هر آنچه که باید درباره دوران بلوغ پسران بدانید
شاید یکی از پرچالش‌ترین دوران زندگی هر مردی، دوران بلوغ باشد. این دوره هم برای پسر تازه بالغ و هم برای والدین او دوره‌ای حساس است. والدین باید هوشیار و درباره دوران بلوغ پسران اطلاعات لازم را داشته باشند. آن‌ها باید پیش از شروع بلوغ، فرزند خود را برای یک عبور موفق از این دوره آماده کنند.
این مقاله از ایده آل مگ اطلاعات زیادی درباره بلوغ پسران در اختیار شما قرار می‌دهد. با خواندن این مقاله پاسخ بسیاری از سوالات خود درباره چگونگی مواجه با مشکلات دوران بلوغ پسران را می‌گیرید، علائم روحی بلوغ پسران را می‌شناسید و می‌توانید برخوردهای موثرتری با آن‌ها داشته باشید. با ما همراه باشید.
بلوغ چیست؟
از زمان تولد، تمام اعضای بدن در حال رشدی دائم و پیوسته هستند؛ اما بلوغ به دوره‌ای گفته می‌شود که فرد یک باره از نظر جسمی و فیزیولوژیکی تغییرات زیادی می‌کند. در این دوران، قابلیت تولید مثل در وجود انسان، از حالت بالقوه به فعلیت می‌رسد؛ یعنی ترشح هورمون‌های جنسی به یکباره افزایش می‌یابند و باعث تغییرات مشخصی در ظاهر و رفتار می‌شوند. در این حالت، رشد سیستم عصبی- تناسلی که از بدو تولد آغاز شده، به تکامل می‌رسد.
مراحل بلوغ در پسران چگونه است؟
اولین بار پروفسور جیمز ترنر بود که برای فرآیند بلوغ پسران، 5 مرحله مجزا تعیین کرد. طبق این تئوری، مراحل بلوغ در پسران عبارت است از:
مرحله اول
این مرحله بلوغ پسران بین سنین 9 تا 10 سالگی آغاز می‌شود. در این مرحله:
- خبری از تغییرات جسمی نیست و همه چیز در مغز کودک اتفاق می‌افتد.
- بر پایه یک برنامه‌ریزی دقیق مغزی، سیگنال‌هایی برای آمادگی تغییرات بلوغ، به سراسر بدن ارسال می‌شوند. (ترشح هورمون‌های جنسی مستقیما با بلوغ غده هیپوتالاموس مغز در ارتباط است)
- با ارسال این سیگنال‌ها، ترشح هورمون GnRH (هورمون آزاد کننده گنادوتروپین‌ها. گنادوتروپین‌ها در رشد، تولید مثل و عملکرد جسی نقش دارند) آغاز و به غده هیپوفیز منتقل می‌شود.
- غده هیپوفیز هم به نوبه خود، دو هورمون حیاتی تولید مثل را ترشح می‌کند.
مرحله دوم
معمولا این مرحله بلوغ پسران از سن 11 سالگی آغاز می‌شود و این تغییرات اتفاق می‌افتد:
- بزرگ‌تر شدن بیضه‌ها و پوست اطراف آن‌ها
- ظاهر شدن موها روی آلت تناسلی
مرحله سوم
معمولا 13 سالگی، سن شروع مرحله سوم بلوغ پسران است. تغییرات جسمی در این مرحله، آشکارتر می‌شوند. این تغییرات ظاهری عبارتند از:
- رشد ماهیچه‌های بدن
- رشد قدی محسوس در طول سال (حدود 5 تا 10 سانتی متر)
- تغییر تن صدا
- رشد طولی آلت تناسلی همزمان با بزرگ‌تر شدن بیضه‌ها
مرحله چهارم
معمولا در پسران، سن 14 سالگی، زمان آغاز این مرحله است. در این مرحله:
- تن صدا حالتی دائمی پیدا می‌کند
- افزایش فعالیت غدد چربی و ظاهر شدن جوش و آکنه بر سطح پوست
- بزرگ‌تر و تیره‌تر شدن دستگاه تناسلی مردانه (بیضه‌ها، کیسه‌های بیضه و آلت تناسلی)
- آغاز ساخت اسپرم
مرحله پنجم
این مرحله در پسران از سن 15 سالگی آغاز می‌شود و شامل این تغییرات است:
- پر شدن قسمت داخلی ران از موهای شرمگاهی
- کاهش نرخ رشد قدی و ادامه یافتن رشد ماهیچه‌ها
- رشد موهای صورت
- رشد کامل بیضه‌ها، کیسه‌های بیضه و آلت تناسلی به اندازه بزرگسالان
این مرحله تا سن 18 سالگی ادامه پیدا می‌کند و پسران تا این سن به رشد جسمی کامل خود می‌رسند.
