علائم و علت قند خون بالا چیست؟
قند خون زمانی بالا می‌رود که بدن نتواند انسولین بسازد. در این حالت تمام گلوکز دریافتی به جای آن‌که به سمت سول‌ها هدایت شوند و انرژی مورد نیاز آنها را تامین کنند، در جریان خون باقی مانده و اصطلاحا باعث بالا رفتن قند خون می‌شوند.
اگر این قند برای مدت زمان طولانی در خون باقی بماند و درمان نشود، باید انتظار مشکلات جدی سلامتی را داشته باشیم. این عارضه عروق خون‌رسانی به اندام‌های حیاتی را هدف قرار می‌دهد و به این ترتیب خطر بیماری قلبی و سکته مغزی، بیماری کلیوی، مشکلات بینایی و مشکلات عصبی را افزایش می‌دهد.
در ادامه این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ همراه ما باشید تا هم با علائم قند خون بالا آشنا شویم و هم عواملی که می‌توانند زمینه‌ساز این عارضه باشند را شناسایی کنیم.
قند خون بالا چیست؟
امروز قصد داریم علائم قند خون خفیف و شدید را با هم بررسی کنیم. از آنجا که این عارضه به مرور پیشرفت می‌کند و نواحی بیشتری از بدن را درگیر می‌کند، شناسایی به موقع آن از روی علائم و نشانه‌ها و شروع فرایند درمان می‌تواند بیماری را در همان مرحله نگه دارد و حتی بهبود ببخشد.
معمولا در کودکان یا نوجوانانی که به تازگی (چند سال اخیر) علائم قند خون بالا را تجربه می‌کنند، شاهد این مشکلات نیستیم و وقوع آنها در بزرگسالی رایج‌تر است، مخصوصا اگر دیابت خود را به خوبی مدیریت یا کنترل نکرده باشند.
اگر قند خون فرد ناشتا بیش از 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، دچار قند خون بالا شناخته می‌شود و اصطلاحا به او بیمار دیابتی گفته می‌شود
- قند خون ناشتا 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشان‌دهنده اختلال تحمل گلوکز یا پیش دیابت است.
- اگر یک تا دو ساعت پس از غذا خوردن، گلوکز خون این فرد بیش از 180 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، قند خود او بالا محسوب می‌شود.
نادیده گرفتن علائم این بیماری می‌تواند به اعصاب، رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌های بدن آسیب برساند و حتما می‌دانید که هرگونه آسیب به رگ‌های خونی با افزایش خطر حمله قلبی و سکته همراه است.
همچنین آسیب‌های عصبی می‌توانند پیشرفت کنند و در قالب آسیب‌دیدگی چشم، آسیب کلیوی و زخم‌هایی که به‌سادگی بهبود نمی‌یابند، ظاهر شوند.
چه عواملی منجر به افزایش قند خون می‌شوند؟
موارد مختلفی می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون شود، از جمله:
- استرس و فشار
- بیماری عفونی مثل سرماخوردگی
- پرخوری بیش از حد مثل خوردن میان‌وعده سنگین بین وعده‌های غذایی
- ورزش نکردن و تحرک بدنی کم
- مصرف نکردن دوزهای داروی دیابت
- درمان شدید یک دوره قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- مصرف برخی داروها مثل استروئیدها
- قند خون موقت در طول دوره رشد کودکان و نوجوانان
علائم قند خون بالا (خفیف)
علائم قند خون بالا به آرامی و طی چند روز یا چند هفته ظاهر می‌شود. در برخی موارد، تا زمانی که سطح قند خون خیلی بالا نرود (معمولا 200 تا 350 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای بزرگسالان و 200 تا 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای کودکان)، ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد.
اما پس از مدتی علائم خفیف یکی پس از دیگری ظاهر شده و زندگی روزمره فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. در ادامه رایج‌ترین این علائم را مرور می‌کنیم.
تشنگی بیش از حد و نیاز مکرر به تخلیه ادرار
تشنگی بیش از حد و ادرار مکرر از شایع‌ترین علائم قند خون بالا است. تکرر ادرار زمانی اتفاق می‌افتد که گلوکز در جریان خون تجمع کند و کلیه ها برای خلاص شدن از شر گلوکز اضافه مجبور باشند سخت کار کنند.
