گزگز کردن دست و پا از چیست؟ آیا نشانه عارضه خطرناکی است؟

ممکن است هرکسی دچار گزگز و بی‌حسی دست و پا شده باشد که این علائم معمولا شایع و آزاردهنده است. این مدل گزگز در برخی اوقات می‌تواند حالتی خوش خیم و موقت باشد. مثلا زمانی که در هنگام خواب، بازوی شما زیر سرتان قرار می‌گیرد، ممکن است به دلیل فشار روی اعصاب دچار این مشکل شوید و یا احتمال دارد که گزگز بخشی از بدن شما ناشی از فشار روی اعصاب باشد مثلا زمانی که پاهایتان را به مدت طولانی روی هم قرار می‌دهید ممکن است گزگز و مومور شدن پا به سراغتان بیاید. در هر صورت گزگز کردن بدن همراه با درد نیست و سریعا پس از برداشتن فشار از بین می‌رود.

اما برخی اوقات گزگز و بی‌حسی دست و پا می‌تواند شدید، پشت سر هم و یا مزمن شود. همچنین ممکن است علائم دیگری نظیر درد، خارش، بی حسی و تحلیل عضلانی نیز با این عارضه همراه شود. در چنین مواقعی، گزگز ممکن است به دلیل آسیب عصبی باشد و یا همراه با آسیب‌های تروماتیک نظیر استرس مکرر، عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض سموم و بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت شود.

این نوع آسیب عصبی معمولا به نام نوروپاتی محیطی شناخته می‌شود زیرا این اعصاب دور از مغز و نخاع قرار دارند و اغلب دست ها و پاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیش از ۱۰۰ نوع عارضه نوروپاتی محیطی وجود دارد. این عارضه با گذشت زمان می‌تواند بدتر شده و بدن شما را کم تحرک و ناتوان کند.

در صورتی که در دست، پا یا هر دو برای مدتی طولانی دچار گزگز شده‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید زیرا هر چه سریعتر علت این عارضه پیدا شود، سریعتر تحت کنترل قرار می‌گیرد و احتمال بروز به مشکلات دائمی نیز کاهش می‌یابد.

علل سوزن سوزن شدن دست و پا

دیابت یکی از اصلی‌ترین دلیل بروز عوارض نوروپاتی محیطی بوده که حدود ۳۰ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. در نوروپاتی دیابتی، گزگز و سایر علائم معمولا ابتدا در هر دو پا ایجاد می‌شود سپس از پاها بالا رفته و به دنبال آن هر دو دست را تحت تاثیر قرار می‌دهد ممکن است دچار بی‌حسی و سوزن سوزن شدن دست‌ها شوید و در نهایت از بازوها بالا می‌رود و به گردن شما سرایت می‌کند. حدود دو سوم افراد مبتلا به دیابت دچار موارد خفیف تا شدید آسیب عصبی می‌شوند و در بسیاری از موارد، گزگز جزو علائم اولیه دیابت محسوب می‌شود.

در ۳۰ درصد دیگر نوروپاتی محیطی، به دلیل موارد ناشناخته ایجاد می‌شود.

۴۰ درصد دیگر به دلایل دیگری ایجاد می‌شود:

سندرم گیر افتادن عصب که شامل سندرم تونل‌کارپ، فلج عصب اولنار، فلج عصب پرونئال و فلج عصب رادیال.

بیماری های سیستمیک نظیر اختلالات کلیوی، بیماری کبد، آسیب عروقی و بیماری خونی، آمیلوئیدوز، اختلالات بافت همبند و التهاب مزمن، عدم تعادل هورمونی (از جمله کم کاری تیروئید) و سرطان ها و تومورهای خوش خیم است که موجب درگیر شدن اعصاب می‌شود.

کمبود ویتامین. به منظور داشتن اعصاب سالم بدن نیاز به ویتامین E، B1، B6، B12 و نیاسین دارد. به عنوان مثال، کمبود B12 می تواند منجر به کم خونی خطرناک شود و نوروپاتی محیطی را ایجاد کند. اما وجود B6 بیش از حد نیز می‌تواند گزگز دست و پاها را به همراه داشته باشد.

افرادی که اعتیاد به الکل دارند، به دلیل عادات غذایی نامناسب ممکن است دچار عوارض نوروپاتی محیطی شوند، البته احتمال بروز این عارضه به دلیل کمبود تیامین یا سایر ویتامین های مهم بیشتر است. همچنین ممکن است خود الکل نیز موجب آسیب عصبی شود، وضعیتی که برخی از محققان آن را نوروپاتی الکلی می نامند.

