علائم پرکاری تیروئید چیست و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟

پرکاری تیروئید یکی از بیماری‌های شایع غده تیروئید است. در این بیماری، هورمون‌های تیروئید بیش‌تر از حد طبیعی ترشح می‌شود. این ترشح بیش‌ از حد هورمون‌ها باعث ایجاد علائم و عوارضی در بدن می‌شود. با شناخت علائم پرکاری تیروئید می‌توان این بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کرد.

درمان تیروئید پرکار در مراحل اولیه ساده‌تر و اثربخش‌تر است. هر چه درمان این بیماری به تعویق افتد عوارضی همچون کاهش وزن، کاهش توده عضلانی و ناباروری حادتر می‌شود. گفتن این نکته ضروریست که عدم درمان این بیماری می‌تواند در مواردی به سرطان تیروئید ختم شود.

پس شناخت علائم تیروئید پرکار به تشخیص و درمان زودهنگام آن کمک زیادی خواهد نمود. در ادامه مقالات بررسی علائم بیماری‌ها در ایده آل مگ در این مطلب به بررسی علائم پرکاری تیروئید و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.

پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید یا Hyperthyroidism زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید بیش از حد طبیعی هورمون تولید کند.

تیروئید غده‌ای کوچک و پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد. وظیفه این غده در بدن تولید دو هورمون تترایدوتیرونین (tetraiodothyronine) به اختصار T4 و تری‌یدوتیرونین (triiodothyronine) به اختصار T3 است. این دو هورمون متابولیسم بدن را کنترل می‌کنند.

اگر یکی از این دو هورمون یا هر دوی آن‌ها بیش از حد ترشح شوند، انسان به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود. مقدار زیاد این هورمون‌ها می‌تواند بر عملکرد بدن تاثیر منفی بگذارد.

در صوتی که این بیماری درمان نشود، در مراحل پیشرفته‌تر می‌تواند منجر به سرطان تیروئید شود.

علت پرکاری تیروئید

دلایل مختلفی می‌تواند باعث ایجاد بیماری پرکاری تیروئید شود. اولین و مهم‌ترین علت، ژنتیک است. افرادی که در خانواده خود سابقه این بیماری را دارند، بیشتر دچار Hyperthyroidism می‌شوند.

وجود بیماری‌ خودایمنی به نام گریوز (Graves) می‌تواند یکی دیگر از دلایل ابتلا به این بیماری باشد. در بیماری گریوز، سیستم ایمنی بدن با تولید پادتن‌هایی، تیروئید را وادار به تولید بیشتر هورمون‌ها می‌کند.

در ادامه با سایر دلایل ابتلا به این بیماری آشنا خواهیم شد؛

• دریافت ید اضافی از رژیم غذایی
• گواتر (بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید)
• تومورهای خوش‌خیم تیروئید یا هیپوفیز
• تومور تخمدان یا بیضه
• دیابت
• عفونت‌های ویروسی غده تیروئید
• مصرف بیش‌ از حد هورمون‌های تیروئید (در بیمارانی که تحت هورمون‌تراپی هستند)
• مصرف برخی از داروها مخصوصا داروهایی که برای درمان اختلالات قلبی تجویز می‌شود.
• پرتودرمانی
• سیگارکشیدن و مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• تشدید عملکرد نودول‌های تیروئید

انواع بیماری پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید نیز مانند بسیاری از بیماری‌ها انواع مختلفی دارد؛

بیماری Grave: این بیماری نوعی اختلال خودایمنی است. در این بیماری که به آن گواتر منتشر سمی هم می‌گویند، نوع خاصی از آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین تحریک کننده تیروئید (TSI) توسط سیستم ایمنی تولید می‌شود. TSI عملکرد هورمون TSH هیپوفیز را تقلید می‌کند (هورمون TSH هورمون تحریک‌کننده تولید T4 و T3 است). این موضوع باعث تولید بیش از حد دو هورمون تیروئید می‌شود.

