کمبود ویتامین E چه علائم و عوارضی به همراه دارد؟

ویتامین E کارهای مفید زیادی در بدن شما انجام می‌دهد. این ویتامین با خنثی کردن مولکول‌های مضر به نام رادیکال‌های آزاد، از سلول‌های شما در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کند و باعث حفظ عملکرد مناسب سیستم ایمنی بدن می‌شود.

اما بسیاری از افراد در رژیم غذایی خود ویتامین E دریافت نمی‌کنند. کمبود ویتامین E در رژیم غذایی کشورهای در حال توسعه شایع است. این در حالیست که سطح پایین ویتامین E در میان بزرگسالان در کشورهای توسعه‌یافته، نادر بوده و کمبود آن معمولا به دلیل عدم جذب چربی اتفاق می‌افتد.

در همین راستا، در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ به بررسی نقش ویتامین E در بدن، علائم و عوارض کمبود این ویتامین و راه‌های رفع آن می‌پردازیم. لطفا تا پایان با ما همراه باشید.

چرا ویتامین E مهم است؟

مصرف ویتامین E فواید بی‌شماری برای بدن دارد. تحقیقات زیادی به منظور بررسی اثر مصرف ویتامین E بر بدن و برخی بیماری‌ها انجام شده است. در ادامه، به برخی نتایج تحقیقات و دلایل اهمیت مصرف ویتامین E اشاره می‌کنیم.

علائم استرس اکسیداتیو را کاهش دهد و سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی را تقویت می‌کند

استرس اکسیداتیو زمانی رخ می‌دهد که بین سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی بدن و تولید و تجمع ترکیباتی به نام گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) عدم تعادل وجود داشته باشد. چنین شرایطی منجر به آسیب سلولی و افزایش خطر بیماری می‌شود.

از آنجایی که ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی در بدن عمل می‌کند، مطالعات نشان داده است که مصرف دوزهای بالای ویتامین E می‌تواند نشانه‌های استرس اکسیداتیو را کاهش دهد و سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی را تقویت کند.

یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ نشان داد که مصرف ترکیبی مکمل ویتامین E و ویتامین C به صورت روزانه و به مدت ۸ هفته نشانگرهای استرس اکسیداتیو مانند مالون دی آلدئید و ROS را در زنانی که به اندومتریوز مبتلا هستند کاهش می‌دهد.

برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD ) مفید است

NAFLD به مجموعه‌ عواملی گفته می‌شود که باعث تجمع چربی در کبد در افرادی می‌شود که مقدار بسیار کمی الکل مصرف می‌کنند یا اصلا الکل مصرف نمی‌کنند.

در سال ۲۰۲۱ یک بررسی روی ۸ مطالعه انجام شد. نتایج این بررسی نشان داد که مصرف مکمل ویتامین E باعث میزان آنزیم‌های کبدی آلانین آمینوترانسفراز (ALT ) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) و میزان چربی خون را کاهش می‌دهد و سلامت کبد را در افراد مبتلا به NAFLD بهبود می‌بخشد.

به کنترل دیسمنوره کمک می‌کند

دیسمنوره به درد شدید و مکرر قاعدگی مانند گرفتگی و درد لگن گفته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های ویتامین E درد زنان مبتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.

در یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ بر روی ۱۰۰ زن مبتلا به دیسمنوره، مصرف روزانه ۲۰۰ واحد ویتامین E بیشتر از دارونما، درد قاعدگی را تسکین داد.

هنگامی که ویتامین E با مکمل امگا ۳ حاوی ۱۸۰ میلی‌گرم EPA و ۱۲۰ میلی گرمDHA  ترکیب شد، اثرات بسیار بهتری نشان داد.

عوامل خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد

کمبود ویتامین E ، داشتن فشار خون بالا و سطوح بالای چربی خون مانند کلسترول LDL بد و تری‌گلیسیرید خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.

تحقیقات نشان می‌دهد که مکمل های ویتامین E به کاهش عوامل خطر بیماری قلبی مانند کاهش فشار خون و سطح چربی در برخی افراد کمک می‌کنند.

بررسی ۱۸ مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد که در مقایسه با درمان‌های پلاسبو، مکمل‌های ویتامین E به طور قابل‌توجهی فشار خون بالای سیستولیک (اما نه دیاستولیک) را کاهش می‌دهند

برخی مطالعات دیگر نیز نشان می‌دهند که مصرف ویتامین E به همراه مکمل‌های امگا ۳ سطح LDL و تری‌گلیسیرید را در افراد مبتلا به سندرم متابولیک کاهش می‌دهد.

