جاذبه های گردشگری جغتای در استان خراسان رضوی
ویژگی‌های تاریخی و طبیعی سرزمین ایران باعث شده که به مکانی جذاب و دیدنی تبدیل گردد. جای جای ایران، سرشار از زیبایی‌ها و دیدنی‌های پنهان است که شاید هنوز ما تعداد بی‌شماری از آن‌ها را ندیده باشیم و نشناسیم. یکی از شهرهای دیدنی و جالب ایران برای تفریح و گردشگری، شهر جغتای است. در ادامه به صورت خلاصه به ذکر اطلاعات مفید و جاذبه های گردشگری جغتای خواهیم پرداخت.
معرفی کوتاه شهرستان جغتای
موقعیت جغرافیایی، موقعیت نسبی و جمعیت جغتای
شهرستان جغتای با وسعت 1685 کیلومتر مربع از لحاظ موقعیت جغرافیایی در شمال شرق ایران واقع شده و در غربی‌ترین نقطه استان خراسان رضوی قرار دارد. موقعیت نسبی این شهرستان نیز باعث گردیده که در مجاورت شهرهایی چون اسفراین ، سبزوار ، جاجرم و استان سمنان باشد.
شهرستان تاریخی و دیدنی جغتای در سال 1363 با پیگیری‌های مکرر اهالی آن به شهر تبدیل شد. این منطقه گردشگر پذیر و پرجاذبه دارای ییلاق‌ها و رودخانه های زیادی بوده که باعث شده جمعیتی بالغ بر 48 هزار نفر را در خود جای دهد. جغتای شاهراه ارتباطی بین سه استان (تهران، استان خراسان رضوی و سمنان) بوده که این موقعیت ارتباطی را مدیون راه آهن تهران به مشهد می باشد. جغتای حدود 310 کیلومتر با شهر مشهد فاصله دارد.
زبان و نژاد
زمانی که آریایی‌ها به فلات ایران ورود پیدا کردند به سه دسته ماد، پارس و پارت تقسیم شدند و هر کدام از آن ها در سراسر فلات ایران سکنا گزیدند؛ چنانچه مادها به سمت غرب و شمال غرب، پارس‌ها به سمت مرکز و پارت‌ها به سمت شرق و جنوب فلات ایران رهسپار شدند.
شهرستان جغتای نیز محل زندگی پارت‌های آریایی شد. اما بعد از حمله بیگانگان و به ویژه قوم مغول زبان و فرهنگ آن‌ها فراموش شده و اکنون هشتاد درصد آن‌ها به زبان ترکی تکلم می کنند و مابقی به کردی و فارسی. این شهر از دیدنی های ایران به شمار می آید.
پیشینه نام جغتای
جغتای در دوران های پیشین به اسم قلعه کارزی یا قارزی مشهور بوده است. زمانی که مغولاها به ایران حمله می کنند به مرور حکومت‌های محلی به وجود آورده‌اند که توسط خان های مغول اداره می شدند؛ بنا بر اطلاعات تاریخی، قلعه کارزی تحت حاکمیت خان مغول به نام جغتای اداره می شده که اکنون اسم همان خان را بر آن نهاده‌اند. با ایده‌آل مگ همراه باشید تا با جاذبه های گردشگری جغتای آشنا شوید.
جاذبه‌های طبیعی شهرستان جغتای
- غارهای جاورتن
- ییلاق سرحد
- رودخانه زرقان جغتای
غارهای جاورتن
سه دهانه غار در این منطقه وجود دارند که به آن‌ها مجموعه غارهای جاورتن هم گفته می‌شود. نام جاورتن از روستایی به همین نام بر گرفته شده که این غارها در فاصله دو کیلومتری این روستا قرار دارند. غارهای سه‌گانه جاورتن از نظر علم زمین‌شناسی از نوع آهکی و چین‌خوردگی بوده که بزرگ‌ترین آن‌ها دارای ارتفاع دو متر و عمیق‌ترین آن‌ها دارای 15 متر می باشد.
غارهای نام برده شده در دامنه شرقی کوه کمر خونی واقع در دهستان دستوران جغتای و در شمال غرب سبزوار قرار گرفته‌اند.
ییلاق سرحد
مناظر بکر و طبیعی ییلاق سرحد در 24 کیلومتری جنوب غرب شهرستان جغتای قرار دارد که راه دسترسی به این منطقه از دهستان دستوران این شهر امکان‌پذیر می‌باشد. این ییلاق خوش آب و هوا دارای رودخانه‌های فراوانی است که در فصل بهار عشایر کوچ‌رو رو به سمت خود می کشاند.
