همه چیز درباره ی ورم معده یا گاستریت و علت و علائم آن

چیزی قریب به دو سوم جمعیت جهان با هلیکوباکتر پیلوری دست و پنجه نرم می‌کنند. این باکتری شایع‌ترین دلیل ابتلا به ورم معده است و ممکن است همین حالا نیمی از ما بدون آن‌که بدانیم درگیر آن باشیم.

اما این وضعیت همیشه همین‌قدر خاموش و آرام نیست. در بسیاری از موارد می‌تواند به مشکلات دیگری مثل درد شکم، سوء هاضمه، نفخ و حالت تهوع منجر شود.

خوشبختانه مصرف انواع داروها و تغییرات رژیم غذایی می‌تواند اسید معده را کاهش دهد و علائم ورم معده را کمرنگ کند. در ادامه با این مقاله از ایده آل مگ همراه ما باشید تا با این عارضه و جزئیات آن آشنا شویم.

ورم معده چیست؟

جداره داخلی معده انسان با یک لایه مخاط پوشیده شده است و این پوشش وظیفه حفاظت از معده در برابر اسید معده را به‌عهده دارد.

هر زمان چیزی به این پوشش محافظ آسیب برساند یا آن را تضعیف کند، مخاط ملتهب می‌شود و گاستریت یا ورم معده اتفاق می‌افتد. باکتری هلیکوباکتر پیلوری شایع‌ترین علت ورم معده شناخته می‌شود.

اگر این التهاب ناگهانی و شدید باشد، یقینا بیمار به ورم حاد معده مبتلا است؛ اما اگر مزمن باشد، در صورت عدم درمان سال‌های سال گریبان‌گیر فرد خواهد بود.

از سوی دیگر گاستریت فرسایشی شکل کمتر رایج این بیماری است که معمولا التهاب زیادی ندارد، اما می‌تواند با خون‌ریزی و حتی زخم در پوشش معده همراه باشد.

چه افرادی بیشتر دچار ورم معده یا همان گاستریت می‌شوند؟

به مرور زمان و با افزایش سن خطر ابتلا به این عارضه افزایش می‌یابد. پوشش معده افراد مسن نازک‌تر است؛ بنابراین گردش خون کمتری دارد و سرعت متابولیسم و خودترمیمی آن کندتر است.

افراد مسن‌تر احتمالا داروهایی مثل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مصرف می‌کنند که خود به‌تنهایی می‌توانند علت ورم یا گاستریت معده باشند.

چه چیزی باعث ورم معده می‌شود؟

گاستریت معده زمانی رخ می‌دهد که چیزی به مخاط معده آسیب برساند یا آن را ضعیف کند. اتفاقات مختلفی می‌توانند باعث این مشکل شوند، از جمله:

• مصرف الکل: مصرف طولانی‌مدت الکل یکی از مهم‌ترین دلایل تحریک و فرسایش مخاط معده است.
• بیماری‌های خودایمنی: در برخی افراد، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سالم پوشش معده حمله می‌کند.
• عفونت باکتریایی: باکتری هلیکوباکتر پیلوری عامل اصلی گاستریت مزمن و بیماری زخم معده است. باکتری‌ها پوشش محافظ معده را می‌شکنند و التهاب ایجاد می‌کنند. اگر ظهور علائم ورم معده به دلیل عفونت باکتریایی باشد، این عارضه مسری است و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
• رفلاکس صفرا: کبد برای کمک به هضم غذاهای چرب، صفرا تولید می‌کند. رفلاکس صفرا زمانی اتفاق می‌افتد که صفرا به جای آن‌که در در روده کوچک حرکت کند، به معده برگردد.
• داروها: استفاده مداوم از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا کورتیکواستروئیدها برای مدیریت درد مزمن می‌تواند عامل مهم تحریک پوشش معده باشد.
• استرس فیزیکی: بیماری‌های ناگهانی یا جراحت‌های شدید حتی اگر معده را درگیر نکنند، می‌توانند باعث بروز گاستریت شوند. سوختگی‌های شدید و آسیب‌های مغزی دو علت شایع گاستریت هستند.

