با مهم‌ترین تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی آشنا شوید
تنگی نفس یا دیس پنه مشکل شایعی است که بسیاری از افراد با آن مواجه می‌شوند. از هر چهار نفری که به اورژانس مراجعه می‌کنند، یک نفر تنگی نفس دارد.
تنگی نفس می‌تواند از خفیف و موقت تا شدید و طولانی‌مدت متغیر باشد. گاهی اوقات تشخیص و درمان تنگی نفس دشوار است، چون عوامل زیادی در بروز آن نقش دارند و تا زمانی که علت مشخص نشود نمی‌توان درمان مناسب را شروع کرد.
بیماری‌های قلبی و ریوی از مهم‌ترین دلایل تنگی نفس هستند؛ به همین دلیل، مقاله امروز ایده آل مگ را به تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی اختصاص داده‌ایم. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
انواع تنگی نفس
قبل از اینکه تفاوت تنگی نفس ریوی و قلبی را بررسی کنیم، بهتر است یک نگاه اجمالی به دلایل بروز آن بیندازیم.
تنگی نفس همیشه مستقیما با سلامت فرد مرتبط نیست. بعضی از افراد ممکن است پس از ورزش شدید، هنگام سفر به ارتفاعات یا در اثر تغییر شدید دما احساس تنگی نفس کنند؛ با این حال، گاهی اوقات تنگی نفس نشانه یک بیماری جدی است.
تنگی نفس می‌تواند حاد یا مزمن باشد. تنگی نفس حاد به طور ناگهانی رخ می‌دهد و غالبا از عوامل زیر ناشی می‌شود:
- آسم
- اضطراب
- نارسایی قلبی
- مشکلات ریتم قلب
- مسدود شدن راه‌های هوایی توسط اجسام خارجی
- واکنش‌های آلرژیک
- کم خونی
- قرار گرفتن در معرض سطوح خطرناک مونوکسید کربن
- افت فشار خون
- آمبولی ریه
- بارداری
اگر فردی بیش از یک ماه تنگی نفس داشته باشد، این وضعیت را تنگی نفس مزمن می‌نامند. تنگی نفس مزمن ممکن است به دلایل زیر باشد:
- تجمع مایعات در اطراف ریه‌ها
- آسم
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
- سارکوئیدوز
- مشکلات قلبی مانند پریکاردیت یا کاردیومیوپاتی
- چاقی
موارد دیگر، از جمله حمله قلبی، سرطان ریه و سل هم می‌توانند باعث تنگی نفس شوند. اگر تنگی نفس دارید و دلیل آن را نمی‌دانید، به پزشک مراجعه کنید.
تنگی نفس قلبی چیست؟
قلب حیاتی‌ترین عضو بدن است که هر گونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند به بروز مشکلات جدی منجر شود.
بیماری‌های قلبی علائم متنوعی دارند که تنگی نفس یکی از آن‌ها است؛ از این‌رو، بررسی تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی را با معرفی آن دسته از مشکلات قلبی که روی نفس کشیدن تاثیر می‌گذارند شروع می‌کنیم.
حمله قلبی
حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به سمت قلب به شدت کاهش یابد یا مسدود شود.
علائم
علائم حمله قلبی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بعضی از افراد علائم خفیفی دارند، اما بعضی دیگر علائم شدیدی را تجربه می‌کنند. علائم شایع حمله قلبی عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- دردی که به شانه، بازو، پشت، گردن، فک، دندان‌ها یا گاهی اوقات بالای شکم گسترش می‌یابد
- عرق سرد
- خستگی
- سوزش سر دل یا سوء هاضمه
- سبکی سر یا سرگیجه ناگهانی
- حالت تهوع
- تنگی نفس
دلایل
در بیشتر موارد، بیماری عروق کرونر قلب علت حمله قلبی است. در این بیماری، رسوب کلسترول باعث مسدود شدن عروق تغذیه‌کننده قلب می‌شود.
عوامل زیر احتمال حمله قلبی را افزایش می‌دهند:
- سن بالاتر از 45 سال برای مردان و بالاتر از 55 سال برای زنان
- استفاده از سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود دست دوم
- پرفشاری خون
- افزایش کلسترول یا تری گلیسیرید خون
- چاقی
- دیابت
- سابقه خانوادگی حمله قلبی
- فعالیت بدنی ناکافی
- رژیم غذایی ناسالم
- استرس
- ابتلا به بیماری‌های خودایمنی، مثل روماتیسم یا لوپوس
آریتمی قلبی
آریتمی قلبی به معنی ضربان قلب نامنظم است. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های الکتریکی هماهنگ‌کننده ضربان قلب به درستی کار نکنند.
علائم
آریتمی قلبی ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند و پزشک هنگامی که به دلیل دیگری شما را معاینه می‌کند به آن پی ببرد.
