PLT در آزمایش خون یکی از علائم اختصاری برگه آزمایش خون است. آزمایش PLT در واقع تست شمارش تعداد پلاکت‌های خون است. این آزمایش به منظور بررسی مشکلات لخته شدن خون انجام می‌شود.
PLT در آزمایش خون می‌تواند اختلالات مختلفی مانند بیماری مغز استخوان، یک اختلال خونریزی یا یک اختلال لخته شدن بیش از حد را نشان دهد.
این آزمایش برای تعیین دامنه طبیعی شمارش پلاکت برای کسانی که داروهایی مصرف می‌کنند که می‌توانند بر شمارش تاثیر بسزایی داشته باشند، مفید است و در کنار آزمایش‌هایی مانند اندازه گیری WBC در آزمایش خون در شمارش کامل خون انجام می‌پذیرد.
شمارش پلاکت خون همچنین به عنوان معیاری برای شمارش ترومبوسیت PLT، پلاکت توزیع عرض PDW، متوسط حجم پلاکت و MPV شناخته می‌شود.
در این مقاله از ایده آل مگ اطلاعات کاملی درباره نحوه انجام این آزمایش و تفسیر نتایج آن را برای شما آماده کرده‌ایم. با کمک این اطلاعات، شما می‌توانید از وضعیت سلامتی خود آگاه شوید.
پلاکت خون چیست؟
سلول‌های ریزی که برای انعقاد خون طبیعی مورد نیاز است، به عنوان پلاکت خون شناخته می‌شوند و با علامت اختصاری PLT نمایش داده می شود. پلاکت‌ها با نام ترومبوسیت نیز شناخته می‌شوند و در مغز استخوان از سلول‌های بزرگی به نام مگاکاریوسیت منشا می‌گیرند که کمبود آن در خون باعث ایجاد مشکلاتی مانند لخته نشدن خون می شود.
این پلاکت‌ها وقتی بدن در فواصل مکرر آنها را تولید می‌کند، در جریان خون آزاد می‌شوند. پلاکت‌ها می‌توانند حدود ۸ الی ۱۰ روز در جریان خون زنده بمانند و پس از آن، مغز استخوان آنها را با سلول‌های تازه جایگزین می‌کند تا تعداد پلاکت طبیعی را حفظ کند.
عملکرد پلاکت‌ها
هنگامی که یک بافت یا رگ خونی پاره می‌شود و شروع به خونریزی می‌کند، پلاکت‌ها با استفاده از مواد انعقاد خون که باعث ایجاد لخته در اطراف دهانه زخم می‌شود، خونریزی را متوقف می‌کنند.
هنگامی که تعداد پلاکت‌ها در یک میکرولیتر به کمتر از ۲۰ هزار برسد، لخته ایجاد نمی‌شود. این موضوع باعث خونریزی بیش از حد می‌شود. این موضوع در مواردی می‌تواند خطر مرگ به دنبال داشته باشد.
چرا PLT در آزمایش خون مورد بررسی قرار می‌گیرد؟
اگر فردی در بدن کبودی نامشخصی داشته باشد، در جایی از بدن خونریزی متوقف نشود، یا زخم جزئی داشته باشد که خوب نمی‌شود، پزشک ممکن است برای اندازه گیری پلاکت ، درخواست آزمایش خون بدهد.
در مشکلات و بیماری‌های زیر ممکن است تعداد پلاک‌ها کاهش یابد و از این رو پزشک دستور به انجام آزمایش PLT دهد:
- بیمارانی که تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی هستند
- برای تشخیص سرطان مغز استخوان یا سرطان خون. در مواردی که سلول‌های سرطانی، سلول‌های مغز استخوان را کاهش می‌دهند،تعداد پلاکت‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
- بیماری‌های مربوط به کلیه نیز می‌توانند باعث کاهش تعداد پلاکت شوند.