گواتر چند سلولی سمی: بیشتر در بیمارانی دیده می‌شود که چندین سال گواتر داشته‌اند. وجود نودول‌های سمی بیش از حد فعال باعث تولید غیرطبیعی هورمون‌ها می‌شود. این نوع از بیماری بیشتر در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود.

گره‌های تیروئیدی: در این نوع از پرکاری تیروئید، تولید بیش از حد هورمون‌ها به دلیل وجود غده‌های خوش‌خیم در تیروئید ایجاد می‌شود.

تیروئیدیت حاد: علت به وجود آمدن این بیماری، عفونت ویروسی تیروئید است.

تیروئیدیت پس از زایمان: حدود 5 تا 10 درصد از زنان پس از گذشتن چند ماه از زایمان خود به این بیماری مبتلا می‌شوند. معمولا پس از چند ماه عملکرد تیروئید به حالت اولیه برمی‌گردد.

آیا پرکاری تیروئید خطرناک است؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت که پرکاری تیروئید در صورتی که درمان شود، خطرناک نیست اما در صورتی که درمان مورد توجه قرار نگیرد علائم بیماری بدتر شده و ممکن است در مراحل پیشرفته‌تر، به سرطان تیروئید تبدیل شود.

عوارض پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید می‌تواند عوارض جانبی زیر را به همراه داشته باشید:

مشکلات قلبی: از جمله جدی‌ترین عوارض جانبی Hyperthyroidism مشکلات قلبی است. افزایش ضربان قلب، اختلال فیبریلاسیون دهلیزی (نوعی اختلال در ریتم قلب که خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهد) و نارسایی احتقانی قلب از جمله این مشکلات قلبی هستند.

پوکی استخوان: در صورتی که به درمان Hyperthyroidism توجه نشود، در بلند مدت ممکن است شخص دچار پوکی استخوان شود. ترشح بیش از حد T3 و T4 از جذب کلسیم در استخوان‌ها پیشگیری می‌کند. این موضوع باعث کاهش تراکم بافت استخوانی و در نهایت پوکی استخوان می‌شود.

مشکلات چشمی (اگزوفتالمی): پرکاری تیروئید می‌تواند باعث ایجاد اختلالات چشمی شود. در این شرایط ماهیچه‌های اطراف چشم ورم می‌کنند. این ورم باعث می‌شود که چشم حالت بیرون‌زده بگیرد. قرمزی، تاری دید، دوبینی و کاهش بینایی از دیگر عوارض جانبی این بیماری است.

پوست قرمز و متورم: در موراد نادر Hyperthyroidism باعث ایجاد تورم و قرمز شدن پوست مخصوصا در قسمت زانو و پا می‌شود.

بحران تیروتوکسیک: بحران تیروتوکسیک باعث علائم ناگهانی و شدید چون تب، هذیان و افزایش ضربان قلب می‌شود.

علائم پرکاری تیروئید چیست؟

علائم پرکاری تیروئید می‌تواند با علائم برخی بیماری‌ها تداخل داشته باشد. این موضوع می‌تواند تشخیص بیماری را کمی سخت کند. باید به خاطر داشته باشید که اگر یک یا چند علامت زیر را داشتید حتما در مورد آن‌ها با پزشک مشورت کنید.

• کاهش وزن بی‌دلیل
• افزایش ضربان قلب بیش از 100 ضربان در دقیقه (تاکی‌کاردی)
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی)
• تپش قلب
• افزایش اشتها
• عصبی بودن، اضطراب و تحریک‌پذیری زیاد
• لرزش بدن که به خوبی در دست‌ها و انگشتان دیده می‌شود
• تعرق
• افزایش حساسیت به گرما
• تغییر در عادات روده‌ای (اسهال یا یبوست)
• بزرگ‌شدن غده تیروئید (گواتر)
• خستگی و ضعف عضلانی
• مشکلات خواب
• نازک شدن پوست
• موهای ظریف و شکننده
• پوکی استخوان
• بیرون زدگی چشم‌ها (اگزوفتالمی)

علايم پرکاری تیروئید در زنان

به طور کلی زنان بیشتر از مردان به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند. بر طبق تحقیقات دانشمندان از هر 8 زن یک نفر در طول زندگی خود ممکن است دچار مشکلات تیروئید شود.

