جاذبه های گردشگری بینالود مشهد؛ شهرستان طرقبه شاندیز

بینالود (طرقبه شاندیز)، یکی از شهرستان های استان خراسان رضوی می‌باشد. مساحت شهرستان بینالود، 186000 هکتار و جمعیت تقریبی آن 69640 نفر است. این شهرستان، از جنوب با شهرستان نیشابور و از غرب نیز با شهرستان چناران هم مرز می باشد.

طرقبه شاندیز با نام جدید شهرستان بینالود، در شمال شرق ایران و در غرب و شمال غربی مشهد مقدس واقع شده و تا تابستان ۱۳۸۷، یکی از بخش‌های شهرستان مشهد بود. وجه تسمیه نام این شهر را بنا بر احتمال، به دلیل مجاورت این شهرستان با رشته کوه بینالود می‌دانند.

شهرستان بینالود، در حال حاضر شامل دو بخش طرقبه و شاندیز بوده که از اواخر سال 1387 در تقسیمات کشوری، تبدیل به شهرستان شده است. شهرستان طرقبه شاندیز بعد از مشهد مهمترین شهرستان توریستی و گردشگری استان خراسان رضوی محسوب می‌شود. شهر شاندیز نیز بعنوان اولین منطقه بین‌المللی نمونه گردشگری ایران در سال ۱۳۸۴ توسط دولت برگزیده شده‌ است.

از ابتدا نام شهرستان بینالود برای این منطقه انتخاب شده بود، ولی بعدها با مذاکراتی که با بخشها صورت گرفت و اختلاف نظر بر سر نام طرقبه یا شاندیز، در نهایت بدین شکل شد که از هر دو نام برای این منطقه استفاده می شود. هرچند هنوز هم مردم محلی این منطقه را با همان نام قدیمی طرقبه شاندیز می‌شناسند. بخش طرقبه شامل شهر طرقبه و دو دهستان طرقبه و جاغرق  است و شهر شاندیز به مرکزیت شهر شاندیز، دو دهستان ابرده و شاندیز را شامل می‌شود.

ارتفاعات مهم بینالود و قلل چمن در جنوب این شهرستان قرار دارد. این شهرستان دارای مراکز متعدد تفریحی پذیرایی، اقامتی، رفاهی بوده و مطابق آمار رسمی با پذیرش بیش از 40 میلیون مسافر و گردشگر، از مهمترین و توریستی ترین نقاط ایران محسوب می شود. در ادامه مطلب به جاهای دیدنی و مهمترین جاذبه های گردشگری شهر بینالود یا همان طرقبه شاندیز خواهیم پرداخت.

1- شهر نمونه گردشگری شاندیز

یکی از مهمترین جاهای دیدنی بینالود، شهر شاندیز می‌باشد که کمتر از 80 سال می شود که به جمع شهر ها و شهرستان های ایران پیوسته است. منطقه کوهستانی و ییلاقی شاندیز در 18 کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار گرفته و به دلیل آب و هوای مناسب همچنین وجود باغ ها و رستوران ها، از بخش های دیدنی و مهم مشهد شناخته می شود.

گفته می‌شود در گذشته در بالای کوه این منطقه، قلعه‌ای وجود داشته که مردم محلی برای در امنیت ماندن از حمله‌ی دشمنان، به آن پناه می‌بردند؛ به همین دلیل نام قدیم شاندیز، شاه قلعه، شاه دژ و یا شاه دیز بوده است. جالب است بدانید که قلعه تاریخی شاهان دژ، بوسیله حسام السلطنه حاکم وقت خراسان در زمان قاجار به توپ بسته شده که این مساله یکی از مهمترین اتفاقات تاریخی شاندیز به شمار می‌رود.

نماد معروف شهرستان زیبای شاندیز درخت چناری است که 2700 سال قدمت دارد. این درخت در دوره ای به عنوان آرم و نشانه شهرداری شهرستان شاندیز بود. عده ای می گویند که داخل تنه درخت چنار معروف 2700 ساله، آنقدر قطور و وسیع بود که محل چندین مغازه و قصابی و کفاشی و… بوده است.

منطقه سر سبز و دیدنی و محبوب شاندیز مشهد، بواسطه موقعیت جغرافیایی ‌و آب و هوای معتدل و مطلوبش، همواره مورد توجه گردشگران و طبیعت دوستان فراوانی قرار داشت. پوشش گیاهی خوب، طبیعت سرسبز، درختان بلند و انبوه و پر تراکم، گلهای وحشی بسیار زیبا، رودخانه ای همیشه روان و کوه ها و ارتفاعات جنوبی و غربی شاندیز، منظره‌ای جذاب و تماشایی از این شهر نمونه گردشگری ساخته است.