به طور کلی، علائم و نشانه‌های آریتمی شامل موارد زیر است:
- ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی)
- ضربان قلب آهسته (برادی‌کاردی)
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- خستگی
- سبکی سر یا سرگیجه
- تعریق
- غش کردن (سنکوپ)
دلایل
مواردی که می‌توانند باعث آریتمی قلبی شوند عبارتند از:
- حمله قلبی
- انسداد عروق کرونر قلب
- تغییر در ساختار قلب، مانند کاردیومیوپاتی
- دیابت
- پرفشاری خون
- کووید-19 (کرونا)
- پرکاری یا کم کاری تیروئید
- آپنه خواب
- بعضی از داروها، از جمله داروهای سرماخوردگی و آلرژی که بدون نسخه خریداری می‌شوند
- مصرف بیش از حد الکل یا کافئین
- سوء مصرف مواد مخدر
- ژنتیک
- سیگار کشیدن
- استرس یا اضطراب
کاردیومیوپاتی
بیماری دیگری که برای درک تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی باید به آن اشاره کرد، کاردیومیوپاتی است. کاردیومیوپاتی یک بیماری مرتبط با عضله قلب است که پمپاژ خون به سایر نقاط بدن را برای قلب دشوار می‌کند.
درمان این بیماری که ممکن است شامل مصرف دارو، جراحی قلب یا در موارد شدید پیوند قلب باشد، به نوع کاردیومیوپاتی و شدت آن بستگی دارد.
علائم
ممکن است در مراحل اولیه کاردیومیوپاتی هیچ علامتی وجود نداشته باشد؛ اما با پیشرفت بیماری، معمولا علائم و نشانه‌ها ظاهر می‌شوند، از جمله:
- تنگی نفس هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت
- تورم پاها
- نفخ شکم به دلیل تجمع مایعات
- سرفه هنگام دراز کشیدن
- خستگی
- ناراحتی یا فشار در ناحیه قفسه سینه
- سرگیجه، سبکی سر و غش کردن
دلایل
غالبا علت کاردیومیوپاتی ناشناخته است، با این حال می‌تواند از والدین به ارث برسد یا نتیجه سایر بیماری‌ها (اکتسابی) باشد. مشکلاتی که می‌توانند به کاردیومیوپاتی اکتسابی منجر شوند عبارتند از:
- پرفشاری خون در درازمدت
- آسیب‌دیدگی بافت قلب در اثر حمله قلبی
- تپش قلب مزمن
- مشکلات دریچه قلب
- کووید-19
- بعضی از عفونت‌ها، به ویژه آن‌هایی که باعث التهاب قلب می‌شوند
- اختلالات متابولیک، مانند چاقی، بیماری تیروئید یا دیابت
- کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی ضروری در رژیم غذایی، مانند ویتامین B1
- تجمع آهن در عضله قلب (هموکروماتوز)
- تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی در اندام‌ها (آمیلوئیدوز)
- اختلالات بافت همبند
- مصرف بیش از حد الکل در طی سالیان متمادی
- استفاده از کوکائین، آمفتامین‌ها یا استروئیدهای آنابولیک
- شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان سرطان
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی زمانی رخ می‌دهد که عضله قلب آن‌طور که باید خون را پمپاژ نمی‌کند. وقتی این اتفاق می‌افتد، خون به سمت عقب برمی‌گردد و در اثر تجمع مایعات در ریه‌ها بیمار دچار تنگی نفس می‌شود.
درمان مناسب می‌تواند علائم نارسایی قلبی را بهبود ببخشد و طول عمر بیماران را افزایش دهد؛ با این حال، نارسایی قلبی می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است علائم شدیدی داشته باشند و به پیوند قلب نیاز پیدا کنند.
علائم
علائم و نشانه‌های نارسایی قلبی شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس
- خستگی و ضعف
- تورم پاها
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- کاهش توانایی ورزش کردن
- سرفه یا خس خس مداوم
- تورم شکم
- افزایش وزن بسیار سریع در اثر تجمع مایعات
- حالت تهوع و بی‌اشتهایی
- مشکل در تمرکز یا کاهش هوشیاری
- درد قفسه سینه (در صورتی که حمله قلبی علت نارسایی قلبی باشد)
دلایل
نارسایی قلبی اغلب پس از آسیب یا ضعیف شدن قلب به دلیل ابتلا به سایر بیماری‌ها ایجاد می‌شود. عوامل خطر این بیماری عبارتند از:
- بیماری عروق کرونر قلب
- حمله قلبی
- بیماری دریچه قلب
- پرفشاری خون
- بیماری مادرزادی قلب
- دیابت
- الکل
- آپنه خواب
- سیگار کشیدن
- چاقی
- بعضی از عفونت‌های ویروسی
پریکاردیت
تشخیص تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی بدون آشنایی با بیماری پریکاردیت امکان‌پذیر نیست. پریکاردیت به تورم و تحریک بافت نازک و کیسه مانند اطراف قلب (پریکارد) مربوط می‌شود. این بیماری معمولا خفیف است و بدون درمان از بین می‌رود. در موارد شدید، بیمار به دارو درمانی و به ندرت به جراحی نیاز پیدا می‌کند.
