اختلال شخصیت اسکیزوتایپی چیست؟ | نکاتی که باید درباره STPD بدانید

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یا اسکیزوتایپال (Schizotypal Personality Disorder) یکی از مشکلات روانی شناخته شده است. افراد مبتلا به این اختلال، اعتقادات و ترس‌های عجیبی دارند. این اعتقادات و ترس‌ها به مرور زمان باعث ایجاد رفتارهای خاصی در آن‌ها می‌شوند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی از روابط صمیمی و نزدیک با دیگران دوری می‌کنند، معمولا دوستان کمی دارند و در برخورد با غریبه‌ها عصبی می‌شوند.

اسکیزوتایپال‌ها عقاید عجیب و تفکرات جادویی دارند که آن‌ها را کاملا عادی می‌دانند. آن‌ها رفتارهای دیگران را به غلط تفسیر می‌کنند. تفسیر غلط رفتار و گفتار، باعث می‌شوند که به دیگران اعتماد نداشته باشند.

در ایران، میزان شیوع این اختلال کمتر از یک درصد از افراد جامعه است. مردان ایرانی بیشتر از زنان به این اختلال دچار می‌شوند. این اختلال در مردان ایرانی بیشتر به صورت عقاید بنیادی دینی، خود را نشان می‌دهد. ادعاهایی چون ارتباط دروغین با امام زمان، امام زمان یا پیامبر بودن از جمله نشانه‌های این اختلال است.

متخصصان برای درمان افراد اسکیزوتایپی از داروهای ضدروان‌پریشی استفاده می‌کنند. روا‌ن‌درمانی برای این افراد در اولویت دوم قرار می‌گیرد.

اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، روش تشخیص و درمان آن هستید، در ادامه این مقاله با ایده آل مگ همراه باشید.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال یا اسکیزوتایپی چیست؟

اختلال شخصیت به گروهی از مشکلات روان انسان گفته می‌شوند که افراد مبتلا به آن‌ها، الگوهای رفتاری عادی و معمولی ندارند. الگوها، رفتارهایی از شخص است که به طور مرتب تکرار می‌شوند.

تاکنون 10 نوع اختلال شخصیتی، شناخته شده است که متخصصان آن‌ها را در سه خوشه، طبقه‌بندی می‌کنند. اختلال شخصیت اسکیزوتایپال به همراه اختلالات شخصیتی پارانوئید و اختلال شخصیت اسکیزوئید در خوشه A قرار می‌گیرند. ویژگی مشترک این اختلالات، مشکل در برقراری ارتباط با دیگران و مشکوک بودن به آن‌هاست.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال یا اسکیزوتایپی (Schizotypal Personality Disorder) که به اختصار STPD نشان داده می‌شود، یکی از اختلال شخصیتی شناخته شده و مهم است.

در اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، فرد مبتلا از ارتباط با دیگران دوری می‌کند و عقاید عجیب و غریب دارد. افراد مبتلا به این اختلال، چیزهایی می‌بینند و می‌شنوند که دیگران آن‌ها را احساس نمی‌کنند. دور شدن از واقعیت و داشتن عقاید خرافی و جادویی از دیگر ویژگی‌های این افراد است.

انواع شخصیت اسکیزوتایپال

تئودور میلون، روانشناس مشهور که در زمینه انواع اختلالات شخصیتی تحقیقات زیادی انجام داده است، افراد اسکیزوتایپی را به دو دسته تقسیم می‌کند. این دو دسته عبارتند از:

• اسکزوتایپال بی‌روح: در این دسته، علائمی چون عجیب و غریب بودن، افسردگی، وابستگی شدید به نزدیکان، شدیدتر است. مهم‌ترین ویژگی‌های اسکیزوتایپال‌های بی‌روح، تنبل و عجیب و غریب بودن، تمایل نداشتن به رابطه جنسی، بی‌تفاوت و بی‌احساس بودن است. صحبت و رابطه با این افراد کسل‌کننده است و نمی‌توان احساسات و افکار آن‌ها را راحت درک کرد.
• اسکزوتایپال‌های ترسو: این افراد بیشتر افکار منفی دارند تا عجیب و غریب. اسکیزوتایپال‌های ترسو از برقراری رابطه با دیگران به شدت دوری می‌کنند. نگرانی، مراقبت بیش از حد، عدم توانایی شناخت افکار و احساسات خود از مهم‌ترین ویژگی‌های این افراد است.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در کودکان و نوجوانان

تا قبل از سن 18 سالگی شخصیت افراد به طور کامل شکل نگرفته است؛ به همین دلیل، افراد بالای 18 سال به اختلالات شخصیتی مبتلا می‌شوند. با وجود این موضوع، در موارد خیلی کمی، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در کودکان و نوجوانان هم دیده می‌شود.

با اثبات تاثیر زیاد تغییرات ساختار مغز در افزایش احتمال ابتلا به اسکیزوتایپی، محققان تصمیم گرفتند تا بروز علائم این اختلال را در کودکان و نوجوانان بررسی کنند.

تحقیقات نشان دادند که نشانه‌های عصبی-شناختی و رفتاری در دوره کودکی که شامل تاخیر در رشد، اختلال عملکرد حرکتی، عملکرد تحصیلی ضعیف، و مشکلات اجتماعی هستند، می‌توانند زمینه ایجاد اختلال شخصیت و سایر مشکلات روانی باشند.

در کودکان مبتلا به این اختلال، با بدتر شدن علائم اسکیزوتایپی، تعداد دوستان خیالی و تمایل به فرو رفتن در تخیلات افزایش پیدا می‌کند. باید گفت که داشتن دوستان خیالی در دروه‌ای از دوران کودکی عادی است؛ اما دوستان خیالی زیاد همراه با مشکلات یادگیری و ساخت هیولاهای خیالی از علائم کودکان مبتلا به STPD است.

علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

افراد مبتلا به اختلال STPD علائم و نشانه‌های مشترکی دارند. از جمله این علائم مشترک باید به موارد زیر اشاره کرد:

• نداشتن دوست صمیمی
• رابطه نزدیک، تنها با افراد خانواده و بستگان درجه یک
• عصبی شدن در برخورد با افراد جدید
• مضطرب شدن در شرایط اجتماعی جدید
• دوری کردن از برقراری روابط جدید
• تمایل به انجام کارهای فردی
• تفسیر اتفاقات روزمره به شکل خاص و عجیب
• خجالت در اجتماعات مختلف که با حضور بیشتر و گذشت زمان برطرف نمی‌شود
• خرافاتی بودن
• احساس داشتن نیروهای ماورایی مثل خواندن و کنترل ذهن دیگران
• انجام مراسم‌های جادوگری
• اعتقاد به فال و طالع‌بینی
• استفاده از کلمات و عبارت‌های عجیب در هنگام صحبت کردن
• پوشیدن لباس‌های عجیب و غریب
• برقرار نکردن ارتباط چشمی در هنگام صحبت با دیگران
• به دیگران مشکوک هستند و نمی‌توانند به آن‌ها اعتماد کنند

حتی کودک ممکن است در مدرسه تحت فشار باشد یا از نظر اجتماعی با همسالان متفاوت به نظر برسد. این فشارها بر کودک ممکن است او را تحریک به قلدری کند.

علت ابتلا به اسکیزوتایپال

تاکنون دلیل اصلی ابتلا به این اختلال کاملا مشخص نشده است؛ اما بسیاری از محققان اعتقاد دارند که دلیل ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی بیشتر جسمی است تا روانی. در ادامه به چند علت مهم که باعث ایجاد این اختلال می‌شوند، اشاره می‌کنیم.

تغییر در ساختار مغز

در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی در مورد تغییر ساختار مغز در مبتلایان به اختلال اسکیزوتایپال انجام شده است. این تحقیقات وجود تغییر در بخش‌هایی از مغر را در این اختلال ثابت کرده‌اند. در تصویر زیر، بخش صورتی رنگ، نشان‌دهنده بخشی است که تغییر در آن، در ابتلا به اختلال اسکیزوتایپی موثر است.

در تحقیقات دیگری، ساختار مخچه افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیقات نشان دادند که قشر خاکستری مخچه، هم ساختار طبیعی ندارد.

ژنتیک

این اختلال در بستگان درجه یک افرادی که بیماری اسکیزوفرنی و اختلال روان‌پریشی دارند، بیشتر دیده می‌شود. این موضوع تاثیر ژنتیک در ابتلا به اسکیزوتایپال را نشان می‌دهد.

تروماهای دوران کودک

آسیب‌های جسمی و جنسی در دوران کودکی هم از عوامل ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی است. کسانی که در کودکی آزارهای جنسی و جسمی شدیدی را تجربه کرده‌اند، احتمالا بیشتر به این مشکل دچار می‌شوند.

بی‌توجهی والدین به نیازهای جسمی و احساسی در دوران کودکی

بی‌توجهی والدین به نیازهای عاطفی و جسمی کودک در دوران کودکی هم می‌تواند احتمال ایجاد یک شخصیت اسکیزوتایپال را بیشتر کند. بررسی دوران کودکی افراد اسکیزوتایپی نشان داده است که نیاز آن‌ها به توجه و محبت به اندازه کافی برطرف نشده است.

توجه نکردن والدین به نیازهای جسمی کودکان هم مانند برطرف نشدن نیاز به محبت و توجه، در شخصیت کودک تاثیر منفی دارد. غذا، پوشاک و بهداشت از جمله این نیازهای جسمی مهم هستند.

عوامل منفی در دوران جنینی

قرارگرفتن مادر باردار در معرض برخی از ویروس‌ها یا عوامل محیطی می‌تواند باعث افزایش احتمال ایجاد اختلال اسکیزوتایپی می‌شود.

تحقیقاتی هم در مورد تاثیر مصرف داروهای خاص در دوران بارداری و افزایش احتمال ایجاد این اختلال انجام شده است که تا حدی این موضوع را تایید می‌کند. این موضوع می‌تواند زنگ هشداری برای مادران باردار باشد که تا حد امکان در دوران بارداری از مصرف دارهای غیرضروری پرهیز کنند.

تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

روانشناسان و روانپزشکان برای تشخیص اختلال شخصیت STPD، از معیارهای دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی-ویرایش پنجم، Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition یا DSM-5 استفاده می‌کنند.