هورمون‌های تیروئید بر روی چرخه قاعدگی و باروری زنان تاثیر می‌گذارند از این رو تغییر در ترشح این هورمون‌ها می‌تواند باعث تغییر در چرخه عادت ماهانه و قدرت باروری زنان شود.

پرکاری تیروئید می‌تواند باعث سبک، سنگین و نامظم شدن قاعدگی شود. این بیماری حتی می‌تواند برای چندین ماه، عادت ماهانه را متوقف کند و یا در موارد حادتر باعث یائسگی پیش از موعد شود (قبل از 40 سالگی).

Hyperthyroidism می‌تواند بر عملکرد تخمدان‌ها تاثیر بگذارد و باروری را کاهش دهد. گاهی وجود تومورهای خوش‌خیم در تخمدان خود باعث پرکاری تیروئید می‌شود.

از جمله مهم‌ترین علائم پرکاری تیروئید در زنان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کاهش وزن سریع
• قاعدگی نامنظم، زیاد و طولانی
• قطع شدن قائدگی برای چند ماه
• نوسانات خلقی زیاد
• عصبی بودن و تحریک‌پذیری بالا
• افزایش دمای بدن
• عدم تحمل گرما
• لرزش دست‌ها
• تورم غده تیروئید (گواتر)
• نازایی و مشکلات باروری
• یائسگی زودرس
• پوکی استخوان

علائم پرکاری تیروئيد در زنان باردار

پرکاری تیروئید یکی از مشکلات مهم در دوران بارداری است. پرکاری تیروئید می‌تواند بر سلامتی مادر و جنین تاثیر منفی بگذارد.

علائم پرکاری تیروئید در زنان باردار ممکن است با مشکلات متداول بارداری اشتباه گرفته شود. مادران باردار همواره باید با کوچکترین تغییر در وضعیت جسمانی به پزشک مراجعه کنند.

از جمله مهمترین علائم Hyperthyroidism در دوران بارداری می‌توان به این موارد اشاره نمود؛

• ضربان قلب نامنظم
• زیاد عصبی شدن
• حالت تهوع و استفراغ
• لرزش دست‌ها
• مشکلات خواب
• کاهش وزن شدید
• افزایش وزن زیاد که برای زنان باردار غیرطبیعی باشد

برای درمان پرکاری تیروئید خانم‌های باردار، پزشک در سه ماهه اول از داروهای مسدودکننده هورمون تیروئید استفاده می‌کند. در سه ماهه دوم از دارویی به نام متی‌مازول استفاده می‌شود.

علائم پرکاری تیروئید در مردان

آمار ابتلا به Hyperthyroidism در مردان بسیار کم‌تر از زنان است. علت اصلی ابتلای مردان به این بیماری، بیماری خودایمنی Graves است که باعث ترشح بیش از حد هورمون‌های T3 و T4 می‌شود.

Hyperthyroidism بیشتر در مردان 30 تا 50 ساله دیده ‌می‌شود. پرکاری تیروئید در مردان می‌تواند بر سلامت قلب، عضلات و کیفیت مایع منی اثر بگذارد.

علائم پرکاری تیروئید در مردان ممکن است شامل نشانه‌های زیر هم باشد:

• اختلالات نعوظ
• تعداد کم اسپرم و ناباروری
• کاهش توده عضلانی
• کاهش سطح تسترون
• طاسی
• ژنیکوماستی (بزرگ‌شدن سینه مردان)
• پوکی استخوان

علائم پرکاری تیروئید در نوزادان و کودکان

پرکاری تیروئید در نوزادان نادر است اما می‌تواند باعث مرگ و عقب‌ماندگی ذهنی شود. بیشتر نوزادانی دچار Hyperthyroidism می‌شوند که مادران آن‌ها بیماری خودایمنی گریوز دارند.