علائم
درد قفسه سینه شایع‌ترین علامت پریکاردیت است که معمولا در پشت استخوان سینه یا در سمت چپ قفسه سینه رخ می‌دهد. این بیماری علائم دیگری هم دارد، از جمله:
- سرفه
- خستگی یا احساس ضعف عمومی
- تورم پا یا شکم
- تب با درجه پایین
- تپش قلب
- تنگی نفس هنگام دراز کشیدن
دلایل
غالبا تشخیص علت پریکاردیت دشوار است و ممکن است هیچ علتی برای آن پیدا نشود (پریکاردیت ایدیوپاتیک). علل احتمالی این بیماری عبارتند از:
- واکنش سیستم ایمنی پس از آسیب‌دیدگی قلب در اثر حمله قلبی یا جراحی قلب
- عفونت، مانند کووید-19
- اختلالات التهابی، از جمله لوپوس و روماتیسم
- سایر بیماری‌های مزمن، از جمله نارسایی کلیه و سرطان
تنگی نفس ریوی چیست؟
وظیفه ریه تامین اکسیژن مورد نیاز سلول‌های بدن است. ریه اکسیژن را از محیط اطراف می‌گیرد و آن را در اختیار اندام‌های بدن قرار می‌دهد.
هر چیزی که عملکرد ریه را مختل کند، ممکن است باعث تنگی نفس شود؛ به همین دلیل، هنگام صحبت در مورد تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی باید به بیماری‌هایی که با تاثیر بر ریه نفس کشیدن را با مشکل روبرو می‌کنند بپردازیم. مهم‌ترین بیماری‌هایی که با تنگی نفس همراه هستند عبارتند از:
آسم
آسم وضعیتی است که در آن راه‌های هوایی باریک و متورم می‌شوند و ممکن است مخاط اضافی تولید کنند.
آسم برای بعضی از افراد یک مشکل جزئی است؛ اما برای تعدادی از بیماران مشکل بزرگی است که با فعالیت‌های روزانه تداخل دارد و ممکن است به حمله آسم تهدیدکننده زندگی منجر شود. آسم قابل درمان نیست، اما می‌توان علائم آن را کنترل کرد.
علائم
علائم آسم در بین بیماران مختلف متفاوت هستند، اما معمولا شامل موارد زیر می‌شود:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- خس خس سینه هنگام بازدم که از علائم شایع آسم در کودکان است
- مشکلات خواب که از تنگی نفس، سرفه یا خس خس سینه ناشی می‌شوند
دلایل
دقیقا مشخص نیست که چرا بعضی از افراد به آسم مبتلا می‌شوند، اما احتمالا ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی در بروز آن نقش دارند.
سابقه خانوادگی آسم، ابتلا به بیماری‌های آلرژیک (مثل درماتیت آتوپیک و تب یونجه)، چاقی، سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود دست دوم احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
بیماری مزمن انسدادی ریه
بیماری دیگری که برای بررسی تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی به آن اشاره می‌کنیم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) است. COPD یک بیماری التهابی مزمن است که باعث مسدود شدن مسیر جریان هوای ریه‌ها می‌شود.
COPD یک بیماری پیشرونده است که با گذشت زمان بدتر می‌شود، اما امکان درمان آن وجود دارد. با مدیریت مناسب، اکثر افراد مبتلا به COPD می‌توانند کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند.
علائم
علائم COPD اغلب تا زمانی که ریه‌ها آسیب جدی نبینند ظاهر نمی‌شوند، اما معمولا با گذشت زمان که بیماری بدتر می‌شود می‌توانید علائم زیر را مشاهده کنید:
- تنگی نفس به خصوص در حین فعالیت بدنی
- خس خس سینه
- سرفه مزمن که ممکن است حاوی خلط شفاف، سفید، زرد یا سبز باشد
- عفونت‌های تنفسی مکرر
- کمبود انرژی
- کاهش وزن ناخواسته
- تورم پا
دلایل
علت اصلی COPD در کشورهای توسعه یافته سیگار کشیدن است. در کشورهای در حال توسعه، COPD اغلب در کسانی رخ می‌دهد که در خانه‌هایی با تهویه نامناسب زندگی می‌کنند و در معرض دود ناشی از سوخت مورد نیاز برای پخت و پز و گرمایش قرار دارند.
آمبولی ریه
آمبولی ریه یک لخته خون است که جریان خون را در شریان ریوی مسدود و متوقف می‌کند. این بیماری می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد؛ با این حال، درمان سریع تا حد زیادی خطر مرگ را کاهش می‌دهد.