- در بیماران مبتلا به زخم خونریزی مزمن در معده تعداد پلاکت کاهش یافته و آزمایش برای شروع درمان انجام می‌شود.
آزمایش شمارش پلاکت چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش پلاکت ترومبوسیت به روشی مشابه دیگر آزمایشات خونی انجام می‌شود. برای اینکه بدانید بیمار محدوده طبیعی PLT دارد یا خیر، یک نمونه خون از ورید بازوی فوقانی خارج می‌شود.
سپس آزمایشگاه تست شیمیایی و میکروسکوپی از نمونه خون انجام می‌دهد. پزشک پس از تجزیه و تحلیل گزارش قادر به تعیین علل کم پلاکت است. وی همچنین نحوه افزایش تعداد پلاکت از طریق دارو و رژیم غذایی را پیشنهاد خواهد کرد.
شرایط انجام آزمایش PLT:
- این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد.
- می‌توان آن را در یک مکان مناسب (مشاوره، کلینیک، بیمارستان) انجام داد.
- برای انجام این آزمایش لازم است یک رگ مناسب انتخاب و نمونه‌گیری انجام شود.
مراحل انجام آزمایش:
- فرد آزمایش گیرنده یک نوار لاستیکی را بر روی بازوی شما قرار می‌دهد تا در رگ‌های شما خون بیشتری جمع و بیشتر دیده شوند تا در دسترس باشند.
- ناحیه خون‌گیری را با ضد عفونی کننده تمیز کرده و با لمس دست، رگ مناسب را پیدا می‌کند. او با سوزن به آن دسترسی پیدا می‌کند. سپس نوار لاستیکی رها می‌شود.
- پس از خون‌گیری، سوزن برداشته می‌شود و ناحیه با یک پنبه یا موارد مشابه تحت فشار قرار می‌دهند تا لخته خون شکل بگیرد. به شما آموزش داده می‌شود که بازوی خود را خم کرده و محل مورد نظر را با نوار چسب برای چند ساعت نگه دارید.
عوارض آزمایش خون PLT
انجام این آزمایش مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند اما دیدن یک یا جند علامت زیر می‌تواند طبیعی باشد:
- ناحیه سوزن خورده تا حدودی ممکن است درد داشته باشد.
- مشکل احتمالی در یافتن رگ مناسب می‌تواند منجر به ایجاد چندین سوراخ شود.
- یک کبودی در ناحیه خون‌گیری ظاهر می‌شود، معمولا به این دلیل که پس از فشار، ورید به خوبی بسته نشده است.
در ناحیه نمونه‌گیری خون ممکن است التهاب وریدی ایجاد شود. التهاب ورید، یا به علت كاملا فیزیکی یا به دلیل آلوده بودن آن ناحیه ایجاد می‌شود.
این ناحیه باید برای چند روز آرام بماند و ممکن است از پماد بخصوصی در این ناحیه استفاده شود. در صورت ادامه یافتن این مشکل یا بروز تب، باید با پزشک خود مشورت کنید.
تفسیر آزمایش پلاکت خون
پلاکت‌ها سلول‌های خونی هستند که در مغز استخوان از مگاکاریوسیت‌ها (بزرگترین سلول‌های مغز استخوان) ساخته می‌شوند. به صورت تخمینی هر مگاکاریوسیت بین هزار تا ۵ هزار پلاکت تولید می‌کند.
مقادیر طبیعی پلاکت در افراد مختلف به این صورت تعریف می‌شود:
| جنسیت | مقدار طبیعی پلاکت‌ها در هر میکرولیتر |
|---|---|
| زنان | ۱۵۰ تا ۴۰۰ هزار |
| مردان | ۱۵۰ تا ۴۰۰ هزار |
| کودکان | ۱۵۰ تا ۴۰۰ هزار |
همان‌طور که مشاهده می‌کنید، تعداد نرمال پلاکت‌های خون برای زنان، مردان و کودکان برابر است. بنابراین، برای انجام این آزمایش، جنسیت و سن و سال مطرح نیست.
