hgb در آزمایش خون چیست [+ راهنمای تفسیر]
آزمایش HGB یا هموگلوبین خون چیست؟ HGB یا همان هموگلوبین که یکی از علائم اختصاری در برگه آزمایش خون محسوب می‌شود. در واقع، HGB تعداد گلبول‌های قرمز موجود در خون را نشان می‌دهد.
این ماده از اسید‌های آمینه تشکیل شده است و در بدن انسان به راحتی با اکسیژن ترکیب می‌شود. برای یافتن سطح هموگلوبین که میزان گلبول قرمز موجود در خون را نشان می‌دهد، پزشک برای بیمار آزمایش هموگلوبین خون را تجویز می‌کند.
در این میان ممکن است سوالات مختلفی برای شما درباره این آزمایش پیش بیاید. مثل اینکه کم بودن هموگلوبین نشانه چه چیزی است؟ دلایل کمبود هموگلوبین چیست؟ دلیل بالا بودن این ماده در خون چیست؟
مجله اینترنتی ایده آل مگ در این مقاله شما را با آزمایش HGB یا هموگلوبین خون آشنا می‌کند. با ما همراه باشید.
HGB در آزمایش خون چیست؟
HGB در آزمایش خون نشان دهنده میزان هموگلوبین موجود در خون شما است. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون شما وجود دارد و اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌های بدن منتقل می‌کند و دی‌اکسید‌کربن را از اندام‌ها و بافت‌ها، به ریه‌ها انتقال می‌دهد.
این پروتیئین را با نام‌های دیگری مانند HG و HGB نیز می‌شناسند.
آزمایش HGB یا هموگلوبین خون
این آزمایش سطح هموگلوبین را در خون اندازه‌گیری می‌کند. همانطور که در بالاتر و قبلا در مقاله ی مربوط به MCH در آزمایش خون گفته شد، هموگلوبین یک پروتئین در گلبول‌های قرمز شما است که اکسیژن را از ریه‌ها به سایر نقاط بدن منتقل می‌کند. اگر سطح هموگلوبین شما غیر طبیعی باشد، ممکن است شما دچار اختلال در وضعیت خونی شده باشید.
اگر آزمایش هموگلوبین نشان دهد که سطح هموگلوبین شما پایین‌تر از حد معمول است، به این معنی است که تعداد گلبول‌های قرمز خون کمی (کم‌خونی) دارید. کم‌خونی می‌تواند دلایل مختلفی از جمله کمبود ویتامین، خونریزی و بیماری‌های مزمن داشته باشد.
آزمایش هموگلوبین ای وان سی (HbA1C) چیست؟
آزمایش هموگلوبین ای وان سی هم یکی از آزمایش‌های خون رایج است که افراد مبتلا به بیماری دیابت انجام می‌دهند. این آزمایش نشان می‌دهد که فرد مبتلا به بیماری دیابت، چه قدر در مهار دیابت موفق بوده است.
این آزمایش میزان گلوگز(قند) همراه با هموگلوبین موجود در خون را نشان می‌دهد. همچنین در آزمایش HbA1C میانگین قند خون بیمار در 2 تا 3 ماه گذشته مشخص خواهد شد.
آزمایش هموگلوبین در چه مواردی تجویز می‌شود ؟
ممکن است به چند دلیل نیاز به آزمایش HGB یا هموگلوبین داشته باشید:
برای بررسی سلامت کلی شما: پزشک ممکن است هموگلوبین شما را به عنوان بخشی از شمارش خون کامل در طول معاینه معمول پزشکی آزمایش کند تا بر سلامت عمومی شما نظارت داشته باشد و غربالگری انواع اختلالات مانند کم خونی را انجام دهد.
برای تشخیص وضعیت پزشکی: اگر دچار ضعف، خستگی، تنگی نفس یا سرگیجه هستید، پزشک ممکن است ازمایش HGB یا هموگلوبین را پیشنهاد کند. این علائم و نشانه‌ها ممکن است به کم‌خونی یا پلی‌سیتمی ورا، اشاره داشته باشد. آزمایش هموگلوبین ممکن است به تشخیص این بیماری و یا سایر شرایط پزشکی کمک کند.
برای نظارت بر وضعیت پزشکی: اگر در شما کم‌خونی یا پلی‌سیتمی‌ورا تشخیص داده شده است، پزشک ممکن است از یک آزمایش هموگلوبین برای نظارت بر وضعیت شما و راهنمایی درمان استفاده کند.
