آیا میدانید تفاوت اقیانوس دریا و خلیج در چیست؟

در حالی‌ که تقریبا دو سوم از مساحت کره زمین را آب تشکیل می‌دهد؛ اما هنوز هم تفاوت اقیانوس و دریا با خلیج و حتی دریاچه، برای بسیاری از افراد، مشخص نیست. آیا تا به حال به این فکر نکرده‌اید که این حجم‌های عظیم آبی در چه ویژگی‌هایی مشترک هستند و چه مواردی باعث تفاوت آن‌ها می‌شود؟

اطراف ما را در این کره خاکی (واقعا چرا وقتی بیش از ۷۰ درصد زمین از آب تشکیل شده است، به آن می‌گوییم کره خاکی؟) را حجم‌های عظیم و غول پیکری از آب فرا گرفته‌اند. دریا، اقیانوس و خلیج همگی بزرگ‌تر از آن هستند که ما بتوانیم عظمت آن‌ها را به خوبی درک کنیم. اما قطعا تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند؛ وگرنه چرا به همه آن‌ها نمی‌گوییم اقیانوس یا دریا؟

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم با شما در سفری به دریا و اقیانوس‌ها همراه باشیم و بررسی تفاوت‌های آن‌ها بپردازیم. خود را برای یک سفر آبی خاطره‌انگیز و البته علمی آماده کنید!

اقیانوس چیست؟

اقیانوس یک حجم بی‌کران از آب‌های شور است که بیش از ۷۱ درصد از سطح زمین را فرا گرفته است! سیاره ما دارای یک اقیانوس جهانی است؛ البته زمین‌شناسان آن را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کرده‌اند:

• اقیانوس آرام
• اقیانوس اطلس
• اقیانوس هند
• اقیانوس قطب شمال

نکته: در سالیان اخیر، کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که آب‌های اطراف قطب جنوب نیز می‌توانند به تنهایی یک اقیانوس جدا را تشکیل دهند.

اقیانوس‌ها حدود ۳۲۱ میلیون مایل مکعب (۱.۳۴میلیارد کیلومتر مربع) آب را در خود دارند که تقریبا ۹۷ درصد از منابع آب زمین را تشکیل می‌دهند.

در آب اقیانوس‌ها، حدود ۳.۵ درصد نمک حل شده است.این آب البته از کلر، منیزیم و نیز سرشار است. جالب است بدانید که اقیانوس‌ها، گرمای خورشید را جذب کرده و آن ‌را به جو منتقل می‌کنند. به عبارتی دیگر می‌توان گفت که اقیانوس جهانی، تقسیم کننده گرما در سراسر جهان محسوب می‌شود.

زندگی در اقیانوس‌ها

میلیون‌ها گیاه و جانور زنده در سطح اقیانوس در حال زندگی هستند؛ از ارگانیسم‌های تک سلولی گرفته تا بزرگ‌ترین حیوانات زنده حان از قبیل نهنگ سفید، کوسه، انواع ماهی‌ها، دلفین، ستاره‌های دریایی و …

زندگی در اقیانوس‌ها به فیتوپلانکتون‌ها بستگی دارد. بیشتر ارگانیسم‌های میکروسکوپی که در سطح آب شناور هستند، از طریق فتوسنتز، تقریبا نیمی از اکسیژن جهان را تولید می‌کنند.

گیاهان، دیگر ساکنان اقیانوس محسوب می‌شوند (جلبک دریایی، خزه‌ها و مرجان‌ها) که اقیانوس‌نوردان می‌توانند آن‌ها را در مناطق کم عمق پیدا کنند.

اقیانوس‌ها میزبان قدیمی‌ترین موجودات جهان هستند. چتر دریایی یا همان عروس دریایی از نیم میلیارد سال قبل تاکنون در حال ادامه حیات در اقیانوس است.