مزایای دیگر مصرف ویتامین E

مصرف ویتامین E مزیت‌های دیگری هم برای سلامتی بدن انسان دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:

• به حفظ سلامت پوست کمک می‌کند. مکمل‌های ویتامین E برای افرادی که دارای برخی اختلالات پوستی مانند اگزما هستند مفید است. با این حال، تحقیقات در این باره محدود بوده و مطالعات و تحقیقات بیشتری باید انجام گیرد.
• برای حفظ سلامت شناختی مفید است. حفظ سطح مطلوب ویتامین E و مصرف مکمل‌ها به محافظت در برابر زوال شناختی کمک می‌کند. اما تحقیقات هنوز نشان نداده است که آیا مصرف این مکمل‌ها برای افرادی که به بیماری‌های شناختی مانند بیماری آلزایمر مبتلا هستند مفید است یا خیر.
• به بهبود عملکرد ریه کمک می‌کند. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های ویتامین E عملکرد ریه و برخی از نشانه‌های آسم را در کودکان و بزرگسالان بهبود می‌بخشد.

علائم کمبود ویتامین  E چیست؟

به گفته متخصصان تغذیه، علائم زیادی، کمبود سطح ویتامین E را نشان می‌دهند. مصرف پایین ویتامین E منجر به ایجاد مشکلات و بیماری‌هایی می‌شود. در ادامه به معرفی برخی از علائم کمبود ویتامین E می‌پردازیم.

ریزش مو

داشتن یک رژیم غذایی غنی از ویتامین E آسیب‌های ناشی از ریزش مو را معکوس می‌کند. اگر ریزش غیر‌طبیعی مو را تجربه می‌کنید احتمال دارد که ویتامین E بدن شما کم باشد.

علاوه بر این، این علامت نشان می‌دهد که رژیم غذایی سرشار از ویتامین E ندارید. ویتامین E این پتانسیل را دارد که سلول‌های مرده مو و فولیکول‌های مو را بازسازی کند.

خشکی و پوسته پوسته شدن پوست

خشکی پوست معمولا به علت شرایط آب و هوایی گرم یا خیلی سرد به ویژه در ماه‌های زمستان رخ می‌دهد. با این حال، اگر مستعد خشکی پوستی هستید این احتمال وجود دارد که از کمبود این ویتامین رنج ببرید.

مشکلات چشمی

برخی از مشکلات چشم مانند ضعیف شدن عضلات چشم، ضعف دید در شب و غیره علائمی از سطح پایین ویتامین E در بدن را نشان می‌دهد.

عدم تعادل هورمونی

هر نوع عدم تعادل هورمونی می‌تواند به بدن آسیب بزند و تشخیص آنچه ممکن است منجر به چنین عدم تعادلی شود بسیار دشوار است.

اما در برخی موارد، سطح پایین ویتامین E علت اصلی آن است. داشتن یک رژیم غذایی غنی از ویتامین E برای رفع این مشکل ضروری است.

ضعف عضلانی

مصرف ویتامین E برای سیستم عصبی مرکزی ضروری است. این ویتامین یکی از آنتی‌اکسیدان‌های اصلی بدن است و کمبود آن منجر به استرس اکسیداتیو می‌شود که یکی از دلایل ضعف عضلانی است.

مشکلات راه رفتن و هماهنگی اعضای بدن

گاهی اوقات، کمبود ویتامین E باعث می‌شود که نورون‌های خاصی به نام نورون‌های پورکنژ تجزیه شوند و در نتیجه، توانایی آنها در انتقال سیگنال‌ها کاهش یابد و به مشکلاتی در راه رفتن منجر شود.

بی‌حسی و گز گز بدن

آسیب به رشته‌های عصبی مانع از آن می‌شود که عصب‌ها، سیگنال‌ها را به شکلی صحیح ارسال کنند و در نتیجه احساساتی چون سوزن سوزن شدن و گزگز بدن یا کرختی به وجود می‌آید که به آن نوروپاتی محیطی نیز می‌گویند.

ضعف بینایی

سطح پایین ویتامین E گیرنده‌های نور در شبکیه و سایر سلول‌های چشم را ضعیف می‌کند. این مشکل به مرور زمان منجر به کاهش و ضعف بینایی می‌شود.

