آیا من تنبلم یا افسرده؟ فرق تنبلی و افسردگی
بسیاری از ما در طول زندگی بارها احساس بی‌انگیزگی کرده‌ایم. در چنین شرایطی ممکن است از جانب دیگران به تنبلی یا افسردگی متهم شده باشیم. اغلب این سوال در ذهنمان ایجاد می‌شود که «آیا من تنبلم یا افسرده؟»
اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که این دو یکسان نیستند. در واقع تنبلی، داشتن توانایی انجام یک فعالیت است درحالی‌که فرد تمایلی به انجام آن ندارد. این ویژگی معمولا ناشی از کاهش انگیزه یا نداشتن علاقه به انجام وظایف و فعالیت‌ها است.
در مقابل، افسرده بودن یک رفتار غیرعمد است. به زبان ساده، افسرده بودن یک وضعیت روانی است که برطرف‌کردن آن به برنامه‌ریزی و درمان نیاز دارد. در این مقاله قصد داریم به مهم‌ترین نکات در زمینه تفاوت تنبلی و افسردگی اشاره کرده و راه‌حل‌هایی برای مقابله با آنها ارائه دهیم.
افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال روحی است که با احساساتی مانند ناامیدی، ناراحتی عمیق، افکار منفی و کاهش انرژی همراه است. این وضعیت ممکن است به‌طورکلی بر تمام جوانب زندگی فرد تأثیر گذاشته و باعث کاهش عملکرد اجتماعی و شغلی او شود.
ممکن است فرد افسرده دیگر علاقه‌ای به انجام کاری‌هایی که در گذشته برایش لذت‌بخش بوده را نداشته باشد. این دسته از افراد در بیشتر موارد دچار اختلالات رفتاری مختلفی هستند مانند: کاهش اشتها، بی‌خوابی یا خواب بیش از حد، پرخوری یا کم‌خوری عصبی، احساس خستگی بی‌سابقه و مشکلات ذهنی مانند نداشتن تمرکز و خودارزیابی منفی.
افسردگی چه نشانه‌هایی دارد؟
افسرده بودن اغلب به عوامل روان‌شناختی و بیوشیمیایی مربوط می‌شود، درحالی‌که تنبلی ممکن است نتیجه فشارهای روانی، تغییرات اجتماعی یا شرایط زندگی نامناسب باشد. در ادامه بیشتر با علائم و نشانه‌های افسردگی آشنا می‌شویم.
1. آنهدونیا
آنهدونیا یا ناتوانی در احساس لذت شایع‌ترین نشانه افسردگی است. در واقع فرد افسرده علاقه‌ای به گذراندن وقت با افراد دیگر نداشته و ترجیح می‌دهد در رویدادهای اجتماعی شرکت نکند. همچنین فرد مبتلا به آنهدونیا از احساسات فیزیکی مانند لمس‌کردن، رابطه جنسی یا حتی غذاخوردن هم لذتی نمی‌برد.
به عنوان مثال غذاخوردن باعث احساس نارضایتی و گناه در فرد افسرده می‌شود. بااین‌حال روان‌شناسان معتقدند که آنهدونیا یک موضوع سیاه‌وسفید نیست. به این معنا که نیازی نیست نارضایتی فرد صد درصد باشد بلکه می‌تواند شامل پایین بودن سطح لذت برای فعالیت‌هایی باشد که فرد زمانی از آنها بسیار لذت می‌برده است.
2. اختلال خواب
حدود سه‌چهارم افراد افسرده دچار اختلال خواب هستند. اختلال خواب در این افراد به دو صورت ظاهر می‌شود: بی‌خوابی یا خواب بیش از حد. البته کیفیت خواب در افراد افسرده معمولا پایین است. این دسته از افراد ممکن است بسیار سحرخیز باشند یا با کابوس‌ها و رویاهای ناخوشایند مواجه شوند.
در بسیاری موارد، مشکلات خواب افراد افسرده می‌تواند ناشی از تغییر هورمون‌ها در نواحی مغزی مرتبط با خواب باشد. البته، اضطراب و استرس مرتبط با افسردگی هم می‌تواند به مشکلات خواب منجر شود.
3. کاهش یا افزایش اشتها
در برخی افراد افسرده، ممکن است تجربه کاهش و افزایش اشتها رخ دهد. این وضعیت به‌عنوان دو رفتار متفاوت در واکنش به افسرده بودن توصیف می‌شود:
- کاهش اشتها: در برخی موارد افراد افسرده اشتهای کمی دارند. ممکن است به دلیل ناراحتی و کاهش انرژی، تمایل کمتری به خوردن غذا داشته باشند. به همین دلیل کاهش وزن و نقصان انرژی در آنها رخ می‌دهد.