نتایج غیر طبیعی PLT در آزمایش خون نشان دهنده چیست؟
تعدادی از عوامل مرتبط وجود دارد که می‌توانند دامنه‌های توصیف شده در بالا را تغییر دهند؛ استخراج ناکافی نمونه خونی، تولید و تجمع پلاکت یا انتقال ناکافی سرنگ به لوله حاوی ماده نگهدارنده باعث تجمع پلاکت و مقادیر پلاکت کمتر از حد طبیعی می‌شود که با واقعیت مطابقت ندارند.
کاهش تعداد پلاکت‌ها (زیر حد نرمال) ترومبوسیتوپنی و افزایش تعداد پلاکت‌ها (بالاتر از حد طبیعی) را ترومبوسیتوز می‌نامند.
پایین بودن PLT در آزمایش خون
پلاکت‌های کمتر از حد نرمال (ترومبوسیتوپنی) می‌توانند به دلیل یکی از موارد زیر اتفاق افتد:
- مصرف یا تخریب پلاکت‌های در گردش خون
- کاهش تولید در مغز استخوان: کم خونی، مصرف برخی داروها مانند هپارین یا داروهای شیمی‌درمانی می‌تواند باعث کاهش تولید پلاکت‌ها در مغز استخوان شود.
- عفونت‌ها: هپاتیت C، مونونوکلئوز، HIV و غیره
- تولید پلاکت کم: کم خونی آپلاستیک، اختلالات مادرزادی، داروهای خاص و …
- افزایش مصرف پلاکت: پورپورای ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP)، پورپورای ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک (PTT)، انعقاد داخل عروقی منتشر و غیره
- ذخیره در طحال: هایپر اسپلنیسم
ترومبوسیتوپنی همچنین می‌تواند به دلیل ابتلا به یک بیماری نیز ایجاد شود؛
- انعقاد داخل عروقی
- کم خونی همولیتیک میکروآنژیوپاتیک
- هایپر اسپلنیسم (عملکرد بیش از حد طحال)
- کاهش تولید پلاکت در مورد کم خونی آپلاستیک
- حمله به مغز استخوان توسط بیماری‌های بدخیم مانند لوسمی، نوروبلاستوما، لنفوم ( بیماری هایی مانند لوسمی توسط اندازه گیری ana در آزمایش خون می‌تواند تعیین شود. برای آشنایی بیشتر مقاله ی مربوط آزمایش ana چیست را مطالعه کنید.)
- شیمی‌درمانی سرطان
- پورپورای ترومبوسیتوپنی ایدیوپاتیک
- سرطان خون
- پروتز دریچه کرونر
- تزریق خون
- شوک آنافیلاکتیک
- زیاده‌روی در مصرف الکل
- کمبود اسیدفولیک
- بارداری
- پرتودرمانی
پایین بودن PLT در آزمایش خون به چهار نوع خفیف، متوسط، شدید و بحرانی تقسبم‌بندی می‌شود:
| شدت پایین بودن PLT | رنج نرمال | عوامل |
|---|---|---|
| سطح خفیف | ۷۵ الی ۱۴۰ هزار | به طور کلی هیچ علامت مشخصی ندارد و نگران کننده نیست. |
| سطح متوسط | ۵۰ الی ۷۵ هزار | عفونت‌های ویروسی همراه با تب، از جمله ویروس‌های دوران کودک و مونونوکلئوز |
| سطح شدید | ۲۵ الی ۵۰ هزار | لوپوس، ایدز، هپاتیت C یا هلیکوباکتر پیلوری و برخی اختلال‌های ژنتیکی نادر |
| سطح بحارانی | کمتر از ۲۵ هزار | فرایندهای حاد (ویروس تهاجمی، داروها، ITP حاد و …) |
نکته: برخی از عفونت‌ها باعث خونریزی می‌شوند، که در آنها، پلاکت‌ها کاهش زیادی پیدا می‌کنند.
