خود را با دیگران به اشتراک بگذارید و درباره ایده‌ها و نظرات‌تان صحبت کنید. به همین دلیل است که گفته می‌شود یادگیری آداب معاشرت کلامی برای همه افراد ضروری است.
وقتی بدانید در هنگام صحبت کردن با افراد مختلف و در موقعیت‌های گوناگون باید چه قوانین و اصولی را رعایت کنید، احساس راحتی بیشتری خواهید داشت.
اگر می‌خواهید در دنیای رقابتی امروز موفق شوید، باید نحوه برقراری ارتباط با مردم را یاد بگیرید. ارتباط کلامی خوب به ایجاد اعتماد و اطمینان کمک می‌کند و این امکان را به شما می‌دهد که دیگران را متقاعد و تشویق کنید که متفاوت فکر کرده و رفتار کنند.
با ما در این مقاله از ایده آل مگ همراه باشید تا با آداب معاشرت در حرف زدن آشنا شده و اطلاعات مفیدی درباره آن کسب کنید.
آداب معاشرت کلامی چیست؟
به مجموعه‌ای از کلمات و عبارات که هر فرد باید از آن‌ها برای برقراری ارتباط کلامی موثر و محترمانه استفاده کند، آداب معاشرت کلامی می‌گویند. این آداب معاشرت تحت تاثیر فرهنگ و مذهب قرار می‌گیرند و ممکن است در موقعیت‌های مختلف یا در مواجهه با افراد مختلف، متفاوت باشند.
علاوه بر کلمات، تن صدا، حالت چهره و زبان بدن هم از عناصر معاشرت کلامی محسوب می‌شوند؛ چون امروزه بخش زیادی از ارتباطات افراد غیرکلامی است.
مخاطب می‌تواند احساساتی مانند غم، شادی، تعجب و… را به راحتی از روی چهره شما تشخیص دهد یا از روی زبان بدن متوجه رضایت یا ناراحتی شما شود.
آداب صحبت کردن بر اصول خاصی استوار است که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- احترام گذاشتن: یعنی ارزش قائل بودن و اهمیت دادن به دیگران که می‌تواند به شیوه‌های مختلف بیان شود، مثل قطع نکردن حرف طرف مقابل، صحبت کردن با لحن مناسب و مودبانه، مسخره نکردن مردم و عدم شرکت در شوخی‌های زننده و ناخوشایند
- توجه کردن: یعنی همدلی کردن با دیگران و مراعات حال آن‌ها، برای مثال عذرخواهی کردن یا استفاده از واژه‌های «لطفا» و «سپاسگزارم»
- صداقت: یعنی درستکاری، راستگو بودن و صادقانه رفتار کردن، برای مثال غیبت نکردن، دروغ نگفتن و حل کردن هر گونه اختلاف نظر با حفظ احترام و آرامش
چرا معاشرت کلامی مهم است؟
رفتار و گفتار شما منعکس‌کننده شخصیت‌تان است. برقراری تماس چشمی هنگام صحبت کردن، نحوه احوالپرسی، نحوه انتخاب کلمات، لحن کلام و … همگی چیزهایی هستند که مخاطبان شما به آن‌ها توجه می‌کنند.
این عوامل روی ارتباط شما با رئیس، همکار، دوست، خانواده و هر کسی که با او در ارتباط هستید، تاثیر می‌گذارند. آشنایی با آداب معاشرت کلامی و به‌کارگیری آن‌ها در زندگی روزمره چند مزیت مهم دارد که عبارتند از:
تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس
استفاده از اصول درست برقراری ارتباط می‌تواند به حفظ اعتماد به نفس هنگام ملاقات با افراد جدید کمک کند؛ چون لازم نیست نگران این باشید که آیا حرف درستی می‌زنید یا خیر.
دانستن اینکه چگونه در موقعیت‌های مختلف صحبت کنید، باعث تقویت ارتباط شما با سایر افراد می‌شود و به افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس کمک می‌کند. از سوی دیگر، افراد دارای مهارت‌های ارتباطی قوی از نظر تحصیلی و شغلی موفق‌تر هستند.
