tsh در آزمایش خون چیست؟ تفسیر و نتیجه آزمایش TSH تیروئید

TSH مخفف Thyroid Stimulating Hormone به معنی هورمون تحریک کننده تیروئید است. آزمایش TSH یک آزمایش خون است که مقدار این هورمون را اندازه‌گیری می‌کند. این هورمون از غده کوچکی در زیر مغز به نام هیپوفیز ترشح می‌شود.

تیروئید هم غده کوچک و پروانه‌ای شکلی است که در جلوی گردن قرار دارد و هورمون‌هایی ترشح می‌کند که بخش‌های مهم بدن را کنترل و تنظیم می‌کنند. تنظیم وزن و دمای بدن، تنظیم فعالیت‌های جنسی و قدرت عضلانی از جمله وظایف این غده هستند.

تغییر در مقدار ترشح هورمون‌های تیروئید باعث تغییر در TSH می‌شود؛ به همین دلیل پزشکان از این فاکتور خونی برای بررسی سلامت و عملکرد غده تیروئید استفاده می‌کنند.

تیروئید و هورمون‌های آن نقش مهمی در سلامت و رشد مغز نوزادان و کودکان دارند؛ به همین دلیل بررسی مقدار این هورمون‌ها همراه با TSH در بدو تولد به صورت اجباری انجام می‌شوند.

اگر به دنبال مقدار طبیعی TSH در خون و دلایل افزایش یا کاهش آن هستید، در ادامه این مقاله با ایده آل مگ همراه باشید.

TSH در آزمایش خون چیست ؟

TSH در آزمایش خون، مقدار هورمونی به همین نام را اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش TSH یکی از اولین آزمایش‌های خونی، برای بررسی سلامت غده تیروئید است.

هورمون TSH چیست و چه وظایفی دارد؟

این هورمون از غده کوچکی به نام هیپوفیز ترشح می‌شود. هیپوفیز در زیر مغز قرار دارد و با ترشح این هورمون، عملکرد غده تیروئید را کنترل می‌کند.

اگر بخواهیم ساده‌تر بیان کنیم، با کاهش مقدار هورمون‌های تیروئید، هیپوفیز TSH بیشتری تولید می‌کند. این مقدار تی.اس.اچ بیشتر، غده تیروئید را وادار می‌کند که هورمون‌ها یبیشتری تولید کند.

عکس این قضیه زمانی اتفاق می‌افتد که غلظت هورمون‌های تیروئید در خون بیشتر می‌شوند. هیپوفیز می‌تواند این مقدار زیاد هورمون‌ها را شناسایی کند. در این وضعیت این غده تولید هورمون محرک تیروئید را کاهش یا قطع می‌کند.

غده تیروئید و وظایف آن

تیروئید یک غده پروانه‌ای کوچک است که در جلوی گلو قرار دارد. وظیفه این غده تولید هرمون‌هایی برای تنظیم ویژگی‌های حیاتی بدن مثل دما، وزن، ضربان قلب، توده عضلانی، فعالیت‌های جنسی و تولید مثل است.

تترایدوتیرونین که به صورت اختصاری T4 نشان داده می‌شود و تری‌یدوتیرونین یا T3 از مهم‌ترین هورمون‌های تیروئید هستند. T3 و T4 متابولیسم بدن را کنترل و تنظیم می‌کنند.

اگر تولید یکی یا هر دوی این هورمون‌ها دچار اختلال شود (افزایش تولید یا کاهش تولید) بدن دچار مشکلات مختلفی می‌شود. از جمله مشکلات سلامتی که با عملکرد نادرست تیروئید ایجاد می‌شوند، باید به موارد زیر اشاره کرد:

• ناباروری
• کاهش یا افزایش وزن شدید
• ناهماهنگی ضربان قلب
• کاهش تمرکز
• احساس سرما یا گرما بیش از حد طبیعی
• تحریک پذیری و زود عصبانی شدن

آزمایش TSH به چه دلیل تجویز می‌شود؟

هر چند که هورمون تی.اس.اچ از غده هیپوفیز ترشح می‌شود؛ به دلیل این که عملکرد غده تیروئید را کنترل می‌کند، به آزمایش بررسی میزان آن، آزمایش تیروئید هم گفته می‌شود.

این آزمایش برای بررسی طبیعی بودن مقدار TSH خون انجام می‌شود. این فاکتور خونی معیار بسیار خوبی برای بررسی عملکرد غده تیروئید است چون همان‌طور که در ابتدا توضیح دادیم، هورمون‌های تیروئید و هورمون هیپوفیز به صورت متقابل بر هم اثر دارند.

چرا به آزمایش TSH نیاز داریم؟

در صورت وجود علائم کم‌کاری یا پرکاری تیروئید پزشکان دستور به انجام این آزمایش می‌دهند. هر یک از این مشکلات می‌تواند تاثیرات زیادی بر روی سلامتی شما داشته باشند.

با شناسایی زودهنگام و درمان به موقع کم‌کاری و پرکاری تیروئید می‌توان از عواقب بدی چون آریتمی قلبی، افزایش وزن شدید، ناباروری و افسردگی جلوگیری کرد.

کم کاری تیروئید و علائم آن

کم‌کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که این غده به اندازه کافی یکی یا هر دو هورمون T3 و T4 را تولید نکند. در این شرایط هیپوفیز با شناسایی کاهش غلظت این هورمون‌ها در خون، TSH بیشتری تولید می‌کند؛ بنابراین مقدار این هورمون در خون بالاتر از حد طبیعی می‌شود.

از جمله مهم‌ترین علائم کم‌کاری تیروئید باید به موارد زیر اشاره کرد:

• خشکی پوست
• تحمل نکردن سرما
• یبوست
• خستگی زیاد و بدون دلیل
• افزایش وزن بدون دلیل
• ضعف در عضلات
• کاهش سرعت ضربان قلب
• افسردگی
• اختلال حافظه
• بزرگ شدن غده تیروئید
• بالا رفتن کلسترول
• ریزش موها

پرکاری تیروئید و علائم آن

پرکاری تیروئید هم اختلال دیگری است که می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد. این اختلال خطرناک‌تر از کم‌کاری تیروئید است و در صورتی که درمان نشود، ممکن است به سرطان تیروئید تبدیل شود.

اگر غده تیروئید هورمون‌های بیشتری تولید و وارد جریان خون کند، هیپوفیز مقدار تولید هورمون TSH را کم یا قطع می‌کند. پرکاری تیروئید به دلیل مختلفی ایجاد می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها ژنتیک و سابقه وجود این بیماری در خانواده و وابستگان است.

از مهم‌ترین علائم پرکاری تیروئید هم باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• افزایش ضربان قلب (بیش از 100 تپش در دقیقه در حالت عادی)
• افزایش اشتها
• تعریق
• نازک شدن پوست
• موهای ظریف و شکننده
• پوکی استخوان
• بیرون‌زدگی چشم از حدقه
• لرزش بدن
• عصبی بودن
• تغییر در عادات دفع مدفوع
• تحمل نکردن گرما

چگونه برای انجام آزمایش TSH آماده شویم؟

برای انجام این آزمایش بهتر است، صبح هنگام به آزمایشگاه مراجعه کنید. برای اطلاع دقیق از نحوه آمادگی برای انجام  تست TSH بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:

شرایط انجام آزمایش TSH تیروئید

برای انجام این آزمایش نیازی نیست که ناشتا باشید یا شرایط خاصی را رعایت کنید؛ ولی در بیشتر موارد پزشک همراه با آزمایش TSH آزمایش‌های دیگری را تجویز می‌کند.

ممکن است این آزمایش‌های همراه، نیاز به آمادگی خاصی داشته باشند؛ پس بهتر است قبل از انجام آزمایش از پزشک یا مسئول آزمایشگاه در مورد شرایطی که باید داشته باشید، سوال کنید.

چه عواملی می‌تواند بر نتایج آزمون تاثیر منفی داشته باشد؟

عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند بر روی نتایج این آزمایش تاثیر بگذارد و مقدار TSH شما را کمتر یا بیشتر از حد طبیعی نشان دهند؛ از جمله مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث ایجاد نتایج کاذب تست تیروئید شوند، باید به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از مکمل‌های یددار
• مصرف غذاهای دریایی به خصوص جلبک دریایی
• مصرف مکمل بیوتین
• مصرف مسکن‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن
• خواب ناکافی یا بدون کیفیت شب قبل از آزمایش
• غذا نخوردن به مدت طولانی قبل از انجام آزمایش
• داروهایی که برای درمان سرطان یا بیماری‌های قلبی استفاده می‌شوند
• بارداری
• بیماری‌های مزمن کبدی و کلیوی

برای داشتن نتایج واقعی بهتر است، حداقل 24 ساعت قبل از انجام آزمایش داروها، غذاها و مکمل‌هایی که باعث نتایج کاذب می‌شوند را مصرف نکنید.

TSH در خون چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

برای انجام این تست نیاز است که یک نمونه خون از ورید شما گرفته شود. برای خون‌گیری، یک کش به بازوی شما بسته می‌شود تا خون در رگ‌های شما جمع و رگ‌ها قابل دیدن شوند.

بعد از این کار، مسئول نمونه‌گیری یکی از رگ‌های شما را انتخاب می‌کند و محل آن را ضدعفونی می‌کند. بعد از ضدعفونی کردن، با استفاده از یک سرنگ مقدار خون مورد نیاز از ورید شما خارج و به لوله آزمایشگاه منتقل می‌شود.

بعد از خروج سرنگ بهتر است تا 2 دقیقه محل آن را ملایم فشار دهید تا خون، بند آید. بعد از آن، روی محل نمونه‌گیری یک چسب زخم زده می‌شود.

آیا خطراتی برای آزمایش وجود دارد؟

انجام این آزمایش هم مانند سایر آزمایش‌های خون خطر خاصی ندارد؛ ولی اگر یکی از علائم زیر را داشتید حتما به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی زیاد و غیرقابل کنترل از محل نمونه‌گیری
• کبودی وسیع در محل سرنگ
• تب و لرز شدید

نحوه تفسیر نتایج آزمایش TSH چگونه است؟

برای این که بدانید مقدار هورمون TSH شما در محدوده طبیعی قرار دارد یا نه و غده تیروئید شما به خوبی کار می‌کند باید آزمایش خون شما حتما توسط پزشک تفسیر شود.

در ادامه می‌توانید مقدار طبیعی این هورمون را در بزرگسالان، کودکان، نوزادان و زنان باردار بخوانید.

مقدار نرمال TSH در آزمایش تیروئید

مقدار طبیعی این هورمون در خون در منابع مختلف با هم کمی تفاوت دارد. دلیل این موضوع می‌تواند تاثیر نژاد و اقلیم بر مقدار طبیعی TSH باشد.

در ایران مقدار مرجع برای طبیعی بودن تی.اس.اچ خون برای افراد بالای 18 سال، بین 0.4 تا 4 میلی‌واحد در لیتر (mU/L) است که برخی آزمایشگاه‌ها تا 5 میلی‌واحد در لیتر را هم طبیعی می‌دانند.

بالا بودن TSH در آزمایش خون نشانه چیست؟

اگر مقدار این هورمون در آزمایش بیشتر از 5 میلی واحد در لیتر باشد، شخص به کم‌کاری تیروئید مبتلاست. در واقع مقدار TSH در کم کاری تیروئید بیشتر از 5 است.

بالا بودن مقدار TSH در آزمایش خون نشان می‌دهد که تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های T3 و T4 تولید نمی‌کند. این موضوع می‌تواند به دلیل کمبود ید در رژیم غذایی با برخی عوامل ژنتیکی باشد.

پایین بودن TSH در آزمایش خون نشانه چیست؟

اگر تیروئید بیش از حد هورمون‌های T3 و T4 ترشح کند، هیپوفیز تولید هورمون خود را کاهش می‌دهد. اگر مقدار هورمون هیپوفیز در خون کمتر از 0.4 میلی‌واحد در لیتر باشد، شخص به پرکاری تیروئید دچار شده است.

پرکاری تیروئید می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مصرف زیاد ید در رژیم غذایی، نودول‌های سمی تیروئید، بیماری خودایمنی گریوز از جمله مهم‌ترین دلایل پرکاری این غده هستند.

تست‌های مرتبط و مکمل آزمایش TSH

اگر نتیجه آزمایش هورمون محرک تیروئید خارج از حد طبیعی باشد، پزشکان برای تعیین دلیل این مشکل آزمایشات و روش‌های تشخیصی دیگری را تجویز می‌کنند.

مهم‌ترین آزمایش‌های خونی که برای بررسی دلیل غیرطبیعی کار کردن تیروئید تجویز می‌شوند، عبارتند از:

• آزمایش‌های مقدار T3 و T4
• تست‌های آنتی‌بادی تیروئید
• بررسی مقدار تیروگلوبولین

علاوه بر تست‌های خونی، پزشکان ممکن است از یک آزمایش به نام مقدار جذب ید رادیواکتیو برای تشخیص علت مشکل تیروئید هم استفاده کنند. برخی از پزشکان دستور به سونوگرافی تیروئید می‌دهند تا سلامت ساختار آن را بررسی کنند.

آزمایش TSH در بارداری چگونه انجام می‌شود؟

این آزمایش یکی از مهم‌ترین تست‌های دوران بارداری است. تنظیم نبودن مقدار هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند بر جنین عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد و باعث عقب‌ماندگی ذهنی او شود.

مقدار نرمال TSH در دوران بارداری

مقدار نرمال TSH در دوران بارداری به سن بارداری بستگی دارد. با توجه به سن بارداری، این هورمون باید در محدوده‌های زیر قرار داشته باشد.

خطرات تنظیم نبودن مقدار TSH در دوران باردای برای جنین

هورمون‌های تیروئیدی نقش مهمی در رشد طبیعی و سلامت جنین به خصوص در سه ماهه اول بارداری دارند. زیاد یا کم بودن این هورمون‌ها می‌توانند باعث سقط جنین یا تولد نوزاد نارس شوند. این موضوع باعث می‌شود که آزمایش تیروئید یکی از تست‌های مهم پیش از بارداری و در طول این دوران باشد.

اگر مشکل تیروئید قبل از بارداری شناسایی شود، باید شخص، قبل از بارداری زیر نظر یک متخصص غدد قرار گیرد و هورمون‌های او تنظیم شود و سپس اقدام به بارداری کند.

اگر مشکلات تیروئید در طول بارداری شناسایی شوند هم باید برای درمان و کاهش عوارض آن بر جنین حتما به یک متخصص غدد مراجعه شود.

کم کاری تیروئید در دوران بارداری و درمان آن

کم کاری تیروئید در دوران بارداری می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:

• سقط جنین
• زایمان زودرس
• افزایش فشار خون مادر و ابتلا به پره‌اکلمپسی (مسمومیت بارداری که ممکن است، پزشک برای نجات جان مادر مجبور به ختم حاملگی شود)
• بروز مشکل در روند رشد طبیعی جنین
• کاهش شدید مقدار آهن خون مادر که می‌تواند برای مادر و جنین خطرات زیادی داشته باشد
• اختلال در روند تکمیل سیستم عصبی جنین و ایجاد معلولیت ذهنی

برای درمان این مشکل باید خیلی سریع اقدام کرد. در این دوره نیاز به هورمون‌های تیروئید بیشتر از حالت عادی است و پزشکان ممکن است برای جبران، تزریق وریدی هورمون یا قرص‌های با دوز بالاتر را تجویز کنند.

پرکاری تیروئید در دوران بارداری و درمان آن

پرکاری تیروئید هم می‌تواند تاثیرات جبران‌ناپذیری بر روی جنین و حتی مادر داشته باشد؛ از جمله این عوارض باید به موارد زیر اشاره کرد:

• مرگ جنین در داخل رحم
• سقط جنین
• زایمان زودرس
• ایجاد مشکلات قلبی برای مادر
• مرگ مادر در موقع زایمان
• ایجاد مشکلات تیروئید مادرزادی برای نوزاد
• پره‌اکلمپسی
• تولد نوزاد نارس یا نوزاد با وزن کم

درمان پرکاری تیروئید در دوران بارداری کمی پیچیده است؛ چون بسیاری از روش‌های درمان پرکاری تیروئید می‌تواند برای جنین خطرناک باشد. این موضوع باعث می‌شود که پزشکان برای هر مادر باردار با توجه به سن بارداری و وضعیت سلامتی روش درمانی خاصی را توصیه کنند.

آیا آزمایش TSH در کودکان هم انجام می‌شود؟

هورمون‌های تیروئید در رشد و نمو سیستم عصبی و مغز کودکان، نقش مهمی دارند؛ به همین دلیل تنظیم بودن آن‌ها در دوران کودکی بسیار مهم است. اگر در مراحل رشد کودک، تکلم و یادگیری او مشکلی دیده شد، بهتر است، میزان هورمون‌‎های تیروئیدی او بررسی شود.

مقدار نرمال tsh در کودکان

مقدار طبیعی هورمون TSH در کودکان تا سن 18 سالگی باید بین 0.55 تا 5.31 میلی واحد در لیتر باشد.

مقدار طبیعی هورمون محرک تیروئید در نوزادان

به دلیل آسیب‌های جبران‌ناپذیری که مشکلات تیروئیدی بر روی نوزادان دارد، بررسی هورمون‌های تیروئید در نوزادان تازه متولد شده به صورت یک آزمایش روتین انجام می‌شود. در جدول زیر می‌توانید مقدار طبیعی این هورمون را در نوزادان ببینید.

مشکلات تیروئید چگونه درمان می‌شوند؟

پزشکان پس از شناسایی مشکلات تیروئیدی، باید مراحل درمان را طراحی کنند. مراحل درمان هم با توجه به وضعیت سلامتی شما طراحی می‌شوند.

درمان کم‌کاری تیروئید

برای درمان کم‌کاری تیروئید پزشک با توجه به مقدار کمبود هورمون‌های این غده، دوزهای مختلفی از قرص لووتیروکسین را تجویز می‌کند. برای تعیین دوز دقیق و مناسب دارو، ممکن است دو تا 4 هفته بعد از شروع مصرف دارو، دوباره آزمایش TSH تکرار تا مناسب بودن دارو تایید شود.

برای گرفتن بهترین نتیجه از این درمان باید لووتیروکسین را هر روز در یک زمان مشخص، مصرف کنید. درصورتی که یک دوز از دارو را فراموش کردید به محض یادآوری آن را مصرف کنید.

درمان پرکاری تیروئید

درمان پرکاری تیروئید برعکس کم‌کاری آن، کمی سخت و پیچیده است. ابتدا باید دلیل پرکاری تیروئید مشخص شود تا پزشک بتواند مراحل درمان شما را طراحی کند. درمان با ید رادیواکتیو، جراحی تیروئید برای برداشتن بخش یا همه غده از جمله درمان‌های معمول این بیماری هستند.

سخن پایانی

همان‌طور که در طول مقاله هم گفتیم، مقدار TSH در آزمایش خون باید با توجه به سن و وضعیت سلامتی شخص تفسیر شود؛ پس حتما برای تعیین وضعیت سلامتی غده تیروئید، به یک متخصص غدد مراجعه کنید.

اگر در مورد آزمایش هورمون محرک تیروئید، کم‌کاری و پرکاری تیروئید سوالی دارید، می‌توانید آن را از ایده آل مگ بپرسید.

سوالات متداول