درد رحم نشانه چیست؟ 15 علت رایج + علائم و راه‌های درمان
به دردی که در پایین شکم احساس می‌شود، درد رحم می‌گویند. معمولا منشاء این درد به اندام‌هایی که در ناحیه لگن قرار دارند از جمله رحم، تخمدان‌ها و دستگاه ادراری مربوط می‌شود. درد رحم با توجه به علت بروز آن می‌تواند متناوب یا مداوم و خفیف یا شدید باشد.
یکی از مشکلات رایجی که بسیاری از زنان در دوران پریود با آن روبرو می‌شوند، درد رحم است؛ اما در صورتی که این درد در خارج از این دوران رخ دهد، به مدت طولانی ادامه داشته باشد یا زندگی روزمره را دچار اختلال کند، باید توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار گیرد.
درد رحم دلایل مختلفی دارد که در این مقاله از ایده آل مگ به معرفی شایع‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
درد رحم نشانه چیست؟
با توجه به اینکه رحم در پایین‌ترین قسمت شکم قرار دارد، در صورت بروز درد در این ناحیه باید به وجود یک بیماری زنان مشکوک شده و به پزشک متخصص زنان مراجعه کرد. درد رحم ممکن است از بروز عارضه در یکی از اندام‌های مجاور رحم از جمله مثانه و کلیه هم ناشی شود.
از علائمی که همراه با درد زیر شکم رخ می‌دهند، می‌توان به نوع بیماری پی برد. به عنوان مثال، این مشکل می‌تواند با سوزش، خارش، قرمزی یا درد حین مقاربت همراه باشد که وجود هر یک از این‌ها پزشک را به سمت بیماری خاصی راهنمایی می‌کند. مهم‌ترین دلایل درد رحم عبارتند از:
1- درد و گرفتگی‌های قاعدگی
گرفتگی‌های قاعدگی یکی از شایع‌ترین دلایل درد رحم هستند. آمارها نشان می‌دهد که درد، رایج‌ترین اختلال قاعدگی است که زنان به آن مبتلا می‌شوند.
بیش از 50 درصد زنانی که در دوران باروری بسر می‌برند، در هر چرخه قاعدگی حداقل یک تا دو روز این مشکل را تجربه می‌کنند. معمولا کرامپ یا گرفتگی قاعدگی قبل از شروع پریود آغاز می‌شود. چون رحم منقبض می‌شود و پوشش داخلی آن می‌ریزد.
2- تخمک‌گذاری دردناک
اگر در اواسط چرخه قاعدگی در یک سمت لگن احساس درد داشته باشید، با تخمک‌گذاری دردناک روبرو هستید. در هنگام تخمک‌گذاری، تخمدان‌ها همراه با مقداری مایع یک تخمک آزاد می‌کنند.
تخمک از طریق لوله فالوپ (لوله رحم) به داخل رحم می‌رود. مایع آزاد شده توسط تخمدان در ناحیه لگن پخش شده و گاهی اوقات باعث تحریک لگن و بروز درد می‌شود. معمولا درد ناشی از تخمک‌گذاری موقتی است و به درمان خاصی نیاز ندارد.
3- درد رحم به علت عفونت مجاری ادراری
عفونت مجاری ادراری می‌تواند باعث سوزش، درد و فشار در ناحیه لگن شود. گاهی اوقات ممکن است به دلیل نزدیک بودن دستگاه ادراری با رحم، عفونت ادراری با عفونت رحم اشتباه گرفته شود.
یکی از داروهایی که می‌تواند برای درمان عفونت ادراری موثر واقع شود، قرص مترونیدازول است. البته مصرف بدون تجویز پزشک به هیچ عنوان توصیه نمی شود؛ چراکه عوارض مترونیدازول می‌تواند شدید باشد و شما را با بیماری‌های بیشتری درگیر کند.
4- سندرم مثانه دردناک
سندرم مثانه دردناک (PBS)، مشکلی است که باعث درد، فشار یا ناراحتی مثانه می‌شود. علائم PBS از خفیف تا شدید متغیر است و ممکن است به صورت موقتی یا دائمی رخ دهد. سندرم مثانه دردناک تحت عنوان سندرم درد مثانه و سیستیت بینابینی هم شناخته می‌شود.
