کارت ملی هوشمند، که از طرف سازمان ثبت احوال صادر می‌شود و به عنوان مرجعی برای تشخیص هویت افراد به کار می‌رود. تمام ایرانی‌های داخل و خارج کشور باید از ۱۵ سالگی اقدام به دریافت کارت ملی هوشمند کنند زیرا کاربردهای کارت ملی هوشمند در زندگی روزمره بسیار گسترده است.
همانطور که می دانید چند سالی است که ثبت نام کارت ملی هوشمند آغاز شده و بسیاری از ایرانیان تا به حال برای دریافت کارت ملی هوشمند اقدام کرده اند. و قرار است به زودی جایگزین کارت ملی های فعلی شود. اگر تا به حال اقدام به ثبتنام و گرفتن کارت ملی هوشمند نکرده اید می توایند با آماده کردن مدارک لازم برای کارت ملی هوشمند به دفاتر پیشخوان مراجعه کرده و اقدام به ثبتنام کنید. کاربردهای کارت ملی هوشمند بسیار زیاد است و در آینده گسترده تر نیز می شود. پس بهتر است هر چه زودتر اقدام به دریافت آن کنید.
استفاده‌های کارت ملی هوشمند با پیشرفت تکنولوژی در حال افزایش است و انتظار می‌رود به زودی بسیاری از کارهای اداری و کارهایی که نیاز به دریافت کپی مدارک شناسایی داشتند، تنها با ارائه‌ی کارت ملی هوشمند انجام بگیرند. استفاده‌های کارت ملی را نمی‌شود در چند جمله خلاصه کرد، بنابراین در ادامه به طور مفصل به استفاده‌ها و کاربردهای کارت ملی میپردازیم.
استفاده‌های کارت ملی
از کارت ملی هوشمند به عنوان یک کامپیوتر کوچک یاد کرده‌اند که کلید ورود به دولت الکترونیک است. با توجه به نقص‌هایی که در استفاده‌های کارت ملی معمولی دیده می‌شد، برای بالا بردن اعتبار، امنیت و صحت اطلاعات افراد و همچنین بالا رفتن سطح کیفی خدمات دولت به شهروندان، استفاده از کارت ملی هوشمند ضروروی است. کارت ملی هوشمند سه کاربرد اصلی دارد.
- شناسایی
- تصدیق هویت
- امضای دیجیتال
شناسایی
یکی از استفاده‌های کارت ملی که معمولا مهم‌ترین آن‌ها هم قلمداد می‌شود، کاربرد شناسایی کارت‌های ملی هوشمند است. در گذشته شناسایی افراد با استفاده از عکس و مهر روی کارت‌های ملی انجام می‌شد، ولی به دلیل تراشه‌ای که در کارت‌های ملی هوشمند تعبیه شده است، می‌توان از این کارت‌ها برای شناسایی دیجیتالی افراد استفاده کرد. امکان بارگذاری اطلاعات فراوان روی این تراشه وجود دارد و از آنجایی که اطلاعات روی کارت ملی هوشمند رمزگذاری شده‌اند، امنیت اطلاعات افراد تضمین شده است. پس برای به کار بردن یکی از اساسی‌ترین استفاده‌های کارت ملی باید کارت را در دستگاه کارتخوان قرار داد تا اطلاعاتی که فرد در زمان ثبتنام ارائه داده است، مانند: نام، نام خانوادگی، تاریخ و محل تولد و… شناسایی شود.
از این قابلیت می‌توان هرزمان که نیاز به شناسایی هویت فرد باشد، مثل سلامت الکترونیکی، هدفمند کردن یارانه‌ها، شرکت در انتخابات و سایر خدمات مورد استفادهی شهروندان استفاده کرد.
تصدیق هویت
دومین مورد از استفاده‌های کارت ملی، تصدیق هویت است. افرادی که کارت ملی هوشمند خود را دریافت کرده‌اند در فرآیند ثبتنام، اطلاعاتی مانند اثرانگشت و عکس خود را در سامانه‌ی مربوط به آن ثبت کرده‌اند. درنتیجه کارت ملی هوشمند علاوه بر شناسایی افراد می‌تواند با بررسی و تایید اطلاعات بیومتریکی، هویت آن‌ها را نیز تصدیق کند.