تقویت روابط دوستانه
این روزها عمدتا آداب معاشرت در حرف زدن بر این اصل استوار است که اطرافیان‌تان احساس راحتی کنند.
با رفتار و گفتار مهربانانه و احترام گذاشتن به دیگران، خود را دوست‌داشتنی‌تر می‌کنید؛ در نتیجه، این امکان برای شما فراهم می‌شود که دوستی‌ها و روابط شخصی قوی‌تری ایجاد کنید.
جلب احترام دیگران
ارتباط کلامی خوب نشان می‌دهد که شما برای دیگران احترام قائل هستید و به آن‌ها اهمیت می‌دهید؛ بنابراین، شخصیت شما برای سایر افراد جذاب‌تر به نظر می‌رسد و احتمال اینکه مورد احترام و اعتماد آن‌ها قرار بگیرید، بیشتر می‌شود.
به عنوان مثال، استفاده از کلماتی مانند «لطفا» یا «سپاسگزارم» باعث شکل‌گیری احساس مثبت در مخاطب می‌شود.
جلوگیری از دلخوری و رنجش
آشنایی با اصول معاشرت کلامی از سوء تفاهم‌ها جلوگیری می‌کند؛ علاوه بر این، به شما کمک می‌کند که هم کنترل بهتری روی احساسات خودتان داشته باشید و هم مراقب احساسات و عواطف دیگران باشید.
افزایش انگیزه و شادی
ارتباط درست با دیگران باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به خودتان پیدا کنید. این رضایت درونی به شما کمک می‌کند که حتی در مواجهه با موقعیت‌های سخت رفتاری آرام و متین از خود نشان دهید.
آداب معاشرت کلامی در خانواده
کلمات این قدرت را دارند که رابطه ما را با عزیزمان تقویت کنند یا تاثیر معکوس داشته و باعث تنش و دلخوری شوند. برای داشتن یک خانواده سالم و شاد، اعضای خانواده باید یاد بگیرند که چگونه با هم ارتباط دوستانه برقرار کنند.
رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند که ارتباطات خانوادگی بهتر و محبت‌آمیزتری داشته باشید:
برای گفتگو زمان مناسبی را انتخاب کنید
اگر می‌خواهید با یکی از اعضای خانواده در مورد موضوع مهمی صحبت کنید، باید به دنبال زمان مناسبی برای این کار باشید. این موضوع به خصوص زمانی که می‌خواهید از آن‌ها انتقاد کنید یا بگویید که از چیزی آزرده هستید، اهمیت زیادی دارد.
سعی کنید زمانی به سمت شخص بروید که می‌دانید از نظر روحی در وضعیت مناسبی به‌سر می‌برد و از ظرفیت هیجانی کافی برای گفتگو برخوردار است.
قبل از صحبت کردن فکر کنید
قبل از حرف زدن، زمانی را به فکر کردن در مورد چیزی که می‌خواهید بگویید اختصاص دهید. مطمئن شوید که کلمات، لحن و زبان بدن شما منعکس‌کننده منظورتان باشند.
با صدای بلند صحبت نکنید
بلند صحبت کردن یا فریاد زدن باعث می‌شود فرد مقابل شما، به خصوص اگر یک کودک باشد، بترسد؛ پس سعی کنید همیشه احساسات خود را کنترل کرده و با صدای آرام حرف بزنید.
از نصحیت کردن زیاد بپرهیزید
بعضی از افراد دائما همسر یا فرزندان خود را نصحیت می‌کنند، بدون اینکه متوجه باشند نصحیت کردن بی‌جا باعث آزرده شدن طرف مقابل می‌شود. نصحیت کردن وقتی بیشترین تاثیر را دارد که خود شخص از شما مشورت بخواهد.
خواسته‌های طرف مقابل را در نظر بگیرید
اگر هدف شما از برقراری ارتباط کلامی متقاعد کردن فرد است، سعی کنید خواسته‌های طرف مقابل را هم در نظر بگیرید و از دیدگاه او به موضوع نگاه کنید. با این کار هم احترام او را حفظ می‌کنید و هم به نتیجه بهتری می‌رسید.