تست هموگلوبین اغلب برای بررسی کم‌خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد، یعنی وضعیتی که بدن شما دارای گلبول‌های قرمز کمتری نسبت به حالت طبیعی است. اگر شما کم‌خونی دارید، سلول‌های شما تمام اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کنند. آزمایشات هموگلوبین اغلب با آزمایشات زیر انجام می‌شود :
- هماتوکریت (MCV) که درصد گلبول‌های قرمز خون (HGB خون) را اندازه‌گیری می‌کند.
- شمارش کامل خون (آزمایش خون CBC) که تعداد و نوع سلول‌های خون شما را اندازه‌گیری می‌کند.
چه افرادی نیاز به آزمایش هموگلوبین دارند؟
همانطور که در پرتال سلامتی NCH هم توضیح داده شده، در موارد زیر به این آزمایش نیاز دارید:
- نشانه‌های کم‌خونی که شامل ضعف، سرگیجه، رنگ پریده‌گی و دست‌ها و پاهای سرد هستند.
- سابقه خانوادگی تالاسمی، کم‌خونی سلول داسی شکل یا سایر اختلالات خونی ارثی
- کمبود آهن و مواد معدنی
- تنگی نفس
- ضربان نامنظم قلب
- عفونت طولانی مدت
- خونریزی بیش از حد بر اثر یک جراحت یا جراحی
مراحل انجام آزمایش HGB
آزمایش HGB از یک نمونه خون شما برای تعیین سطح هموگلوبین (Hemoglobin) استفاده می‌کند. برای نمونه‌گیری، ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی، خون شما را با زدن انگشت یا وارد کردن سوزن با یک لوله متصل به شکم بازوی خود، از ورید خارج می‌کند. سپس نمونه در لوله ذخیره می‌شود تا بعدا در آزمایشگاه، تجزیه و تحلیل شود.
تست HGB ممکن است به عنوان بخشی از آزمایش کامل شمارش خون (CBC) سفارش داده شود. آزمایش CBC همچنین سایر مؤلفه‌های مهم خون شما، مانند گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را در آزمایشی مانند اندازه گیری MPV در آزمایش خون، اندازه‌گیری می‌کند. سطح غیرطبیعی هر یک از این سلول‌ها می‌تواند نشان‌دهنده شرایط اساسی یا اختلالات خونی باشد.
چگونه آماده شوید؟
اگر نمونه خون شما فقط برای هموگلوبین آزمایش شود، می‌توانید قبل از آزمایش به طور معمول غذا بخورید و بنوشید. اگر از نمونه خون شما برای آزمایش‌های دیگر استفاده شود، ممکن است شما مدت مشخصی از زمان قبل از گرفتن نمونه، ناشتا باقی بمانید.
آنچه انتظار دارید
برای انجام آزمایش هموگلوبین، یکی از اعضای تیم مراقبت‌های بهداشتی با گرفتن انگشت یا گرفتن سوزن به داخل رگ در بازوی شما، نمونه خون را می‌گیرد. برای نوزادان، نمونه ممکن است با کشیدن پاشنه پا به دست آید. نمونه خون برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. شما می توانید بلافاصله پس از نمونه‌گیری به فعالیت‌‌های معمول خود بازگردید.
نتایج آزمون HGB یا هموگلوبین خون
دلایل زیادی وجود دارد که میزان هموگلوبین شما در خارج از محدوده طبیعی باشد. بسته به پایین یا بالا بودن میزان هموگلوبین در خون، دلایل و عوارض آن‌ها می‌توانند با هم اختلاف داشته باشند .
محدوده نرمال آزمایش هموگلوبین
در جدول زیر می‌توانید رنج نرمال این آزمایش را در افراد مختلف مشاهده نمایید:
| افراد مختلف | رنج نرمال HGB (گرم در دسی لیتر) |
|---|---|
| نوزادان | 11 الی 18 |
| بچه‌های جوان | 11.5 الی 16.5 |
| مردان بالغ | 13 الی 16.5 |
| زنان بالغ | 12 الی 16 |
| زنان بالغ باردار | 11 الی 16 |
برای آقایان مقادیر زیر 13 گرم در هر دسی لیتر خون، همگلوبین پایین محسوب می‌شود.