براساس معیارهای DSN-5، وجود بیش از 5 ویژگی از موارد زیر، وجود اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را در یک فرد تایید می‌کند:

• باور به نشانه‌ها و الهامات: این افراد باور دارند که برخی از اتفاقات روزانه معنای خاصی دارند یا نشانه و پیش‌آگهی اتفاقات بعدی خوب یا بد هستند.
• باورهای عجیب و غریب یا جادویی: افراد STPD عقاید خرافی و جادویی خاصی دارند. اعتقاد به حس ششم، توانایی خواندن ذهن، پدیده‌های ماوراطبیعی از جمله آن‌هاست.
• شنیدن یا دیدن صدا و تصاویر غیرمعمول: افراد اسکیزوتایپی معمولا تجربه شنیدن صداها یا دیدن تصاویری که دیگران نمی‌شنوند و نمی‌بینند را دارند. مثلا یک شخص STPD احساس می‌کند که کسی او را به طور مداوم صدا می‌زند یا شخصی که مرده را ببیند و با او حرف بزند.
• صحبت‌های عجیب و غریب: این افراد مبهم صحبت می‌کنند. صحبت‌های خود را نیمه‌کاره رها می‌کنند یا یک موضوع را بیش از حد توضیح می‌دهند.
• رفتار و ظاهر عجیب و غریب: افراد دارای این اختلال رفتارهای خاصی دارند که عجیب به نظر می‌رسند؛ از جمله این رفتارهای عجیب باید به پوشیدن لباس‌های عجیب اشاره کرد.
• مشکوک بودن به همه: شک و سوءظن یکی دیگر از معیارهای تشخیصی برای افراد STPD است. این افراد به همه مشکوک هستند و فکر می‌کنند دیگران قصد صدمه زدن به آن‌ها را دارند.
• تمایلات و علاقه‌مندی‌های محدود و نامتعارف: افراد اسکیزوتایپی علایق محدودی دارند؛ گاهی همین علاقه‌مندی‌های محدود هم به نظر غیرعادی می‌رسند.
• نداشتن دوستان صمیمی و نزدیک: افراد دارای این اختلال شخصیتی دوستان نزدیک و صمیمی ندارند و ترجیح می‌دهند که فقط با خانواده خود ارتباط برقرار کنند.
• اضطراب اجتماعی زیاد: STPDها در هنگام قرار گرفتن در جمع افراد جدید دچار اضطراب می‌شوند. این اضطراب با گذشت زمان و آشنا شدن با این افراد جدید کمتر نمی‌شود.

عوراض جانبی و مشکلات اسکیزوتایپال‌ها

اختلال STPD می‌تواند عوارض مختلفی برای فرد ایجاد کند. از جمله این عوارض باید به موارد زیر اشاره کرد:

• افسردگی: بین 30 تا 50 درصد از افراد اسکیزوتایپال به افسردگی دچار می‌شوند. این موضوع می‌تواند به دلیل ناتوانی شخص برای برقراری روابط اجتماعی باشد.
• اضطراب: پذیرفته نشدن عقاید و افکار این اشخاص از سوی افراد دیگر به مرور زمان باعث می‌شود که آن‌ها در برخورد با افراد جدید دچار اضطراب شوند.
• اقدام به خودکشی: مشکل در روابط اجتماعی، از دست دادن کار، مشکلات مالی و افسردگی می‌توانند باعث شوند که شخص دست به خودکشی بزند.
• اعتیاد به مواد مخدر: اعتیاد به مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی یکی از عوارض جانبی مهم اختلال STPD است.
• موفق نبودن در کار: مشکل در ارتباط با دیگران، باعث می‌شود که شخص در کار خود موفق نباشد و مرتب کارش را از دست بدهد.
• مشکلات مختلف در محیط دانشگاه: این افراد در محیط دانشگاه هم دچار مشکل می‌شوند و ممکن است درس خود را نیمه‌کاره رها کنند.
• ابتلا به بیماری روانی اسکیزوفرنی: درمان نشدن اختلال STPD باعث می‌شود که با گذشت زمان شخص دچار اسکیزوفرنی هم شود.
• ابتلا به سایر اختلالات شخصیتی: اهمیت ندادن به درمان در افراد اسکیزوتایپال، ممکن است باعث ایجاد سایر اختلالات شخصیتی در این فرد شود.

تشخیص اسکیزوتایپی از سایر اختلالات شخصیتی

برخی از علائم و ویژگی‌های شخصیت اسکیزوتایپی با سایر اختلالات شخصیتی مشترک است؛ به همین دلیل گاهی این اختلالات به اشتباه به جای هم تشخیص داده می‌شوند.

از نزدیک‌ترین اختلالات شخصیتی به اختلال اسکیزوتایپال، باید به اختلال‌های اسکیزوئید، اختلال شخصیت اجتنابی و مرزی اشاره کرد.

تفاوت اسکیزوتایپال و اسکیزوئید

هر دوی این اختلالات در خوشه A قرار می‌گیرند. علائم و نشانه‌های این دو اختلال با هم شباهت زیادی دارند. در اختلال شخصیت اسکیزوئید، افراد به نوعی بی‌تفاوتی و سردی عاطفی مبتلا هستند؛ به همین دلیل تمایلی به برقراری رابطه با دیگران ندارند.

اشخاص اسکیزوئید می‌توانند در شغل‌هایی که نیازی به ارتباط با دیگران ندارند، موفق باشند؛ اما اشخاص اسکیزوتایپال معمولا نمی‌توانند شغل خود را حفظ کنند.

عقاید عجیب و خرافی در افراد اسکیزوئید دیده نمی‌شود و این افراد نوعی سردی عاطفی و احساسی دارند.

تفاوت STPDها و مرزی‌ها

شخصیت مرزی نوعی اختلال است که در آن ارزش‌های فرد به طور مرتب تغییر می‌کند؛ به همین دلیل روابط اجتماعی پایداری ندارد. این موضوع باعث می‌شود که گاهی این دو اختلال هم با هم اشتباه گرفته شوند.