خلاصه آنچه گفته شد را می‌توانید در این جدول ببینید:
| مراحل پنجگانه بلوغ در پسران | سن شروع | تغییرات جسمی آشکار |
|---|---|---|
| مرحله اول | بین 9 تا 10 سالگی | در ظاهر فرد تغییر خاصی دیده نمی‌شود |
| مرحله دوم | حدود 11 سالگی | آغاز شکل‌گیری موهای پوستی و زائد |
| مرحله سوم | حدود 13 سالگی | بم شدن صدا و بزرگ‌تر شدن ماهیچه‌ها و عضلات |
| مرحله چهارم | حدود 14 سالگی | احتمال ظهور آکنه بر سطح پوست و تغییر فرم موهای زیر بغل |
| مرحله پنجم | حدود 15 سالگی | رشد موهای صورت |
بلوغ پسران از چه سنی شروع می‌شود؟
نمی‌توان سن خاصی را برای شروع بلوغ پسران تعیین کرد؛ چون مجموعه‌ای از عوامل محیطی مانند شرایط ژنتیکی، شرایط اقلیمی محل زندگی و نوع تغذیه در رشد کودک موثرند. به دلیل تفاوت در این موارد، شروع سن بلوغ در بین کودکان متفاوت، یکسان نیست؛ اما به طور معمول، بیشتر پسران در فاصله سنی 9 تا 14 سال، به بلوغ می‌رسند.
در این سن، فرزند پسر به سن تکلیف می‌رسد. بر طبق احکام اسلامی واجب است که پسر بعد از این سن از کارهای حرام و گناه دوری کند و تکالیف واجب شرعی خود را انجام دهد. طبق احادیث وارد شده، اگر کودکی تا رسیدن به این سن، هیچ یک از علائم بلوغ پسران را نداشته باشد، باز هم مکلف محسوب می‌شود.
با توجه به این موضوع، همه پسران باید با اتمام 15 سال قمری، واجبات و محرمات شرعی را رعایت کنند؛ هر چند که بلوغ طبیعی و احتلام در آن‌ها اتفاق نیفتد.
بلوغ زودرس پسران در چه سنی است؟
گفتیم که بیشتر پسران در فاصله سنی 9 تا 14 سالگی به بلوغ می‌رسند؛ اما اگر نشانه‌های مهم بلوغ پسران مثل جهش رشدی، پیش از 9 سالگی بروز کند، بلوغ زودرس اتفاق می‌افتد. علائم بلوغ زودرس کاملا شبیه بلوغ طبیعی است. این دو مورد تنها در سن وقوع با یکدیگر، اختلاف دارند.
بلوغ زودرس به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- بلوغ زودرس مرکزی
- بلوغ زودرس محیطی
در بلوغ زودرس مرکزِی، مغز و غده هیپوفیز درگیرند؛ چون تعادل ترشح هورمون‌های جنسی از این نواحی دچار اختلال شده است.