در صورتی که پرکاری تیروئید در نوزاد تشخیص داده نشود، ملاج نوزاد پیش از زمان مقرر سفت شده و از رشد مغز جلوگیری می‌شود. این موضوع باعث عقب‌ماندگی ذهنی نوزاد می‌شود.

از جمله مهم‌ترین علائم Hyperthyroidism در نوزادان باید به موارد زیر اشاره نمود؛

• تحریک پذیری
• فشار خون بالا
• مشکلات تغذیه‌ای
• گواتر
• تاکی‌کاردی
• میکروسفالی

علت اصلی ابتلای کودکان به پرکاری تیروئید بیماری گریوز است. البته امکان ابتلا به Hyperthyroidism به علت عفونت‌های ویروسی و باکتریایی نیز وجود دارد.

مهمترین علائم پرکاری تیروئید در کودکان موارد زیر است:

• بیش‌فعالی
• ناتوانی عاطفی
• کاهش چشمگیر تمرکز
• افت تحصیلی
• عدم تحمل گرما
• خستگی
• کاهش وزن
• لرزش
• تپش قلب
• افزایش حرکات روده‌ای و به دنبال آن افزایش دفع
• بیرون‌زدگی چشم‌ها با شیوع کم‌تر

تیروئید پرکار چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در صورتی که پزشک به پرکار شدن تیروئید شما مشکوک شود، ابتدا معاینات فیزیکی انجام می‌دهد و وجود علائم پرکاری تیروئید را در شما بررسی می‌کند.

در این معاینه فیزیکی پزشک به دنبال علائمی چون لرزش دست‌ها و تغییر در وضعیت چشم‌ها (بیرون‌زدگی) خواهد بود. او همچنین با دست تیروئید شما را بررسی می‌کند.

سپس از شما درباره وجود علائم Hyperthyroidism سوال خواهد پرسید. در صورتی وجود علائم بیشتر، پزشک دستور به انجام آزمایش خون می‌دهد.

آزمایش پرکاری تیروئید که پزشک درخواست می‌کند اغلب شامل فاکتورهای زیر است:

• هورمون‌های T4 و T3
• هورمون تحریک کننده غده تیروئید یعنی TSH
• میزان کلسترول
• میزان تری‌گلیسیرید

بعد از آن‌که آزمایش خون وجود پرکاری تیروئید را تایید کرد، پزشک برای طراحی مراحل درمان، دستور به انجام یک‌سری از آزمایش‌ و عکسبرداری می‌دهد.

در اولین گام باید آزمایش جذب رادیو ید انجام شود. در این آزمایش دوز خوراکی کوچک از رادیو ید به بیمار داده می‌شود. در بازه‌های زمانی چهار، شش و 24 ساعت میزان ید جذب شده در تیروئید بررسی می‌شود.

در صورتی که میزان ید جذب شده بیش از حالت طبیعی باشد، علت پرکاری تیروئید، تولید بیش از حد T4 است. دلیل تولید بیش از این هورمون بیماری گریوز یا تشدید عملکرد نودول‌های تیروئید است.

اگر میزان جذب ید، طبیعی باشد، علت پرکاری تیروئید می‌تواند یک عفونت ویروسی باشد.

روش تشخیص دیگری که پزشک برای بررسی این بیماری استفاده می‌کند، سونوگرافی است. در سونوگرافی با استفاده از امواج فراصوت اندازه و وضعیت نودول‌های تیروئید بررسی ‌می‌شود.

اگر وضعیت تیروئید در سونوگرافی طبیعی گزارش شود، پزشک احتمالا دستور به انجام MRI از مغز می‌دهد تا سلامت غده هیپوفیز و وجود توده در آن را بررسی کند.