بیومتریک به فناوری تشخیص هویت افراد با استفاده از روش‌های فیزیولوژیکی یا رفتاری گفته می‌شود. امنیت این روش بسیار بالا است و امکان جعل هویت در آن وجود ندارد، زیرا برای به‌کارگیری استفاده‌های کارت ملی از روش تصدیق هویت، باید در مرحله‌ی اول فرد شخصا در فرآیند تایید هویت حضور داشته باشد. علاوه بر این متقاضی تصدیق هویت، نیازی به همراه داشتن مدارک دیگر ندارد و زمانی که کارت ملی هوشمند خود را در دستگاه کارتخوان قرار می‌دهد، علاوه بر عکس، اثرانگشت هم چک می‌شود و در صورت سازگار بودن اطلاعات بیومتریکی فرد با اطلاعات موجود در کارت ملی هوشمند، عملیات ادامه می‌یابد در غیر این صورت فرآیند موردنظر متوقف خواهد شد. بنابراین تصدیق هویت افراد با ضریب بالایی از اطمینان و عدم امکان تقلب و جعل هویت، انجام می‌گیرد.
امضای دیجیتال
مطمئنا قبلا درباره‌ی امضاهای دیجیتال شنیده‌اید. برای استفاده از امضای دیجیتال روش‌های مختلفی مانند اسکن کردن امضای فرد و یا ثبت امضا به وسیله‌ی قلم نوری روی سیگنچرپد وجود دارد. اما روشی که به عنوان یکی از استفاده‌های کارت ملی به کار می‌رود، استفاده از یک نام کاربری و یک رمز است که به افراد اختصاص می‌یابد. کارت ملی همه‌ی شهروندان دارای این نام کاربری و رمز است و امضای دیجیتال هر فرد مختص به خودش است، بنابراین امکان تقلب و جعل امضای هیچ شهروندی وجود ندارد. استفاده از امضای دیجیتال آسان است.
به این صورت که برای کارهای بانکی، ثبت اسناد، کارهای اداری و… افراد می‌توانند با استفاده از کارت ملی خود، همراه با سند و یا نامه‌ی دیجیتالی موردنظر، امضای دیجیتالی خود را هم بفرستند. این امضا علاوه بر این‌که هویت افراد را مشخص می‌کند، رمزگذاری شده نیز هست و اعتبار و امنیت سند مذکور را هم بالا می‌برد. امضای دیجیتال که به عنوان یکی از استفاده‌های کارت ملی شناخته می‌شود، اعتبار قانونی دارد و افراد نمی‌توانند امضایی که برای مثال بر روی یک سند زده‌اند را انکار کنند و باید مسئولیت امضای خود را بپذیرند.
سایر کاربردهای کارت ملی
علاوه بر استفاده‌های کارت ملی که نام برده شد، کارت ملی هوشمند کاربردهای دیگری نیز دارد که هر کدام را شرح می‌دهیم.
خرید گوشی با استفاده از کارت ملی
سازمان حمایت و سازمان صنعت، معدن و تجارت، ضوابط جدیدی را برای خرید گوشی‌های وارداتی برقرار کرده‌اند. یکی از استفاده‌های کارت ملی از این پس امکان خرید تلفن همراه است. طبق مقررات وضع شده، هر شهروند با یک کد ملی فقط می‌تواند یک تلفن همراه از هر برند خریداری کند. گوشی‌هایی که از این طریق خریداری می‌شوند قیمت کم‌تری دارند. برای مثال یک گوشی آیفون از این روش حدود ۱.۵ میلیون ارزان‌تر به فروش می‌رسد. بخش نظارت وزارت صنعت بر عرضه و قیمت‌گذاری این گوشی‌ها نظارت دارد. برای بهره‌گیری از این مورد از استفاده‌های کارت ملی، هر فرد می‌تواند با داشتن یک کد ملی فقط یک گوشی بخرد.
خریدار باید شخصا همراه با کارت ملی و سیم‌کارت مربوط به همان کد ملی برای خرید گوشی به فروشگاه مراجعه کند. همچنین اطلاعات کارت ملی خریدار باید با اطلاعات کارت بانکی مطابقت داشته باشد و برای خرید آدرس و کد پستی خریدار هم لازم است. بسته‌بندی گوشی‌ها جلوی خریدار باز می‌شود و در نهایت اطلاعات گوشی خریداری شده در سامانه‌ی همتا ثبت می‌شود. باید توجه داشت که فقط زمانی می‌شود از این استفاده‌های کارت ملی بهره برد که اطلاعات ارائه شده توسط خریدار صحیح باشد. در صورت وجود هر گونه مغایرت، حتی اگر فاکتور صادر شده باشد، سفارش لغو می‌شود و وجه خریدار به او بازگردانده خواهد شد.