از مهم‌ترین تفاوت‌های اختلال شخصیت مرزی و STPD باید به موارد زیر اشاره کرد

• عقاید خرافی و عجیب و غریب: افراد اسکیزوتایپی عقاید عجیب و غریب دارند؛ اما این موضوع به ندرت در شخص مرزی دیده می‌شود.
• پرخاشگری: افراد مرزی در برخورد با کوچک‌ترین مشکل، خشمگین می‌شوند؛ اما STPDها آرام و گوشه‌گیر هستند و پرخاشگری از ویژگی‌های آن‌ها نیست.
• آسیب رساندن به خود: خودزنی یکی از عادات مهم مرزی‌هاست. این افراد را می‌توان از روی زخم‌های دست و پای آن‌ها یا جای سوختگی‌های مختلف بدن‌شان شناخت؛ اما افراد اسکیزوتایپال خودزنی انجام نمی‌دهند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و اجتنابی

در هر دوی این اختلالات، شخص روابط اجتماعی محدودی دارد. در اختلال شخصیت اجتنابی، شخص تمایل به برقراری ارتباط با دیگران را دارد؛ اما ترس از طرد شدن و مورد انتقاد قرار گرفتن، مانع او می‌شوند. این در حالی است که در اختلال شخصیت اسکیزوتایپی شخص تمایلی به برقراری ارتباط ندارد.

افراد با شخصیت اجتنابی برعکس اسکیزوتایپال‌ها اعتقادات عجیب و خرافی ندارند. اجتنابی‌ها احساس خودکم‌بینی دارند و استعدادها و توانایی‌‌های خود را دست کم  می‌گیرند؛ اما STPDها تصور می‌کنند، توانایی‌هایی و قدرت‌هایی فراتر از دیگران دارند.

فرق اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و بیماری اسکیزوفرنی

علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و بیماری روانی اسکیزوفرنی، شباهت زیادی به هم دارند؛ به همین دلیل گاهی با هم اشتباه گرفته می‌شوند. در برخی مواقع، که فرد دارای اختلال اسکیزوتایپال از شروع درمان دوری می‌کند، ممکن است به اسکیزوفرنی هم دچار شود. در ادامه با تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو مشکل روان آشنا می‌شویم.

اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک بیماری روانی جدی است. فرد مبتلا به این بیماری توهمات دیداری و شنیداری زیاد و طولانی مدت دارد. توهمات شنوایی در این افراد شایع‌تر است.

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌گویند صداهایی می‌شنوند که به آن‌ها فرمان انجام کارهای خاص را می‌دهند یا آن‌ها را از انجام برخی کارها منع می‌کنند. برخی از بیماران از صداهایی صحبت می‌کنند که به آن‌ها می‌گویند که برای جلوگیری از اتفاقات وحشتناک و ترسناک، کارهای خاصی را انجام دهند. توهمات دیداری در این افراد کمتر است و معمولا به دیدن تصاویری از وقایع وحشتناک جهان خلاصه می‌شود.

افراد مبتلا به این بیماری روانی، معمولا بهداشت شخصی خود را به خوبی رعایت نمی‌کنند و به هنجارهای اجتماعی هم توجهی ندارند. توهمات این افراد بسیار بزرگ است؛ مثلا تصور می‌کنند که قدرت بی‌نهایت دارند یا افراد بزرگ و مشهور به دنبال آن‌ها هستند.

علائم و نشانه‌های اسکیزوفرنی

از جمله مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری باید به موارد زیر اشاره کرد:

• رعایت نکردن بهداشت شخصی
• ناتوانی در حل مسائل ساده، مثل سوالات ریاضی و فیزیک پایه
• نداشتن انسجام در زمان صحبت کردن (مثلا حرف خود را نیم‌کاره رها می‌کنند)
• مشکل در درک روابط
• حرف زدن با کسی که وجود ندارد
• توهمات دیداری (مثلا دیدن امام زمان یا پیامبر)
• تکرار کارهای غیرضروری
• اختلال کاتاتونیا (وضعیتی که فرد به صورت غیرارداری نمی‌تواند به محرک‌های بیرونی پاسخ دهد، گذر زمان را حس نمی‌کنند و به طور مداوم یک حرف را تکرار می‌کند.)

تفاوت بین اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و اسکیزوفرنی چیست؟

در جدول زیر می‌توانید تفاوت‌های این دو مشکل را ببینید.

تست اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

برای تشخیص قطعی هر نوع اختلال شخصیتی باید به روانشناس یا روانپزشک معتبر مراجعه کرد؛ اما اگر نگران وجود برخی از علائم این مشکلات در خود یا نزدیکانتان هستید، می‌توانید از تست‌های آنلاین هم استفاده کنید.

در ادامه یک تست اختلال شخصیت اسکیزوتایپی برای شما ترجمه شده است. برای انجام این تست، با دقت و توجه به افکار و احساساتی که در اغلب مواقع نسبت به اطراف خود دارید و الگوهای رفتاریتان، به سوالات پاسخ دهید.

جواب هر تست را یادداشت کنید. برای دیدن نتایج به لینک انتهای سوالات بروید، جواب‌های خود را وارد کنید و نتیجه تست را ببینید: 

1. قدرت‌ها و توانایی‌هایی دارم که دیگران ندارند و نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند.

• خیر، اصلا
• تا حدودی
• دقیقا

2. در حضور غریبه‌ها احساس ناراحتی می‌کنم. گاهی اوقات هم خیال می‌کنم که آن‌ها می‌خواهند به من آسیب بزنند.

• خیر، اصلا
• تا حدودی
• دقیقا

3. می‌توانم با فکر کردن در مورد یک اتفاق خاص، باعث وقوع آن شوم.

• خیر، اصلا
• تا حدودی
• دقیقا

4. گاهی در تنهایی احساس می‌کنم که کسی یا چیزی دارد من را نگاه می‌کند.

• خیر، اصلا
• تا حدودی
• دقیقا

5. گاهی در خیابان مردم بدون دلیل به من لبخند می‌زنند.