درست انتقاد کردن را بیاموزید
اگر می‌خواهید حرف دل خود را به همسر یا سایر اعضای خانواده بزنید و از آن‌ها انتقاد کنید، ابتدا باید نحوه انجام آن را بیاموزید.
هیچ‌وقت بدون در نظر گرفتن نکات مثبت شروع به سرزنش و گلایه نکنید. بهتر است ابتدا نکات مثبتی را که در رفتار و شخصیت طرف مقابل می‌بینید، تحسین کنید و سپس به سراغ انتظارات خودتان بروید.
دستور ندهید
اینکه خواسته‌های خود را به صورت دستوری بیان کنید، اصلا کار جالبی نیست. این کار به خصوص در مورد کودکان و نوجوانان باعث لجباری و پرخاش می‌شود.
بهترین کار این است که خواسته‌های خود را در قالب یک جمله پرسشی بیان کنید. برای مثال، بپرسید که آیا امکان دارد این کار را برای شما انجام دهد. بیان درست خواسته‌ها و انتظارات تمایل فرد را برای انجام آن‌ها بیشتر می‌کند.
مودبانه صحبت کنید
استفاده از کلمات و جملات مودبانه یکی از مهمترین قوانین آداب معاشرت کلامی است. اگر می‌خواهید فرزندتان برقرای ارتباط موثر را بیاموزد، راحت‌ترین کار این است که الگوی او باشید و کودک هر روز ببیند که شما در موقعیت‌های مختلف از این کلمات و عبارات استفاده می‌کنید.
تشکر کنید
اگر کسی کاری برای شما انجام داد، از او تشکر کنید. این کار باعث خوشحالی و رضایت او می‌شود.
تشکر کردن از کودکان هم اهمیت زیادی دارد. وقتی فرزندتان اتاقش را مرتب می‌کند یا رفتار مثبتی از خود نشان می‌دهد، از او تشکر کنید. با این کار هم قدردانی کردن را به کودک یاد می‌دهید و هم او را به تکرار رفتار خوبش تشویق می‌کنید.
یک شنونده فعال باشید
یکی از مهمترین کارهایی که می‌توانید هنگام صحبت کردن با سایر اعضای خانواده انجام دهید این است که 100 درصد روی چیزی که آن‌ها می‌گویند، تمرکز کنید.
همچنین مطمئن شوید که بیشتر تمرکز شما روی صحبت‌های طرف مقابل است، نه فکر کردن درباره پاسخی که می‌خواهید به او بدهید یا قطع کردن صحبت‌های او.
وقتی صحبت طرف مقابل تمام شد، حرفهای او را تکرار کنید تا مطمئن شوید که آن‌ها را به درستی متوجه شده‌اید. اگر با فرزندتان صحبت می‌کنید، از او بخواهید گفته‌های شما را تکرار کند تا مطمئن شوید که آن‌ها را به خوبی درک کرده است.
راه‌های کنترل خشم را بیاموزید
یکی از مهمترین اصول ارتباط سالم، مدیریت خشم و رعایت احترام است. به خصوص زمانی که با والدین خود صحبت می‌کنید، باید رابطه شما در عین صمیمی بودن با احترام همراه باشد. اگر مهارت کافی در کنترل خشم نداشته باشید، رعایت این نکته برایتان خیلی سخت می‌شود.
آداب معاشرت کلامی در محیط کار
اخلاق خوب و آشنایی با اصول آداب معاشرت از عناصر مهم برقراری ارتباط موثر هستند. این اصول برای تعاملات روزانه و همچنین حفظ یک محیط کاری مثبت اهمیت زیادی دارند.
وقتی صحبت از محیط کار یا سایر محیط‌های حرفهای به میان می‌آید، آداب معاشرت اهمیت چشمگیری پیدا می‌کند. نحوه تعامل شما با اطرافیان، یعنی همکاران، سرپرستان و مدیران، نشان‌دهنده شخصیت شما است و می‌تواند مستقیما بر مسیر شغلی‌تان تاثیر بگذارد.