علائم
علائم آمبولی ریه بسته به میزان درگیری ریه، اندازه لخته‌ها و سابقه ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی زمینه‌ای می‌تواند بسیار متفاوت باشد. علائم رایج این عارضه عبارتند از:
- تنگی نفس که معمولا به طور ناگهانی ظاهر می‌شود
- درد قفسه سینه
- غش کردن (سنکوپ) که به دلیل کاهش ناگهانی ضربان قلب یا فشار خون رخ می‌دهد
گاهی اوقات، علائم زیر همراه با آمبولی ریه رخ می‌دهند:
- سرفه‌ای که ممکن است شامل خلط خونی باشد
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- سبکی سر یا سرگیجه
- تعریق بیش از حد
- تب
- درد یا تورم پا
- تغییر رنگ پوست (سیانوز)
دلایل
آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که توده‌ای از مواد، اغلب یک لخته خون، در شریان ریه گیر کرده و جریان خون را مسدود می‌کند. لخته‌های خون معمولا از وریدهای عمقی پاها می‌آیند، وضعیتی که به عنوان ترومبوز ورید عمقی شناخته می‌شود.
اگرچه ممکن است هر کسی به آمبولی ریه مبتلا شود، اما عوامل خاصی می‌توانند احتمال لخته شدن خون و انسداد شریان ریه را افزایش دهند، از جمله:
- سابقه لخته شدن خون
- ابتلا به بعضی از بیماری‌ها مثل بیماری قلبی، سرطان (به ویژه سرطان مغز، تخمدان، لوزالمعده، روده بزرگ، معده، ریه و کلیه)، جراحی و کووید-19
- استراحت طولانی‌مدت، برای مثال به دلیل جراحی، شکستگی استخوان و…
- سیگار کشیدن
- چاقی
- بارداری
کروپ
کروپ بیماری مهم دیگری است که باید هنگام صحبت درباره تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی از آن نام برد.کروپ یا خروسک باعث تورم راه‌های هوایی و مشکلات تنفسی می‌شود و سرفه‌ای ایجاد می‌کند که شبیه صدای سگ است. سرفه و سایر علائم این بیماری نتیجه تورم و تحریک حنجره، نای و نایژه‌ها است.
غالبا کروپ در کودکان خرسال رخ می‌دهد و از آنجا که جدی نیست، در بیشتر موارد در خانه درمان می‌شود.
علائم
کروپ اغلب به عنوان یک سرماخوردگی معمولی شروع می‌شود. با افزایش تورم، تحریک و سرفه ممکن است کودک موارد زیر را تجربه کند:
- سرفه با صدای بلند که با گریه یا اضطراب بدتر می‌شود
- تب
- صدای خشن
- تنفس دشوار یا پرسروصدا
دلایل
معمولا کروپ توسط یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود که اغلب یک ویروس پاراآنفلوآنزا است. ویروس عمدتا هنگام سرفه و عطسه فرد آلوده به کودک منتقل می‌شود؛ به‌علاوه، ممکن است ذرات ویروس روی اسباب بازی‌ها و سطوح دیگر زنده بمانند. اگر کودک سطوح آلوده و سپس چشم‌ها، بینی یا دهان خود را لمس کند، ممکن است عفونت ایجاد شود.
کودکان 6 ماهه تا سه ساله بیش از دیگران در معرض ابتلا به کروپ هستند. کروپ به ندرت در کودکان بزرگ‌تر از 6 سال رخ می‌دهد.
سرطان ریه
اگر می‌خواهید تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی را بدانید، باید با سرطان ریه و علائم آن آشنا شوید. سرطان ریه عامل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان در سراسر جهان است.
علائم
سرطان ریه معمولا در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد تا اینکه بیماری پیشرفت کند. علائم و نشانه‌های شایع سرطان ریه عبارتند از:
- سرفه‌ای که از بین نمی‌رود
- سرفه‌ای که با خون همراه است، حتی به مقدار کم
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- گرفتگی صدا
- کاهش وزن ناخواسته
- درد استخوان
- سردرد
دلایل
سیگار علت اصلی اکثر سرطان‌های ریه است، هم در افراد سیگاری و هم در کسانی که در معرض دود سیگار هستند؛ اما این بیماری در افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند یا در معرض دود سیگار قرار نگرفته‌اند هم رخ می‌دهد. در این موارد، ممکن است دلیل مشخصی برای سرطان ریه وجود نداشته باشد.
پلورزی
پلورزی وضعیتی است که در آن پرده جنب (پرده دولایه‌ای که ریه‌های شما را از دیواره قفسه سینه جدا می‌کند) ملتهب می‌شود. پلورزی که به آن پلوریت هم می‌گویند، باعث درد شدید قفسه سینه (درد پلورتیک) می‌شود که هنگام نفس کشیدن بدتر می‌شود.
علائم
علاوه بر تنگی نفس، پلورزی علائم دیگری هم ایجاد می‌کند که آشنایی با آن‌ها می‌تواند به تشخیص تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی کمک کند. این علائم عبارتند از:
- درد قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن، سرفه یا عطسه بدتر می‌شود
- سرفه (فقط در بعضی موارد)
- تب (فقط در بعضی موارد)
درد ناشی از پلورزی ممکن است با حرکت دادن بالاتنه بدتر شود و به شانه یا پشت شما سرایت کند.