سموم مثل فلزات سنگین نظیر سرب، آرسنیک، جیوه و تالیم و برخی مواد شیمیایی صنعتی و محیطی نیز موجب بروز این عارضه می‌شوند. داروهای خاصی نظیر داروهای شیمی درمانی که برای سرطان ریه استفاده می شوند، برخی از داروهای ضد ویروسی و آنتی بیوتیکی نیز عارضه نوروپاتی محیطی را به همراه دارند.

عفونت هایی نظیر بیماری لایم، زونا (واریسلا زوستر)، سیتومگالوویروس، اپشتین بار، هرپس سیمپلکس و HIV و ایدز.

بیماری های خود ایمنی. اینها شامل پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن، سندرم گیلن باره، لوپوس و آرتریت روماتوئید است.

اختلالات ارثی زیرا برخی افراد ممکن است علائم حسی و حرکتی داشته باشند. شایع ترین نوع آن بیماری شارکو ماری توث است.

جراحتی که اغلب موجب تروما می‌شود، اعصاب می‌توانند فشرده شده، له شده یا آسیب ببینند و در نهایت درد عصبی را به همراه داشته باشند. به عنوان مثال فشردگی عصب ناشی از فتق دیسک یا دررفتگی استخوان ممکن است موجب این عارضه شود.

اسکلروز چندگانه باعث می شود که سیستم ایمنی بدن شما به غلاف میلین اطراف رشته های عصبی در سراسر بدن حمله کرده و در نهایت گزگز و بی حسی پا را به همراه داشته باشد.

تشخیص سوزن سوزن شدن دست و پا

در صورتی که به دنبال جلوگیری از گزگز دست یا پای خود هستید بهتر است که پزشک بدن شما را تحت معاینه فیزیکی قرار دهد و همچنین تاریخچه پزشکی شما را در خصوص علائم، محیط کار، عادات اجتماعی نظیر مصرف الکل و غیره بررسی کند. قرار گرفتن در معرض سم، HIV  یا سایر بیماری های عفونی، سابقه خانوادگی بیماری های عصبی نیز ممکن است نوروپاتی محیطی را به همراه داشته باشد.

پزشک ممکن است آزمایشات زیر را نیز انجام دهد:

• آزمایش خون به منظور تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، اختلال عملکرد کبد یا کلیه، سایر اختلالات متابولیک و علائم فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی.
• بررسی مایع مغزی نخاعی می‌تواند آنتی بادی های مرتبط با نوروپاتی محیطی را شناسایی کند.
• الکترومیوگرام به منظور آزمایش فعالیت الکتریکی عضله
• سرعت هدایت عصبی

سایر آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• توموگرافی کامپیوتری
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
• بیوپسی عصبی
• بیوپسی پوست به منظور مشاهده انتهای رشته عصبی

درمان گزگز دست و پا

به منظور موفقیت آمیز بودن درمان، تشخیص دقیق و درمان علت گزگز بستگی دارد. تا زمانی که سلول های عصبی محیطی از بین نرفته اند، می توانند بازسازی شوند.

متاسفانه هیچ درمانی برای نوروپاتی ارثی وجود ندارد، اما نوع اکتسابی آن را می‌توان درمان کرد. به عنوان مثال، کنترل قند خون برای دیابت از بدتر شدن نوروپاتی دیابتی جلوگیری می‌کند و مصرف مکمل‌های ویتامین می‌تواند نوروپاتی محیطی را برای اشخاصی که دچار نوروپاتی ناشی از کمبود ویتامین هستند درمان کند.

حفظ سبک زندگی سالم نظیر کنترل وزن، اجتناب از قرار گرفتن در معرض سموم، رعایت برنامه ورزشی تحت نظر پزشک، رعایت رژیم غذایی مناسب و عدم مصرف الکل می‌تواند از بروز هرگونه بیماری جلوگیری کند. شامل سیگار نیز خونرسانی به رگ‌های خونی را که تامین کننده مواد مغذی برای اعصاب هستند را محدود می‌کند

برخی اوقات ، گزگز و سایر علائم نوروپاتی محیطی ممکن است با داروهای ضد تشنج و افسردگی بهبود یابد.