مشکلات سیستم ایمنی

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که سطح پایین ویتامین E به کنترل و مهار سلول‌های ایمنی منجر می‌شود. افراد مسن بیش از همه در معرض خطر این مشکل قرار دارند.

این سیستم عصبی مرکزی است که بین مغز و نخاع ارتباط ایجاد می‌کند. محافظ‌های نورون‌ بیشتر از چربی تشکیل شده‌اند. وقتی بدن ویتامین E خیلی کمی داشته باشد، آنتی‌اکسیدان‌های کمتری از این چربی‌ها محافظت می‌کنند و در نتیجه، عملکرد سیستم عصبی مختل و ضعیف می‌‌شود.

عوامل کمبود ویتامین E کدامند؟

علت اصلی کمبود ویتامین E در کشورهای توسعه یافته، اختلالات ژنتیکی و اختلال در جذب چربی است، در حالی که در مناطق فقیر جهان و کشورهای در حال توسعه بیشتر مردم به دلیل تغذیه مناسب و سوءتغذیه به کمبود این ویتامین دچار می‌شوند.

در ادامه، به مهمترین عواملی که به کمبود و سطح پایین ویتامین E منجر می‌شوند اشاره می‌کنیم.

اختلال در سوخت‌وساز چربی

چربی‌ها ویتامین E را در غذا جذب می‌کنند، جذب آن را ممکن کرده و به بافت‌های بدن ما می‌رسانند. هر بیماری و مشکلی که جذب چربی (یا تولید لیپوپروتئین هایی که ویتامین E را از طریق جریان خون جذب می‌کنند) را مختل کنند باعث کمبود ویتامین E می‌شود. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از :

• فیبروز کیستیک
• سندرم روده کوتاه
• بیماری سلیاک
• آبتالیپوپروتئینمی (یک اختلال ارثی نادر)
• بیماری کرون

کبد، اسیدهای صفراوی تولید می‌کند که باعث جذب چربی‌ها می‌شود. اختلالات زیر می‌توانند با به خطر انداختن عملکرد کبد و جریان صفرا در روده‌ها باعث کمبود سطح ویتامین E شوند.

• کلانژیت صفراوی اولیه (تخریب مجرای صفراوی)
• کلستاز (کاهش یا مسدود شدن جریان صفرا)
• بیماری کبد چرب غیر الکلی

ژنتیک

کبد شما آلفا توکوفرول را با استفاده از پروتئین انتقالی به نام α-TTP به بافت‌های دیگر می‌فرستد. نقص در ژن TTPA که (که پروتئین α-TTP را انتشار می‌د‌هد) باعث کمبود شدید انواع ویتامین و سطوح خونی تا ۱۰۰ برابر کمتر از حد طبیعی می‌شود.

در چنین وضعیتی، مصرف مکمل با دوزهای بالای ویتامین E از دوران کودکی برای جلوگیری از آسیب دائمی عصبی ضروری است.

سوء تغذیه

مصرف ناکافی مواد غذایی یا سوء تغذیه، علت اصلی کمبود ویتامین E در کشورهای در حال توسعه است. کمبود این ماده مغذی به ویژه موقع سوء تغذیه در کودکان، اثرات مضری بر سلامتی دارد.

نکته: رژیم‌های غذایی کم‌چربی، کم پروتئین و کم کالری، خطر کمبود ناشی از سوء تغذیه عمومی را افزایش می‌دهند.

برای حفظ سلامت و ایمنی بدن، بهتر است که به رژیم غذایی و منابع غذایی که ویتامین E دارند، توجه داشته باشید.

انتخاب منبع غذایی مناسب نیز مهم است. افرادی که به شیرینی‌ها و محصولات پخته شده به عنوان منبع اصلی خود متکی هستند، سطح آلفا توکوفرول خونی پایین‌تری دارند.

مصرف کم ویتامین C

ویتامین‌های C و E دست به دست هم داده و از سلول‌های شما در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کنند. ویتامین C شکل آنتی اکسیدانی آلفا توکوفرول را بازسازی می‌کند و رادیکال های آزاد را از بین می‌برد.

سوء تغذیه، عامل اصلی کمبود ویتامین E در افرادی است که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. افرادی که ویتامین C کافی دریافت نمی‌کنند و غذاهای فرآوری شده زیادی مصرف می‌کنند نیز در معرض خطر قرار دارند.

 چاقی

کودکان و افراد بزرگسال که به چاقی دچار هستند چربی بالا و ویتامین E طبیعی در خون دارند. اما لیپیدها به ویتامین E متصل شده و نسبت آلفا توکوفرول به کلسترول را کاهش می‌دهند.