کم‌کاری غده تیروئید، اختلال در عملکرد بیضه‌ها یا غدد آدرنالین باعث بروز بلوغ زودرس محیطی می‌شوند.
به هر حال بلوغ زودرس می‌تواند با بروز مشکلات جسمی و روحی زیادی برای فرزند شما همراه باشد. مشکلاتی مثل کوتاهی قد، ایجاد اضطراب و استرس و مشکلات رفتاری از جمله مهمترین این مشکلات هستند. در این حالت مراجعه به یک متخصص غدد کودکان می‌تواند بسیار کمک‌کننده و راهگشا باشد.
بلوغ دیررس پسران در چه سنی است؟
اگر در پسری علائم بلوغ پسران تا سن 14 سالگی ظاهر نشود، بلوغ او دیررس خواهد بود. در این حالت، بیضه‌ها، آلت تناسلی و موهای این ناحیه به حد طبیعی رشد نمی‌کنند و شاهد جهش رشدی هم نیستیم.
در چنین شرایطی تجویز آزمایش خون از سوی پزشک متخصص می‌تواند مشکلات هورمونی که باعث این مشکل شده‌اند را مشخص کند. به منظور بررسی وضعیت غدد تناسلی، تست سونوگرافی یا ام آر آی هم ممکن است تجویز شود. خوشبختانه بلوغ دیررس در بیشتر موارد با تجویز داروهای هورمونی با موفقیت بالایی قابل درمان است.
برخی علت‌های اصلی بروز بلوغ دیررس در پسران عبارتند از:
- علل ژنتیکی
- بیماری دیابت
- مشکلات غده هیپوفیز یا تیروئید
- مشکلات گوارشی مثل بی‌اشتهایی عصبی
- سو تغذیه
تغییرات روانی و اجتماعی دوران بلوغ برای پسران چیست؟
در دوران بلوغ، مشکل تغییرات هورمونی در بدن نوجوان، تغییرات روحی و رفتاری زیادی را هم به همراه دارد. باید به این موضوع توجه کنید که رشد مغزی در این دوران کامل‌تر خواهد شد.
رشد اجتماعی و ذهنی
معمولا پسران در این سنین به درک مفاهیم پیچیده‌ای مثل سیاست، عدالت و فلسفه علاقه نشان می‌دهند و تفکر انتزاعی درون آن‌ها شکل می‌گیرد. پسران در این دوران به ارزش‌های معنوی گرایش پیدا می‌کنند و شاید هم دوست داشته باشند کارهای هنری انجام دهند.
بلوغ پسران با سوالات و کنجکاوی‌های متعددی همراه است. آن‌ها سعی می‌کنند در مسائل اجتماعی و سیاسی موضع مشخص خود را داشته باشند و شروع به برنامه‌ریزی برای زندگی آینده خود می‌کنند. در دوران بلوغ، اهداف و آرزوهای پسرها شکل منسجم‌تری پیدا می‌کنند.
ظهور حس استقلال‌طلبی
اولین نشانه‌های استقلال طلبی در این دوران مشاهده می‌شود. این حس می‌تواند جنبه‌های مختلفی داشته باشد؛ از کسب تجارب مختلف و ماجراجویی گرفته تا نپذیرفتن باورهای والدین!
در واقع نوجوان شما تلاش می‌کند که راه خود را در زندگی پیدا کند و هویتش را کشف کند. احتمالا افکار و عقاید جدید، باعث ورود دوستان جدیدی به زندگی او می‌شوند. معمولا نوجوانان در این دوره بودن با دوستان را به خانواده ترجیح می‌دهند و دوست دارند وقت خود را با آن‌ها بگذرانند. والدین نباید به دلیل این رفتارها آن‌ها را تحت فشار بگذارید. شما باید سعی کنید فضای لازم برای اینگونه تفریحات را برای آن‌ها فراهم کنید.