دلایل
بیماری مختلفی می‌توانند باعث پلورزی شوند، از جمله:
- عفونت ویروسی، مانند آنفولانزا
- عفونت باکتریایی، مانند پنومونی (ذات‌الریه)
- عفونت قارچی
- اختلالات خودایمنی، مانند روماتیسم یا لوپوس
- سرطان ریه در نزدیکی سطح پرده جنب
- آمبولی ریه
- سل
- شکستگی دنده یا ضربه به آن
- بعضی از بیماری‌های ارثی، مانند بیماری سلول داسی شکل
- بعضی از داروها
ادم ریوی
ادم ریوی مشکلی است که در اثر تجمع مایع در ریه‌ها ایجاد می‌شود. این مایع در کیسه‌های هوایی ریه‌ها جمع می‌شود و تنفس را دشوار می‌کند.
ادم ریوی که به طور ناگهانی ایجاد می‌شود (ادم ریوی حاد) یک اورژانس پزشکی است که به مراقبت فوری نیازدارد. درمان ادم ریوی به علت بروز آن بستگی دارد، اما عموما شامل اکسیژن درمانی و دارو درمانی است.
علائم
علائم ادم ریوی ممکن است به طور ناگهانی یا به تدریج ایجاد شوند. علائم به نوع ادم ریوی بستگی دارند.
1. ادم ریوی ناگهانی (حاد)
- تنگی نفس شدید که با فعالیت یا هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود
- احساس خفگی یا غرق شدن که هنگام دراز کشیدن بدتر می‌شود
- سرفه‌ای که باعث تولید خلط کف‌آلود می‌شود و ممکن است در آن خون وجود داشته باشد
- ضربان قلب سریع و نامنظم
- اضطراب و بی‌قراری
- پوست سرد
- خس خس سینه یا نفس نفس زدن
2. ادم ریوی طولانی‌مدت (مزمن)
- بیدار شدن در شب با سرفه یا احساس تنگی نفس که ممکن است با نشستن بهتر شود
- مشکل در تنفس هنگام فعالیت یا دراز کشیدن
- خستگی
- سرفه جدید یا سرفه‌ای که با گذشت زمان بدتر می‌شود
- افزایش وزن سریع
- تورم پاها
- خس خس سینه
3. ادم ریوی در ارتفاع زیاد (HAPE)
HAPE می‌تواند در بزرگسالان و کودکانی که به ارتفاعات سفر می‌کنند یا در ارتفاعات ورزش می‌کنند رخ دهد. علائم HAPE مشابه ادم ریوی حاد است و شامل موارد زیر می‌شود:
- سردرد که ممکن است اولین علامت باشد
- تنگی نفس هنگام فعالیت که به تنگی نفس در حالت استراحت تبدیل می‌شود
- کاهش توانایی ورزش کردن
- سرفه خشک که بعدا به سرفه‌ای تبدیل می‌شود که خلط کف‌آلود ایجاد می‌کند و ممکن است در آن خون مشاهده شود
- ضربان قلب بسیار سریع (تاکی‌کاردی)
- ضعف
- درد قفسه سینه
- تب با درجه پایین
دلایل
ادم ریوی بسته به اینکه مشکل از کجا شروع شود به دو دسته تقسیم می‌شود:
- اگر مشکل قلبی باعث ادم ریوی شود، به آن ادم ریوی کاردیوژنیک می‌گویند.
- اگر ادم ریوی مربوط به قلب نباشد، به آن ادم ریوی غیرکاردیوژنیک گفته می‌شود.
گاهی اوقات، ادم ریوی می‌تواند هم به دلیل یک مشکل قلبی و هم به دلیل یک مشکل غیرقلبی ایجاد شود.
فیبروز ریوی
آشنایی با فیبروز ریوی به تشخیص تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی کمک می‌کند. فیبروز ریوی باعث آسیب و زخم شدن بافت ریه می‌شود؛ در نتیجه، بافت ریه ضخیم و سفت می‌شود که این امر عملکرد آن را مختل می‌کند. با بدتر شدن فیبروز ریوی، به تدریج تنگی نفس بیشتر می‌شود.
آسیب ناشی از فیبروز ریوی قابل ترمیم نیست، اما گاهی اوقات داروها و سایر روش‌های درمانی می‌توانند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. برای بعضی از بیماران، ممکن است پیوند ریه مناسب باشد.
علائم
علائم و نشانه‌های فیبروز ریوی عبارتند از:
- تنگی نفس
- سرفه خشک
- خستگی
- کاهش وزن ناخواسته
- درد عضلات و مفاصل
- گشاد شدن و چماقی شدن نوک انگشت‌های دست یا پا
دلایل
فیبروز ریوی باعث زخم و ضخیم شدن بافت اطراف و بافت بین کیسه‌های هوایی می‌شود که این امر اکسیژن‌رسانی به خون را دشوار می‌کند.