علائم و نشانه‌های سیستیت بینابینی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در صورت ابتلا به این بیماری ممکن است علائم شما در طول زمان تغییر کند و به طور دوره‌ای در پاسخ به محرک‌هایی مانند قاعدگی، نشستن طولانی مدت، استرس، ورزش و فعالیت جنسی شعله‌ور شود. معمولا این سندرم با درد لگن، تکرر ادرار، نیاز فوری به ادرار کردن و درد در هنگام رابطه جنسی مشخص می‌شود.
علت دقیق سیستیت بینابینی ناشناخته است، اما به احتمال زیاد عوامل زیادی در بروز آن نقش دارند؛ به عنوان مثال، ممکن است در پوشش محافظ مثانه (اپیتلیوم) نقص وجود داشته باشد. از سایر دلایل احتمالی PBS می‌توان به واکنش خودایمنی، وراثت، عفونت یا آلرژی اشاره کرد.
سیستیت بینابینی غالبا زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند اثر طولانی مدت بر کیفیت زندگی داشته باشد. برای درمان سندرم مثانه دردناک از روش‌های مختلف مثل فیزیوتراپی، دارودرمانی (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و آنتی هیستامین‌ها)، تحریک اعصاب و به ندرت جراحی استفاده می‌شود.
5- اندومتریوز
اندومتریوز، زمانی اتفاق می‌افتد که آندومتر (بافتی که داخل رحم را پوشانده است) در خارج از رحم رشد می‌کند. اندومتریوز می‌تواند منشاء درد رحمی مزمن و طولانی مدت در بعضی از زنان باشد. هنگامی که دوره قاعدگی فرد شروع می‌شود، ممکن است این بافت در پاسخ به تغییرات هورمونی باعث خونریزی و التهاب لگن شود.
اندومتریوز می‌تواند باردار شدن را برای بعضی از زنان دشوار کند. معمولا درمان اندومتریوز شامل دارودرمانی یا جراحی می‌شود. روشی که شما و پزشکان انتخاب می‌کنید به علائم بیماری و اینکه تمایل به بارداری دارید یا خیر، بستگی دارد.
6- پرولاس (افتادگی رحم)
پرولاس همان افتادگی رحم بوده و در بین زنان شایع است. این مشکل در زنانی که تعداد زایمان طبیعی زیادتری دارند، بیشتر است. البته با بعضی حرکات و ورزش‌های بعد از زایمان به نام کگل می‌توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد.
در حقیقت، رحم توسط لیگمان‌ها در جای اصلی خود حفظ می شود؛ اما چنانچه به هر دلیلی جابه‌جا شده و به سمت پایین بیفتد، افتادگی رحم رخ می‌دهد. در این صورت، بیماران در ناحیه پایین شکم و لگن خود احساس درد و سنگینی می‌کنند که در موارد شدید به عمل جراحی نیاز است.
7- بیماری التهابی رحم
به التهاب پوشش داخلی رحم (آندومتر) اندومتریت گفته می‌شود. این بیماری با درد لگن یا شکم، خونریزی یا ترشحات غیرعادی از واژن، تب، لرز، خستگی شدید و یبوست همراه است.
عفونت پوشش داخلی رحم باعث ایجاد اندومتریت می‌شود. سرویکس (دهانه رحم) باکتری‌ها را از رحم دور نگه می‌دارد؛ اما هنگامی که دهانه رحم باز است، به عنوان مثال در زمان جراحی یا زایمان، باکتری‌ها می‌توانند وارد رحم شوند.
به التهاب دهانه رحم سرویسیت می‌گویند. در این بیماری زخم‌های سطحی و قرمز رنگی در دهانه رحم ایجاد می‌شود. این مشکل که غالبا به دلیل عفونت واژن رخ می‌دهد، با درد در ناحیه شکم و انتهای کمر همراه است.
برای درمان سرویسیت حتما باید نمونه پاپ اسمیر بگیرید. چنانچه این بیماری درمان نشود ممکن است عفونت در سراسر شکم پخش شود و زندگی بیمار را به خطر اندازد. پاپ اسمیر روشی است که از آن برای تشخیص و شناسایی باکتری‌ها و سلول‌های بدخیم دهانه رحم استفاده می‌شود.
8- سندرم روده تحریک‌پذیر
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، یک بیماری گوارشی است که باعث درد، یبوست، اسهال و نفخ می‌شود. علائم IBS به خصوص بعد از اجابت مزاج به تدریج افزایش یافته و سپس از بین می‌روند.