حس بلاتکلیفی و سردرگمی
یکی از علایم روحی بلوغ پسران، حس گیجی و دوگانگی است. در واقع نوجوان شما میان کودک درونش و پسری که دیگر دارد مرد می‌شود، گیر افتاده است. هرچند که وجود این دوگانگی تنش‌های زیادی ایجاد می‌کند، اما تمام این‌ها موقتی است.
ممکن است از یک طرف دوست داشته باشد آخر هفته را با والدینش بگذراند و از سوی دیگر ترجیح دهد که همراه دوستانش به کوهپیمایی برود. اجازه دهید بدون هیچگونه عذاب وجدانی خودش انتخاب کند. به یاد داشته باشید که از انتخاب‌های او حمایت کنید.
نوسانات خلقی
فراز و نشیب‌های خلقی هم یکی از علایم روحی بلوغ پسران است. گاهی ممکن است این حالت‌ها از کنترل خارج شوند و شکل‌های مختلفی داشته باشند. عصبانیت و پرخاشگری یکی از این تغییرات است.
احتمالا برخوردهایی از نوجوان سر می‌زند که انتظارش را ندارید؛ مثلا ممکن است سر شما داد بزند، در را محکم بکوبد یا با هیجان زیاد در دفاع از عقاید خود فریاد بزند. در این دوران ممکن است نوجوانان احساس کنند که کسی آن‌ها را درک نمی‌کند و تنها هستند. احتمالا در این حالت به گوشه‌ای پناه می‌برند و در خود فرو می‌روند. باید بدانید که تمام این‌ها به خاطر تغییرات هورمونی است. صبور باشید چون همه این‌ها زودگذر هستند.
اختلالات خواب
جالب است بدانید که ساعات خواب و بیداری انسان به ساعت زیستی بدن او وابسته است. ساعت زیستی بدن هم تحت تاثیر هورمون‌ها کار می‌کندغ بنابراین تعجبی ندارد اگر نوجوان شما در سنین بلوغ، تا دیروقت بیدار می‌ماند و صبح‌ها به سختی از خواب بیدار می‌شود.
احتمالا نوجوان به خاطر بر هم خوردن نظم خواب، ترجیح می‌دهد تمام تعطیلات آخر هفته را هم در رختخواب بماند! یکی از عوامل تندخویی و کاهش تمرکز در انجام کارها، همین کمبود خواب است. لازم است والدین با کسب آگاهی‌های لازم در این مورد نگاه و برخورد درستی نسبت به این رفتارها داشته باشند.
مشکلات دوران بلوغ پسران چیست؟
عمده‌ترین مشکلات دوران بلوغ پسران عبارتند از:
- احساسات متناقض در رویارویی با تغییرات ظاهری بدن مثل نگرانی، ترس و اندوه
- اختلال در ساعات خواب
- احساس خستگی و گرسنگی غیرمعمول
- تعریق زیاد و بوی تند عرق
- ظهور تمایلات جنسی و موضوع ارضای آن
- نگرانی درباره سایز آلت تناسلی
- احتلام شبانه و احساس خجالت
- نگرانی از عدم پذیرفته شدن از سوی دیگران (خانواده، دوستان، جامعه)
- بروز هیجانات افراطی
- نداشتن شناخت کافی از خود
![مشکلات روحی در نوجوانان پسر]()
- مشاجره با اعضای خانواده و نزدیکان
- فقدان افراد مورد اعتماد و صمیمی برای بازگو کردن مسائل و مشکلات
- ترس از قبول مسئولیت‌های جدید
- ترس از شکست
- ایجاد تردید در اعتقادات و باورهای مذهبی
- اختلال در تمرکز حواس
- تحریک‌پذیری زیاد
- احساس کمرویی و حقارت
- سردرگمی در تشخیص معیارهای درست برای الگوبرداری
- نگرانی در مورد موفقیت آینده شغلی و داشتن درآمد مناسب
- زمینه آسیب‌پذیری بالا به خاطر بی‌تجربگی و حساسیت‌های بالای این دوران
- بی‌تجربگی در برقراری روابط اجتماعی
- گرایش به دوستان هم‌جنس و پس از آن گرایش به برقراری ارتباط با جنس مخالف
- تمایل به خودارضایی
- گرایش به تجربه‌های خطرناک و جدید مانند مصرف مواد مخدر یا الکل
- عدم توانایی کافی ذهن برای درک و تفکیک مسائل و مشکلات از هم
برخورد والدین با پسران در دوران بلوغ چگونه باید باشد؟
پیش از هر چیز به یاد داشته باشید که شما هم این دوران پرتنش را گذرانده‌اید. سعی کنید خود را به جای نوجوان بگذراید و با او همدلی و همراهی کنید. مهمترین اقداماتی که شما برای کنار آمدن با مشکلات دوران بلوغ پسرتان می‌توانید انجام دهید، عبارتند از:
- قبل از اینکه دوران بلوغ برسد و علائم آن آشکار شود، با فرزند خود درباره آن صحبت کنید.