• خیر، اصلا
• تا حدودی
• دقیقا

6. افکار عجیب و غریبی دارم. کاش می‌شد از دست این افکار خلاص شوم

• خیر، اصلا
• تاحدودی
• دقیقا

7. مردم به من می‌گویند که عجیب و غریب هستم.

• خیر، اصلا
• تاحدودی
• دقیقا

8. می‌دانم که مردم پشت سر من صحبت می‌کنند و می‌گویند که من غیرعادی و عجیب هستم.

• خیر، اصلا
• تاحدودی
• دقیقا

9. مردم فکر می‌کنند که من حرف‌های عجیب و غیرواقعی می‌زنم.

• خیر، اصلا
• تا حدودی
• دقیقا

10. مردم به من می‌گویند که گاهی حرف‌ها و پاسخ‌های من غیرقابل درک است.

• خیر، اصلا
• تاحدودی
• دقیقا

برای دیدن نتایج تست اینجا را کلیک کنید

ابتلای همزمان به سایر اختلالات شخصیتی (اختلال شخصیت مختلط)

برخی دلایل ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوتایپی با دیگر اختلالات شخصیتی مشترک است. این موضوع باعث می‌شود که برخی افراد STPD علاوه بر علائم این اختلال، نشانه‌های اختلالات دیگری را هم داشته باشند. در این حالت گفته می‌شود که فرد به اختلال شخصیت مختلط دچار است.

در این شرایط، شخص به طور کامل همه علائم شاخص اسکیزوتایپی را ندارد و برخی علائم اختلالات دیگر را هم از خود نشان می‌دهد.

از جمله اختلالات شخصیتی دیگر که امکان بروز همزمان آن‌ها با اختلال شخصیت اسکیزوتایپی وجود دارند، باید به موارد زیر اشاره کرد:

اختلال شخصیت مرزی و اسکیزوتایپی

یکی از مهم‌ترین اختلالاتی که به طور همزمان با اسکیزوتایپی ایجاد می‌شود، اختلال شخصیت مرزی است. افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیتی مختلط، علائم و نشانه‌های هر دو اختلال را دارند؛ اما نه به طور کامل. این موضوع باعث می‌شود که یک طیف از بیماران که برخی از آن‌ها علائم اسکیزوتایپی و برخی دیگر علائم مرزی بودن را بیشتر نشان ‌می‌دهند، ایجاد شوند.

همزمانی اختلال وسواسی_اجباری و اسکیزوتایپال

وسواسی_اجباری یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که در آن فرد یک سری کارهای تکراری انجام می‌دهد تا ترس‌های خود را تسکین دهد. ترس این افراد معمولا از آلودگی، خشونت و اشتباه کردن است. این افراد خود را اجبار به تمیز کردن مداوم محیط و نظم دادن به اشیا می‌کنند.

اختلال وسواسی_اجباری یکی از شایع‌ترین اختلالاتی است که می‌تواند همراه با اسکیزوتایپی در فرد ایجاد شود. در این حالت شخص اسکیزوتایپی علاوه بر عقاید خرافی و عجیب، رفتارهای وسواسی هم دارد.

بروز همزمان اختلال شخصیت پارانوئید و STPD

پارانوئید و STPD هم می‌توانند به طور همزمان در یک شخص ایجاد شوند. پارانوئید نوعی اختلال شخصیت است که در آن فرد به اطرافیان خود اعتماد ندارد و همیشه احساس می‌کند که دیگران قصد صدمه زدن به او را دارند.

در این حالت شخص علاوه بر افکار و رفتار عجیب و غریب، رفتارهایی مثل پرخاشگری، دعوا کردن با دیگران و حساسیت به انتقاد را هم از خود نشان می‌دهد.

درمان‌های مناسب برای افراد اسکیزوتایپی

اغلب، بیماران اسکیزوتایپی، عجیب بودن رفتارهای خود را باور ندارند و برای درمان اقدامی نمی‌کنند؛ اما با بروز عوارض جانبی مثل افسردگی و اضطراب، مجبور هستند به دنبال درمان بروند.

همان‌طور که گفتیم اولین و مهم‌ترین مرحله درمانی این بیماران استفاده از داروها است که باید زیر نظر یک روانپزشک متخصص مصرف شوند.

راهکارهای درمانی افراد مبتلا به STPD عبارتند از:

دارو درمانی

متخصصان برای درمان این اختلال از داروهای ضدروان‌پریشی استفاده می‌کنند؛ تا توهمات و اضطراب هراسی بیماران از بین برود. آموکساپین یک داروی ضدافسردگی است که اثرات ضدروان‌پریشی هم دارد. آموکساپین باعث بهتر شدن علائم و عوارض جانبی افراد اسکیزوتایپال می‌شود.

داروهای ضد افسردگی دیگر مثل فلوکستین هم می‌توانند در درمان این بیماری موثر باشند و باعث کاهش اضطراب، توهمات، شک و بی‌اعتمادی فرد شوند.