بنا بر اطلاعاتی از سایت اداره میراث فرهنگی و گردشگری جغتای، سالانه گروه‌های دوازده‌گانه عشایر به این منطقه سرازیر می شوند که عبارتند از: عشایر منطقه داورزن، جاجرم، جوین، گرمه و میامی شاهرود می باشند. این منطقه اکوتوریستی یکی از جاذبه های گردشگری جغتای به شمار می آید که هر سال گردشگران زیادی را به آغوش خود می پذیرد.
رودخانه زرقان جغتای
یکی از رودخانه‌های زیبا و در عین‌حال پر آب شهرستان جغتای رودخانه زرقان است که با طول 40 کیلومتر دارای دو شاخه به نام‌های هادی و چراغ می باشد. این انشعاب‌ها در فاصله بین دو روستای زرقان و حطیطه به هم می پیوندند. رودخانه زرقان از ارتفاعاتی در جنوب دشت سپیدار سرچشمه می گیرد و سیلاب‌های آن به جوین سرازیر می شوند.
به خاطر وجود این رودخانه در منطقه، چشم‌اندازهای سرسبز، دره‌ها و ییلاق‌های متعددی نیز در اطراف آن به وجود آمده‌اند. سد معروف کمایستان بر روی رودخانه زرقان ساخته شده که به بر زیبایی آن افزوده است.
اکنون به مرور و بررسی جاذبه‌های فرهنگی شهرستان جغتای خواهیم پرداخت تا به ارزش و اهمیت گردشگری این منطقه نیز پی ببریم.
جاذبه‌های فرهنگی جغتای
- ارگ تاریخی خداشاه
- مسجد قارزی جغتای
- سد کمایستان
- سازه زیرزمینی آزادوار
- ایوان مسجد خسرو شیر
- قلعه شادمان
ارگ تاریخی خداشاه
از آنجا که شهرستان جغتای دارای 150 حکومت در طول تاریخ بوده در نتیجه این تحولات تاریخی از آثار و ابنیه با ارزش تاریخی نیز برخوردار است. بنای ارگ تاریخی خداشاه از آثار گرانبهای جغتای مساحتی در حدود دو هکتار را به خود اختصاص داده است. ارگ خداشاه در جنوب غرب روستای خداشاه قرار گرفته و دارای خندق و چهار برج پیرامونی نیز می باشد. این ارگ از آثار تاریخی دوره قاجار است که از جاذبه های گردشگری جغتای می باشد.
مسجد قارزی جغتای
مسجد قدیمی و تاریخی قارزی در جنوب شهر جغتای واقع شده که توسط شخصی به نام قاسم خان در زمان شاه صفی اول صفوی و در سال 1045 هجری قمری بنا گردیده است. بر اساس اطلاعات و متون تاریخی اسم این مسجد در ابتدا کارزی بوده که به مرور زمان به قارزی مبدل گشته است. درباره پیشینه و وجه تسمیه این مسجد نظرات متفاوتی از سوی پژوهشگران گفته شده است.
سد کمایستان
سد کمایستان در فاصله چهارده کیلومتری شمال شرقی شهرستان جغتای بوده که بر روی رودخانه کمایستان و با هدف توسعه و بهبود بخش کشاورزی، ایجاد یک مرکز گردشگری و تفریحی و در راستا پرورش دادن آبزیان‌های بومی منطقه بنا شده است. این سد از نوع بتنی وزنی است و حجم مخزن آن 2/1 میلیون متر مکعب می باشد.
از آنجا که سد کمایستان در نزدیکی دو شهر نقاب و جغتای است در نتیجه از موقعیت نسبی بسیار خوبی برای طراحی و اجرای طرح‌های توسعه گردشگری برخوردار می باشد. با اینکه بیشتر سدها در جهت تامین آب و انرژی مورد نیاز ساخته می شوند، ولی قابلیت‌های بالقوه‌ای هم برای توسعه گردشگری دارا هستند.
می‌توان گفت که هم مناظر ایجاد شده در حاشیه پشت سد قدرت جاذبه دارند و هم سازه‌های عمرانی و عظیمی که برای ساخت آن به کار رفته‌اند. از سد کمایستان نیز می‌توان برای توسعه گردشگری ورزشی در زمینه ورزش‌های آبی بهره برد و همچنین می‌توان برای ایجاد نمودن مجتمع‌های گردشگری از آن استفاده بهینه کرد.
سازه زیرزمینی آزادوار
در ابتدا لازم می‌دانم توضیحی کوتاه درباره اسم«آزادوار» بدهم؛ آزادوار مشتق شده از دو کلمه آزاد و وار می باشد که هر دو کلماتی ایرانی محسوب می شوند و در بیشتر زبان‌های ایرانی کاربرد دارند. کلمه «وار» به معنی سرزمین می‌باشد که معنی اسم آزادوار یعنی سرزمین آزاد. همین کلمه در اسم سبزوار هم آمده است که معنی سرزمین سرسبز می دهد. شایان ذکر است که کلمه«وار» در زبان کردی این معنی را حفظ کرده و مردمان کرد به سرزمین «وار» می گویند.