اگر کلیه‌های فرد دیابتی نتوانند قند خون را به سطح طبیعی برگردانند، قند اضافه از طریق ادرار از بدن خارج می‌شود؛ در نتیجه بدن فرد مبتلا کم آب می‌شود و احساس سرگیجه می‌کند.
بیشتر از همیشه گرسنه می‌شوید و وزن کم می‌کنید
بیشتر افرادی که قند خون بالا و کنترل نشده دارند، مدام احساس گرسنگی می‌کنند. این گرسنگی همیشگی می‌تواند نشانه‌ای از پلی فاژی (polyphagia) یا پرخوری بیمارگونه در این افراد باشد. در چنین شرایطی حتی با غذا خوردن مداوم، بیمار بدون دلیل مشخص وزن کم می‌کند. می‌پرسید چرا؟
از آنجایی که بدن نمی‌تواند انرژی مورد نیاز را از منبع دلخواه خود (گلوکز) تامین کند، به سراغ چربی‌ها و ماهیچه‌ها می‌رود و سعی می‌کند با تجزیه و تحلیل آنها، انرژی تولید کند.
در نتیجه فرد کاهش وزن ناخواسته و ناسالم را تجربه خواهد کرد. البته تاثیر آب شدن چربی‌ها و ماهیچه‌های بدن می‌تواند در قالب ضعف و زمین خوردن‌های پیاپی نمودار شود.
خستگی و کوفتگی دست از سر شما برنمی‌دارد
خستگی و کوفتگی مفرط از علائم قند خون کنترل‌نشده است. وقتی بدن نتواند انسولین را به‌درستی پردازش کند یا اصلا مقادیر کافی انسولین دریافت نکند، قند مصرفی به جای آن‌که وارد سلول‌ها شود و انرژی مورد نیاز آنها را تامین کند، در خون باقی می‌ماند.
از سوی دیگر تکرر ادرار ناشی از قند خون بالا منجر به کم آبی بدن می‌شود؛ این مسئله یکی دیگر از عوامل موثر بر احساس خستگی همیشگی است.
علائم قند خون بالا (متوسط تا شدید)
پس از مدت زمان نه‌چندان طولانی، وقتی هیچ پیگیری برای علائم خفیف قند خون بالا انجام نشود، بیماری عود می‌کند و سطح قند خون به بالای 350 میلی‌گرم در دسی لیتر برای بزرگسالان و بالای 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای کودکان می‌رسد.
در این مرحله علائم قند خون بالا به این شکل خواهد بود:
تاری دید و سردردهای مکرر ناشی از قند خون بالا
یکی از علائم رایج قند خون بالا تاردی دید است. فرد مبتلا پس از مدتی احساس می‌کند دید او به وضوح قبل نیست و همه‌چیز برای او تار به‌نظر می‌رسد.
علت این مسئله برمی‌گردد به نشت مایعات در چشم! وقتی سطح قند خون از حدی بالاتر برود، مایعات در چشم نشت می‌کنند، منجر به تورم لنزهای چشم می‌شوند و در نهایت تغییر شکل لنز چشم را به دنبال دارند.
به این ترتیب فرد پس از مدتی نمی‌تواند به نقطه‌ای خیره شود و تار می‌بیند. این مسئله می‌تواند در محیط کار، موقع رانندگی یا هر کجای دیگر برای فرد مشکل‌ساز شود و در کنار دید ضعیف، با سردردهای مکرر همراه باشد.
سبکی سر از علائم قند خون بالا
سرگیجه مرتبط با قند خون بالا می‌تواند ناشی از کم آبی بدن و سطح بالای گلوکز خون باشد. گفتیم که قند خون بالا در همان مراحل اولیه منجر به تکرر ادرار و کم آبی بدن می‌شود.
چون مغز سخت تلاش می‌کند عملکرد صحیحی داشته باشد، اما از آنجا که سطح آب موجود در بدن بسیار کم است، همه این تلاش‌ها به سبکی و سرگیجه ختم می‌شود.
سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در ناحیه دست یا پا
علائم قند خون بالا اگر کنترل نشوند، با آسیب به سیستم عصبی شرایطی تحت عنوان نوروپاتی دیابتی (diabetic neuropathy) را ایجاد می‌کنند.