علاوه بر طبیعت زیبا، اصالت تاریخی منطقه شاندیز هم همواره مورد توجه قرار می‌گیرد. آرامگاه شیخ حافظ ابردهی، رباط تاریخی ویرانی، سنگ نگاره‌های شتر سنگ، بقایای قلعه تاریخی شاهان دژ، موزه رباط ویرانی و مسجد جامع تاریخی شاندیز، از جمله آثار تاریخی و دیدنی شهر شاندیز و از مهمترین جاذبه های گردشگری منطقه بینالود به حساب می‌ آیند.

2- منطقه ییلاقی طرقبه

از دیگر مناطق دیدنی بینالود، منطقه ییلاقی و توریستی طرقبه است که با وسعت 1600 کیلومتر مربع، در فاصله‌ی 18 کیلومتری جنوب غربی مشهد مقدس قرار دارد. همچنین منطقه کوهستانی طرقبه، از سمت غرب و شمال توسط بینالود و کوه تخت رستم احاطه شده است.

این ناحیه خوش و آب و هوا را از روستاهای طوس قدیم می‌دانند و امروزه به مکانی پر نشاط و دوست داشتنی برای گردشگران تبدیل شده تا در میان درختان سبزش، پرسه بزنند و در هوای خنک و دلچسبش نفسی تازه کنند. این منطقه سرسبز و ییلاقی، تابستان های بسیار خوش آب و هوا دارد و زمستان ها به منطقه ای پر برف و زیبا برای تفریحات زمستانی تبدیل می شود.

چشمه سارها، کوه ها، رودخانه، باغ های متعدد و فراوان میوه و چشمه‌ های مختلف آب معدنی، جذابیت این منطقه را مضاعف ساخته است. همچنین این منطقه به دلیل داشتن باغ‌ های متعدد میوه، با این اسم شهرت یافته، چنانچه معنای طرقبه را در لغت، به معنای آبادی بزرگ ترجمه می‌کنند. سبد های حصیری معروف به لوخ و قالی گلباقیان طرقبه هم، از شهرت بالایی برخوردار است که به عنوان سوغات و صنایع دستی این شهر زیبا و به یاد ماندنی، از آنها یاد می‌کنند.

3- روستای کنگ طرقبه

در میان جاذبه های گردشگری بینالود، روستای کنگ طرقبه، یکی از دیدنی ترین اماکن به شمار می‌رود. کنگ به دو معنا تعبیر شده : معنای اول برگرفته از دژ مستحکم و معنای دیگر پرنده‌ای پنجه قوی است که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند.

روستای زیبای کنگ، در دل کوه‌های بینالود قرار گرفته و با آب و هوای مطبوع و خانه‌های پلکانی خود، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این روستای پلکانی 184 هکتار مساحت دارد و با زیبایی وصف نشدنی، هوش از سر هر رهگذری خواهد برد. روستای زیبای کنگ به گونه‌ای طراحی شده که بام هر خانه حیاط خانه‌ی بالاتری محسوب می‌شود.

قدم زدن در لابه لای خانه های خشتی و زیبای این روستا، تجربه‌ای دلچسب را چون تماشا و غرق شدن در عمق یک بوم نقاشی زیبا و دلفریب را، برایتان به ارمغان خواهد آورد. در دامنه‌ی روستای کنگ نیز، به دیدار رباط شاه عباسی می توانید بروید که از جاذبه‌های گردشگری این ناحیه به شمار می‌آید.

4- دره ارغوان طرقبه

یکی دیگر از مکانهای دیدنی شهر طرقبه و منطقه بینالود، دره ارغوان طرقبه است. دره ارغوان در دامنه بینالود قرار دارد و از آنجاییکه مملو از درختان ارغوان می‌باشد، به این نام موسوم شده است. دره ارغوان در شهرستان بینالود، چهار کیلومتری شهرستان طرقبه، بخش طرقدر و در نزدیکی مشهد و ییلاقات طرقبه و جاغرق قرار دارد.

دشت ارغوان طرقبه مشهد، به وسعت 98 هکتار و با منظره بدیع‌ برکه ‌ها و درختان ارغوان خوشرنگ خود، با شکوه و زیبایی تمام، در بهار خودنمایی کرده و چشم را خیره می‌ کند.

گل دادن ارغوان ها از حدود ده فروردین شروع شده و نقطه اوج آن اواخر فروردین هست . پس زمانیکه هم طبیعت هنوز سرسبز هست هم ارغوان ها پر گل هستند، بهترین زمانی است که می توانید در زیبایی های این منطقه چشم و دل و جان خود را غرق کنید.

جالب است بدانید که درخت زیبا و خوشرنگ ارغوان، شکوفه‌ های بنفش و برگ‌ های قلبی شکل دارد که به همین دلیل به درخت عشق (Love Tree) نیز معروف شده است. علاوه بر این، اهالی این منطقه از شاخه های ارغوان که از انعطاف خاصی برخوردار هستند، سبدهای ویژه ای می بافند که صنایع دستی این منطقه بوده و به آن سبد بافی یا ارغوان بافی می گویند.

