تفاوت جمهوری و دموکراسی در چیست؟
اگر بتوانیم از نظام‌های دیکتاتوری فاکتور بگیریم، در حال حاضر دو شیوه حکومت در سراسر دنیا وجود دارند: دموکراسی و جمهوری! به عبارتی دیگر، هر کشوری در دنیا، به وسیله یکی از این دو روش اداره می‌شود. همین توضیح کافیست تا تفاوت جمهوری و دموکراسی برای بسیاری از افراد، به یک موضوع جالب و چالش‌برانگیز تبدیل شود.
در یک نگاه کلی می‌توان این‌گونه گفت که تفاوت این دو شیوه اداره حکومت، در محدودیت‌هایی تعریف می‌شود که قانون برای دولت تعیین می‌کند که در نهایت، باعث ایجاد تفاوت در حقوق اقلیت‌های مختلف جامعه می‌شود.
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به صورت مفصل به بررسی تفاوت جمهوری و دموکراسی بپردازیم. اگر می‌خواهید کمی بیشتر با دنیای پیچیده سیاست آشنا شوید، حتما تا پایان با ما همراه باشید.
دموکراسی چیست؟
واژه دموکراسی از ترکیب دو واژه یونانی به نام‌های dēmos (مردم) و karatos (حکومت) گرفته شده و در لغت، به معنی “حکومت مردم” است. شاید آبراهام لینکلن (رئیس جمهور سابق ایالات متحده) بهترین تعریف را از دموکراسی ارائه داده باشد:
حکومت مردم، توسط مردم و برای مردم.
به این ترتیب، دموکراسی زمانی وجاهت قانونی پیدا می‌کند که در یک جامعه، مردم اجازه داشته باشند در حکومت و فرایندهای اساسی آن، مشارکت داشته باشند.
در کشورهایی که بر اساس دموکراسی اداره می‌شوند، حاکمان ارشد معمولا توسط قانون اساسی محدود می‌شوند. به عبارتی دیگر، یک سیستم برای تفکیک قوا و مسئولیت‌ها بین شاخه‌های دولت ایجاد می‌شود.
در یک دموکراسی خالص، همه شهروندانی که واجد شرایط رای دادن هستند، به طور مساوی در فرایند وضع قوانین حاکم بر جامعه، مشارکت میکنند.
به عبارتی دیگر، شهروندان در یک نظام دموکراتیک این قدرت را دارند که همه قانون‌ها را به صورت مستقیم، در پای صندوق‌های رای وضع نمایند. به بیانی ساده‌تر، در دموکراسی، اکثریت واقعا حکومت میکنند و اقلیت قدرت چندانی ندراند!
دموکراسی نمایندگی یا دموکراسی غیر مستقیم
در یک دموکراسی نمایندگی که دموکراسی غیر مستقیم هم نامیده می‌شود، شهروندان نمایندگانی را برای تصویب قوانین و تدوین خط مشی عمومی که نشان دهنده نیازها و دیدگاه‌های مردم باشد، انتخاب میکنند.
در حال حاضر بیش از 60 درصد از کشورهای جهان از جمله فرانسه، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و … بر اساس دموکراسی نمایندگی، اداره می‌شوند.
دموکراسی مشارکتی
در دموکراسی مشارکتی، مردم به صورت مستقیم به قانون‌های مختلف رای می‌دهند و نمایندگان، تنها مسئول اجرای این قانون‌ها خواهند بود. به این ترتیب مردم جهت اجتماعی و اقتصادی دولت و عملکرد نظام‌های سیاسی آن را تعیین میکنند.
در حالی که در حال حاضر هیچ کشوری وجود ندارد که به طور خاص به عنوان دموکراسی مشارکتی طبقه‌بندی شود، اکثر دموکراسی‌های نمایندگی، از مشارکت شهروندان به عنوان ابزاری برای اصلاحات اجتماعی و سیاسی استفاده میکنند.
مفهوم دموکراسی را می‌توان در حدود 500 سال قبل از میلاد در آتن، یونان جستجو کرد. دموکراسی آتن یک دموکراسی مستقیم واقعی یا «موبوکراسی» بود که بر اساس آن مردم به هر قانونی رأی می‌دادند و اکثریت تقریبا بر حقوق و آزادی‌ها کنترل کامل داشتند.