این آسیب می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، از جمله:
- عوامل شغلی و محیطی، برای مثال مواجهه طولانی‌مدت با بعضی از سموم و آلاینده‌ها مثل گرد و غبار سیلیس، الیاف آزبست، گرد و غبار فلزات سخت، گرد و غبار زغال سنگ و مدفوع پرندگان و حیوانات
- پرتو درمانی برای درمان سرطان ریه یا سینه
- بعضی از داروها، به ویژه داروهای شیمی درمانی (متوترکسات و سیکلوفسفامید)، بعضی از آنتی بیوتیک‌ها (نیتروفورانتوئین و اتامبوتول) و داروهای ضدالتهاب (ریتوکسیماب و سولفاسالازین)
- بعضی از بیماری‌ها، مثل درماتومیوزیت، پلی میوزیت، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، روماتیسم مفصلی، سارکوئیدوز، اسکلرودرمی و پنومونی
بسیاری از مواد و شرایط می‌توانند به فیبروز ریوی منجر شوند؛ با این حال، در بیشتر موارد علت آن هرگز پیدا نمی‌شود. فیبروز ریوی بدون علت شناخته شده، فیبروز ریوی ایدیوپاتیک نامیده می‌شود.
فشار خون بالای ریوی
فشار خون بالای ریوی از جمله بیماری‌هایی است که هنگام بررسی تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی باید به آن اشاره کرد. این بیماری روی شریان‌های ریه و سمت راست قلب تاثیر می‌گذارد. در یکی از انواع این بیماری که فشار خون بالای شریان ریوی (PAH) نام دارد، عروق خونی در ریه‌ها باریک، مسدود یا تخریب می‌شوند.
اگرچه هیچ درمانی برای بعضی از انواع این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان علائم و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.
علائم
علائم و نشانه‌های فشار خون بالای ریوی به کُندی ایجاد می‌شوند، به طوری که ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها متوجه آن‌ها نشوید؛ اما با پیشرفت بیماری علائم بدتر می‌شوند. علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- رنگ مایل به آبی لب و پوست (سیانوز)
- احساس فشار یا درد در قفسه سینه
- سرگیجه یا غش کردن (سنکوپ)
- نبض تند یا تپش قلب
- خستگی
- تنگی نفس (ابتدا در هنگام ورزش و در نهایت در حالت استراحت)
- تورم پاها و در نهایت ناحیه شکم
دلایل
قلب دو حفره در بالا (دهلیز) و دو حفره در پایین (بطن) دارد. هر بار که خون از قلب عبور می‌کند، حفره پایین قلب در سمت راست (بطن راست) خون را از طریق یک رگ خونی بزرگ (شریان ریوی) به ریه‌ها پمپاژ می‌کند.
در ریه‌ها، خون دی اکسید کربن را آزاد و اکسیژن را جذب می‌کند. خون معمولا به راحتی از طریق عروق خونی ریه (شریان‌ها، مویرگ‌ها و سیاهرگ‌های ریوی) به سمت چپ قلب جریان می‌یابد.
تغییر در سلول‌های شریان‌های ریوی می‌تواند باعث سفت، متورم و ضخیم شدن دیواره‌های آن شود. این تغییر ممکن است جریان خون به ریه‌ها را کُند یا مسدود کند و باعث فشار خون بالای ریوی شود. فشار خون بالای ریوی بسته به علت آن به پنج گروه طبقه‌بندی می‌شود.
گروه 1: فشار خون بالای شریان ریوی
- علت ناشناخته (ایدیوپاتیک)
- جهش ژنتیکی که از طریق والدین به فرزندان منتقل می‌شود
- استفاده از بعضی از داروها یا مواد غیرقانونی
- مشکلات قلبی در بدو تولد (بیماری مادرزادی قلب)
- سایر بیماری‌ها، مانند عفونت HIV، بیماری مزمن کبدی (سیروز) و اختلالات بافت همبند (اسکلرودرمی و لوپوس)
گروه 2: فشار خون بالای ریوی که از بیماری سمت چپ قلب ناشی می‌شود
- بیماری دریچه سمت چپ قلب، مانند بیماری دریچه میترال یا دریچه آئورت
- نارسایی بطن چپ قلب
گروه 3: فشار خون بالای ریوی که در اثر مشکلات مرتبط با ریه ایجاد می‌شود
- بیماری انسدادی مزمن ریه
- فیبروز ریوی
- آپنه انسدادی خواب
- قرار گرفتن طولانی‌مدت در ارتفاعات (در افرادی که ممکن است در معرض خطر فشار خون بالای ریوی باشند)
گروه 4: فشار خون بالای ریوی در اثر لخته شدن مزمن خون
- لخته شدن مزمن خون در ریه‌ها (آمبولی ریه)
- سایر اختلالات انعقادی
گروه 5: فشار خون بالای ریوی که از سایر بیماری‌ها ناشی می‌شود
- اختلالات خونی، از جمله پلی سیتمی ورا و ترومبوسیتمی اساسی
- اختلالات التهابی، مانند سارکوئیدوز و واسکولیت
- اختلالات متابولیک، از جمله بیماری ذخیره گلیکوژن
- بیماری کلیوی
- تومورهایی که روی شریان‌های ریوی فشار می‌آورند
سارکوئیدوز
سارکوئیدوز بیماری دیگری است که آشنایی با آن به تشخیص تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی کمک می‌کند. سارکوئیدوز با رشد مجموعه‌های کوچکی از سلول‌های التهابی (گرانولوم) در قسمت‌های مختلف بدن، معمولا در ریه‌ها و غدد لنفاوی، مشخص می‌شود. این بیماری می‌تواند چشم، پوست، قلب و سایر اندام‌ها را هم تحت تاثیر قرار دهد.