آشنایی با آداب معاشرت کلامی به شما کمک می‌کند که اطلاعات را مودبانه و به درستی منتقل کنید و در عین حال روابط مثبتی با سایر افراد داشته باشید.
گفتگوی خوب به دلیل کاهش سوء تفاهم‌ها به ایجاد روابط قوی و تعاملات سازنده کمک می‌کند؛ همچنین نشان می‌دهد که شما دارای ویژگی‌های رهبری هستید و به همین دلیل می‌تواند در آینده به فرصت‌‌های شغلی بزرگ‌تر منجر شود. در ادامه با چند نکته مهم که باید در محل کار رعایت کنید، آشنا خواهید شد.
در مورد میزان رسمی بودن تصمیم بگیرید
نحوه صحبت کردن و برقراری ارتباط اغلب به شخصی که مخاطب شما است، بستگی دارد؛ با این حال، ممکن است استثناهایی هم وجود داشته باشد. بعضی از سازمان‌ها ممکن است شیوه‌های ارتباطی غیررسمی‌تر را ترجیح دهند و بعضی از افراد در پست‌های مدیریتی از شما بخواهند که آن‌ها را با نام کوچک خطاب کنید.
با این حال، مراقب باشید که کلمات خود را عاقلانه انتخاب کنید، حتی اگر تفاوت سنی زیادی بین شما و همکار یا رئیس‌تان وجود ندارد. به خاطر داشته باشید که استفاده از ادبیات کوچه بازاری در یک فضای حرفهای پسندیده نیست.
افراد را به یکدیگر معرفی کنید
اگر درنقش واسطه میان چند نفر قرار گرفتید، آن‌ها را به هم معرفی کنید، مگر اینکه بدانید با هم آشنا هستند. این کار باعث می‌شود افراد احساس کنند که برایشان ارزش قائل هستید.
از واژه‌های «لطفا» و «سپاسگزارم» استفاده کنید
حتی در محیط‌های غیررسمی هم نباید استفاده از این واژه‌ها را فراموش کنید؛ اما در محل کار استفاده از آن‌ها ضروری‌تر است. به‌کار بردن این واژه‌ها در هنگام صحبت کردن می‌تواند معجزه کند.
با دقت به صحبت‌های دیگران گوش دهید
برای رعایت آداب معاشرت کلامی باید ارتباط چشمی خود را با مخاطب حفظ کرده و سعی کنید واقعا به آنچه که می‌گوید، گوش دهید.
سعی کنید در برابر حواس‌پرتی و عجله مقاومت کنید. در خلال صحبت‌های دیگران از آن‌ها سوال بپرسید تا احترام و علاقه خود را به حرف‌ها و افکار آن‌ها نشان دهید.
در ارتباطات تلفنی محترمانه رفتار کنید
قبل از مکالمه، هرگونه اطلاعاتی را که به حریم خصوصی مخاطب مربوط می‌شود، در اختیار او قرار دهید. اگر افراد دیگری به مکالمه شما گوش می‌دهند، به او اطلاع دهید و برای فعال کردن بلندگو اجازه بگیرید.
در طول مکالمه، تمام تلاش خود را بکنید که یک شنونده فعال باشید؛ یعنی با دقت به صحبت‌های طرف مقابل گوش دهید و در صورت لزوم از نکات مهم یادداشت‌برداری کنید. با او طوری رفتار کنید که انگار در مقابل شما حضور دارد.
سعی کنید صحبت‌های شما مختصر، اما دقیق باشد
غالبا در محل کار زمان یک کالای گرانبها محسوب می‌شود. برای وقت همکاران خود ارزش قائل باشید و سعی کنید در کوتاه‌ترین زمان ممکن اطلاعات لازم را در اختیار آن‌ها قرار دهید.
آداب انتقاد کردن را رعایت کنید
اگر می‌خواهید از همکارتان انتقاد کنید، بهتر است این کار را در یک محیط خصوصی انجام دهید تا او احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
هنگام انتقاد کردن سعی کنید به جای تمرکز روی اشتباه شخص به این موضوع بپردازید که چگونه می‌تواند کار خود را بهبود بخشد.