روان‌درمانی برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

روان‌درمانی برخلاف سایر اختلالات شخصیتی، در اختلال شخصیت اسکیزوتایپی در درجه دوم اهمیت قرار می‌گیرد. روانشناسان از روش‌های روا‌ن‌درمانی مختلفی برای افراد STPD استفاده می‌کنند. از جمله این روش‌های روان‌درمانی باید به موارد زیر اشاره کرد:

• روان‌درمانی بین‌فردی:این روش درمانی بر ایجاد اعتماد بین بیمار و درمان‌گر تمرکز دارد. جلسات این نوع روان‌درمانی محدود هستند و بعد از رسیدن به هدف، تمام می‌شوند و درمان‌گر به سراغ سایر انواع روان‌درمانی می‌رود. با ایجاد اعتماد، شخص STPD به راحتی افکار و باورهای عجیب خود را با درمان‌گر درمیان می‌گذارد. اطلاع از باورهای عجیب شخص برای مراحل بعدی درمان نیاز است.
• سایکودینامیک یا روان‌پویایی درمانی: یک روش درمانی است که در آن روانشناس سعی می‌کند، شخص اسکیزوتایپی شناخت عمیق‌تر و بیشتری از احساسات و تفکرات خود پیدا کند. این موضوع کمک می‌کند تا این شخص رفتارهای غیرعادی خود را بشناسد.
• رفتار_درمانی شناختی: تجربه روانشناسان نشان داده است که این روش درمانی تاثیر زیادی در برطرف کردن افسردگی و اضطراب دارد. این موضوع باعث می‌شود تا از آن برای بهبود اختلال شخصیت اسکیزوتایپی هم استفاده کنند. در رفتار درمانی شناختی، افکار ناسالم فرد شناسایی می‌شوند. در مرحله بعد درمان‌گر سعی می‌کند، این تفکرات ناسالم را تغییر دهد. شناسایی دلایل روانی ایجاد این اختلال از دیگر اهداف، رفتار_درمانی شناختی است.
• گروه‌درمانی: در این روش درمانی فرد STPD در یک محیط کنترل شده، تعامل با دیگران و حضور در جمع را بدون اضطراب تجربه می‌کند. گروه‌درمانی تنها برای اسکیزوتایپال‌هایی توصیه می‌شود که افکار جادویی و ماورایی کمتری دارند.
• خانواده‌درمانی: با استفاده از خانواده‌درمانی، رفتارهای شخص اسکیزوتایپی با سایر افراد خانواده بهبود پیدا می‌کند و یاد می‌گیرد که به آن‌ها اعتماد کند.
• زوج‌درمانی: افراد اسکیزوتایپال کمتر تمایل به ازدواج دارند؛ اما برای گروه متاهل آن‌ها زوج‌درمانی توصیه می‌شود. زوج‌درمانی بر کاهش حساسیت فرد به رفتار یا احساسات شریک زندگی‌اش تمرکز دارد. در این روش درمانی به فرد STPD آموزش داده می‌شود تا نیازهای شریک زندگی‌اش را بهتر بشناسد و ارتباط سالم‌تری با او برقرار کند.

انتظاراتی که باید از درمان‌گر فرد اسکیزوتایپی داشته باشیم

در گام اول باید به روانشناس یا روانپزشکی (درمان‌گر) مراجعه کنید که در زمینه درمان افراد دارای اختلالات اسکیزوتایپی تجربه و مهارت دارد. نداشتن تجربه کافی درمان‌گر ممکن است باعث شود که او درمان‌های اشتباهی تجویز کند.

بهتر است هنگام ملاقات با درمان‌گر یک نفر همراه شخص اسکیزوتایپی باشد. یک نفر که مدت زیادی است او را می‌شناسد و با افکار و عقاید او آشنایی دارد. (یک نفر مثل اعضای خانواده). در این صورت شخص همراه می‌تواند اطلاعاتی که شخص STPD از بیان آن‌ها خودداری می‌کند را هم در اختیار درمان‌گر قرار دهد.

قبل از شروع درمان، فرد STPD چه کارهایی باید انجام دهد؟

فرد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، بهتر است قبل از شروع درمان، کارهای زیر را انجام دهد:

• شناسایی رفتارهای عجیبش از دید اطرافیان: نظر نزدیکانش را درباره رفتارها و عقایدش بپرسد و از آن‌ها بخواهد رفتارهای عجیبش را به او بگویند تا آن‌ها را یادداشت کند و به درمان‌گرش اطلاع دهد.
• بررسی تمام اطلاعات شخصی ناراحت‌کننده: اگر در کودکی یا نوجوانی اتفاقات بدی مثل تجاوز یا آزار جسمی و جنسی یا هر تجربه ناراحت‌کننده دیگری داشته است را یادداشت کند و در جلسه درمانی آن‌ها را مطرح کند.
• بررسی وجود اختلالات شخصیتی و روانی در خانواده‌اش: درباره وجود اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یا هر نوع اختلال روانی دیگری در خانواده‌اش پرس و جو کند و آن‌ها را به درمان‌گرش اطلاع دهد.
• سابقه بیماری‌های جسمی و روانی خود شخص: بهتر است روانشناس یا روانپزشک از شرایط سلامت روحی و جسمی شخص STPD کاملا آگاه باشد؛ پس باید سابقه وجود بیماری‌های جسمی و روانی فرد را بداند.
• تهیه لیست داروهای مصرفی: در جلسات ابتدایی باید درمان‌گر از داروهایی که شخص مصرف می‌کند، کاملا آگاه شود.
• یادداشت سوالاتی که می‌خواهد از درمان‌گر بپرسد: بهتر است قبل از هر جلسه شخص STPD، سوال‌هایی که در مورداختلال شخصیت اسکیزوتایپال و روش‌های درمان آن دارد را یادداشت کند. با این کار سوالات را فراموش نمی‌کند و درباره مشکلش اطلاعات زیادی به دست می‌آورد.