برجسته‌ترین علائم ورم معده چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به گاستریت معده علائمی تجربه نمی‌کنند و سال‌ها با این بیماری کنار می‌آیند. از طرفی کسانی که علائم ورم معده دارند، آن را با سوء هاضمه اشتباه می‌گیرند. مهم‌ترین علائم گاستریت عبارت‌اند از:

• مدفوع سیاه و قیری رنگ
• نفخ
• تهوع و استفراغ
• احساس سیری بیش از حد در طول غذا خوردن یا بعد از آن
• احساس سوزش معده بین وعده‌های غذا یا در طول شب
• بی‌اشتهایی
• سکسکه
• زخم معده
• کاهش وزن بی‌دلیل
• درد یا ناراحتی بالای شکم
• استفراغ خونی

ورم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زمانی که برای تشخیص ورم معده به پزشک مراجعه می‌کنید، ابتدا در مورد علائم و سوابق گذشته سوالاتی می‌پرسد و بعد یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد.

در ادامه احتمال دارد برای تشخیص دقیق‌تر این آزمایشات را تجویز کند:

• تست تنفس: طی آزمایش تنفس هلیکوباکتر پیلوری، بیمار یک عدد کپسول یا مایعی حاوی اوره را می‌بلعد و بعد بازدم خود را در یک کیسه بادکنک مانند بیرون می‌دهد. باکتری هلیکوباکتر پیلوری اوره را به دی‌اکسید‌کربن تبدیل می‌کند. بنابراین اگر این باکتری در بدن فرد موجود باشد، آزمایش تنفس افزایش میزان دی‌اکسید‌کربن را نشان می‌دهد.
• آزمایش خون: در آزمایش خون وجود آنتی‌بادی‌هایی که با باکتری هلیکوباکتر پیلوری مبارزه می‌کنند، بررسی می‌شود.
• آزمایش مدفوع: در این آزمایش وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع بیمار بررسی می‌شود.
• آندوسکوپی فوقانی: پزشک از یک آندوسکوپ (لوله نازک بلند با یک دوربین متصل) برای معاینه معده استفاده می‌کند. اسکوپ از راه مری وارد معده بیمار می‌شود تا پزشک وضعیت پوشش معده را بررسی کند. همچنین ممکن است بخشی از پوشش معده به عنوان نمونه بافت (بیوپسی) برای آزمایش عفونت برداشته شود.
• معاینه دستگاه گوارش فوقانی (GI): در طول معاینه دستگاه گوارش فوقانی، بیمار یک ماده گچی به نام باریم را می‌بلعد. این مایع سطح روی پوشش معده را می‌پوشاند و تصاویر پرتو ایکس با جزئیات بیشتر را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.

درمان ورم معده چیست؟

برای انتخاب روش درمان ابتدا باید دلیل ابتلا به ورم معده را یافت. اگر علت وجود باکتری باشد، برای درمان آن و رفع سوءهاضمه دارو مصرف می‌شود.

پزشک معالج با توجه به شدت علائم یکی از این روش‌ها را به شما توصیه می‌کند:

• آنتی‌بیوتیک: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند عفونت باکتریایی را از ریشه درمان کنند. ممکن است نیاز باشد بیمار به مدت چند هفته بیش از یک نوع آنتی بیوتیک مصرف کند.
• آنتی‌اسیدها: مصرف داروهای کربنات کلسیم باعث می‌شود اسید معده کمتر تولید شود. این داروها التهاب را تسکین می‌بخشند و در برخی موارد سوزش سر دل را آرام می‌کنند.
• مسدود‌کننده‌های هیستامین (H2): مصرف داروهایی مثل سایمتیدین، رانیتیدین و داروهای مشابه باعث می‌شود معده کمتر اسید تولید کند.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون: این داروها مثل امپرازول و اسموپرازول میزان اسید تولیدی معده را کاهش می‌دهندو بیماری‌هایی مثل زخم معده و ریفلاکس معده به مری (GERD) را درمان می‌کنند.