برای مثال، اگر می‌خواهید در مورد ناکافی بودن اطلاعات یک گزارش صحبت کنید، بگویید: «من فکر می‌کنم این گزارش می‌توانست قوی‌تر باشد و به آمار و اطلاعات بیشتری بپردازد.»
با این کار بدون اینکه به همکارتان بی‌احترامی کنید، یک پیشنهاد برای بهبود عملکردش ارائه داده‌اید.
غیبت نکنید
گاهی اوقات مقاومت در برابر غیبت کردن بسیار سخت است؛ اما یادتان باشد که صحبت کردن در مورد کسی که در جمع حضور ندارد، می‌تواند شخصیت او را خدشه‌دار کند و خلاف آداب معاشرت کلامی است.
غیب کردن و شایعه پراکنی به خود شما هم صدمه می‌زند. این کار شما را به عنوان فردی که نمی‌توان به او اعتماد کرد یا شخصی که مناسب کار تیمی نیست، به تصویر می‌کشد.
صحبت دیگران را قطع نکنید
بعضی از افراد آن‌قدر مشتاق ارائه نظرات خود یا تاکید روی ایده‌هایشان هستند که دائما وسط حرف دیگران پریده و صحبت‌های آن‌ها قطع می‌کنند. کنترل این میل به‌ویژه وقتی بحث داغ است، ممکن است بسیار دشوار باشد؛ اما باید بدانید که قطع کردن صحبت‌های دیگران مودبانه نبوده و نشان‌دهنده بی‌احترامی به آن‌ها است.
به دیگران کم‌محلی نکنید
وقتی کسی به شما نزدیک می‌شود، به او توجه کنید. اگر سرتان شلوغ است، از او بخواهید چند دقیقه صبر کند تا کارتان تمام شود.
اگر در راهرو از کنار کسی رد شدید، به بهانه کمبود وقت به او کم‌محلی نکنید. حداقل به او سلام کنید و با او دست بدهید. مشغله کاری بهانه خوبی برای نادیده گرفتن افراد نیست.
قدرت گفتگوی چهره به چهره را فراموش نکنید
این روزها وجود ابزارهای ارتباطی دیجیتال باعث شده که اهمیت صحبت چهره به چهره به تدریج فراموش شود.
بسیاری از سازمان‌ها دارای کارمندان یا دفاتری در مکان‌های جغرافیایی مختلف هستند، بنابراین همکاران برای برقراری ارتباط منظم باید به این ابزارها اعتماد کنند.
با این حال، زمانی که مکالمه حضوری امکان‌پذیر باشد، بهتر است از این طریق با همکاران خود ارتباط برقرار کنید. برای مثال، اگر در کنار همکارتان نشسته‌اید، گفتگوی حضوری به جای ارسال ایمیل منطقی‌تر است.
در مورد سیاست و مذهب صحبت نکنید
در محیط‌های کاری صحبت کردن در مورد سیاست و مذهب توصیه نمی‌شود. بهتر است نظرات‌تان درباره این موضوعات را پشت درب اداره بگذارید و بعد وارد محل کار خود شوید. موضوعات بحث‌برانگیز باید فقط به زندگی شخصی شما تعلق داشته باشند.
فاصله بدنی را رعایت کنید
هنگام صحبت کردن با همکاران خود حریم آن‌ها را رعایت کرده و بیش از اندازه به آن‌ها نزدیک نشوید. در محیط‌های کاری بی‌توجهی به این نکته به سوء تفاهم منجر می‌شود و ممکن است باعث شود شما از دید دیگران یک فرد گستاخ و بی‌ملاحظه تلقی شوید.
آداب معاشرت کلامی در جمع دوستانید
برقراری ارتباط کلامی با دوستان هم اصول و قوانین خاصی دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
درگوشی صحبت نکنید
وقتی در جمع با یکی از دوستان‌تان درگوشی صحبت می‌کنید، این احساس به دیگران دست می‌دهد که در مورد آن‌ها حرف می‌زنید یا آن‌ها را مسخره می‌کنید.