درمان قطعی برای IBS وجود ندارد و فقط می‌توان از طریق اصلاح رژیم غذایی، کاهش استرس و مصرف دارو علائم آن را کنترل کرد.
9- آپاندیسیت
به التهاب اندام کوچکی که در سمت راست پایین شکم قرار دارد، آپاندیسیت می‌گویند. معمولا عفونت در بروز آپاندیسیت نقش دارد. هر فردی که درد شدیدی را در سمت راست پایین شکم خود احساس می‌کند و همزمان به علائم دیگری مانند استفراغ و تب مبتلا است، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند؛ چون ممکن است این درد نشانه آپاندیسیت بوده و برای درمان به جراحی نیاز داشته باشد.
10- سنگ‌های ادراری
سنگ‌های موجود در دستگاه ادراری از املاح و مواد معدنی مانند کلسیم تشکیل شده‌اند. این مواد معدنی می‌توانند کریستال‌هایی را در مثانه یا کلیه‌ها تشکیل دهند که اغلب باعث درد لگن یا کمر می‌شوند. سنگ‌های ادراری ممکن است رنگ ادرار را هم به صورتی یا قرمز تغییر دهند.
اگر سنگ مثانه کوچک باشد، ممکن است بتوانید با نوشیدن مقدار زیادی آب به دفع آن کمک کنید. در صورتی که سنگ دفع نشود، پزشک تکه تکه کردن سنگ با روشی به نام سیستولیتولاپاکسی یا جراحی برای برداشتن آن را توصیه می‌کند.
11- بارداری خارج از رحم
حاملگی خارج رحمی زمانی اتفاق می‌افتد که جنین در جایی خارج از رحم لانه‌گزینی و شروع به رشد می‌کند. زنانی که بارداری خارج رحمی دارند، درد بسیار شدیدی را در لگن خود احساس می‌کنند که معمولا در یک طرف بدن ایجاد می‌شود. حالت تهوع، خونریزی واژن و سرگیجه از سایر علائم این مشکل محسوب می‌شوند.
با توجه به خطرناک بودن بارداری خارج رحمی، در صورتی که فکر می‌کنید به این مشکل دچار شده‌اید، باید بلافاصله به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
12- چسبندگی رحم
چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن (Asherman’s syndrome)، یک بیماری اکتسابی است که به وجود بافت اسکار (بافت زخم) در رحم یا دهانه رحم اشاره دارد. این بافت اسکار باعث می‌شود که دیواره‌های رحم به هم بچسبند و اندازه رحم کاهش پیدا کند.
چسبندگی رحم باعث کاهش خونریزی قاعدگی، قطع قاعدگی (آمنوره)، درد یا کرامپ شدید و ناباروری می‌شود. بعضی از زنان مبتلا هیچ علامتی ندارند و بعضی از آن‌ها هم دارای پریودهای طبیعی هستند. دلایل چسبندگی رحم عبارتند از:
- ایجاد بافت اسکار بعد از جراحی رحم از جمله اتساع و کورتاژ (D&C)
- ایجاد بافت اسکار بعد از سزارین
- اندومتریوز
- عفونت اندام‌های تناسلی
- پرتودرمانی
13- کیست تخمدان
ممکن است کیست یا توده‌های تخمدانی بعد یا قبل از بلوغ یا حتی در دوران باروری پدیدار شوند. این توده‌ها می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند و در هر دو حالت احتمال بروز درد وجود دارد.
تشخیص کیست تخمدان با سونوگرافی به راحتی امکان‌پذیر است و درمان آن با قرص‌های ضدبارداری انجام می‌شود؛ اما در نوع بدخیم نیاز به عمل جراحی است.
یکی از بیماری‌هایی که در اثر وجود کیست‌های زیاد و به نسبت بزرگ به وجود می‌آید، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است.
14- فیبروم رحم
فیبروم‌ها، توده‌های هستند که در عضلات دیواره رحم رشد می‌کنند. اگرچه فیبروم‌های رحم غیرسرطانی هستند، اما می‌توانند منشاء درد رحم باشند. علاوه بر این، ممکن است در هنگام رابطه جنسی باعث بروز ناراحتی و درد در لگن یا کمر شوند. فیبروم‌ها در دوران پریود میزان خونریزی یا گرفتگی عضلات شکم را افزایش می‌دهند.