برای افزایش تعداد پلاکت چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث کاهش قابل توجه تولید پلاکت شود، بنابراین اگر مصرف الکل دلیل کاهش پلاکت باشد، عدم مصرف آن می‌تواند سطح کافی را در عرض ۱ یا ۲ هفته بازیابی کند.
در صورتی که کاهش پلاکت به دلیل کمبود اسید فولیک اتفاق افتد، مصرف مواد غذایی حاوی آن مثل سبزیجات برگ سبز و حبوبات می‌تواند در بهبود وضعیت موثر باشد
بالا بودن PLT در آزمایش خون
افزایش پلاکت در خون را ترومبوسیتوز می‌نامند و لخته شدن خون بیش از حد می‌تواند باعث ترومبوس، حملات قلبی یا سکته مغزی شود.
عفونت‌ها (ویروسی، باکتریایی یا مایکوپلاسما) معمولا شایع‌ترین علت ترومبوسیتوز هستند، اما بسیاری از بیماری‌های دیگر هم می‌توانند باعث بالا بودن PLT در آزمایش خون شوند:
- نارسایی کمبود آهن
- بیماری کاوازاکی
- سندرم نفروتیک
- سندرم پس از طحال (بعد از برداشتن طحال)
- ضربه
- تومور
- ترومبوسیتوز اولیه
در آزمایش خون، ترومبوسیتوز نشان‌دهنده تعداد پلاکت بالاتر از حد طبیعی است. ترومبوسیتوز یا پلاکت خون بالا را می‌توان به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی کرد:
- اولیه یا ضروری: افزایش تولید پلاکت در مغز استخوان که می‌تواند ارثی (نادر) یا اکتسابی باشد.
- ثانویه یا واکنشی: ترومبوسیتوز ثانویه که می‌تواند به دلیل یک اختلال ایجاد شود (برداشتن طحال، کم خونی فقر آهن، سرطان، داروها و …). با توجه به اختلال اساسی می‌توان مشکل را برطرف کرد.
تعداد زیاد پلاکت می‌تواند با مشکلات وازوموتور (سردرد، مشکلات بینایی، سبکی سر، درد قفسه سینه) و عوارض قلبی عروقی همراه باشد، زیرا پلاکت‌ها در خون لخته می‌شوند و باعث حملات قلبی یا مغزی می‌شوند.
از نظر سطح بالا بودن PLT در آزمایش خون می‌توان آن را به ۴ دسته خفیف، متوسط، شدید و بحرانی بخش‌بندی کرد:
| شدت بالا بودن PLT | رنج نرمال | عوامل |
|---|---|---|
| سطح خفیف | ۴۰۰ الی ۵۰۰ هزار | کم خونی فقر آهن (معمولا نگران کننده نیست) |
| سطح متوسط | ۵۰۰ الی ۷۰۰ هزار | ممکن است به دلیل عفونت‌های تنفسی، گوارشی یا ادراری ایجاد شود. |
| سطح شدید | ۷۰۰ الی ۹۰۰ هزار | یماری‌های التهابی (کولیت اولسراتیو، آرتروز، بیماری سلیاک و …)، عفونی یا اثر داروها |
| سطح بحارانی | بیش از ۹۰۰ هزار | برداشتن طحال، کم خونی فقر آهن، سرطان، داروها و … |
به طور کلی، یک یا چند مورد از عوامل زیر، می‌توانند باعث بالا رفتن PLT در آزمایش خون شوند:
- ورزش
- جراحی طحال (برداشتن طحال)
- خونریزی
- سوختگی
- مصرف سیگار و قلیان
- ضربه
- داروها: اسید رتینوئیک، ضد سرطان‌ها، داروهای ضد انعقاد خون، کاتکول آمین‌ها، اپی نفرین، گلوکوکورتیکوئیدها، ترومبوپویتین
بیماری‌های زیر هم می‌توانند روی بالا رفتن تعداد پلاکت‌ها اثرگذار باشند:
- ترومبوسیتوز ضروری
- ترومبوسیتوز خانوادگی
- نارسایی کمبود آهن
- پلی‌سیتمی ورا
- کولیت زخمی
- بیماری سلیاک
- نارسایی کلیه
- سندرم نفروتیک
- روماتیسم مفصلی
- سندرم کاوازاکی
- سرطان خون میلوئیدی مزمن
- سرطان خون مزمن میلومونوسیتیک
- میلوفیبروز اولیه
- پانکراتیت
- بیماری سل
- سرفه سیاه
- سندرم POEMS
برای پایین آوردن PLT در آزمایش خون چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
برای کاهش سطح پلاکت خون می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف دخانیات را کاهش دهید.