این مسئله ممکن است یکی از علائم کمبود این ویتامین باشد؛ حتی اگر میزان ویتامین E در محدوده طبیعی قرار داشته باشد.

علاوه بر این، افراد چاق اغلب از التهاب و استرس اکسیداتیو رنج می‌برند که باعث افزایش تقاضای بدن آنها برای دریافت ویتامین E می‌شود.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن، موجی از رادیکال‌های آزاد را در ریه‌ها و کل بدن را آزاد می‌کند و تقاضا برای آنتی‌اکسیدان‌ها را به شدت افزایش و در عین حال ویتامین E را کاهش می‌دهد.

مطالعات نشان می‌دهد که در افراد سیگاری، به ویژه زنان، سطح آلفا توکوفرول خون به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.

عوارض کمبود ویتامین E کدامند؟

سطح پایین ویتامین E عوارض خطرناکی برای بدن دارد. یکی از عوارض کمبود ویتامین E ایجاد نوعی کم‌خونی (کم خونی همولیتیک) است که در آن گلبول‌های قرمز پاره می‌شوند. نوزادان نارس که ویتامین E پایینی دارند در معرض خطر ابتلا به این اختلال جدی قرار دارند.

در نوزادان نارس، ممکن است خونریزی در داخل مغز رخ دهد و رگ‌های خونی در چشم ممکن است به طور غیر طبیعی رشد کنند (اختلالی که به آن رتینوپاتی نارس می‌گویند). نوزادان مبتلا به این اختلال نیز عضلات ضعیفی خواهند داشت.

برخی عوارض دیگر کمبود این ویتامین عبارتند از:

• درد و ضعف عضلانی، لرزش‌های احتمالی بدن
• عدم و تعادل، هماهنگی در راه رفتن
• اختلالات بینایی
• از دست دادن رفلکس‌های تاندون
• از دست دادن حس فیزیکی عمیق (توانایی ما برای آگاهی از بدن فیزیکی و اندام‌هایمان در فضا)

ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان، از سلول‌های بدن در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کند. کمبود آن منجر به کاهش گلبول‌های قرمز خون (کم خونی) شود. علائم اولیه کم‌خونی عبارتند از:

• احساس خستگی
• تنگی نفس و یا سبکی سر
• احساس بداخلاقی
• سردرد
• مشکلات تمرکز یا تفکر

علاوه بر این، ویتامین E از آسیب به سلول های چشم ما جلوگیری می‌کند. کمبود آن باعث ایجاد اختلال رتینوپاتی می‌شود که به صورت تاری دید ظاهر می‌شود و می‌تواند به کوری منجر شود.

در نهایت، یک بیماری خانوادگی به نام آتاکسی ناشی از کمبود ویتامین E (AVED) نیز به دلیل علائمی که سطح پایین ویتامین E را نشان می‌دهند رخ می‌‌دهد.

از سوی دیگر، مصرف بیش از حد ویتامین E می‌تواند در دراز مدت، خطر خونریزی در مغز و سکته را افزایش می‌دهد. مصرف مکمل‌های ویتامین E به ویژه برای افرادی که از داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین و داروهای شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند مضر باشد.

بنابراین، همیشه قبل از مصرف هر مکملی با پزشک خود مشورت کرده و باید تمام مکمل‌ها ویتامین‌هایی را که به طور مرتب مصرف می‌کنید به پزشک اطلاع دهید.

چگونه کمبود ویتامین E را جبران کنیم؟

نوزادان مقدار کمی ویتامین E در بدن دارند زیرا فقط مقادیر کمی از ویتامین E از جفت به نوزاد می‌رسد. بنابراین، نوزادان، به ویژه نوزادان نارس، در معرض افزایش خطر کمبود ویتامین E قرار دارند.

با این حال، با افزایش سن، میزان خطر کاهش می‌یابد زیرا نوزادان معمولا از شیر مادر و شیرخشک‌ ویتامین E کافی دریافت می‌کنند. بزرگسالان می‌توانند مقادیر زیادی ویتامین E را در بافت چربی ذخیره کنند و کمبود آن را کاهش دهند.

با وجود این، به دلایل مختلفی که در این مقاله نیز به آن اشاره شد ممکن است با کمبود این ویتامین روبرو شوید و باید به فکر رفع آن باشید. اما برای برطرف کردن این مشکل، باید تنها پس از مشورت با پزشک خود، کمبود ویتامین E را برطرف کنید.