اگر فیبروم رحم هیچ علامتی ایجاد نکند یا علائم آن خفیف باشد، احتمالا به درمان خاصی نیاز ندارید و فقط باید تحت نظر پزشک باشید. در سایر موارد، پزشک از داروها، انواع روش‌های غیرتهاجمی و جراحی برای درمان این بیماری کمک می‌گیرد.
15- سنگ کلیه
سنگ‌های کلیوی، رسوبات سختی هستند که از مواد معدنی و نمک تشکیل شده‌اند. رژیم غذایی، چاقی، بعضی بیماری‌ها و بعضی مکمل‌ها و داروها از جمله دلایل بروز سنگ کلیه محسوب می‌شوند. سنگ کلیه می‌تواند هر بخشی از دستگاه ادراری، از کلیه‌ها گرفته تا مثانه، را درگیر کند. غالبا این مشکل زمانی که ادرار غلیظ می‌شود و به مواد معدنی اجازه می‌دهد که به یکدیگر بچسبند، ایجاد می‌شود.
معمولا دفع سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک باشد؛ اما اگر سنگ‌ها به موقع تشخیص داده شوند، معمولا آسیب دائمی ایجاد نمی‌کنند. با توجه به نوع سنگ ممکن است فقط به نوشیدن آب فراوان و مصرف داروهای مسکن نیاز داشته باشید؛ اما اگر سنگ در دستگاه ادراری گیر کند، با عفونت مجاری ادراری همراه باشد یا عوارض ایجاد کند، به جراحی نیاز پیدا می‌کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
غالبا درد رحم به مراقبت پزشکی خاصی نیاز ندارد؛ با این حال، در بعضی موارد باید به پزشک مراجعه کرد. دردهای شدید نیاز به بررسی دارند؛ به عنوان مثال، اگر فکر می‌کنید که عفونت دلیل درد رحم است، باید با پزشک مشورت کنید.
اگر در خارج از دوران پریود یا در زمان یائسگی دچار درد و خونریزی واژینال شدید، حتما باید با پزشک صحبت کنید تا علت بروز این مشکل مشخص شود.
اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید و نوع درد یا شدت آن تغییر کرده است، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید؛ چون ممکن است در وضعیت بیماری شما تغییرات جدی ایجاد شده باشد.
در صورتی که علاوه بر درد رحم علائم دیگری مانند تب، حالت تهوع و استفراغ را هم مشاهده می‌کنید، باید با پزشک صحبت کنید تا علت بروز آن‌ها مشخص و درمان مناسب شروع شود.
تست‌ها و روش‌های تشخیصی
ابتدا پزشک برای تشخیص علت بروز درد سوالات زیر را از شما می‌پرسد:
- درد از چه زمانی شروع شده و در کدام قسمت بدن احساس می‌شود؟
- درد چقدر طول می‌کشد؟
- آیا درد به چرخه قاعدگی یا فعالیت جنسی شما مرتبط است؟
- شدت درد چقدر است؟
- آیا درد به طور ناگهانی ایجاد شده است؟
پزشک تاریخچه پزشکی شما را بررسی کرده و معاینه بدنی انجام می‌دهد. سپس از شما می‌خواهد که آزمایش‌های دیگری هم انجام دهید، از جمله:
- آزمایش خون
- تست بارداری
- آزمایش ادرار
- کشت سلول‌های دهانه رحم
علاوه بر این، ممکن است لازم باشد از روش‌های تشخیصی زیر هم استفاده شود:
سونوگرافی
یک تکنیک تصویربرداری تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویر از اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌کند.
سی تی اسکن
سی تی اسکن (CT scan)، یک روش تصویربرداری است که با استفاده از اشعه ایکس و کامپیوتر تصاویر دقیقی از بدن می‌گیرد. سی تی اسکن جزئیات استخوان‌ها، عضلات، چربی و اندام‌ها و هر گونه ناهنجاری را که ممکن است در یک عکس اشعه ایکس معمولی مشخص نباشد، نشان می‌دهد.
لاپاراسکوپی
یک نوع جراحی جزئی است که طی آن یک لوله نازک به نام لاپاروسکوپ در داخل برشی که در دیواره شکم ایجاد شده، قرار داده می‌شود. پزشک با استفاده از لاپاراسکوپ می‌تواند ناحیه لگن را از نظر وجود ناهنجاری بررسی کند.
