آزمایش CBC یا شمارش کامل خون به همراه تفسیر
خون مایع حیاتی بدن انسان است که از چهار بخش اصلی پلاسما، گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها تشکیل می‌شود. شمارش این بخش‌ها و بررسی وضعیت آن‌ها، یکی از مهم‌ترین ابزارهای پزشکان برای تشخیص بیماری‌ها، کمبودها و وضعیت کلی سلامتی ما است. این شمارش، توسط تفسیر آزمایش CBC انجام می‌شود.
در یک تعریف ساده، آزمایش خون CBC که مخفف “Complete Blood Count” است، به شمارش گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها می‌پردازد. افزایش یا کاهش هر کدام از این اجزا، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری یا وضعیت تهدید کننده سلامتی باشد.
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به بررسی تفسیر آزمایش CBC بپردازیم. اگر شما هم دوست دارید آزمایش خون خودتان را در منزل و بدون مراجعه به پزشک تفسیر کنید، حتما با ما همراه باشید.
CBC در آزمایش خون چیست؟
همان‌طور که اشاره شد، آزمایش خون CBC به شمارش بخش‌های مختلف خون می‌پردازد. هر کدام از این بخش‌ها، وظیفه مشخصی را بر عهده دارند و افزایش یا کاهش آن‌ها، باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرد:
| بخش‌های مختلف خون | علامت اختصاری | وظیفه‌ای که برعهده دارند |
|---|---|---|
| گلبول‌های قرمز | RBC | اکسیژن را به بخش‌های مختلف بدن انتقال می‌دهند |
| هموگلوبین | HGB | یک پروتئین که بخش اصلی گلبول‌های قرمز را تشکیل می‌دهد. |
| گلبول‌های سفید | WBC | بخش اصلی سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند. |
| پلاکت‌ها | PLT | باعث لخته شدن خون و توقف خون‌ریزی میشوند |
| پلاسما | Plasma | بخش مایع خون که سایر اجزا در آن شناور هستند. |
در طول آزمایش CBC علاوه بر موارد بالا، فاکتورهای دیگری هم اندازه‌گیری میشوند. البته این فاکتورها، در نهایت، به یکی از اجزای اصلی خون، اشاره دارند:
- HGB در آزمایش خون (هموگلوبین): یک پروتئین است که بخش اصلی گلبول‌های قرمز را تشکیل می‌دهد.
- هماتوکریت (PCV): مقداری از خون شما که شامل گلبول‌های قرمز می‌شود را اندازه‌گیری می‌کند.
- MCV در آزمایش خون (متوسط گلبول‌های قرمز): متوسط حجم یا اندازه گلبول‌های قرمز شما را اندازه‌گیری می‌کند.
- MHC در آزمایش خون (میانگین هموگلوبین سلولی): میزان هموگلوبین موجود در یک گلبول قرمز معمولی و نرمال را نشان می‌دهد.
- MCHC در آزمایش خون (میانگین غلظت هموگلوبین سلولی): میزان غلظت هموگلوبین را در مقدار مشخصی از خون اندازه‌گیری می‌کند.
- میزان پراکندگی حجم گلبول های قرمز (RDW): نشان دهنده میزان تفاوت اندازه گلبول‌های قرمز است.
- میانگین حجم پلاکت (MPV): اندازه متوسط پلاکت‌های خون شما را نشان می‌دهد.
- عرض توزیع پلاکت (PDW): نشان می‌دهد که اندازه پلاکت‌های شما چقدر متفاوت است.
آزمایش دیفرانسیل گلبول‌های سفید
اندازه‌گیری گلبول‌های سفید خون، یکی از اصلی‌ترین بخش‌های تفسیر آزمایش CBC را تشکیل می‌دهد. به طور کلی، 5 نوع گلبول سفید در بدن انسان وجود دارند که عبارتند از:
- بازوفیل (basophils)
- ائوزینوفیل (eosinophils)
- لنفوسیت (lymphocytes)
- مونوسیت (monocytes)
- نوتروفیل (neutrophils)
در آزمایش شمارش سلول‌های خونی یا همان CBC، این گلبول‌ها شمارش نمی‌شوند و تنها یک فاکتور برای شمارش کلی گلبول‌های سفید (WBC) در نظر گرفته شده است.
در صورتی که پزشک بخواهد از تعداد هر کدام از 5 نوع گلبول سفید موجود در خون شما مطلع شود، یک آزمایش به نام دیفرانسیل گلبول‌های سفید را به آزمایش CBC اضافه می‌کند.
چرا پزشک آزمایش CBC را تجویز می‌کند؟
پزشک شما ممکن است آزمایش CBC را به عنوان بخشی از یک معاینه معمولی یا چکاپ کامل بدن تجویز کند. بعضی وقت‌ها هم بعد از مشاهده علائم غیر قابل توضیحی از قبیل خون‌ریزی یا کبودی، این تست از سوی دکتر برای فرد بیمار در نظر گرفته می‌شود.
تفسیر آزمایش CBC می‌تواند به پزشک در تشخیص موارد زیر کمک کند:
- بسیاری از پزشکان، این آزمایش را تجویز می‌کنند تا به یک دید واضح و روشن از وضعیت پایه سلامتی شما برسند.
- این آزمایش می‌تواند دلیل بروز علائمی از قبیل تب، ضعف، خستگی، قرمزی، تورم، کبودی و … را شناسایی کند.
- بعضی از اختلال‌ها و بیماری‌ها از قبیل کم خونی یا لوسمی که به صورت مستقیم بر تعداد گلبول‌های قرمز خون شما تاثیر می‌گذارند، به کمک تفسیر آزمایش CBC شناسایی میشوند.