برخی از سوالات مهمی که بهتر است شخص STPD از درمان‌گر خود بپرسد:

• چه عاملی باعث ایجاد این علائم و رفتارها در من شده است؟
• چه مدت باید درمان خود را ادامه دهم؟
• شرایط روانی من دائمی است یا موقتی؟
• برای درمان من چه روش‌هایی وجود دارد؟
• (اگر دارویی تجویز شد) عوارض جانبی و تداخلات داروی تجویز شده چیست؟
• آیا جایگزینی برای داروی تجویز شده وجود دارد؟
• احتمال بهتر شدن علائم و رفتارهای من چقدر است؟
• بیماری یا بیماری‌های دیگری دارم، چگونه باید اسکیزوتایپی را همراه با آن‌‎ها مدیریت کنم؟
• کتاب یا سایت معتبری وجود دارد که من اطلاعات بیشتری در مورد این اختلال به دست بیاورم؟

در طول درمان چه انتظاراتی باید از درمان‌گر داشت؟

درمان‌گر ابتدا سوالاتی در مورد علائم و رفتارهای شخص STPD می‌پرسد. (حضور یک فرد دیگر کمک زیادی به شناسایی رفتارها و افکار عجیب شخص اسکیزوتایپی می‌کند.) از جمله این سوالات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چه علائمی دارید؟
• اولین بار، چه زمانی وجود این علائم را احساس کردید؟
• رفتارهای عجیبتان چه تاثیری بر زندگی شما دارد؟
• آیا رفتارهای شما باعث نگرانی اطرافیانتان شده است؟
• آیا در موقعیت‌های اجتماعی احساس راحتی دارید؟ چرا بله و چرا نه؟
• آیا دوستان صمیمی و نزدیک زیادی دارید؟
• اگر از روابط خود در محیط مدرسه، دانشگاه یا کار راضی نیستید، دلیل آن را چه چیزی می‌دانید؟
• آیا به این فکر کردید که خودزنی کنید؟ شده است که این کار را واقعا انجام دهید؟
• تا کنون احساس کرده‌اید که دیگران توانایی کنترل افکار شما را دارند یا برعکس؟
• آیا در خانواده شما سابقه وجود بیماری‌های روانی یا اختلالات شخصیتی وجود دارد؟

درمان‌گر ممکن است سوالات دیگری در مورد رفتارها و اعتقادات شما بپرسد. او با توجه به جواب‌های شما اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را در شما شناسایی می‌کند. بعد از شناسایی اختلال، مراحل درمان شما طراحی می‌شوند. نوع داروها، تعداد جلسات درمانی ماهانه و تمرین‌های رفتاری از جمله درمان‌های اساسی هستند.

آیا می‌توان از ابتلا به اختلال شخصیت اسکزوتایپی پیشگیری کرد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که به دلیل تاثیر زیاد تغییرات ساختار مغز و ژنتیک در ابتلا به این اختلال، تاکنون روش کاملی برای پیشگیری از ابتلا به آن شناسایی نشده است؛ اما راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند از شدید شدن علائم و عمیق شدن رفتارهای عجیب جلوگیری کند.

از جمله این راه‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد:

• در صورت مشاهده رفتارهای اسکیزوتایپال در اطرافیانتان، آن‌ها را به درمان تشویق کنید.
• اگر کودک شما در اتباط برقرار کردن با همسالانش مشکل دارد یا در جمع دچار اضطراب می‌شود با یک روانشناس کودک ماهر و معتبر در مورد رفتارهای او مشورت کنید.
• اگر کودک شما خجالتی است؛ به طوری که با حضور در جمع و گذشت زمان، خجالتش کم نمی‌شود، با او درباره علت خجالت یا ترسش صحبت کنید.
• اگر کودک از یک شخص خاص می‌ترسد یا خجالت می‌کشد، سعی کنید دلیل آن را بفهمید؛ اما برای درک موضوع با کودک بدرفتاری نکنید.
• از تنبیه بدنی کودک‌تان خودداری کنید.
• سعی کنید با مشورت یک روانشناس کودک، از یک روش فرزندپروری اصولی استفاده کنید.
• از تنها گذاشتن کودک با افرادی که به تازگی با آن‌ها آشنا شده‌اید و به آن‌ها اعتماد کامل ندارید، پرهیز کنید.
• در صورت وجود اختلال شخصیت یا بیماری روانی خاصی در خانواده خود یا همسرتان، مراقب رفتارهای عجیب کودکتان باشید تا زودتر آن‌ها را شناسایی کنید.

نحوه برخورد با شخصیت اسکیزوتایپال

برقراری ارتباط  با یک شخص STPD به دلیل تفاوت نگاهش به جهان، کمی سخت و متفاوت است. وقتی با یک فرد اسکیزوتایپال صحبت می‌کنید، ممکن است با کلمات و داستان‌هایی مواجه شوید که از واقعیت دور هستند. ارتباط با ارواح، چشم خوردن، دیدن امام زمان، الهام شدن و پیش‌بینی اتفاقات از جمله چیزهایی هستند که در صحبت‌های چنین اشخاصی وجود دارد.

شاید در اولین برخوردها متوجه نشوید که آن‌ها جدی هستند یا شوخی می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که هنگام برقراری ارتباط با آن‌ها احساس خوبی نداشته باشید. با استفاده از راهکارهایی که در ادامه به شما معرفی می‌کنیم، می‌توانید ارتباط بهتری با یک شخص STPD داشته باشید.

این راهکارها عبارتند از:

1.به کلماتی که در برخورد با او استفاده می‌کنید دقت کنید

افراد اسکیزوتایپال به کلمات و صحبت‌های طرف مقابل خود خیلی دقت می‌کنند؛ به همین دلیل سعی کنید از کلمات ساده و بدون پیچیدگی استفاده کنید. استفاده از کنایه و صحبت‌های غیرمستقیم، ممکن است باعث برداشت اشتباه این افراد شوند.