- افزایش اشتها: در برخی موارد، افسردگی می‌تواند منجر به افزایش اشتها شود. افراد افسرده ممکن است با تغییر احساسات به طور ناگهانی به خوردن غذا روی آورده و پرخوری عصبی را در پیش بگیرند. در چنین حالتی افزایش وزن و مشکلات مربوط به کنترل وزن بروز پیدا می‌کند.
به‌طورکلی علت اصلی تفاوت رفتارهای تغذیه‌ای افراد افسرده مشخص نیست. شاید بتوان تأثیرات هورمونی و تغییر در شیوه تفکر و احساسات را عامل اصلی این رفتارها دانست.
4. کاهش انرژی و خستگی
افراد افسرده ممکن است بدون داشتن فعالیت بدنی یا ذهنی احساس خستگی مستمر داشته باشند. همچنین انجام کارهای روزمره و تعامل با دیگران هم برای این دسته از افراد به‌شدت سخت و دلهره‌آور است.
افسردگی می‌تواند باعث کاهش سطح هورمون‌های انرژی‌زا در بدن شده و در ناحیه‌های مغزی مرتبط با انرژی و انگیزه اختلال ایجاد کند. عوامل مختلفی در ایجاد این اختلال و کاهش انرژی نقش دارند که عبارت‌اند از عوامل ژنتیکی، شرایط روان‌شناختی، تغییرات شیمیایی مغز و تنظیمات سیستم‌های هورمونی و مواردی دیگر.
5. افکار منفی
افکار منفی و افسردگی رابطه مستقیمی با هم دارند. فرد افسرده ممکن است به شکل منفی درباره خود، دیگران، زندگی و آینده فکر کند. به‌طورکلی، ایجاد افکار منفی موجب بروز حس منفی در فرد شده و وضعیت روحی او را بدتر می‌کند. افکار منفی می‌تواند احساس ناامیدی، ناراحتی و بی‌انگیزگی را در فرد تقویت کرده و به افزایش حس ناراحتی کمک کند.
نمونه‌هایی از افکار منفی در افراد افسرده عبارت‌اند از:
– «نمی‌توانم هیچ کاری را درست انجام دهم.»
– «هیچ‌کس به من اهمیت نمی‌دهد.»
– «همیشه شکست می‌خورم.»
– «آینده‌ام تاریک است و هیچ امیدی ندارم.»
– «مشکلات من قابل حل نیستند.»
تنبلی چیست؟
تنبل بودن احساس بی‌انگیزگی و بی‌علاقگی نسبت به انجام فعالیت‌های مختلف است. فعالیت‌هایی مانند کار، معاشرت، سرگرمی‌ها و کارهای معمولی روزانه از جمله این موارد هستند. بسیاری اوقات، تنبل بودن نشانه‌ای از وجود مشکل بزرگ‌تر مانند افسردگی یا اضطراب در فرد است.
فردی که احساس تنبلی می‌کند، معمولا کارهای مهم را به تعویق می‌اندازد، دائم احساس خستگی کرده و عزت‌نفس پائینی دارد. علاوه بر اینکه به‌راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شود.
تنبلی چه نشانه‌هایی دارد؟
اگر احساس تنبلی می‌کنید، به‌احتمال زیاد انرژی کمی دارید. ممکن است در طول روز احساس خستگی کرده و برای انجام کارها و وظایف خود بی‌انگیزه باشید. احساس خستگی می‌تواند ناشی از فرسودگی شغلی یا استرس باشد. اگر در محل کار یا مدرسه دچار فرسودگی شدید هستید، ممکن است اغلب تمایل به خواب یا استراحت داشته باشید. به این دلیل که از نظر جسمی و ذهنی بیش از حد تحت فشار قرار دارید.
افسردگی و تنبلی چه تفاوتی با هم دارند؟
مردم اغلب افسردگی را با تنبل بودن اشتباه می‌گیرند. تنبل بودن را می‌توان بی‌تحرکی به دلیل نداشتن تمایل به انجام یک کار دانست. ممکن است تنبل بودن به‌صورت دوره‌ای رخ دهد. البته این ویژگی می‌تواند یک عمل عمدی یا انتخاب شخصی باشد. همچنین می‌توان آن را ناشی از نگرانی اساسی و ترس از یک اتفاق دانست. در مقابل، افسرده بودن یک گزینه شخصی یا یک واکنش عاطفی گذرا نیست، بلکه یک وضعیت ناتوان‌کننده است که می‌تواند به‌سلامت و عملکرد روزانه فرد آسیب وارد کند.