اقیانوس آرام

• اقیانوس آرام بزرگ‌ترین اقیانوس جهان است که بیش از ۳ ۰ درصد از سطح زمین را در برمی‌گیرد.
• این حجم آبی عظیم، میزبان صخره‌های بزرگی در سواحل استرالیا است که حاصل فوران آتشفشان‌های حوزه این اقیانوس، محسوب می‌شوند.

• اقیانوس آرام به تنهایی، ۵۰ درصد از حجم اقیانوس جهانی را شامل می‌شود.
• متاسفانه این اقیانوس حیرت‌انگیز و بی‌بدیل، این روزها در حال نابودی و از بین رفتن است.
• گینه نو که دومین جزیره بزرگ جهان محسوب می‌شود، در اقیانوس آرام جای گرفته است.

اقیانوس اطلس

• اطلس دومین اقیانوس بزرگ جهان محسوب می‌شود؛ اما تنها نصف اقیانوس آرام مساحت دارد!
• امتداد این اقیانوس، از مرز بین آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و آفریقا و اروپا کشیده شده است.
• اقیانوس اطلس از نظر اندازه و حجم، در حال رشد است.
• گرینلند که بزرگترین جزیره جهان محسوب می‌شود، در این اقیانوس وجود دارد.

• آب‌های اقیانوس اطلس حاوی نمک بیشتری نسبت به چهار اقیانوس دیگر هستند.

اقیانوس جنوبی

• اقیانوس جنوبی در حوالی قطب جنوب واقع شده است.

• این اقیانوس خانه پنگوئن‌های امپراطور است.

اقیانوس قطب شمال

• این اقیانوس را قطب شمال احاطه کرده و در آن خرس‌های قطبی، بر روی یخ‌ها زندگی می‌کنند.
• یخ‌های پوشاننده در قطب شمال، هر ده سال، هشت درصد کاهش می‌یابند.

• بسیاری از ویژگی‌های زمینی کشف شده در این منطقه، به اسم کاوشگران آن نامگذاری شده‌اند.

اقیانوس هند

• اقیانوس هند بین هندوستان، آفریقا، استرالیا و آسیا واقع شده است.

• این اقیانوس بزرگ‌ترین مکان برای پرورش نهنگ‌ها و خرچنگ‌ها در سطح جهان محسوب می‌شود.

دریا چیست؟

دریا یک پهنه آبی عظیم است که یک طرف آن به خشکی و طرف دیگرش به اقیانوس ختم می‌شود. می‌توان دریا را به عنوان بخشی از اقیانوس نیز در نظر گرفت. ( اولین تفاوت اقیانوس و دریا )

ته دریاها برخلاف اقیانوس‌ها ناهموار بوده و شبیه به دره‌های پایین کوه‌هاست. جالب است بدانید که سه چهارم آب‌های سطح زمین و نصف بیشتر آب دریاها، شور هستند.

دریاها به صورت کلی به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• دریای محصور
• دریای تقریبا محصور
• دریاچه‌های هایپرسالین

دریاهای محصور 

دریای محصور به دریایی گفته می‌شود که توسط چند خشکی احاطه شده است و از طریق یک یا چند دریچه باریک، به اقیانوس یا دریای دیگر، متصل می‌شود.

دریای خزر، معروف‌ترین دریای محصور در سراسر کره زمین محسوب می‌شود که در میان ایران و روسیه قرار گرفته است. دریای آرال و دریای مرده نیز از دیگر نمونه‌ دریاهای محصور به شمار می‌روند.

دریای نیمه محصور 

بر اساس تعریف کنوانسیون دریای سازمان ملل متحد، دریای نیمه محصور به پهنه آبی گفته می‌شود که توسط دو یا چند کشور، احاطه شده است و به دریای دیگر، متصل است.

دریای مرجان، دریای چین جنوبی، دریای برینگ و دریای کارائیب نمونه‌هایی از دریاهای نیمه محصور به شمار می‌روند.

دریاچه‌های هایپرسالین

دریاچه‌های هایپر سالین یا فوق اشباع، به پهنه‌های آبی خاصی گفته می‌شوند که دارای سطح نمک بالاتری از اقیانوس‌ها هستند و توسط چند خشکی احاطه شده‌اند.