روش های درمان تیروئید پرکار

روش درمانی که پزشک برای بیماران با تیروئید پرکار در نظر می‌گیرد بسته به علت پرکاری، سن، شرایط جسمانی، اولویت شخصی و شدت علائم متفاوت خواهد بود. به طور کلی پزشک ممکن است از یک یا چند روش درمانی زیر استفاده کند:

داروهای ضد تیروئید: این داروها باعث مهار تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. از جمله رایج‌ترین داروهای ضدتیروئید می‌توان به متی‌مازول و propylithiouracil اشاره نمود. معمولا درمان با این روش کمی طولانی است و علائم بعد از چند هفته تا چند ماه فروکش می‌کند. برای تکمیل درمان بیمار باید حداقل یک‌سال یا بیشتر دارو مصرف کند.

درمان با ید رادیواکتیو: در این روش به بیمار دوز کمی از ید رادیواکتیو خوراکی داده می‌شود. این روش درمانی باعث کوچک شدن تیروئید می‌شود و علائم پرکاری تیروئید طی چند ماه از بین می‌رود. ید رادیواکتیو اضافی نیز از بدن دفع می‌شود.

جراحی تیروئید: در خانم‌های بارداری که شرایط حاد دارند، افرادی که نمی‌توانند داروهای ضد تیروئید مصرف کنند یا کسانی که نمی‌خواهند از روش رادیواکتیو استفاده کنند، روش جراحی تیروئید توصیه می‌شود.

جراحی تیروئید خطرات زیادی دارد و از این رو در موارد خاصی که به آن اشاره شد، استفاده می‌شود.

پزشک در این جراحی بخش بزرگی از تیروئید را خارج می‌کند، از این رو ممکن است بیمار بقیه عمر خود مجبور به مصرف لووتیروکسین شود.

درمان پرکاری تیروئید در طب سنتی

استفاده از طب سنتی به عنوان یک طب مکمل برای درمان اکثر بیماری‌ها مفید است. بکارگیری توصیه‌های این طب برای تسریع درمان و از بین بردن علائم پرکاری تیروئید بسیار مفید است.

متخصصان طب سنتی در گام اول به بیماران دارای تیروئید پرکار توصیه می‌کنند که اصلاح طبع و پاکسازی خلط غالب بدن خود (خلط صفرا)  را جدی بگیرند. برای عملی شدن این موضوع بیماران باید بیشتر از غذاهای دارای طبع تر و سرد استفاده کنند. همچنین مشکلات روحی و روانی خود را برطرف کنند.

از جمله خوراکی‌های مفید برای این افراد می‌توان به توت خشک، برگه زردآلو، آناناس، هلو، سیب، گریپ‌فروت و لیموشیرین اشاره نمود. سبزی‌هایی چون کلم بنفش، کلم بروکلی، شلغم و انواع جوانه‌ها نیز برای این افراد مفید است.

ماساژ گلو با روغن‌های بنفشه، نیلوفر و گل سرخ می‌تواند علائم پرکاری تیروئید را کاهش دهد.

از دیگر توصیه‌های متخصصان این طب برای بیماران دارای تیروئید پرکار، تنظیم خواب شبانه است. این بیماران بهتر است ساعت 10 شب به رختخواب بروند و در حدود ساعت 5 صبح بیدار شوند.

سخن پایانی

اگر هر یک از علائمی که به آن اشاره شد را در خود یا اطرافیان مشاهده کردید اصلا نگران نشوید. وجود این علائم به معنای ابتلا به این بیماری نیست. قبل از هر چیز با پزشک خود مشورت کنید و از او بخواهید تا آزمایش‌های لازم را برای شما تجویز کند.

در صورتی که بعد از آزمایش خون بیماری شما تایید شد، حتما درمان آن را جدی بگیرید و سهل‌انگاری نکنید.

در صورتی که درباره علائم پرکاری تیروئید و روش‌های درمان آن سوالی دارید می‌توانید آن را از ما بپرسید.

سوالات متداول