استفاده از کارت ملی برای سوابق بیمه تامین اجتماعی
چک کردن سوابق بیمه‌ی تامین اجتماعی برای بعضی افراد به ویژه بازنشستگانی که حقوق خود را از طریق این بیمه از کارفرمای خود دریافت می‌کنند، ضروری است. یکی از استفاده‌های کارت ملی، چک کردن سوابق بیمه‌ی تامین اجتماعی است. در گذشته بیمه‌شدگان باید برای چک کردن سوابق خود کد بیمه را ارائه می‌دادند. این روش برای کسانی که کد بیمه‌ی خود را فراموش می‌کردند، با مانع مواجه می‌شد. ولی امروزه فقط با داشتن کد ملی امکان بررسی سوابق بیمه تامین اجتماعی وجود دارد. یکی از استفاده‌های کارت ملی که مخصوص بیمه‌شدگان تامین اجتماعی است، چک کردن سوابق این بیمه با بهره‌گیری از سه روش است. با داشتن کد ملی دیگر نیاز به استفاده از کد USSD یا کد بیمه نیست. از سه روش می‌توان این مورد از استفاده‌های کارت ملی را به کار گرفت:
- ثبتنام در سایت بیمه تامین اجتماعی
برای مشاهده سوابق بیمه در سایت تامین اجتماعی باید در مرحله‌ی اول در سایت ثبتنام کنید. اگر قبلا این کار را انجام داده‌اید، می‌توانید با وارد کردن نام کاربری که همان کد ملی است و رمز عبور خود، جزئیات سوابق بیمه‌ی خود را از جمله واریز حق بیمه بررسی کنید و اگر حق بیمه پرداخت نشده بود هم می‌توانید با استفاده از اطلاعات موجود در سامانه، این موضوع را پیگیری کنید. در صورتی که قبلا در سایت ثبتنام نکرده‌اید، باید اطلاعات خود مانند: کد ملی، نام اپراتور (ارائه دهنده‌ی خدمات تلفن) و شماره تلفن همراه خود را وارد کنید. اطلاعات وارد شده باید با اطلاعات فرد بیمه شده مطابقت داشته باشد. اگر شماره تلفن متعلق به فرد بیمه شده نباشد باید فرد با همراه داشتن کارت ملی و شناسنامه حضوری به سازمان تامین اجتماعی مراجعه کند. توجه داشته باشید که در صورت عدم تطابق اطلاعات فرد بیمه شده با اطلاعات وارد شده در سامانه، حساب کاربری برای متقاضی ایجاد نمی‌شود.
- مراجعه حضوری برای سوابق تامین اجتماعی
استفاده‌های کارت ملی به خدمات آنلاین محدود نمی‌شود، برای مثال در صورت تمایل برای مشاهده‌ی سوابق بیمه تامین اجتماعی می‌توانید با همراه داشتن کارت ملی و دفترچه بیمه به یکی از شعب سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنید و جزییات و سوابق بیمه‌ی خود را دریافت کنید.
- اپلیکیشن باجه شهروندی
از جمله استفاده‌های کارت ملی، به کار بردن کد ملی در انواع مختلف اپلیکیشن‌ها است. برای مثال برای مشاهده‌ی سوابق بیمه تامین اجتماعی، می‌توانید اپلیکیشن باجه شهروندی را بر روی گوشی اندرویدی خود نصب کنید و با وارد کردن کد ملی، هر زمان که نیاز داشتید، سوابق بیمه تامین اجتماعی خود را مشاهده کنید.
خرید گوشت با کارت ملی
کارت‌های ملی برای دولت نیز استفاده‌هایی دارند. یکی از استفاده‌های کارت ملی در تنظیم بازار است. از اسفند سال گذشته، دولت طرحی را اجرا کرد که از طریق آن، یکی از استفاده‌های کارت ملی عملی می‌شود. بر اساس این طرح، سرپرست هر خانوار می‌تواند با ارائه‌ی کد ملی خود، هر ماه چهار کیلوگرم گوشت به قیمت دولتی بخرد. برای خرید گوشت به قیمت دولتی فقط باید سرپرست خانواده با کارت ملی در محل حضور داشته باشد و نیازی به حضور همه‌ی افراد خانواده نیست.