دریای خزر و دریای سالتون در کالیفرنیا از بهترین نمونه‌های آب‌های هایپر سالین در جهان محسوب می‌شوند.

اکوسیستم‌ های دریایی

اکوسیستم‌های دریایی حاوی مجموعه متنوعی از موجودات زنده و فرایند‌های غیرزنده هستند. این اکوسیستم از پستانداران انبوه دریایی مانند نهنگ‌ها گرفته تا فیتوپلانکتون‌ها که در پایین‌ترین سطح زنجیره غذایی قرار گرفته‌اند، تشکیل می‌‎شود.

تمام زندگی در سطح دریاها به هم پیوسته است. با تغییر آب و هوا، ما در مورد محدودیت‌ها بیشتر می‌آموزیم و به کشفیات بیشتری دست پیدا می‌کنیم.

فهرست زیر، تمامی دریاهای موجود در سراسر جهان را شامل می‌شود:

دریاچه چیست؟

دریاچه یک پهنه آبی محسوب می‌شود که به صورت کامل، توسط خشکی احاطه شده است. میلیون‌ها دریاچه در سراسر جهان وجود دارند. جالب است بدانید که این آب‌ها می‌توانند در هر محیطی یافت شوند: کوه، دشت، سواحل دریا و حتی بیابان!

خزر (هنوز کسی به درستی نمی‌داند که خزر واقعا دریا است یا دریاچه!) با بیش از ۳۷۰ هزار کیلومتر مربع، بزرگترین دریاچه جهان محسوب می‌شود.

عمق دریاچه‌ها نیز بسیار متفاوت است: عمیق‌ترین دریاچه حال حاضر جهان، بایکال نام دارد که در روسیه واقع شده است. عمق بایکال، به بیش از دو کیلومتر مربع نیز می‌رسد! جالب است بدانید که این دریاچه، به تنهایی به اندازه هر ۵ دریاچه بزرگ دیگر جهان، آب در خود ذخیره می‌کند.

دریاچه‌ها می‌توانند در ارتفاعات مختلفی نیز قرار داشته باشند: Titicaca یک دریاچه در کوه‌های آند و در مرز بین بولیوی و پرو است که در حدود ۳۸۱۰ متر، ارتفاع دارد!

بررسی اکوسیستم دریاچه

از گیاهان و حیوانات میکروسکوپی گرفته تا ماهی‌هایی که بیش از ۱۰۰ کیلوگرم وزن دارند؛ همه و همه را می‌توانید در دریاچه‌ها بیابید. بزرگترین جانور زنده‌ای که در دریاچه‌ها زندگی می‌کند، نوعی خاویار است که بیش از ۶۸۰ کیلوگرم وزن دارد!

از جمله گیاهانی که در امتداد ساحل دریاچه‌ها رشد می‌کنند، می‌توان به خزه‌ها، سرخس‌ها، نی‌ها، راش‌ها و گیاهان گربه‌ای اشاره کرد. حیواناتی مانند حلزون، میگو، خرچنگ دریایی، قورباغه و سنجاقک در میان این گیاهان به حیات خود ادامه می‌دهند.

خلیج چیست؟

خلیج‌ها نیز همانند دریا، توسط زمین احاطه شده‌اند؛ اما دارای آب‌های آرام‌تر بوده و عمق کمتری نیز دارند. جایی که خلیج با دریا یا اقیانوس ملاقات می‌‎کند را دهانه خلیج می‌گویند. از مشهورترین خلیج‌های جهان، می‌توان به خلیج همیشه فارس اشاره کرد.

از معروف‌ترین خلیج‌های جهان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اکوسیستم خلیج

خلیج‌های بزرگ که با اقیانوس‌ها در ارتباط هستند، دارای حیوانات و گیاهان وحشی متنوعی هستند. برخی خلیج‌های دنیا، زیستگاه کوسه‌های سفید بزرگ، پستانداران دریایی و نهنگ‌ها محسوب می‌شوند.