علائم کمبود هموگلوبین کدامند؟
کمبود HGB به عنوان کم‌خونی نیز شناخته می‌شود، به این معنی که گلبول‌های قرمز کافی در بدن ندارید. با کم‌خونی، آزمایش HGB خون نیز نشان می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز خون کمی دارید و ممکن است از نظر هماتوکریت، حجم گلبول‌های قرمز نسبت به سایر اجزای موجود در خون شما کم باشد.
کم‌خونی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، بنابراین علائم آن نیز بسیار متفاوت هستند. علائم کم‌خونی شایع می‌توانند شامل موارد زیر باشد:
- فرسودگی
- رنگ پریدگی پوست
- تنگی نفس
- ضربان قلب غیر طبیعی یا سریع
- درد در سینه
- تورم دست یا پاها
- سردرد
- مشکل در فعالیت بدنی
در حالی که فرسودگی یا خستگی دلیل کمبود هموگلوبین نیست، اما می‌تواند یک علامت باشد. هموگلوبین كمتر از حد معمول، می‌تواند منجر به كاهش رسیدن اكسیژن به اندام‌های حیاتی و عضلات و در نتیجه، خستگی یا كمبود انرژی شود.
دلایل کمبود هموگلوبین کدامند؟
کاهش میزان Hemoglobin موجود در خون می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. از مهم‌ترین عواملی که منجر به این اتفاق خواهند شد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمبود آهن در رژیم غذایی شما، که تولید مغز استخوان را سخت می‌کند.
- عدم وجود فولات یا ویتامین B-12، که در این حالت ممکن است بدن شما تعداد سلول‌های قرمز خون کمتری از میزان مورد نیاز تولید کند.
- از دست دادن شدید خون بعد از عمل یا آسیب عمده
- خونریزی داخلی از زخم معده، سرطان معده یا روده بزرگ یا صدمات داخلی
- کم‌خونی سلول داسی، یک بیماری ژنتیکی است که باعث می‌شود گلبول‌های قرمز به طور غیر طبیعی داسی شکل و قادر به حمل کمتر HGB شود.
- کم کاری تیروئید، به این معنی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند.
- طحال بزرگ شده در اثر عفونت، بیماری کبد یا سرطان
- شرایط مغز استخوان، مانند سرطان خون، که مغز استخوان شما از تولید گلبول‌های قرمز به اندازه کافی جلوگیری می‌کند.
- بیماری مزمن کلیه، که در آن کلیه‌های شما به درستی عمل نمی‌کنند (در نتیجه نقص اریتروپویتین، هورمونی که باعث تحریک تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان شما می‌شود)
علل دیگر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- اهدا خون مکرر
- در دوران پریود و خونریزی شدید
- سوء‌مصرف الکل
- مشکلات بهداشتی مزمن مانند بیماری‌های خود ایمنی یا سرطان
علائم هموگلوبین زیاد کدامند؟
هموگلوبین زیاد به عنوان پلی‌سیتمی شناخته می‌شود. این بدان معنی است که شما تعداد گلبول‌های قرمز زیادی دارید. پلی‌سیتمی ورا یک سرطان خون است که در آن، مغز استخوان شما گلبول‌های قرمز خون را تولید می‌کند. با وجود پلی‌سیتمی، آزمایش خون همچنین نشان می‌دهد که شما تعداد گلبول‌های قرمز خون بالا و خونریزی بالایی دارید.
علائم شایع سطح بالای HGB شامل موارد زیر است:
- خارش
- سردرد
- سرگیجه
- بدن به راحتی کبود شده یا خونریزی ایجاد می‌شود
- بیشتر از حد معمول عرق می‌کنند
- تورم دردناک مفصل
- کاهش وزن غیر طبیعی
- رنگ زرد در چشم و پوست (زردی)
- احساس خستگی
- یک رنگ بنفش یا مایل به قرمز در پوست
دلایل بالا بودن هموگلوبین چیست؟
وجود هموگلوبین زیاد ممکن است ناشی از نیاز بدن برای ذخیره بیشتر آن در گلبول‌های قرمز به دلیل محیط شما یا انتخاب سبک زندگی و یا شرایطی باشد که بر عملکرد قلب یا ریه‌ها تأثیر می‌گذارد.