در زیرزمین بنای کهن دژ واقع در روستای آزادوار، سازه‌ای کشف شده که به درازای تاریخ قدمت دارد. در ساخت این سازه زیرزمینی از آجرچینی بهره برده‌اند. سازه تاریخی آزادوار یک سازه آجری و مدون است که ارتفاع آن دوازده متر بوده و دارای سی پله می باشد. بر طبق اطلاعات تاریخی این اثر کهن از محور پلکان به صورت مارپیچی نیز برخوردار است.
این پله‌ها در آن زمان کارکردهایی داشته‌اند از آنجا که این سازه غول‌پیکر در اصل چاه آب بوده، در نتیجه قلعه نشینان از طریق آن پله‌ها به آب دسترسی پیدا می کردند. سازه زیرزمینی آزادوار یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری جغتای محسوب می شود.
ایوان مسجد خسرو شیر
این مسجد در روستای کهن و باستانی خسروشیر قرار داشته اما هم اکنون بین دو روستای خسروشیر و عباس‌آباد واقع است. بنای مسجد خسروشیرر در فاصله 95 کیلومتری و در شمال غربی شهر سبزوار از موقعیت بسیار خوبی برخوردار می باشد. متاسفانه در اثر بی توجهی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر دست‌اندرکاران صنعت گردشگری این مسجد تاریخی دچار ویرانی‌های زیادی شده است.
آنچه که هم‌اکنون از آن باقی مانده جرزهای موجود در دو طرف ایوان هستند. ایوان مسجد خسروشیر از درون گچ‌اندود شده و جرزهای آن نیز با آجر و ملات گچ ساخته شده است. در هر دو طرف این ایوان، دو شبستان وجود دارند که ستوندار هستند. بدنه بیرونی ایوان نیز دارای طاق است. ایوان مسجد خسروشیر اثری ارزشمند است و از شاه اثرهای تاریخی و هنری به حساب می آید.
در تزیین این بنای عظیم، کتیبه‌های کوفی، نقش‌برجسته‌های گیاهی و هندسی و طرح‌های برجسته گچبری استفاده شده و همچنین از طرح‌های آجرکاری نیز در آن بهره برده‌اند. زیبایی‌های این اثر گرانبها توجه هر بیننده و گردشگری را به سوی خود جلب می کند.
قلعه شادمان
جغرافیای کوهستانی و سنگی شهرستان جغتای باعث گردیده است که انواع قلعه‌ها و دژها در آن ساخته شوند چرا که در زمان‌های قدیم بهترین راه برای دفاع از شهرها در مقابل بیگانگان قلعه‌ها بوده‌اند. دژهای محکم مناطق کوهستانی همچون حفاظی برای رویارویی با دشمن بنا می شدند و شکست دادن قلعه نشینان نیز کاری بسیار دشوار می کرد. کمر قلعه، کارزی، روداب، فریمانه و شادمان از معروف‌ترین قلعه‌های این دیار به شمار می آیند.
قلعه شادمان یکی از قلعه‌های سنگی شهرستان جغتای است که از نظر کاربری نظامی محسوب می شود. قلعه‌ها در طول تاریخ بیشتر کاربری نظامی داشته‌اند و کاربری‌های دیگر برای آن‌ها کمتر قابل تصور است.
این قلعه زیبا و باستانی در روستای شادمان واقع گردیده و از سایت‌های جذاب و دیدنی گردشگری در جغتای می باشد. جاذبه های گردشگری جغتای رمز توسعه و پیشرفت این شهرستان هستند چرا که نقش بی بدیلی در جذب کردن سرمایه‌های داخلی و خارجی ایفا می کنند.
کلام آخر
در این رهیافت تلاش شد تا اطلاعاتی در مورد جاذبه های گردشگری جغتای تقدیم حضورتان شود هر چند که این مقاله نمی تواند تمامی اطلاعات را در خود بگنجاند. با ایده‌آل مگ همراه باشید تا با پتانسیل‌ها و جذابیت‌های سرزمین ایران بیشتر آشنا شوید و همین آشنایی می تواند انسان را به بستن کوله‌بار سفر و گردشگری هر چه بیشتر ترغیب نماید. گردشگری را از گشتن در کشور خود آغاز کنیم و به حفظ این منابع و جاذبه‌ها اهتمام بورزیم تا برای نسل‌های بعد نیز ماندگار باشند.