خلیج‌ها، برخلاف دریاها و اقیانوس‌ها دارای اکوسیستم آب شیرین هستند. به عنوان مثال، تالاب‌های خلیج جورجیا محل زندگی خزندگان آب شیرین مانند جفجفه‌ها و لاکپشت‌هاست. این گونه حیوانات، هرگز نمی‌توانند در یک زیست‌گاه بزرگ دریایی زنده بمانند.

خلیج چساپیک به اندازه‌ای بزرگ است که هر سه نوع زیستگاه‌ها را در خود جای داده است. قسمت شمالی خلیج، کاملا تازه است و دارای گونه‌هایی از گربه ماهی‌هاست که فقط در آب شیرین زندگی می‌کنند.

تفاوت خلیج و دریا

شاید مهم‌ترین تفاوت خلیج و دریا به اکوسیستم آن‌ها مربوط باشد. البته همانطور که در بالا نیز اشاره شد، آب خلیج معمولا آرام‌تر است و عمق کمتری نیز دارد:

• عمق دریاها بسیار بیشتر از خلیج است.
• اکوسیستم برخی از خلیج‌ها می‌تواند شامل حیوانات غول‌پیکر اقیانوسی باشد.
• آب دریاها شورتر از آب خلیج است.
• هر دو از یک سمت به خشکی و از طرف دیگر، به دریا یا اقیانوس متصل هستند.

تفاوت اقیانوس و دریا

عمق، زندگی دریایی و مساحت از از مهم‌ترین ویژگی‌هایی هستند که اقیانوس‌ها و دریاها را از یکدیگر جدا می‌کنند که اگر بتوانیم این ویژگی‌ها را با جزئیات درنظر بگیریم، می‌توانیم خیلی خوب تفاوت اقیانوس و دریا را بفهمیم. حالا بیایید تا ویژگی‌های آنها را بررسی کنیم.

عمق

اقیانوس‌ها از آب‌هایی در مقیاس بزرگتر از دریاها ساخته شده اند. ۵ اقیانوس مختلف در جهان وجود دارند که بزرگ‌ترین آن‌ها اقیانوس آرام با ۱۰۹۲۴ متر عمق است؛ در حالی که اقیانوس قطب شمال با عمقی چون ۵۶۲۵ متر کوچک‌ترین اقیانوس جهان است.

مساحت

اقیانوس‌ها از نظر مساحت نیز به هیچ عنوان با دریا قابل مقایسه نیستند: وسیع‌ترین دریای جهان، تقریبا نصف کوچک‌ترین اقیانوس شناخته شده در دنیا است.

زندگی دریایی

فاصله و عمق اقیانوس‌ها و دریاها بر میزان گیاهان آبزی و حیوانات دریایی تاثیر زیادی دارد. هرچه عمق زیادتر باشد، نور خورشید کمتر به سطح آب نفوذ می‌کند و این اتفاق، تاثیر منفی زیادی بر روی اکوسیستم اقیانوس‌ها می‌گذارد.

اما چیزی که باید در نظر داشته باشید، این است که اقیانوس‌ها آنقدر عمیق هستند که بسیار ناشناخته باقی مانده و گونه‌های جانوری زیادی وجود دارند که در عمق اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند و هنوز توسط هیچ محققی کشف نشده‌اند.

تفاوت دریا و دریاچه

مهم‌ترین تفاوت دریا و دریاچه به محصور شدگی آن‌ها مربوط می‌شود: دریا از یک طرف به خشکی متصل است، در حالی که دریاچه به صورت کامل توسط زمین، احاطه شده است. علاوه بر این، اکوسیستم این دو پهنه آبی نیز کاملا با همدیگر متفاوت است:

در اکوسیستم دریاچه‌ها، جانورانی مانند قورباغه، خرچنگ و … زندگی می‌کنند؛ در حالی که دریاها، زیستگاه‌ هزاران گونه شناخته و ناشناخته گیاهی و جانوری محسوب می‌شوند.

سوالات متداول درباره تفاوت اقیانوس و دریا