5- سنگ نگاره شتر سنگ

در مسیر شهر بینالود نزدیک به روستای بید، سنگ‌ نگاره‌ای قرار دارد که قدمتی چندین هزار ساله داشته و یادگاری از اعماق تاریخ خراسان است. تصویر حیوانات گوناگونی مثل شتر، شیر، گوزن، بزکوهی و انسان‌های شکارچی در این سنگ نگاره تاریخی نقاشی شده است. قدمت سنگ نگاره شتر سنگ را دوران نوسنگی و در واقع مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان تا دوران تاریخی پس از اسلام تخمین می‌زنند.

در محل سنگ نگاره شتر سنگ، سنگ ‌های گرد غول پیکری از دور دیده می ‌شود که شباهت زیاد به شترهایی با اندازه‌ های مختلف دارد. شترهایی که گویی بر سینه این کوه خوابیده‌ اند، شاید اصطلاح شتر سنگ نیز از همین شکل طبیعی نشأت گرفته باشد.

نکته جالب توجه در این اثر تاریخی، ماندگاری نقوش است که  از حدود یازده هزار سال پیش تا کنون محفوظ مانده اند. با هوش و درایت هنرمندان خالق این آثار، اکثر نقوش حکاکی شده بر این سنگ‌ ها جهتی رو به جنوب و شرق دارند که بهترین جهت و در مناسب ‌ترین شیب این اتفاق افتاده است. از طرفی نوع سنگ انتخابی و رنگ قهوه ای تیره آن یکی دیگر از رمز و رازهای ماندگاری این آثار به نظر می‌رسد.

بیشترین نقوش این سنگ نگاره هم، مربوط به طرح حیوانی از جمله بز کوهی، شتر دو کوهانه، گاو کوهان دار و احتمالا یوز پلنگ است. این نقوش باستانی در ۸۰۰ متری جاده مشهد – شاندیز، بخش طرقبه، روستای دهنو، باغ بیلدر واقع شده و به ثبت ملی رسیده است.

6- منطقه حفاظت شده حیدری

منطقه حفاظت شده حیدری در مجاورت با رشته کوه بینالود و پناهگاه حیات وحش حیدری واقع شده و یکی از شکارگاه‌های شرق کشور، به شمار می آید. پناهگاه حیات وحش حیدری نیز، در  25 کیلومتری شمال غربی منطقه حفاظت شده و اثر طبیعی ملی قلل بینالود و 80 کیلومتری شرق پارک ملی و منطقه حفاظت شده  ساریگل قرار دارد.

این پناهگاه، از دهه 50 شمسی و به جهت حمایت از جمعیت قوچ و میش اوریال و تنوع گیاهی، تحت حفاظت قرار گرفت و در سال 1381  با مساحت 46 هزار و 865هكتار به پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت. دره ها ، شکاف ها و غار های بسیار این منطقه نظیر غار پلنگ، غار لنگ، غار چهل ستون و وجود چشمه‌ها و آبشارهای فراوان، منابع زیستی و آبی این منطقه را بسیار غنی کرده و تراکم گیاهی و جانوری مناسبی را فراهم آورده است.

گونه های پستاندارانی نظیر گربه وحشی، سمور، سنجاب زمینی، قوچ و میش اوریال، آهو، پلنگ، گرگ و … و گونه های پرندگانی چون عقاب طلایی، کلاغ ابلق، توکا و … و خزندگانی مانند انواع مار و مارمولک و سایر موجودات در این زیستگاه امن، وجود دارند. علاوه بر اینها، آثاری از دژ های نظامی  و تپه های باستانی در این منطقه  وجود دارد که خود گویای سکونتگاه های قدیمی در پای کوه ها و دره های آن، در گذشته های دور بوده است.

سخن پایانی

همانگونه که ذکر شد، شهرستان طرقبه شاندیز (بینالود) بعد از مشهد مهمترین شهرستان توریستی و گردشگری استان خراسان رضوی محسوب می‌شود. شهر شاندیز نیز بعنوان اولین منطقه بین‌المللی نمونه گردشگری ایران در سال ۱۳۸۴ توسط دولت برگزیده شده ‌است. این منطقه کوهستانی زیبا دارای باغ‌ ها و مناظر طبیعی بسیاری است و به داشتن تپه ‌های زیبا و شب‌ های خنک در تابستان و نیز محصولات باغی فراوان از جمله سیب و گیلاس مرغوب مشهور است. همچنین این منطقه با بستنی ‌های معروف و خوراک شیشلیک مشهورش، لحظات خوشمزه‌ای را هم برای گردشگران به همراه خواهد آورد.