تصویربرداری با اشعه ایکس
در این روش تشخیصی از انرژی الکترومغناطیسی برای ایجاد تصاویری از استخوان‌ها و اندام‌های داخلی بدن روی فیلم استفاده می‌شود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
ام آر آی (MRI)، یک روش غیرتهاجمی است که نمای دوبعدی از اندام یا ساختار داخلی بدن ایجاد می‌کند.
کولونوسکوپی
پزشک به کمک کولونوسکوپی می‌تواند کل روده بزرگ را مشاهده کند. این کار امکان شناسایی هر گونه زائده غیرطبیعی، بافت ملتهب، زخم یا خونریزی را فراهم می‌کند. برای انجام کولونوسکوپی، یک لوله بلند و منعطف به نام کولونوسکوپ از طریق رکتوم (راست روده) به داخل روده بزرگ وارد می‌شود.
سیگموئیدوسکوپی
یک روش تشخیصی است که به پزشک اجازه می‌دهد داخل بخشی از روده بزرگ را بررسی کند. از سیگموئیدوسکوپی برای تشخیص علت اسهال، درد زیر شکم، یبوست و خونریزی استفاده می‌شود.
یک لوله کوتاه و منعطف به نام سیگموئیدوسکوپ، از طریق رکتوم وارد روده می‌شود. سپس هوا به داخل روده دمیده می‌شود تا با باد کردن آن بتوان راحت‌تر داخل روده را مشاهده کرد.
درمان های خانگی برای درد رحم
همان طور که مشاهده کردید، درد رحم ممکن است خبر از بیماری‌های مهمی بدهد؛ لذا نادیده گرفتن آن قطعا به ضرر شما است؛ با این حال، می‌توانید تا زمان مراجعه به پزشک از طریق یک سری روش‌های خانگی درد را تسکین دهید؛ به عنوان مثال:
- می‌توانید یک حوله گرم روی رحمتان بگذارید.
- در مواردی که سوزش ادراری دارید، بعد از دستشویی، آب ولرم تمیز روی خود بگیرید.
- در مواردی که درد بعد از رابطه جنسی به وجود می‌آید، می‌توانید قبل از آن از لوبریکانت یا نرم‌کننده‌های مخصوص استفاده کنید.
- برای بهبود خارش هم مصرف آنتی هیستامین می‌تواند کمک‌کننده باشد.
چنانچه درد رحم از سنگ کلیه ناشی شود، کاهش مصرف غذاهایی که اگزالات بالایی دارند (مانند توت، کیوی، انجیر، سیب‌زمینی، ریواس، بامیه، اسفناج، چغندر، بادام، محصولات حاوی سویا، جوانه گندم، کینوا، کاکائو، شکلات و چای)، مفید خواهد بود.
کلام پایانی
در بیشتر موارد، درد رحم در اثر یک عامل ساده مانند گرفتگی قاعدگی یا تخمک‌گذاری دردناک ایجاد می‌شود؛ با این حال، اگر درد شدید بود یا علائمی را مشاهده کردید که نشان می‌دادند با یک مشکل جدی روبرو هستید، باید به پزشک مراجعه کنید. تشخیص به موقع بیماری از بروز عوارض جانبی جلوگیری کرده و روند درمان را راحت‌تر می‌کند.
آیا شما هم به درد رحم مبتلا بوده‌اید؟ تشخیص پزشک خود و داروهایی که تجویز کرده است را برایمان در بخش نظرات بنویسید.
سوالات متداول
درد رحم در پایین شکم و در ناحیه لگن احساس می‌شود.
درمان درد رحم به دلیل بروز آن بستگی دارد. اگر قاعدگی یا تخمک‌گذاری علت بروز درد باشد، معمولا به درمان خاصی نیاز نیست؛ اما اگر علت بروز درد یک بیماری جدی باشد، به دارو درمانی و حتی جراحی نیاز است.
اگر درد لگن با تب، حالت تهوع، استفراغ یا خونریزی غیرعادی از واژن همراه بود، حتما باید به پزشک مراجعه شود.
عوامل مختلفی مثل تخمک‌گذاری، عفونت مجاری ادراری، سنگ‌های ادراری و چسبندگی رحم باعث درد می‌شود. از سایر دلایل می‌توان به فیبروم رحم، اندومتریوز، بارداری خارج رحمی، آپاندیسیت و سندرم روده تحریک‌پذیر اشاره کرد.