2. نسبت به باورها و صحبت‌های عجیب او واکنش شدید نشان ندهید

افراد STPD، به دیگران خیلی سخت اعتماد می‎‌کنند و چون حساس هستند، واکنش‌های شدید به اعتقادات و رفتارهای آن‌ها باعث ناراحتی و دوری‌گزینی بیشتر می‌شود.

در برخورد با این افراد، شما هم از بخشی از فانتزی‌ها و رویاهای خود صحبت کنید. سعی نکنید که باورها و رفتارهای غلطش را نشان دهید و آن‌ها را یکباره اصلاح کنید. اصلاح الگوهای رفتاری شخص اسکیزوتایپی باید به آرامی و مرحله به مرحله انجام شود.

3. احساسات خود را کنترل کنید

شخصیت‌های STPD نسبت به احساسات اطرافیان خود بسیار حساس هستند و آن‌ها را سریع تشخیص می‌دهند. این افراد احساسات منفی را سریع درک می‌کنند. اگر شما از صحبت‌های او ناراحت شوید یا حضورش در جمع ناراحتتان کند، فرد اسکیزوتایپال به سرعت متوجه می‌شود.

این احساسات منفی باعث می‌شود که شخص، جمع را ترک یا از ادامه صحبت با شما صرفنظر کند.

4. در صحبت با افراد STPD تعصب را کنار بگذارید

باورهای اسکیزوتایپی‌ها از باورهای دیگران فاصله دارد. وقتی این اشخاص در حال حرف زدن هستند، سعی نکنید که باورهای او را تغییر دهید و به باورهای خود نزدیک کنید. در برخورد با STPD دیدگاه‌های خود را بدون تعصب بگویید و نشان دهید که صحبت‌ها او هم برای شما جالب است.

5. در مورد هدف‌های زندگیتان با شخص اسکیزوتایپی صحبت کنید

افراد STPD، هدف مشخصی در زندگی خود ندارند. شما می‌توانید در برخورد با آن‌ها از اهداف زندگیتان صحبت کنید. بیان دلایل مشخص کردن هدف برای زندگی و شیرینی رسیدن به آن‌ها برای این افراد خوشایند است.

6. با صحبت کردن، اضطراب اجتماعی او را کم کنید

افراد اسکیزوتایپال با حضور در جمع دچار اضطراب می‌شوند. اگر این اضطراب را در او احساس کردید، سعی کنید با صحبت درباره خوبی‌های در جمع بودن و برقراری روابط اجتماعی، اضطراب او را کم کنید.

7. سادگی زندگی را به اسکیزوتایپال‌ها نشان دهید

این افراد مسائل و مشکلات زندگی را خیلی سخت و پیچیده می‌کنند. در هنگام صحبت با این افراد سعی کنید به آرامی و مرحله به مرحله نشان دهید که همه چیز آن‌طور که او تصور می‌کند، پیچیدگی ندارد.

8. به باورهای خیالی او به صورت یک داستان جالب گوش کنید

هر کسی اتفاقات دنیای اطراف خود را به صورت دلخواه تعبیر و تفسیر می‌کند. افراد STPD چون عقاید و باورهایشان با دیگران فرق دارد، تعبیرها و تفسیرهای متفاوتی هم دارند. وقتی شخص اسکیزوتایپال برداشت‌های خود از اتفاقات اطرافش را برایتان تعریف می‌کند، نترسید و نگران نشوید. فکر کنید که به یک داشتان جالب گوش می‌کنید.

9. سعی کنید به طور غیرمستقیم او را به درمان تشویق کنید

افراد اسکیزوتایپال غیرعادی بودن خود را قبول ندارند؛ به همین دلیل برای درمان اقدامی نمی‌کنند. در هنگام برخورد با این افراد، از فواید مشاوره گرفتن از یک روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید تا او برای مراجعه به روانپزشک ترغیب شود.

ازدواج با اسکیزوتایپی‌ها

افراد مبتلا به اسکیزوتایپی, معمولا علاقه‌ای به ازدواج ندارند. این افراد به دلیل وابستگی به افراد درجه یک خانواده خود، ترس و بی‌اعتمادی به سایرین، اجازه ورود افراد دیگر را به زندگی خود نمی‌دهند و ازدواج نمی‌کنند.

در صورتی که یک اسکیزوتایپال ازدواج کند، به احساسات و رفتار شریک زندگی خود بسیار حساس خواهد بود. در این ازدواج معمولا ابراز عشق و علاقه یک‌طرفه و تنها از سوی شریک زندگی انجام می‌شود.

در چنین ازدواجی اگر دو طرف تمایل به ادامه زندگی مشترک داشته باشند، باید به یک روانشناس ماهر مراجعه کنند تا رفتارهای درست برای ادامه زندگی به آن‌ها آموزش داده شوند.

سخن پایانی

تشخیص و درمان زودهنگام اختلال شخصیت اسکیزوتایپی می‌تواند باعث جلوگیری از بروز عوارض جانبی آن مثل افسردگی یا اعتیاد به مواد مخدر شود. با در نظر گرفتن این موضوع، اگر شک دارید که شما یا یکی از نزدیکانتان دچار این اختلال هستید، هر چه زودتر به یک روانشناس یا روانپزشک ماهر و معتبر مراجعه کنید.

با شروع درمان، علائم اختلال، کم‌تر می‌شود؛ اما باید بدانید که درمان اختلالات شخصیتی زمان‌بر است؛ پس نباید ناامید شوید و درمان خود را نیمه‌کاره رها کنید.

اگر در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، نحوه تشخیص و درمان آن سوالی دارید، می‌توانید آن را از ایده آل مگ بپرسید.

سوالات متداول در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپی