PT در آزمایش خون چیست؟ بررسی لخته شدن خون

PT یکی از علائم اختصاری آزمایش خون به شمار می‌رود که بسیاری از افراد به دنبال تفسیر نتایج آن هستند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت: PT در آزمایش خون یا همان زمان پروترومبین، یکی از فاکتورهای آزمایش خون است که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه‌گیری می‌کند.

برای بررسی مشکلات خونریزی، می‌توان از آزمایش زمان پروترومبین استفاده کرد. PT همچنین برای بررسی اینکه دارو برای جلوگیری از لخته شدن خون موثر است یا خیر نیز استفاده می‌شود.

اگر شما نیز به تازگی آزمایش خون داده‌اید و اکنون به دنبال مطالبی برای آموزش نحوه خواندن برگه آزمایش خون آن در منزل هستید، می‌توانید در ادامه این مطلب، با ایده آل مگ همراه باشید. ما امروز به بررسی یکی از فاکتورهای برگه آزمایش خون، یعنی PT پرداخته‌ایم:

فاکتور PT در برگه آزمایش خون 

PT در آزمایش خون را ممکن است آزمایش INR نیز بنامند. INR (نسبت نرمال شده بین‌المللی) راهی برای استاندارد کردن نتایج آزمایش زمان پروترومبین، بدون توجه به روش آزمایش است. در بعضی از آزمایشگاه‌ها، فقط INR گزارش می‌شود و PT گزارش نمی‌شود.

در صورت مصرف نوع دیگری از داروی رقیق کننده خون به نام هپارین، ممکن است از سایر آزمایش‌های لخته شدن خون مانند زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT) و زمان لخته شدن فعال (aPTT) استفاده شود. این آزمایشات سایر فاکتورهای لخته شدن را اندازه‌گیری می‌کنند؛ یا ممکن است از آن‌ها برای بررسی اینکه آیا دوز مناسب هپارین دریافت می‌کنید، استفاده شود.

زمان ترومبوپلاستین جزئی و زمان پروترومبین، اغلب همزمان انجام می‌شود تا مشکلات خونریزی یا احتمال خونریزی بیش از حد در جراحی بررسی شود.

لخته شدن خون

انعقاد موثر خون یک فرایند اصلی فیزیولوژیکی برای حفظ هموستاز و جلوگیری از، از دست دادن خون کنترل نشده به دنبال زخم است. نقص در انعقاد، در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند باعث خونریزی منجر به نارسایی عضو و افزایش خطر ۵ برابری مرگ و میر بیماران در بیمارستان شود.

از طرف دیگر، لخته شدن بیش از حد، می‌تواند منجر به تهدید زندگی با بیماری‌های ترومبوتیک مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT)، آمبولی ریوی (PE)، سکته قلبی (MI) یا سکته مغزی شود.

زمان پروترومبین (PT) و نسبت نرمال بین‌المللی مرتبط (INR)

ارزیابی آزمایشگاهی زمان پروترومبین (PT) و نسبت نرمال بین‌المللی مرتبط (INR) به طور معمول برای تعیین وضعیت انعقاد بیمار و اطلاع رسانی درمانی استفاده می‌شود. به طور سنتی، PT در پلاسمای ضعیف پلاکت (PPP) با فعال شدن انعقاد از طریق مسیر خارجی با استفاده از فاکتور بافت (TF) اندازه‌گیری می‌شود.

از مقدار PT اندازه‌گیری شده، INR بیشتر به عنوان یک عدد استاندارد استخراج می‌شود که تغییرات داخلی دستگاه در اندازه‌گیری PT و تفاوت در حساسیت TF را حساب می‌کند. با این حال، با توجه به نیاز به حمل و سانتریفیوژ نمونه، زمان چرخش CCT اغلب بیش از حد است (حدود یک ساعت).

این زمان برای اطمینان از تصمیمات درمانی، خصوصا در زمینه تغییر سریع شرایط انعقادی در بیماران، قابل اطمینان است. برای رفع نیاز به آزمایش سریع انعقادی در بالین بیمار، اخیرا روش‌های جدیدی برای اندازه گیری PT و INR در خون کامل ایجاد و تجاری شده است.

فاکتورهای لخته شدن خون

۵ فاکتور لخته شدن خون برای انعقادخون لازم است. پروترومبین یا فاکتور II یکی از عوامل لخته شدن توسط کبد است. ویتامین K برای ساخت پروترومبین و سایر عوامل لخته شدن مورد نیاز است. زمان پروترومبین یک آزمایش مهم است؛ زیرا بررسی می‌کند که آیا پنج عامل مختلف لخته شدن خون وجود دارد (فاکتورهای I ، II ، V ، VII و X). زمان پروترومبین توسط موارد زیر بیشتر می‌شود:

• داروی رقیق کننده خون، مانند وارفارین.
• سطح پایین فاکتورهای لخته شدن خون.
• تغییر در فعالیت هر یک از عوامل لخته شدن.
• عدم وجود هر یک از عوامل لخته شدن.
• مواد دیگری بنام مهارکننده‌ها بر عوامل لخته شدن تأثیر می‌گذارند.
• افزایش با استفاده از عوامل لخته شدن.

زمان پروترومبین غیرطبیعی، اغلب به دلیل بیماری یا آسیب کبدی یا درمان با داروهای رقیق کننده خون ایجاد می‌شود.

چرا آزمایش لخته شدن خون انجام می‌شود؟

زمان پروترومبین (PT) برای موارد زیر اندازه‌گیری می‌شود:

• علت خونریزی یا کبودی غیرطبیعی را بیابید.
• بررسی اثرات وارفارین (کومدین)؛ شما به طور مرتب آزمایش را انجام می‌دهید تا مطمئن شوید دوز مناسب مصرف می‌کنید.
• بررسی سطح پایین فاکتورهای لخته شدن خون؛ فقدان برخی از عوامل لخته شدن می‌تواند باعث اختلالات خونریزی مانند هموفیلی شود که در خانواده‌ها منتقل می‌شود (ارثی).
• بررسی سطح پایین ویتامین K؛ ویتامین K برای تولید پروترومبین و سایر عوامل لخته شدن مورد نیاز است.
• بررسی اینکه آیا انجام جراحی ایمن و بی خطر است یا ممکن است باعث خونریزی شود.
• بررسی میزان عملکرد کب؛ سطح پروترومبین همراه با سایر آزمایشات کبدی مانند آسپارتات آمینوترانسفراز و آلانین آمینوترانسفراز بررسی می‌شود.
• بررسی اینکه آیا بدن از عوامل لخته شدن خود به سرعت استفاده می‌کند تا خون بتواند لخته شود و خونریزی متوقف شود یا خیر.

نحوه آماده‌سازی برای آزمایش PT

بسیاری از داروها می‌توانند نتایج این آزمایش را تغییر دهند. حتماً در مورد تمام داروهای بدون نسخه و نسخه پزشک و همچنین مکمل‌ها یا داروهای گیاهی که استفاده می‌کنید، به پزشک خود بگویید.

PT در آزمایش خون چگونه انجام می‌شود؟

پرستار یا پزشک کارهای زیر را انجام می‌دهد:

• یک نوار الاستیک را به دور بازوی شما می‌پیچید تا جریان خون متوقف شود. این باعث بزرگتر شدن رگ‌های زیر نوار می‌شود. بنابراین سوزن زدن در رگ راحت‌تر می‌شود.
• محل سوزن را با الکل تمیز می‌کند.
• سوزن را وارد رگ می‌کند. بیش از یک سوزن ممکن است لازم باشد.
• یک لوله را به سوزن وصل می‌کند تا از خون پر شود.
• وقتی خون کافی جمع شد، باند را از بازوی شما جدا می‌کند.
• با برداشتن سوزن، یک گلوله پنبه‌ای یا گاز روی محل سوزن قرار می‌دهد.
• به محل فشار آورده و سپس آن را بانداژ می‌کند.

خطرات آزمایش PT

هنگام گرفتن نمونه خون از ورید احتمال بروز مشکل بسیار کم است.

• در محل گرفتن نمونه ممکن است یک کوفتگی کوچک داشته باشید. با چندین دقیقه فشار روی محل، می‌توانید احتمال کبودی را کاهش دهید.
• در موارد نادر، ممکن است ورید پس از گرفتن نمونه خون متورم شود. این مشکل را فلبیت می‌نامند. برای درمان این مسئله می‌توان چند بار در روز از کمپرس گرم استفاده کرد.

نتایج فاکتور PT در آزمایش خون

زمان پروترومبین (PT) یک نوع آزمایش خون است که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج این فاکتور در برگه آزمایش خون، به صورت زیر تفسیر می‌شوند:

مقادیر طبیعی PT در آزمایش خون

مقادیر طبیعی ذکر شده در اینجا که محدوده مرجع نامیده می‌شوند، فقط یک راهنما هستند. این دامنه‌ها از آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر متفاوت است و مقادیر آزمایشگاه شما ممکن است از نظر مقدار طبیعی متفاوت باشد.

گزارش آزمایشگاه شما باید شامل محدوده مورد استفاده در آزمایشگاه شما باشد. همچنین، پزشک نتایج شما را بر اساس سلامتی و سایر عوامل ارزیابی می‌کند. این بدان معناست که مقداری که در اینجا خارج از مقادیر طبیعی ذکر شده، ممکن است برای شما یا آزمایشگاهتان طبیعی باشد.

روشی برای استانداردسازی نتایج زمان پروترومبین، به نام سیستم نسبت عادی بین‌المللی (INR)، ایجاد شده است. بنابراین نتایج در آزمایشگاه‌ها با استفاده از روش‌های مختلف آزمون، به همان روش قابل درک است. با استفاده از سیستم INR ، درمان با وارفارین (کومادین) یکسان خواهد بود. در بعضی از آزمایشگاه‌ها فقط INR گزارش می‌شود و PT گزارش نمی‌شود.

زمان پروترومبین برای افرادی که دریچه قلب مصنوعی دارند نیز در زمان‌های طولانی‌تری نگهداری می‌شود، زیرا با وجود این دریچه‌ها احتمال ایجاد لخته زیاد است.

مقادیر غیر عادی

PT طولانی‌تر از حد نرمال می‌تواند به معنی کمبود یا پایین بودن سطح یک یا چند عامل لخته شدن خون (فاکتورهای I ، II ، V ، VII یا X) باشد. همچنین می‌تواند به معنی کمبود ویتامین K، بیماری کبد و یا آسیب کبدی باشد.

PT طولانی‌تر از حد نرمال، همچنین می‌تواند به معنی انعقاد داخل عروقی (DIC) باشد. این یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که بدن شما از عوامل لخته شدن خود به سرعت استفاده می‌کند؛ به طوری که خون نمی‌تواند لخته شود و خونریزی متوقف نمی‌شود.

PT طولانی‌تر از حد نرمال می‌تواند در اثر درمان با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (کومادین) یا در موارد نادر هپارین ایجاد شود.

چه عواملی بر روی نتایج فاکتور PT تاثیر می‌گذارند؟

دلایلی که ممکن است نتوانید این تست را انجام دهید یا با وجود آن‌ها نتایج مفید نباشند، عبارتند از:

• مصرف داروهایی که می‌توانند بر عملکرد وارفارین و ویتامین K تأثیر بگذارند. این داروها شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، سایمتیدین (Tagamet)، باربیتورات‌ها، قرص‌های ضد بارداری، هورمون درمانی (HT) و مکمل‌های ویتامین K است.
• داشتن اسهال یا استفراغ شدید که باعث از بین رفتن مایعات و کم‌آبی بدن شود. این بیماری‌ها ممکن است زمان PT را طولانی‌تر کند.
• خوردن غذاهایی که ویتامین K زیادی دارند.
• نوشیدن الکل زیاد.
• مصرف برخی از محصولات گیاهی یا داروهای طبیعی.