جمهوری چیست ؟
واژه جمهوری از یک عبارت لاتین به نام ” res publica” گرفته شده و به معنی “امر عمومی” است. جمهوری شکلی از حکومت است که در آن امور اجتماعی و سیاسی کشور به عنوان یک «مسئله عمومی» در نظر گرفته شده و نمایندگانی از بدنه شهروندی، دارای قدرت هستند.
در دموکراسی مردم از طریق رای دادن، قوانین را تصویب می‌کردند. در حالی که در جمهوری، این نمایندگان هستند که دولت را اداره میکنند. البته می‌توان گفت که بیشتر دموکراسی‌های نمایندگی، به نوعی، جمهوری هم محسوب می‌شوند.
با این‌حال جمهوری را می‌توان به همه نظام‌های دموکراتیک، الیگارشی، اشرافیت و سلطنت‌هایی اطلاق کرد که در آنها، رئیس دولت بر اساس وراثت، تعیین نمی‌شود.
شاید به عنوان یک نتیجه طبیعی از دموکراسی آتن، اولین دموکراسی نمایندگی مستند در حدود 509 قبل از میلاد در قالب جمهوری روم ظاهر شد.
در حالی که قانون اساسی جمهوری روم عمدتا نانوشته بود و توسط عرف اجرا می‌شد، سیستمی از کنترل و تعادل بین شاخه‌های مختلف حکومت را مشخص می‌کرد.
آیا جمهوری و دموکراسی کاملا متفاوت هستند؟
اکنون و با ارائه تعریف دقیق دموکراسی و جمهوری، می‌توانیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا جمهوری و دموکراسی، از اساس با هم متفاوت هستند؟
جواب این سوال، خیر است! به عبارتی دیگر، جمهوری نوعی دموکراسی نمایندگی است که در آن، برخی از قوانین مهم، قابل رای‌گیری نیستند.
بنابراین می‌توان گفت که جمهوری نوعی دموکراسی است که به برخی از حقوق اقلیت‌ها هم توجه کرده است. در حالی که در دموکراسی، اقلیت تقریبا هیچ قدرتی برای تصویب هیچ قانونی ندارد؛ زیرا حرف اول و آخر را اکثریت می‌زند.
تفاوت جمهوری و دموکراسی در چیست؟
در جدول زیر، ما به صورت مفصل و به تفکیک، تمامی تفاوت‌های مهم دموکراسی و جمهوری را بررسی کرده‌ایم:
| مولفه | جمهوری | دموکراسی |
|---|---|---|
| فلسفه |
جمهوری‌ها در مخالفت با حکومت یک فرد واحد هستند. همه شهروندان واجد شرایط در تصمیم‌گیری‌ها از طریق نمایندگان منتخب حق دارند. البته حقوق غیرقابل انکار افراد توسط قانون حمایت می‌شود تا در برابر اکثریتی که از اقلیت سوء استفاده میکنند، محافظت شود.
|
در یک دموکراسی، مردم قدرت را در دست دارند. پادشاهان و مستبدان به عنوان تهدیدی برای حقوق ذاتی مردم تلقی می شوند. به این ترتیب، همه شهروندان واجد شرایط در تصمیم‌گیری‌ها حق دارند. |
| تعریف | جمهوری شبیه به دموکراسی نمایندگی است، با این تفاوت که دارای یک قانون اساسی مکتوب از حقوق اساسی است که از اقلیت در برابر عدم نمایندگی کامل یا سوء استفاده توسط اکثریت محافظت می‌کند. | با اکثریت حکومت کنید. در یک دموکراسی، یک فرد و هر گروهی از افراد که هر اقلیت را تشکیل می‌دهند، در برابر قدرت اکثریت هیچ حمایتی ندارند. در انواع مختلف، مردم نیز ممکن است نمایندگانی را انتخاب کنند. |
| نظام سیاسی | جمهوری خواه | دموکراتیک |
| ساختار اجتماعی | جمهوری‌ها باید از نظر سیاسی یا اقتصادی در برابر جدایی طبقاتی مقاومت کنند. با این حال، به دلیل جامعه سرمایه داری، تمایز طبقاتی می‌تواند آشکار شود. | هدف از دموکراسی‌ها، مقاومت در برابر جدایی طبقاتی، سیاسی یا اقتصادی است. با این حال، به دلیل جامعه سرمایه‌داری، تمایز طبقاتی می‌تواند آشکار شود. |
