افسردگی یک بیماری شایع در سراسر جهان است که تخمین زده می‌شود ۳/۸ درصد مردم به آن مبتلا هستند. افسردگی به خصوص زمانی که شدید باشد و به طور مکرر اتفاق بیفتد، می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شده و زندگی روزمره را مختل کند.
پزشکان از بیش از ۳۰ داروی مختلف برای کمک به درمان افسردگی و بهبود کیفیت زندگی استفاده می‌کنند. یکی از این داروها سرترالین (Sertraline) است که سطح سروتونین را در مغز افزایش می‌دهد و از این طریق خلق و خو را بهبود می‌بخشد. داروی سرترالین می‌تواند سایر اختلالات مرتبط با سلامت روان را هم درمان کند.
مقاله امروز ایده آل مگ به سرترالین، نحوه عملکرد و عوارض جانبی آن اختصاص دارد. برای اینکه با این دارو و تاثیر آن روی مغز و بدن آشنا شوید، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
داروی سرترالین چیست؟
سرترالین یک داروی ضد افسردگی است که به شکل قرص و محلول خوراکی تولید می‌شود و با نام‌های تجاری مختلف مثل زولوفت (Zoloft)، آسنترا (Asentra)، اینوسترال (Inostral)، سرترابایول (Sertrabiol)، زولامین (Zolamin) و سرمنتا (Sermenta) در دسترس است.
سرترالین متعلق به گروهی از داروها است که از آن‌ها به عنوان مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یاد می‌شود. به عبارت دیگر، این دارو به حفظ تعادل سروتونین در مغز کمک می‌کند.
همچنین می‌تواند ترس، اضطراب، افکار ناخواسته، تعداد حملات پانیک و میل به انجام کارهای تکراری و مختل‌کننده زندگی را کاهش دهد (مانند شستن مکرر دست‌ها، چک کردن مداوم شیر گاز و شمارش وسایل).
چرا دکتر سرترالین تجویز می‌کند؟
کاربردهای سرترالین بسیار متنوع است. کاربرد اصلی این دارو درمان افسردگی است، اما ممکن است پزشکان از آن برای کمک به درمان سایر بیماری‌ها هم استفاده کنند، از جمله:
- اختلال وسواس فکری-عملی یا OCD (افکار آزاردهنده که از بین نمی‌روند و فرد را مجبور می‌کنند کارهای خاصی را دائما تکرار کند)
- حملات پانیک (حملات ناگهانی و غیرمنتظره ترس که علائم جسمی و روانی ایجاد می‌کنند)
- اختلال اضطراب اجتماعی (ترس شدید از تعامل با دیگران یا انجام فعالیت در مقابل آن‌ها که زندگی عادی را مختل می‌کند)
- اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD (علائم روان‌شناختی آزاردهنده که پس از یک تجربه ترسناک ایجاد می‌شوند)
- اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی (برای کاهش نفخ، نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری و حساسیت سینه‌ها)
گاهی اوقات، پزشکان از سرترالین برای درمان سایر مشکلات مانند اختلال عملکرد جنسی یا سردرد استفاده می‌کنند. هر کسی که علاقه‌مند به مصرف این دارو است باید با پزشک در مورد فواید و عوارض احتمالی آن مشورت کند.
دوز مصرف
دوز مصرفی این دارو به سن و نوع بیماری شما بستگی دارد، اما غالبا به صورت زیر تجویز می‌شود:
درمان افسردگی در بزرگسالان
- دوز اولیه: ۵۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
درمان اختلال وسواس فکری-عملی در بزرگسالان
- دوز اولیه: ۵۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
درمان اختلال پانیک در بزرگسالان
- دوز اولیه: ۲۵ میلی‌گرم یک بار در روز که پس از یک هفته به ۵۰ میلی‌گرم (یک بار در روز) افزایش می‌یابد.
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
درمان اختلال استرس پس از سانحه در بزرگسالان
- دوز اولیه: ۲۵ میلی‌گرم یک بار در روز که پس از یک هفته به ۵۰ میلی‌گرم (یک بار در روز) افزایش می‌یابد.
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
درمان اختلال اضطراب اجتماعی در بزرگسالان
- دوز اولیه: ۲۵ میلی‌گرم یک بار در روز که پس از یک هفته به ۵۰ میلی‌گرم (یک بار در روز) افزایش می‌یابد.