هیچ درمانی برای سارکوئیدوز وجود ندارد، اما اکثر مردم بدون هیچ درمانی یا فقط با یک درمان متوسط می‌توانند به زندگی خود ادامه دهند. در بعضی موارد، سارکوئیدوز خود به خود از بین می‌رود، اما ممکن است سال‌ها طول بکشد و باعث آسیب اندام شود.
علائم
علائم و نشانه‌های سارکوئیدوز بسته به اینکه روی کدام اندام تاثیر بگذارد متفاوت است.
علائم عمومی
سارکوئیدوز می‌تواند با این علائم و نشانه‌ها شروع شود:
- خستگی
- تورم غدد لنفاوی
- کاهش وزن
- درد و تورم مفاصل، از جمله مچ پا
علائم ریوی
سارکوئیدوز اغلب ریه‌ها را درگیر می‌کند و باعث مشکلات ریوی می‌شود، مانند:
- سرفه خشک مداوم
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- درد قفسه سینه
علائم چشمی
سارکوئیدوز می‌تواند بدون ایجاد هیچ علامتی روی چشم‌ها تاثیر بگذارد، بنابراین مهم است که به طور منظم به چشم پزشک مراجعه کنید.
علائم و نشانه‌های چشمی این بیماری عباتند از:
- تاری دید
- درد چشم
- سوزش، خارش یا خشکی چشم
- قرمزی شدید
- حساسیت به نور
علائم پوستی
سارکوئیدوز ممکن است روی پوست تاثیر بگذارد و به بروز علائم زیر منجر شود:
- بثورات قرمز یا بنفش مایل به قرمز که معمولا روی ساق پا یا مچ پا دیده می‌شوند
- زخم روی بینی، گونه‌ها و گوش‌ها
- مناطقی که تیره‌تر یا روشن‌تر از سایر قسمت‌های پوست هستند
- رشد ندول در زیر پوست، به ویژه در اطراف زخم یا خالکوبی
علائم قلبی
علائم و نشانه‌های مربوط به سارکوئیدوز قلبی شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- غش کردن (سنکوپ)
- خستگی
- ضربان قلب نامنظم
- تپش قلب
- تورم ناشی از تجمع مایعات (ادم)
دلایل
پزشکان علت دقیق سارکوئیدوز را نمی‌دانند، اما به نظر می‌رسد که نتیجه پاسخ سیستم ایمنی بدن به یک ماده ناشناخته باشد. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که عوامل عفونی، مواد شیمیایی، گرد و غبار و واکنش غیرطبیعی به پروتئین‌های خود بدن می‌تواند مسئول تشکیل گرانولوم در افرادی باشد که از نظر ژنتیکی مستعد هستند.
اگرچه هر کسی ممکن است به سارکوئیدوز مبتلا شود، اما عوامل زیر خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:
- سن و جنسیت: سارکوئیدوز می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اغلب در سنین 20 تا 60 سالگی اتفاق می‌افتد. زنان کمی بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر فردی در خانواده شما سارکوئیدوز داشته باشد، احتمال ابتلای شما به آن افزایش می‌یابد.
توبرکلوزیس (بیماری سل)
آخرین بیماری که برای تشخیص تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی به آن می‌پردازیم، بیماری عفونی سل است که عمدتا ریه‌ها را درگیر می‌کند. باکتری‌هایی که باعث این بیماری می‌شوند از طریق قطرات کوچکی که به دلیل سرفه و عطسه در هوا منتشر می‌شوند، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کنند.
بسیاری از سویه‌های سل در برابر داروهایی که برای درمان این بیماری استفاده می‌شوند مقاوم هستند. افراد مبتلا به سل فعال برای خلاص شدن از شر عفونت و جلوگیری از مقاومت آنتی بیوتیکی باید چند ماه از انواع داروها استفاده کنند.
علائم
بدن شما ممکن است حاوی باکتری‌هایی باشد که باعث سل می‌شوند، اما سیستم ایمنی بدن‌تان معمولا می‌تواند از بیمار شدن شما جلوگیری کند؛ به همین دلیل، پزشکان بین سل نهفته و فعال تفاوت قائل می‌شوند:
- سل نهفته: باکتری به شکل غیرفعال در بدن باقی می‌ماند و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. سل نهفته که به آن سل غیرفعال هم می‌گویند مسری نیست، اما می‌تواند به سل فعال تبدیل شود؛ بنابراین، درمان آن مهم است.