بیمار این عارضه را در قالب سوزن سوزن شدن یا حتی بی‌حسی دست و پای خود تجربه می‌کند و برخی دیگر درد دست و پا را تحمل می‌کنند. افرادی بیشتر دچار نوروپاتی دیابتی می‌شوند که برای مدت زمان طولانی با دیابت دست و پنجه نرم می‌کردند؛ اما احتمال بروز آن در تمام افراد مبتلا به قند خون بالا وجود دارد.
ایجاد تاول، خشکی یا سایر تغییرات پوستی
زائده‌های پوستی کوچک که به آنها منگوله پوستی یا اسکین تگ (Skin Tag) هم گفته می‌شود، لای خطوط چین و چروک تشکیل می‌شوند؛ مخصوصا اگر با وجود دیابیت در پی راهی برای مدیریت وزن خود هم باشید.
تاول‌ها، عفونت‌ها، خشکی، خارش، تغییر رنگ و ناهنجاری‌های پوست همگی از علائم قند خون بالا هستند. به همین خاطر توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده این تغییرات پوستی بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید.
افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های مخمری ناشی از قند خون بالا
هایپرگلیسمی احتمال ابتلا به عفونت‌های قارچی دستگاه تناسلی را بیشتر می‌کند و عامل اصلی آن وجود نوعی مخمر (قارچ) دو دیپلوئیدی معروف به کاندیدا آلبیکنس است.
علائم این عفونت در خانم‌ها می‌تواند شامل خارش واژن، قرمزی یا درد باشد. درد هنگام مقاربت، درد و سوزش موقع تخلیه ادرار و ترشحات غلیظ و غیر طبیعی واژن از دیگر علائم قند خون بالا است.
هرچند لزوما تمام کسانی که به عفونت‌های مخمری مبتلا می‌شوند، دیابت ندارند؛ وجود گلوکز بیشتر در جریان خون افراد دیابتی آنها را بیشتر در معرض خطر این عارضه قرار می‌دهد. مخصوصا کسانی که از مهارکننده های SGLT-2 استفاده می‌کنند. بدن این افراد موقع ادرار گلوکز بیشتری دفع می‌کند و در مواقع نادر بروز عفونت «گانگرن فورنیه» یا همان «فاشئیت نکروزان پرینه» حیات آنان را تهدید می‌کند.
تورم یا خونریزی لثه و افزایش خطر عفونت از علائم قند خون
موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی خاطرنشان می‌کند که بیماری لثه یکی از عوارض قند خون بالا است. همچنین کنترل دیابت را سخت‌تر می‌کند، چون در این شرایط واکنش بدن در برابر عفونت، انتشار گلوکز بیشتر در جریان خون است.
لثه بیمار در ابتدا ملتهب و قرمز می‌شود. التهابی که اگر به آن توجه نشود، پریودنتیت لثه را به دنبال دارد. در مراحل بعدی احتمال باز‌شدن لثه از دندان، ظاهر چرکی و زخمی لثه یا حتی افتادن دندان‌ها وجود دارد. به محض مشاهده کوچکترین التهابی در ناحیه لثه‌ها، قند خون خود را کنترل کنید و برای جلوگیری از آسیب لثه و دندان‌ها هر چه سریع‌تر به یک متخصص دندانپزشک مراجعه کنید.
پرسش‌های متداول
نشانه‌ها بسته به شدت بیماری متفاوت‌اند؛ اگر خفیف باشد، مهم‌ترین نشانه تکرر ادرار و کم آبی بدن است. اما اگر متوسط یا پیشرفته باشد، تاری دید، سبکی سر و سرگیجه، سوزن سوزن شدن دست و پا از مهم‌ترین علائم قند خون بالا است.
محدوده نرمال قند خون ناشتا برای بزرگسالان بین زیر 100 میلی‌لیتر در دسی‌لیتر است؛ اگر عدد قند خون بین 100 تا 125 باشد نشان‌دهنده پیش دیابت است و اگر بالاتر از 125 باشد، از دیابت نوع یک خبر می‌دهد.
عواملی مثل استرس و فشار، بیماری عفونی مثل سرماخوردگی، پر خوری بیش از حد، تحرک کم، درست مصرف نکردن داروهای دیابت، داروهای هیپوگلیسمی، داروهایی مثل استروئیدها می‌تواند باعث قند خون بالا شود.