از تفاوت‌های اصلی میان افراد افسرده و تنبل این است که افسرده بودن به طور مداوم احساس می‌شود. طبیعی است که یک فرد در دوره‌های کوتاه احساس غمگینی کند و این دوره‌ها ممکن است چند روز طول بکشد. اگر این احساسات پس از چند هفته یا چند ماه از بین نرود چه؟
بهتر است بدانیم که تنبلی اغلب مفهومی تحقیرآمیز در جوامع دارد. همچنین فرد افسرده در جوامع به‌عنوان نوعی شخصیت منفی شناخته می‌شود. افراد افسرده ممکن است به دلیل داشتن علائمی مشابه تنبلی، مانند کمبود انگیزه و انرژی، تنبل به نظر برسند. بااین‌حال، افسرده بودن یک اختلال روانی است که با ویژگی‌های فراگیر مختلفی مانند غم و اندوه عمیق، ناتوانی در احساس لذت، میل به انزوا، بی‌تفاوتی و موارد دیگر همراه است.
لازم به ذکر است که این دو اختلال، در عین تفاوت‌هایی که باهم دارند ممکن است با یکدیگر تداخل داشته باشند. به‌طوری‌که در برخی موارد تشخیص دقیق بین آنها غیرممکن است.
تنبلی و افسرده بودن چه شباهتی با هم دارند؟
افراد افسرده و تنبل، ویژگی‌های متفاوت فراوانی با هم دارند. بااین‌حال می‌توانند در برخی از ویژگی‌ها مشابه هم باشند. در زیر برخی از شباهت‌های این دو را بیان می‌کنیم:
- کاهش انگیزه
- کم‌توانی
- احساس ناامیدی
- انزوا
- تغییرات خواب و اشتها
- کاهش علاقه به فعالیت‌های قبلی
افسردگی و تنبلی از چه طریقی قابل‌درمان هستند؟
ممکن است از نظر جسمی و ذهنی آن‌قدر احساس خستگی کنید که انجام کوچک‌ترین فعالیت برایتان غیرممکن به نظر برسد. در واقع فقدان احساس سرزندگی، میزان افسرده بودن را تشدید می‌کند. در چنین شرایطی مقابله با ساده‌ترین مشکلات زندگی بسیار سخت و غیرممکن به نظر می‌رسد. با تمامی این سختی‌ها شما می‌توانید به‌تدریج این چرخه را بشکنید و به روند معمولی زندگی خود برگردید. به این صورت که:
1. عادات سالم را حفظ کنید
غذایی متعادل و مغذی مصرف کنید، حتما به‌اندازه کافی بخوابید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید. به بهداشت شخصی و ظاهر خود اهمیت دهید.
2. بر سلامت جسمانی خود تمرکز کنید
پیگیر معاینه فیزیکی خود باشید، آزمایش بدهید و سلامت فیزیکی خودتان را بررسی کنید. وقت ملاقات با چشم‌پزشک و دندان‌پزشک بگیرید.
3. به لحظات خوش زندگی فکر کنید
در طول روز به لحظات خوشایند و خاطرات مثبت خود فکر کرده و از جملات مثبت روزانه برای ایجاد انگیزه استفاده کنید. مواردی که حال شما را بهتر می‌کند را یادداشت کنید.
4. به افراد مطمئن تکیه کنید
با دوستان و اقوام نزدیک خود ارتباط برقرار کنید. حتی می‌توانید عضو یک گروه حمایتی شوید که وضعیت مشابه شما را دارند.
5. استرس خود را به‌درستی مدیریت کنید
برای کمک به مدیریت استرس، در تمرینات آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و یوگا شرکت کنید.
انجام این برنامه‌ها ممکن است در ابتدا آسان نباشد، به‌ویژه اگر برای مدتی افسرده و بی‌انگیزه بوده باشید. این روش‌ها سوخت‌های انرژی هستند که وجودشان برای رهایی از افسرده بودن و تنبلی ضروری است. در این مسیر ممکن است در برخی روزها احساس ناامیدی و دلسردی کنید. صبور باشید و روی ایجاد یک تغییر کوچک تمرکز کنید.
و در نهایت افسردگی و تنبلی چه فرقی با هم دارند؟
افسردگی و تنبلی نقش مهم و تاثیرگذاری در زندگی انسان‌ها دارند و هر یک به شکل‌های مختلف بر رفتار، احساس و زندگی روزمره فرد تاثیر می‌گذارند. به‌عنوان نمونه افسرده بودن با احساسات ناراحتی عمیق همراه بوده و موجب کاهش انگیزه و بی‌اعتمادی نسبت به خود، زندگی شخصی و کاری می‌شود؛ درحالی‌که تنبل بودن با کاهش انگیزه و احساس کم‌توانی و بی‌اشتیاقی به فعالیت‌ها همراه است.
افسرده بودن و تنبلی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشند. ممکن است به عوامل روانی، اجتماعی و فیزیکی مرتبط باشد. نکته بسیار مهم این است که درمان این دو حالت نیازمند رویکردهای متفاوتی است. به‌عنوان نمونه، روانشناسی، روان‌درمانی، استفاده از داروها و تغییر در سبک زندگی می‌تواند در بهبود وضعیت فرد مؤثر باشد.