علل احتمالی سطح بالای HGB عبارتند از:
- زندگی در ارتفاعات و یا جایی که اکسیژن زیادی در هوا وجود ندارد، مانند کوه‌ها
- سیگار کشیدن و محصولات دخانی
- بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، (بیماری که ریه‌ها را باد کرده و ورود هوا به آن‌ها را مسدود می‌کند)
- بیماری‌های قلبی یا ریه که بر توانایی شما در تنفس، توانایی ریه‌های شما در انتقال اکسیژن به جریان خون و یا توانایی قلب در پمپاژ طبیعی تأثیر می‌گذارد
- مصرف اریتروپویتین غیرضروری
دلایل دیگر عبارتند از:
- کمبود آب بدن
- نارسایی قلبی
- سرطان کبد یا کلیه
آیا نکته مهمی درباره هموگلوبین باقی مانده است ؟
اگر هر یک از سطوح شما غیر طبیعی باشد، لزوما نشان دهنده یک مشکل پزشکی نیست. رژیم غذایی، سطح فعالیت، داروها، چرخه قاعدگی زنان و سایر ملاحظات می‌توانند بر نتایج آزمایش‌های پزشکی تاثیر بگذارند. علاوه بر این، اگر در یک منطقه با ارتفاع زیاد زندگی می‌کنید، ممکن است هموگلوبین شما از میزان طبیعی بالاتر باشد.
سخن پایانی
در نهایت اینکه هموگلوبین شما چرا بالاتر از حد مجاز یا پایین‌تر از آن است و وضعیت جسمی شما چگونه است، تنها پس از بررسی پزشک متخصص ممکن می‌شود. بنابراین اگر احساس می‌کنید هموگلوبین خونتان با توجه به توضیحات مقاله کم یا زیاد شده، حتما به پزشک مراجعه کنید.
اما به طور کلی با تغییر رژیم غذایی و استفاده از چند مکمل که توسط پزشک تجویز می‌شود، سطح هموگلوبین خون به حالت عادی باز می‌‌گردد و در بیشتر مواقع، این موضوع در صورت پیگیری درست، خطر جدی نخواهد داشت.
در برخی از مواقع هم ممکن است نیاز به درمان اضافی مانند انتقال آهن داشته باشید، به خصوص اگر باردار هستید و یا بیماری مزمن دارید. در نهایت بسته به علت اصلی و تغییراتی که ایجاد می کنید، ممکن است از چند هفته تا تقریبا یک سال طول بکشد تا میزان هموگلوبین شما به سطح طبیعی خود بازگردد.
سوالات متداول در رابطه با HGB
Hgb یکی از پروتئین‌های موجود در خون است که وظیفه انتقال اکسیژن را برعهده دارد. اگر سطح hgb خون شما غیر طبیعی باشد، ممکن است شما دچار اختلال در وضعیت خونی شده باشید.
در کودکان تعریف هموگلوبین بالا با توجه به سن و جنس متفاوت است. تعداد هموگلوبین هم با توجه به شرایط فرد ممکن است متفاوت باشد. برای مثال زمان روز، ارتفاع از سطح دریا و بسیاری از موارد دیگر روی این میزان هموگلوبین تاثیر می‌گذارد. علت این اتفاق می‌تواند شرایط مختلفی از کمبود خون تا عملکرد ضعیف قلب و… باشد.
ابتدا باید بدانید که تعریف بالا بودن گلبول قرمز در هر شرایط پزشکی متفاوت است. اینکه در نهایت گلبول قرمز خون شما بیش از اندازه است یا نه، تنها با بررسی پزشک متخصص مشخص می‌شود. میزان خطر بالا بودن گلبول قرمز هم با توجه به شرایط جسمی فرد متفاوت است.
کمبود که Hgb به عنوان کم‌خونی نیز شناخته می‌شود، به این معنی که گلبول‌های قرمز کافی در بدن ندارید. با کم‌خونی، آزمایش hgb خون نیز نشان می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز خون کمی دارید و ممکن است از نظر هماتوکریت، حجم گلبول‌های قرمز به سایر اجزای موجود در خون شما کم باشد. میزان خطر کمبود گلبول قرمز هم با توجه به شرایط جسمی هر فردی متفاوت است.
یکی از بیماری‌هایی که ممکن است هر فردی به آن مبتلا شود، بیماری میکروسیتوز است. در این بیماری گلبول‌های قرمز به طرز عجیبی کوچک‌تر می‌شوند. این بیماری مختلفی همچون کم‌خونی یا فقر آهن ایجاد می‌شود. اما کوچک شدن گلبول قرمز دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد و تشخیص نهایی با پزشک متخصص است.