مصرف دارو و مکمل‌ بدون مشورت با پزشک ممکن است عوارضی ایجاد کند؛ بنابراین قبل از مصرف هرگونه مکمل بایستی به یک پزشک مراجعه کنید. اما در صورتی که ویتامین E بدن کم بود چه باید کرد؟

رژیم غذایی

یکی از بهترین راه‌ها برای جبران کمبود این ویتامین استفاده از رژیم غذایی سالم است که حاوی غذاهای غنی از ویتامین E باشد. شما می‌توانید ویتامین E را در انواع مواد غذایی و غذاهای مختلف پیدا کنید.

این مواد غذایی عبارتند از:

• آجیل و دانه‌هایی مانند بادام، تخمه آفتابگردان، بادام زمینی و کره بادام زمینی
• غلات کامل
• روغن های گیاهی به ویژه زیتون و آفتابگردان
• سبزیجات برگ دار
• تخم مرغ
• کیوی
• انبه

مصرف مکمل ها

همان‌طور که اشاره کردیم، بسیاری از افراد بدون مراجعه به پزشک به مصرف مکمل‌ها روی می‌آورند که این کار به‌خصوص اگر فرد بیماری دیگری هم داشته باشد ممکن است عوارضی ایجاد کند.

پس، بهتر است پیش از مصرف دارو یا مکمل به پزشک مراجعه کنید. مصرف مکمل‌ها روشی محبوب برای افزودن ویتامین‌ها و مواد معدنی به رژیم غذایی شماست، اما باید در مصرف ویتامین E به شکل مکمل محتاط باشید.

مکمل ها توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده تایید نمی‌شوند. بنابراین تشخیص میزان کیفیت مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها دشوار باشد.

برخی از داروهایی که ممکن است با مصرف مکمل ویتامین E تداخل داشته باشند عبارتند از:

• ضد انعقادها
• ضد پلاکت‌ها
• سیمواستاتین
• نیاسین
• داروهای شیمی درمانی
• داروهای رادیوتراپی

برخی از مکمل‌ها تنها حاوی یک نوع ویتامین E هستند. بدن شما به انواع دیگری که در منابع غذایی مختلف یافت می‌شود برای رفع کمبود ویتامین E نیاز دارد. بنابراین، همیشه بهترین کار این است که مواد مغذی و ویتامین‌های خود خود را تا حد امکان از غذاها دریافت کنید.

مکمل‌های غلیظ ( نه مولتی ویتامین‌ها) ممکن است حاوی ویتامین E بیش از نیاز شما باشند و عوارض جانبی برای بدن داشته باشد.

مقدار مورد نیاز ویتامین E در بدن چقدر است؟

مقدار ویتامین E که باید مصرف کنیم به سن ما بستگی دارد. مقدار مصرف ویتامین E توصیه شده در روز به شرح زیر است:

• کودکان (گروه‌های سنی ۱ تا ۳ سال): ۶ میلی‌گرم در روز
• کودکان (گروه‌های سنی ۴ تا ۸ سال): ۷ میلی‌گرم در روز
• کودکان (گروه‌های سنی ۹ تا ۱۳ سال): ۱۱ میلی‌گرم در روز
• نوجوانان: ۱۵ میلی‌گرم در روز
• بزرگسالان: ۱۵ میلی‌گرم در روز
• نوجوانان و زنان باردار: ۱۵ میلی‌گرم در روز
• مادران شیرده: ۱۹ میلی‌گرم در روز

کلام آخر

بسیاری از غذاها حاوی ویتامین E هستند، اما از طریق مکمل‌های غذایی نیز  می‌توان آن را مصرف کرد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های ویتامین E ممکن است برای جمعیت خاصی از جمله افراد مبتلا به نفروپاتی دیابتی و NAFLD مفید است. با این حال، از آنجایی که بیشتر افراد از طریق رژیم غذایی خود ویتامین E کافی دریافت می‌کنند، اغلب اوقات، مصرف مکمل‌ها ضروری به نظر نمی‌رسد.

علاوه بر این، مصرف دوزهای بالای مکمل‌های ویتامین E عوارض جانبی ایجاد می‌کند و با برخی داروها تداخل داشته باشد. اگر کمبود ویتامین E دارید و یا قصد دارید ویتامین E بیشتری به رژیم غذایی خود اضافه کنید، ابتدا با یک متخصص درباره دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود در این باره صحبت کنید.

سوالات متداول