- پزشک می‌تواند به کمک این آزمایش، تاثیر برخی از داروها بر تعداد گلبول‌های خون را بررسی کند.
علاوه بر موارد بالا، ممکن است قبلا توسط پزشک تحت یک درمان خاص قرار گرفته باشید و اکنون، آزمایش CBC کمک می‌کند که روند اثرگذاری درمان شما، مشخص شود. به عبارتی دیگر، این تست به پزشک کمک می‌کند تاثیر مثبت یا منفی یک درمان در بیماری قبلی شما را متوجه شود.
تفسیر آزمایش CBC
برگه آزمایش خون CBC شامل دو ستون اصلی است:
در ستون اول رنج نرمال یا طبیعی فاکتورهای مختلف درج شده است. این در حالیست که ستون دوم، نتایج حاصل از آزمایش را نشان می‌دهد. برای هر کدام از علائم اختصاری این برگه (که هر کدام به یک فاکتور مانند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و … اشاره می‌کند) نتایج بر اساس رنج نرمال، تفسیر و بررسی میشوند.
در صورتی که نتایج هر کدام از فاکتورها در محدوده طبیعی قرار داشته باشد، نشان می‌دهد که بدن شما از نظر آن فاکتور، در وضعیت نرمال قرار دارد. در غیر این صورت، نتایج به عنوان غیر طبیعی قلمداد شده و باید مورد بررسی بیشتر قرار بگیرند.
رنج نرمال فاکتورهای مختلف آزمایش CBC در جدول زیر درج شده‌اند:
| علائم اختصاری آزمایش CBC | رنج نرمال برای مردان | رنج نرمال برای زنان |
|---|---|---|
| RGB (شمارش گلبول‌های قرمز) | 4.35 الی 5.65 میلیون در هر میلی‌لیتر خون | 3.92 تا 5.13 میلیون در هر میلی‌لیتر خون |
| HGB (هموگلوبین) | 132 الی 166 گرم در هر لیتر | 116 الی 150 گرم در هر لیتر |
| هماتوکریت (PCV) | 38 الی 48 درصد | 35 الی 44 درصد |
| WBC (گلبول‌های سفید) | 3.4 الی 9.6 میلیارد در هر لیتر | 3.4 الی 9.6 میلیارد در هر لیتر |
| Platelet (شمارش پلاکت‌ها) | 135 تا 317 میلیارد در هر لیتر | 157 تا 371 میلیارد در هر لیتر |
تفسیر آزمایش CBC شما بر اساس این نرج نرمال که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، انجام می‌شود. اگر هر کدام از فاکتورها، بالاتر یا پایین‌تر از اعداد گفته شده را نشان دهند، پزشک بررسی‌های بیشتر را انجام می‌دهد.
در صورتی که تعداد گلبول‌های قرمز خون شما، خیلی کمتر از رنج نرمال باشند، به کم خونی یا یک بیماری زمینه‌ای دیگر، مبتلا هستید.
در صورتی که فاکتور MCV در تفسیر آزمایش CBC شما پایین‌تر از حد نرمال باشد، می‌تواند نشان دهنده کمبود فولات یا ویتامین B12 باشد.
فاکتور WBC در برگه آزمایش خون دیده می‌شود، به وضعیت کلی سیستم ایمنی بدنی شما اشاره دارد. بالا یا پایین بودن این فاکتور، می‌تواند نشان دهنده وجود عفونت، التهاب یا یک بیماری خودایمنی باشد. پزشک برای تعیین دقیق وضعیت، در این شرایط آزمایش‌های دیگری را تجویز خواهد کرد.
چرا آزمایش CBC قطعی نیست؟
یک شمارش کامل خون معمولا یک آزمایش تشخیص قطعی نیست. نتایج خارج از محدوده طبیعی سلول‌ها ممکن است نیاز به پیگیری داشته باشد.به عنوان مثال، اگر شما به طور خلاصه سالم و بدون نشانه یا علائم بیماری هستید، نتایج کمی در خارج از محدوده طبیعی بر روی شمارش کامل خون ممکن است باعث نگرانی شود و ممکن است فقط نیاز به پیگیری مجدد شود.
اما اگر شما در معرض درمان سرطان (بررسی سرطان دهانه رحم با استفاده از تست پاپ اسمیر) هستید، نتایج حاصل از شمارش کامل خون در خارج از محدوده طبیعی به تغییر برنامه درمان منجر می‌شود.
در برخی موارد، اگر نتایج شما به طور قابل توجهی بالاتر یا کمتر از حد نرمال باشد، پزشک ممکن است شما را به یک پزشک متخصص در اختلالات خون معرفی کند (هماتولوژیست).
نحوه انجام آزمایش CBC
این آزمایش به آمادگی خاصی نیاز ندارد و در هر ساعت از شبانه روز می‌توانید به راحتی آن را انجام دهید. قبل از آزمایش CBC لازم نیست خوردن و آشامیدن را کنار بگذارید.
تفسیر آزمایش CBC باید توسط یک پزشک متخصص انجام شود. با این حال، با توجه به راهنمایی‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، خودتان هم می‌توانید تا حدودی نتایج آن را تحلیل کنید.
کلام پایانی
شمارش کامل سلول‌های خونی (Complete Blood Count) یکی از آزمایش‌های روتین است که هر فرد، حداقل یک‌بار در طول زندگی آن را انجام می‌دهد. این آزمایش می‌تواند یک تصویر کلی از وضعیت سلامتی شما را ارائه دهد.
در این مقاله به بررسی تقسیر آزمایش CBC پرداختیم. در صورتی که همچنان در این رابطه سوال یا ابهامی دارید حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.