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
درمان اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی در بزرگسالان
روش اول:
- دوز اولیه: ۵۰ میلی‌گرم خوراکی، یک بار در روز در طول سیکل قاعدگی
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم، یک بار در روز در طول سیکل قاعدگی
روش دوم:
- دوز اولیه: ۵۰ میلی‌گرم، یک بار در روز، از ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی تا اولین روز پریود
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
درمان اختلال وسواس فکری-عملی در کودکان و نوجوانان
کودکان ۶ تا ۱۲ ساله:
- دوز اولیه: ۲۵ میلی‌گرم خوراکی، یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۲۵ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
نوجوانان ۱۳ تا ۱۷ ساله:
- دوز اولیه: ۵۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
- دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم، یک بار در روز
دوز دارو باید بر اساس شرایط شما و توسط پزشک مشخص شود. به منظور کاهش خطر عوارض جانبی، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که این دارو را با دوز کم شروع کنید و به تدریج میزان مصرف آن را افزایش دهید. دستورالعمل‌های پزشک خود را به دقت دنبال کنید و دارو را سر ساعت بخورید تا بیشترین سود را از مصرف آن ببرید.
داروی سرترالین در بدن چگونه عمل می‌کند؟
داروی زولوفت به آرامی از دستگاه گوارش جذب می‌شود و بعد از چهار تا ۱۰ ساعت میزان آن در بدن به اوج خود می‌رسد. نیمه عمر این دارو در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان ۲۴ تا ۳۲ ساعت است. سرترالین از راه ادرار و مدفوع از بدن خارج می‌شود.
عوارض جانبی سرترالین
سرترالین ممکن است به خوابآلودگی، بی‌خوابی یا هم‌زمان هر دو مشکل منجر شود؛ همچنین احتمال دارد عوارض جانبی دیگری ایجاد کند که در این بخش به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
رایج‌ترین عوارض جانبی
عوارض جانبی این دارو در بزرگسالان در مقایسه با کودکان کمی متفاوت است. در بزرگسالان و کودکان، عوارض جانبی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع، از دست دادن اشتها، اسهال و سوء هاضمه
- تغییر در عادات خواب، از جمله افزایش خوابآلودگی و بی‌خوابی
- افزایش تعریق
- مشکلات جنسی، از جمله کاهش میل جنسی
- لرزش
- خستگی
آن دسته از عوارضی که معمولا فقط در کودکان و نوجوانان دیده می‌شوند عبارتند از:
- بی‌قراری
- خونریزی بینی
- تکرر ادرار
- نشت ادرار
- پرخاشگری
- خونریزی شدید پریود
- کاهش سرعت رشد و تغییر وزن (هنگام مصرف این دارو باید به دقت مراقب قد و وزن فرزند خود باشید)
عوارض جانبی جدی
اگر عوارض داروی سرترالین شدید بودند، فورا به پزشک مراجعه کنید و اگر گمان می‌کنید که این عوارض تهدیدکننده حیات شما هستند، با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید. عوارض جانبی جدی شامل موارد زیر می‌شود:
- فکر کردن به خودکشی یا اقدام به آن
- رفتار خشونت‌آمیز
- ابتلا به افسردگی یا تشدید علائم آن
- تشدید اضطراب یا پانیک (حمله ترس)
- آشفتگی، بی‌قراری، عصبانیت یا تحریک‌پذیری
- مشکل در خوابیدن
- افزایش فعالیت یا بیش از حد صحبت کردن
- خونریزی غیرطبیعی
- تشنج
- درد چشم
- تغییر در بینایی، از جمله تاری و دوبینی
- تورم یا قرمزی در داخل یا اطراف چشم
- تغییر در اشتها یا وزن
- اپیزودهای شیدایی (افزایش انرژی، اختلال خواب، افکار مسابقه‌ای، شادی بیش از حد یا تحریک‌پذیری و زیاد یا سریع صحبت کردن)
- کاهش سطح سدیم، به ویژه در سالمندان (سردرد، ضعف، گیجی، مشکل در تمرکز یا مشکلات حافظه)
سندرم سروتونین که تهدیدکننده زندگی است با علائم زیر مشخص می‌شود:
- توهم
- از دست دادن هوشیاری
- تشنج
- کما
- ضربان قلب سریع
- تغییر فشار خون
- لرزش عضلات یا سفت شدن آن‌ها
- سرگیجه
- تعریق
- حالت تهوع
- استفراغ
ممکن است در اثر مصرف سرترالین واکنش شدید آلرژیک را تجربه کنید. علائم این واکنش عبارتند از:
- مشکل در تنفس
- تورم صورت، زبان، چشم‌ها یا دهان
- بثورات پوستی، جوش‌های خارش دار (کهیر) یا تاول که به تنهایی یا همراه با تب و درد مفاصل رخ می‌دهند
سرترالین ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشد
داروی سرترالین می‌تواند با سایر داروها، مکمل‌ها یا گیاهانی که مصرف کنید تداخل داشته باشد. تداخل زمانی رخ می‌دهد که یک ماده نحوه عملکرد دارو را تغییر دهد. این تغییر می‌تواند مضر باشد یا از عملکرد موثر دارو جلوگیری کند.
داروهایی که نباید با سرترالین مصرف شوند
وقتی داروهای زیر همراه با سرترالین استفاده می‌شوند، می‌توانند اثرات خطرناکی بر بدن شما داشته باشند:
- پیموزاید: مصرف این دارو با سرترالین ممکن است به مشکلات قلبی منجر شود.
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) مانند ایزوکاربوکسازید، فنلزین و ترانیل سیپرومین: مصرف این داروها با سرترالین خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش می‌دهد. باید بین مصرف MAOIs و استفاده از سرترالین ۱۴ روز فاصله وجود داشته باشد.
- لینزولید، متیلن بلوی داخل وریدی: مصرف این دارو با سرترالین خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش می‌دهد.
تداخلاتی که خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهند
مصرف بعضی از داروها با سرترالین ممکن است عوارض آن را تشدید کند:
- وارفارین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین: مصرف این داروها با سرترالین خطر خونریزی یا کبودی را افزایش می‌دهد.
- تریپتان‌ها مانند سوماتریپتان: استفاده از این داروها در کنار سرترالین با افزایش خطر ابتلا به سندرم سروتونین مرتبط است. اگر این داروها را با هم مصرف می‌کنید، پزشک باید به دقت شما را تحت نظر داشته باشد.
- لیتیوم: مصرف این دارو با لیتیوم خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش می‌دهد.
- داروهای سروتونرژیک مانند فنتانیل، ترامادول و گل راعی: استفاده از این داروها در کنار سرترالین باعث افزایش خطر ابتلا به سندرم سروتونین می‌شود.
- سایمتیدین: این دارو می‌تواند باعث تجمع سرترالین در بدن شود؛ در نتیجه، ممکن است لازم باشد دوز داروی سرترالین کاهش پیدا کند.
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین، دزیپرامین و ایمی‌پرامین: مصرف سرترالین با این داروها می‌تواند باعث تجمع آن‌ها در بدن شود. در حین مصرف سرترالین ممکن است لازم باشد پزشک دوز داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای را دوباره تنظیم کند.
سایر هشدارهای مرتبط با داروی سرترالین
نوشیدن الکل در حین مصرف سرترالین خطر خوابآلودگی را افزایش می‌دهد و بر توانایی شما در تصمیم‌گیری، شفاف فکر کردن یا واکنش سریع تاثیر می‌گذارد؛ علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری‌ها یا شرایط زیر باید با احتیاط از این دارو استفاده کنند:
- گلوکوم (آب سیاه): مصرف این دارو ممکن است باعث حمله گلوکوم شود. اگر به گلوکوم مبتلا هستید، قبل از مصرف سرترالین با پزشک خود صحبت کنید.
- اختلال دوقطبی: استفاده از این دارو می‌تواند به یک دوره شیدایی منجر شود. اگر سابقه شیدایی یا اختلال دوقطبی را دارید، در مورد مصرف سرترالین با پزشک خود مشورت کنید.
- تشنج: مصرف این دارو خطر ابتلا به تشنج را افزایش می‌دهد. در صورتی که در گذشته تشنج کرده‌اید، قبل از مصرف این دارو با پزشک خود صحبت کنید. اگر در حین مصرف این دارو دچار تشنج شدید، استفاده از آن را قطع کنید.
- مشکلات کلیوی: اگر به بیماری کلیوی مبتلا هستید یا سابقه ابتلا به آن را دارید، ممکن است نتوانید سرترالین را به خوبی از بدن خود دفع کنید که این امر ممکن است سطح دارو را در بدن شما افزایش دهد و عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. این دارو همچنین می‌تواند عملکرد کلیه شما را کاهش دهد و بیماری کلیوی را تشدید کند.
- مشکلات کبدی: اگر به بیماری کبدی مبتلا هستید یا سابقه ابتلا به آن را دارید ، ممکن است بدن شما قادر به پردازش سرترالین نباشد؛ در نتیجه، سطح دارو در بدن‌تان افزایش می‌یابد و عوارض جانبی بیشتری را تجربه می‌کنید.
- زنان باردار: اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، در مورد بی‌خطر بودن این دارو با پزشک خود صحبت کنید.
- زنان شیرده: این دارو ممکن است وارد شیر مادر شده و کودک شیرخوار را دچار عوارض جانبی کند. با پزشک خود صحبت کنید، چون ممکن است لازم باشد شیردهی را متوقف کنید یا استفاده از دارو را کنار بگذارید.
- سالمندان: در افراد سالمند کلیه‌ها مانند گذشته کار نمی‌کنند که این امر سرعت پردازش دارو را در بدن کاهش می‌دهد و عوارض جانبی ناشی از مصرف آن را تشدید می‌کند. افراد بالای ۶۵ سال ممکن است در هنگام مصرف سرترالین در معرض خطر ابتلا به مشکلات عضلانی، از جمله هیپوناترمی (کاهش سدیم)، قرار داشته باشند.
- کودکان: در کودکان، مصرف این دارو برای درمان اختلال افسردگی اساسی، اختلال پانیک، اختلال پس از سانحه، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال نارسایی پیش از قاعدگی مورد مطالعه قرار نگرفته است؛ بنابراین، نباید در افراد زیر ۱۸ سال برای درمان این مشکلات تجویز شود. در تحقیقات انجام شده روی کودکان این دارو فقط برای درمان اختلال وسواس فکری-عملی مورد مطالعه قرار گرفته است؛ با این حال، کودکان زیر ۶ سالی که اختلال وسواس فکری-عملی دارند نباید از سرترالین استفاده کنند.
تاثیر سرترالین بر مغز
همان‌طور که گفته شد، داروی سرترالین در دسته خاصی از داروهای ضدافسردگی قرار می‌گیرد که به آن‌ها مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین می‌گویند.
سروتونین یک نوروترنسمیتر (انتقال‌دهنده‌های عصبی) شیمیایی است که ایمپالس‌های الکتریکی را از یک نورون (سلول عصبی) به نورون بعدی منتقل می‌کند.
معمولا سروتونین به سرعت بازجذب می‌شود، اما داروهایی مثل سرترالین به آن اجازه می‌دهند که برای مدت زمان طولانی‌تری در شکاف سیناپسی بین نورون‌ها باقی بماند؛ در نتیجه، سروتونین می‌تواند پیام‌های بیشتری را به نورون دریافت‌کننده ارسال کند که به نظر می‌رسد این امر خلق و خو را بهبود بخشد.
سرترالین در بارداری
نتایج به دست آمده از چند مطالعه مختلف نشان می‌دهد که استفاده از داروهای SSRI مانند سرترالین در سه ماهه اول بارداری ممکن است با افزایش خطر ناهنجاری‌های قلبی-عروقی یا سایر ناهنجاری‌های مادرزادی مرتبط باشد. البته به نظر می‌رسد که داروی پاروکستین در مقایسه با سرترالین تاثیر بیشتری در بروز این مشکلات دارد.
در میان نوزادانی که در اواخر سه ماهه سوم بارداری در معرض داروهای SSRI قرار گرفته بودند، علائمی مثل دیسترس تنفسی، سیانوز، آپنه، تشنج، استفراغ، هیپوگلیسمی (افت قند خون)، لرزش، بی‌قراری و تحریک‌پذیری گزارش شده است. این عوارض اغلب در بدو تولد رخ می‌دهند.
نتیجه یک مطالعه نشان داد که ۳۰ درصد نوزادانی که در داخل رحم برای مدت طولانی در معرض SSRI هستند، علائم سندرم محرومیت نوزادی را پس از تولد تجربه می‌کنند؛ به همین دلیل، محققان پیشنهاد می‌کنند که این نوزادان حداقل تا ۴۸ ساعت پس از تولد به دقت تحت نظر باشند.
در بعضی از مطالعات هم مشاهده شده است که استفاده از داروهای SSRI، به ویژه در اواخر دوران بارداری، ممکن است خطر پرفشاری خون ریوی را در نوزادان افزایش دهد. در مطالعه دیگری که روی ۲۶۷ زن انجام شد، مصرف داروی سرترالین با سقط جنین، مرده‌زایی یا تولد نوزاد نارس مرتبط نبود.
سرترالین و لاغری
داروی سرترالین می‌تواند وزن بدن را در طول ۶ تا ۱۲ ماه ۱ تا ۱/۶ درصد افزایش دهد. برای مثال، فردی که وزن او ۶۸ کیلوگرم است، افزایش وزنی معادل ۰/۷ تا ۱/۱ کیلوگرم را تجربه می‌کند.
محققان سه داروی ضدافسردگی فلوکستین، زولوفت و پاروکستین را با هم مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که پاروکستین در مقایسه با دو داروی دیگر تاثیر بیشتری روی وزن بدن دارد. استفاده از داروی سرترالین برای کوتاه‌مدت تاثیر قابل توجهی روی وزن بدن ندارد، اما بیشتر بیماران باید از آن برای مدت طولانی استفاده کنند.
در کودکان، به دلیل بروز عوارض جانبی مانند حالت تهوع و بی‌اشتهایی، کاهش وزن در اثر مصرف زولوفت گزارش شده است. در یک مطالعه که روی ۲۸۱ کودک انجام شد، مصرف این دارو با حداقل ۲ درصد کاهش وزن همراه بود.
آیا همه داروهای ضدافسردگی باعث افزایش وزن می‌شوند؟
به طور کلی، استفاده از داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین برای مدت طولانی می‌تواند وزن بدن را افزایش دهد؛ با این حال، بیشتر این داروها تاثیر زیادی روی وزن بدن ندارند و افزایش وزن ناشی از آن‌ها را می‌توان با پیروی از رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برطرف کرد.
داروهای ضدافسردگی قدیمی مانند داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای (TCAs)، به عنوان مثال آمی‌تریپتیلین یا دوکسپین، در مقایسه با داروهای SSRI باعث افزایش وزن بیشتری می‌شوند. امروزه، از این داروها به ندرت برای درمان افسردگی استفاده می‌شود.
چرا زولوفت وزن بدن را بالا می‌برد؟
دقیقا مشخص نیست که افزایش وزن ناشی از داروهای ضدافسردگی و به طور خاص زولوفت به چه دلیل اتفاق می‌افتد. نوروترنسمیترهای سروتونین یا هیستامین در مغز اشتها را کنترل می‌کنند و به نظر می‌رسد که داروهای ضدافسردگی با تاثیری که روی آن‌ها دارند باعث افزایش وزن می‌شوند.
مصرف بعضی از داروهای ضدافسردگی ممکن است باعث خوابآلودگی یا خستگی شود که این امر سطح فعالیت بدنی را کاهش می‌دهد و به افزایش وزن منجر می‌شود.
کلام پایانی
سرترالین یکی از داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین است که می‌تواند به درمان افسردگی و سایر اختلالات خلقی کمک کند.
در بعضی از افراد استفاده از این دارو برای کنترل علائم بیماری مفید است، اما عده‌ای از مردم پس از مصرف آن دچار عارضه می‌شوند. در صورت وقوع این اتفاق، از قطع خودسرانه دارو خودداری کرده و حتما به پزشک مراجعه کنید تا جایگزین مناسبی را به شما معرفی کند.
مانند سایر داروها، سرترالین می‌تواند عوارض جانبی خفیف تا شدید ایجاد کند. قبل از مصرف این دارو با پزشک در مورد مزایا و عوارض جانبی احتمالی آن صحبت کنید؛ همچنین می‌توانید سوالات خود را در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
زولوفت یک داروی ضدافسردگی است که اثربخشی آن بعد از چهار تا ۶ ماه مشخص می‌شود. اگر از این دارو برای درمان اختلال وسواس فکری-عملی استفاده کنید، تاثیر آن را بعد از ۱۲ هفته می‌بینید. اثربخشی زولوفت برای درمان اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی در طول اولین سیکل قاعدگی مشاهده می‌شود.
سندرم سروتونین یک واکنش دارویی است که به دلیل افزایش سطح سروتونین در بدن رخ می‌دهد. اگر بعد از مصرف سرترالین علائمی مثل بی‌قراری، توهم، تب، لرز، ضربان قلب سریع، سفتی عضلات، حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا ناتوانی در حفظ هماهنگی اندام‌ها را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است در بعضی از جوانان که برای اولین بار از این دارو برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند، افکار خودکشی افزایش پیدا کند؛ به همین دلیل، پزشک باید بیمار را به طور منظم و دقیق تحت نظر داشته باشد و اعضای خانواده باید مراقب تغییرات ناگهانی در رفتار او باشند.