- سل فعال: سل فعال شما را بیمار می‌کند و در بیشتر موارد می‌تواند به دیگران سرایت کند.
علائم و نشانه‌های سل فعال عبارتند از:
- سرفه‌ای که سه هفته یا بیشتر طول بکشد
- وجود خلط در سرفه یا سرفه خونی
- درد قفسه سینه یا درد هنگام نفس کشیدن و سرفه
- کاهش وزن ناخواسته
- خستگی
- تب
- تعریق شبانه
- لرز
- از دست دادن اشتها
سل همچنین می‌تواند سایر قسمت‌های بدن از جمله کلیه‌ها، ستون فقرات یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که سل در خارج از ریه رخ می‌دهد، علائم و نشانه‌ها بسته به اندام‌های درگیر متفاوت هستند. برای مثال، سل ستون فقرات ممکن است به کمردرد منجر شود و سل در کلیه‌ها ممکن است با دفع خون در ادرار همراه باشد.
دلایل
بیماری سل توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق قطرات میکروسکوپی منتشر شده در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. سرایت این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مبتلا به سل فعال و درمان نشده سرفه کند، حرف بزند، عطسه کند، تف کند، بخندد یا آواز بخواند.
اگرچه سل مسری است، اما ابتلا به آن آسان نیست. احتمال ابتلای شما به سل از فردی که با آن زندگی یا کار می‌کنید بسیار بیشتر از یک غریبه است. اکثر افراد مبتلا به سل فعال که حداقل دو هفته از درمان دارویی مناسب برخوردار بوده‌اند، نمی‌توانند بیماری را به دیگران منتقل کنند.
اگر علائمی مثل تب، کاهش وزن ناخواسته، تعریق شبانه یا سرفه مداوم را مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید. این‌ها اغلب نشانه‌های سل هستند، اما می‌توانند در اثر سایر بیماری‌ها هم ایجاد شوند؛ همچنین اگر فکر می‌کنید در معرض سل قرار گرفته‌اید، نزد پزشک بروید.
مهم‌ترین تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی
تنگی نفس علامتی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. در صورتی که تنگی نفس شدید بود و به طور ناگهانی ایجاد شد یا با مشکلات زیر همراه بود، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- درد قفسه سینه
- حالت تهوع
- رنگ مایل به آب لب‌ها یا نوک انگشت‌ها
پزشک با معاینه بدنی و بررسی علائم به فرق تنگی نفس قلبی و ریوی پی می‌برد و علت دقیق بروز مشکلات تنفسی را مشخص می‌کند؛ همچنین ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر تست‌های زیر را توصیه کند:
- آزمایش خون: این تست ابتلا به کم خونی و عفونت و همچنین احتمال وجود لخته خون را نشان می‌دهد.
- تصویربرداری با اشعه X: از این روش برای ارزیابی سلامت قلب، ریه‌ها و سیستم‌های مربوطه استفاده می‌شود.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری: سی تی اسکن در مقایسه با اشعه X تصویر دقیق‌تری از بدن ارائه می‌دهد.
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب): با این روش می‌توان حمله قلبی یا سایر مشکلات قلبی را تشخیص داد.
- اسپیرومتری: اسپیرومتری به مشخص کردن نوع و میزان مشکلات تنفسی فرد کمک می‌کند.
درمان تنگی نفس
درمان تنگی نفس به علت بروز آن بستگی دارد. برای مثال، در صورت ابتلا به آسم ممکن است از اسپری استنشاقی استفاده کنید و اگر عفونت یا لخته خون باعث تنگی نفس شده باشد ممکن است به دارو نیاز داشته باشید.
کلام پایانی
عملکرد قلب و ریه ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارد. قلب باید دائما خون را به ریه‌ها برساند تا در آنجا تصفیه شده و دوباره به قلب برگردد؛ سپس قلب خون غنی از اکسیژن را به تمام سلول‌های بدن پمپاژ می‌کند. اختلال در هر جایی از این فرآیند می‌تواند باعث تنگی نفس شود.
در این مقاله سعی کردیم شما را با رایج‌ترین بیماری‌هایی که باعث مشکلات تنفسی می‌شوند و همچنین تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی آشنا کنیم. اگر در این زمینه سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید آن را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
معمولا تنگی نفس به خودی خود خطرناک نیست، اما می‌تواند نشانه یک مشکل جدی باشد. در صورتی که تنگی نفس با علائم دیگری مثل درد قفسه سینه یا حالت تهوع همراه بود، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
افراد مبتلا به تنگی نفس می‌توانند با ترک سیگار، دوری از محرک‌های محیطی و ورزش منظم تحت نظر پزشک از بروز مشکلات تنفسی پیشگیری کنند.
پزشک با معاینه بدنی، بررسی علائم، آزمایش خون، تست‌های تصویربرداری و اسپیرومتری به تفاوت تنگی نفس قلبی و ریوی پی برده و علت دقیق علائم بیمار را مشخیص می‌کند.