عوارض ورم معده چیست؟

گاستریت در صورت عدم درمان می‌تواند با مشکلات جدی همراه باشد، مواردی مثل:

• کم خونی: یکی از مشکلاتی که فرد در طول ابتلا به ورم معده با آن روبرو می‌شود، خونریزی زیاد و در نتیجه کاهش میزان خون بدن (کم‌خونی) است.
• کم خونی مهلک: اگر ظهور گاستریت ناشی از بیماری‌های خودایمنی باشد، یکی از نتایج آن تاثیر بر نحوه جذب ویتامین B12 است. وقتی بدن فرد به‌اندازه کافی ویتامین B12 برای ساخت گلبول‌های قرمز دریافت نکند، در معرض خطر کم‌خونی مهلک قرار می‌گیرد.
• پریتونیت: گاستریت می‌تواند زخم معده را بدتر کند. زخم‌هایی که دیواره معده را می‌شکافند و باعث می‌شوند محتویات معده وارد شکم شود. این پارگی می‌تواند سبب گسترش باکتری در بدن و بروز عفونت خطرناکی به نام انتقال باکتری یا پریتونیت شود. همچنین می‌تواند منجر به التهاب کشنده‌ای به نام سپسیس شود.
• سرطان معده: ورم ناشی از هلیکوباکتر پیلوری و بیماری خودایمنی می‌تواند با رشد تومور در پوشش معده همراه شود. این اتفاق خطرناک در ادامه احتمال سرطان معده را افزایش می‌دهد. مواردی مثل آدنوکارسینوم (سرطان معده)، لنفوم بافت لنفاوی مرتبط با مخاط (MALT) و تومورهای عصبی غدد درون ریز (NET).

چگونه از ابتلا به گاستریت معده جلوگیری کنیم؟

گفتیم که یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به ورم معده، وجود هلیکوباکتر پیلوری است. در حالی که اکثر مردم هیچ اطلاعی ندارند که بدن آن‌ها آلوده به باکتری است.

باکتری‌ها به راحتی منتقل می‌شوند و در صورت رعایت بهداشت مناسب به راحتی می‌توان از ورود آن‌ها به بدن جلوگیری کرد. همچنین می‌توان اقداماتی برای به‌حداقل رساندن سوء هاضمه و سوزش سر دل انجام داد. این اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:

• اجتناب از مصرف غذاهای چرب، سرخ شده، تند یا اسیدی
• کاهش مصرف کافئین
• خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر
• آرام و منظم خوردن غذا
• مدیریت استرس
• عدم مصرف NSAID ها
• دراز نکشیدن ۲ تا ۳ ساعت بعد از صرف غذا
• مراقبت از سلامت روان با اقدامات خودمراقبتی و تنش زدایی
• ترک سیگار

چه زمانی با پزشک صحبت کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از این علائم هرچه سریع‌تر با پزشک معالج تماس بگیرید و یک نوبت ملاقات تنظیم کنید:

• خون در مدفوع
• استفراغ خونی
• ضعف یا خستگی شدید (نشانه کم‌خونی)
• GERD کنترل نشده
• کاهش وزن بی‌دلیل
• علائم عود گاستریت معده

چشم انداز گاستریت معده در طولانی مدت چیست؟

اگر به ورم معده مبتلا هستید، باید بگوییم اگر درمان را آغاز کنید، این بیماری خوشبختانه معمولا سریع بهبود پیدا می‌کند. ممکن است نیاز باشد تا مدتی داروهای گاستریت معده مصرف کنید و تحت روش درمانی که پزشک معالج توصیه می‌کند قرار بگیرید.

آنتی اسیدها اسید معده را کاهش می‌دهند و آنتی‌بیوتیک‌ها عفونت‌های باکتریایی را از بین می‌برند. کافی است به روش درمان پایبند باشید و با انگیزه قوی و روحیه مثبت‌نگر در پی ریشه‌کن کردن بیماری باشید.

کلام آخر

ورم معده یا گاستریت یک بیماری شایع و قابل درمان است که معمولا در اثر عفونت باکتریایی ظهور می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به گاستریت معده هیچ‌گونه علائمی تجربه نمی‌کنند، در حالی که علائم ورم معده در برخی از افراد بسیار شدید و نگران‌کننده است.

در هر صورت اگر نشانه‌ای احساس می‌کنید یا سابقه ابتلا به این عارضه در خانواده شما وجود دارد، آزمایشات پزشکی به شما کمک می‌کنند علت ورم معده را تشخیص دهید و با توجه به آن بهترین روش درمان را انتخاب کنید.

سوالات متداول