- با افزایش مصرف سبزیجات و ماهی‌های غنی از امگا ۳ رژیم غذایی، بدون گلوتن را دنبال کنید.
برای جلوگیری از تشکیل لخته‌ها می‌توانید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- برخی از محصولات پارافارمسی مانند جینکو یا جینسینگ ممکن است به کاهش جمع شدن پلاکت‌ها کمک کند.
- تجویز دوزهای کوچک آسپرین روزانه (۸۰ میلی‌گرم در روز) در بیماران مبتلا به ترومبوسیتوز موثر است.
آیا مورد دیگری هست که باید درباره PLT در آزمایش خون بدانم؟
در برخی افراد پلاکت‌ها تمایل به جمع شدن در طحال را دارند، در نتیجه تعداد پلاکت کم است. با این حال، این افراد به طور معمول هیچ علائم و نشانه‌ای را در ارتباط با این بیماری تجربه نمی‌کنند.
تعداد پلاکت‌های کمی کاهش یافته ممکن است در زنان قبل از قاعدگی دیده شود. بین ۷٪ تا ۱۲٪ از زنان باردار ممکن است تعداد پلاکت پایین‌تری داشته باشند.
اختلالات ارثی ناشی از نقایص ژنتیکی در پلاکت‌ها شامل ترومبوستنی گلانزمن، بیماری برنارد-سولیر، سندرم Chediak-Higashi، سندرم Wiskott-Aldrich، سندرم May-Hegglin و سندرم داون است.
سخن پایانی
غیرطبیعی بودن میزان پلاکت‌ها در خون را جدی بگیرید و حتما به دنبال یافتن دلیل و درمان آن باشید. در صورتی این مشکل حل نشود می‌تواند باعث ایجاد خونریزی‌های غیرقابل کنترل، سکته قلبی یا مغزی شود.
در این مقاله به بررسی تفسیر نتایج آزمایش PLT پرداختیم. در صورتی که همچنان در این رابطه سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول
میانگین حجم پلاکت (MPV) و عرض توزیع پلاکت (PDW) محاسباتی است که توسط تجزیه و تحلیل خودکار خون انجام می‌شود. این محاسبات می‌تواند به پزشک مراقبت‌های بهداشتی شما اطلاعات بیشتری در مورد پلاکت‌ها و علت زیاد یا کم بودن پلاکت‌ها بدهد.
IPF درصد پلاکت‌های نارس است که در خون گردش می‌کنند (که به آنها پلاکت‌های مشبک نیز گفته می‌شود). این یکی از مقادیر گزارش شده است که با استفاده از وسیله‌ای خودکار ارزیابی می‌شود.
CRP (آزمایش ترجیحی) یا ESR برای تشخیص التهاب، آزمایشات برای آنتی‌بادی‌هایی که پلاکت‌ها را هدف قرار می‌دهند (به عنوان مثال، آنتی‌بادی HIT)، آزمایش بیماری‌های عفونی، از جمله باکتری‌ها و ویروس‌ها، آزمایشاتی برای اختلالات خونریزی، مانند PT PTT، فیبرینوژن و …