ثبتنام کارت سوخت
یکی دیگر از استفاده‌های کارت ملی برای دولت، در این ماه‌های اخیر دوباره مطرح شده است. بعد از سال‌ها دوباره مردم نیاز به استفاده از کارت‌های سوخت دارند. یکی از استفاده‌های کارت ملی برای ثبتنام کارت سوخت است. از ۹ اردیبهشت ۹۸، مهلت ثبتنام افراد برای کارت سوخت شروع شد. برای ثبتنام الکترونیکی یا حضوری کارت سوخت متقاضیان باید کارت ملی خود را به همراه مدارک مربوط به وسیله نقلیه، کارت بانکی عضو شتاب و سایر مدارک مورد نیاز به مراکز موردنظر ارائه دهند. افرادی که بیش از یک وسیله‌ی نقلیه دارند و می‌خواهند برای هر کدام یک کارت سوخت ثبتنام کنند، می‌توانند با همان کارت ملی خود ولی با کارت بانکی متفاوتی، ثبتنام را انجام دهند.
استفاده از کد ملی به جای شماره شبا
شاید یکی از مهم‌ترین کاربردهای کارت ملی، آسان کردن کارها باشد. همه‌ی ما حداقل یک بار به صورت الکترونیکی پول انتقال داده و یا دریافت کرده‌ایم. گاهی اوقات برای حواله‌ی پول نیاز به شماره‌ی شبا و یا شماره حساب است. ممکن است دسترسی به شماره شبا برای اکثر افراد سخت باشد و یا خیلی‌ها اطلاعی از روش‌های دریافت شماره شبا نداشته باشند. یکی از استفاده‌های کارت ملی از بین بردن این محدودیت است. به گفتهی «محمود بهمنی» رئیس کل بانک مرکزی: «طرح ایجاد حساب بانکی واحد با کد ملی افراد در آینده اجرایی خواهد شد.» وی همچنین تاکید کرد: «بانک مرکزی درحال بررسی این طرح است و زمانی که به جمع‌بندی رسید، اطلاع رسانی لازم را خواهد کرد.»
بنابراین در آینده مردم می‌توانند تنها یک حساب با کد ملی در تمام بانک‌های دولتی و خصوصی داشته باشند. به گفتهی بهمنی: «این طرح قرار است به منطور تسهیل و استانداردسازی مبادلات بین بانکی در نظام بانکی کشور اجرایی شود.» پس این مورد از استفاده‌های کارت ملی هم برای تسهیل امور بانکی است. قطعا وقتی بتوانیم همه‌ی امور بانکی را با یک حساب انجام بدهیم، دیگر نیازی به حساب‌های متعدد و یا حتی گرفتن شماره شبا نداریم.
جمع‌بندی
کاربردهای کارت ملی به مرور و با پیشرفت جامعه و تکنولوژی، افزایش پیدا می‌کنند. استفاده از کارت ملی هوشمند مزایای زیادی دارد، اولین و واضح‌ترین مزیت آن، حفظ امنیت اطلاعات افراد است. در گذشته به خاطر کمبود اقدامات احتیاطی انجام گرفته روی کارت‌های ملی معمولی، سوءاستفاده‌های مختلفی از اطلاعات شناسایی و هویتی افراد انجام میگرفت. امروزه به خاطر رمزگذاری شدن اطلاعات روی کارت‌های ملی هوشمند این مشکلات تا حد زیادی از بین رفتهاند.
یکی دیگر از استفاده‌های کارت ملی این است که کارت‌های ملی هوشمند هم‌زمان هم کارت محور و هم شبکه محور هستند. یعنی از کارت ملی هوشمند می‌توان به جای تمامی کارت‌های شناسایی از جمله کارت پایان خدمت، گواهینامه، دفترچه بیمه، کارت بانکی و سایر کارت‌های دیگر استفاده کرد. از دیگر استفاده‌های کارت ملی، قابلیت انعطاف‌پذیری اطلاعات ذخیره شده در آن است. تراشه‌ای که در کارت‌های ملی هوشمند قرار گرفته است، حجم زیادی از اطلاعات را در خود جا می‌دهد. اطلاعات شناسایی افراد را که در این تراشه ثبت شده‌اند، در صورت لزوم می‌توان با مراجعه به مراکز مربوط به آن تغییر داد. همچنین می‌توان با گذشت زمان کاربردهای بیش‌تری نیز به این کارت اضافه کرد و بسیاری از کارهایی را که نیاز به کپی مدارک شناسایی داشتند تنها با ارائه‌ی کارت ملی هوشمند یا کد ملی از طریق الکترونیکی انجام داد.