در شوخ‌طبعی حد تعادل را حفظ کنید
شوخی به‌جا احساس صمیمیت بین شما و دوستان‌تان را بیشتر می‌کند و باعث شادی و آرامش درونی می‌شود؛ اما اگر بی‌جا یا غیرمودبانه باشد، طرف مقابل را دلخور می‌کند و باعث از بین رفتن دوستی‌ها می‌شود؛ علاوه بر این، اعتبار و شخصیت شما را هم زیر سوال می‌برد.
حتی زمانی که با دوستان صمیمی خود شوخی می‌کنید، روحیه آن‌ها را در نظر بگیرید و چارچوب‌های اخلاقی را رعایت کنید. شوخی باید به گونه‌ای باشد که موجب آزار یا تمسخر دیگران نشود.
غیبت نکنید
وقتی در مورد یکی از دوستان‌تان بدگویی می‌کنید، اعتماد دیگران به شما کم می‌شود؛ چون فکر نمی‌کنند که شما پشت سر خود آن‌ها هم این‌گونه صحبت می‌کنید. از سوی دیگر، اگر دوست شما متوجه شود که در مورد او بدگویی کرده‌اید، ناراحت و دلخور می‌شود و ممکن است رابطه‌تان به هم بخورد.
رازدار باشید
برای اینکه یک معاشرت سودمند و سازنده داشته باشید، رازداری از مهمترین اصولی است که باید رعایت کنید. فرد رازدار می‌تواند احترام و اعتماد دیگران را جلب کرده و روابط صمیمانه‌تری با آن‌ها داشته باشد.
فاش کردن اسرار مردم اعتبار شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود دیگران از هم‌نشینی با شما لذت نبرند.
بیش از اندازه از خودتان تعریف نکنید
بعضی از افراد عادت دارند همه جا از ویژگی‌ها و توانایی‌های خود تعریف کنند و اصطلاحا پز بدهند. پز دادن و مغرور بودن باعث طرد شدن شما از سوی دوستان‌تان می‌شود.
کلام پایانی
ما هر روز در حال تعاملات اجتماعی هستیم. چه زمانی که با دوستان و اعضای خانواده صحبت می‌کنیم و چه زمانی که در حال برنامه‌ریزی یک پروژه با همکارمان هستیم، نحوه صحبت کردن ما روی مخاطب تاثیر می‌گذارد.
آداب معاشرت کلامی که به ما یاد می‌دهد چگونه با دیگران گفتگو کنیم، بر مبنای مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌های اخلاقی بنا شده است. بر این اساس، هنگام مکالمه باید نسبت به مخاطب خود یک نگرش محترمانه داشته باشید، صحبت‌های او را قطع نکنید، فریاد نزنید و توهین نکنید.
هنگام انتخاب کلمات و عبارات به موقعیتی که در آن قرار دارید و ویژگی‌های مخاطب خود توجه کنید. در این مورد لازم است جایگاه اجتماعی و سن مخاطب خود را در نظر بگیرید و فراموش نکنید که چقدر با او صمیمی هستید.
سوالات متداول
به قوانینی که باید در یک موقعیت خاص برای برقراری ارتباط با دیگران رعایت شوند، آداب معاشرت می‌گویند. به عنوان مثال، به کلماتی که باید در مکالمات به‌کار ببرید و زبان بدنی که باید در هنگام گفتگو داشته باشید، آداب معاشرت کلامی گفته می‌شود.
گفتگو یکی از مهمترین ابزارهای انسان برای برقراری ارتباط است. ما با صحبت کردن بسیاری از مشکلات را حل کرده یا نیازهایمان را برطرف می‌کنیم. اگر مکالمه خوبی با دیگران داشته باشیم، سریع‌تر و راحت‌تر می‌توانیم احساسات و افکار خود را به طرف مقابل بفهمانیم.
غیب کردن، مسخره کردن، شوخی‌های زننده و توهین‌آمیز، دستور دادن، با صدای بلند صحبت کردن و قطع کردن حرفهای دیگران از جمله عادات نادرست محسوب می‌شوند.