| سیستم اقتصادی | جمهوری‌ها تقریبا همیشه اقتصادهای بازار آزاد هستند. سیاست‌های حاکم بر اقتصاد با رأی نمایندگان مردم صورت می گیرد. | دموکراسی‌ها به اقتصادهای بازار آزاد تمایل دارند. سیاست‌های حاکم بر اقتصاد توسط رای دهندگان (یا نمایندگان منتخب آنها در یک دموکراسی نمایندگی) انتخاب می‌شوند. |
| دین | به طور کلی، آزادی مذهب مجاز است، به ویژه تا آن‌جا که قانون اساسی، منع مداخله در آزادی مذهب را دارد. | به طور کلی، آزادی مذهب مجاز است، اگرچه یک جناح اکثریت ممکن است آزادی مذهبی را برای یک جناح اقلیت محدود کند. |
| انتخاب آزاد | افراد ممکن است برای خود تصمیم بگیرند، به ویژه تا آن‌جا که قانون اساسی منع مداخله در آزادی انتخاب، وجود دارد. | افراد ممکن است برای خود تصمیم بگیرند، مگر در مواردی که جناح اکثریت، افراد محدودی داشته باشد. |
| عناصر کلیدی | انتخابات آزاد، قانون اساسی، رای و حقوق فردی | انتخابات آزاد، رای و قانون اکثریت |
| مالکیت خصوصی | به طور کلی، مالکیت خصوصی مجاز است، به ویژه تا آن‌جا که قانون اساسی منع مداخله در حقوق مالکیت، وجود دارد. | به طور کلی، مالکیت خصوصی مجاز است، اگرچه اکثریت جناح ممکن است محدودیت‌هایی را برای حقوق مالکیت قائل شوند. |
| تبعیض | در تئوری، همه شهروندان حق حرف یکسانی دارند و از این رو دولت با آنها به طور یکسان برخورد می‌کند، به ویژه تا آن‌جا که قانون اساسی، تبعیض دولت را منع کرده است. | در تئوری، همه شهروندان حق اظهار نظر یکسانی دارند و بنابراین به طور یکسان با آنها رفتار می‌شود. با این حال، اغلب اجازه استبداد اکثریت بر اقلیت را می‌دهد. |
| نمونه‌های مدرن | ایالات متحده آمریکا یک جمهوری دموکراتیک قانون اساسی است. | بیش از نیمی از جهان، از جمله ایالات متحده، کانادا، اروپای غربی، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و … انگلستان نمونه‌ای از یک کشور دموکراتیک است که جمهوری نیست؛ زیرا پادشاهی دارد. |
| زیرشاخه‌ها | جمهوری‌های دموکراتیک، جمهوری‌های مشروطه. | دموکراسی مستقیم، دموکراسی پارلمانی، دموکراسی نمایندگی، دموکراسی ریاستی. |
| محدودیت‌های دولت | اکثریت نمی‌توانند برخی از حقوق مسلم را سلب کنند. | اکثریت می‌تواند اراده خود را بر اقلیت تحمیل کند. |
| راه‌های تغییر | رای‌گیری | رای‌گیری |
| نمونه‌های معروف | رم، فرانسه، ایالات متحده آمریکا، ایرلند، کاستاریکا، سوئیس، ایتالیا | آتن باستان و سوئیس در قرن 13 |
| حاکمیت توسط | مردم | کل جمعیت |
همانطور که مشاهده می‌کنید، بزرگترین تفاوت در جمهوری و دموکراسی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: در دموکراسی همه چیز با رای مردم تعیین می‌شود؛ اما در جمهوری برخی از قوانین مسلم، بدون تغییر در قانون اساسی به تصویب می‌رسند.
کلام آخر
این روزها حتی اگر خیلی به سیاست علاقمند نباشید، باز هم نام جمهوری و دموکراسی را از گوشه و کنار، خواهید شنید. اما آیا تا به حال، به تفاوت این دو مفهوم، فکر کرده بودید؟
در این مقاله به بررسی تفاوت جمهوری و دموکراسی پرداختیم. در صورتی که همچنان در این رابطه سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول
در دموکراسی همه قوانین توسط مردم تعیین می‌شوند؛ ولی در جمهوری بعضی از قانون‌های قطعی و واضح، در قانون اساسی غیر قابل تغییر هستند.
دموکراسی به اکثریت جامعه اجازه می‌دهد سلایق سیاسی، مذهبی، فرهنگی و … خود را به قشر اقلیت تحمیل کنند، ولی جمهوری معمولا چنین اجازه‌ای نمی‌دهد.