- با شناخت مهارت‌های یادگیری فرزندتان، از روش‌های مناسب برای آموزش دوران بلوغ به او استفاده کنید.
- برای بروز اختلاف‌نظرها و تنش‌ها آمادگی داشته باشید. شما باید آرامش خود را در برابر رفتار او حفظ کنید.
- درباره دوست‌یابی و چالش‌های آن با فرزند خود صحبت کنید.
- ویژگی‌ها و خصلت‌های مثبت نوجوان را پر‌رنگ کنید و گاهی نکات منفی را نادیده بگیرید.
- هیچ وقت نوجوان خود را با همسالان دیگرش مقایسه نکنید.
- حس مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس را در وجود او تقویت کنید. این کار با تشویق‌های به جا و اندازه و سپردن مسئولیت‌های موقت و محدود به او قابل انجام است.
- رفتار شما باید حمایت‌گرانه و سرشار از محبت و احترام باشد.
- نیاز او به داشتن فضایی مستقل و امن را به رسمیت بشناسید.
- شنونده خوبی باشید.
- فضای امن و قابل اعتمادی فراهم کنید تا او بتواند راجع به مشکلاتش با شما صحبت کند.
- درباره خطرات تجاربی مثل استعمال مواد مخدر فرزند خود را آگاه کنید.
- از نصحیت‌ها و مشاجرات مستقیم خودداری کنید.
- در صورتی که با مشکل غیرقابل حل درباره بلوغ فرزندتان روبرو شدید حتما به یک مشاور و متخصص مراجعه کنید.
پسران چطور با دوران بلوغ کنار بیایند؟
بلوغ بیش از هر چیز، یک تجربه فردی است. این خود نوجوان است که باید به نحوی مطلوب از این دوران پرهیجان به سلامت عبور کند. در این میان، والدین، معلمین، کارشناسان و مشاوران می‌توانند همراهان و راهنمایان خوبی باشند و گذر سلامت از این مرحله را آسان کنند.
راهکارهای زیر می‌تواند به شما پسران نوجوان کمک کند که گذار آرام‌تری به دوران بزرگسالی داشته باشید:
- مطمئنا در میان اطرافیان شما بزرگسالانی هستند که در نظر شما شخصیتی مقبول و مورد اعتماد دارند. درباره نگرانی‌های خود در این دوران با آن‌ها صحبت کنید و مطمئن باشید که آن‌ها مشتاق کمک به شما هستند.
![رفتار درست با نوجوانان]()
- مطمئن باشید که والدین شما همیشه شما را دوست دارند؛ بنابراین به جای موضع‌گیری‌های هیجانی، سعی کنید به صحبت‌های آن‌ها گوش دهید. آن‌ها با عشق تمام، حاصل تجربه‌های خود را در اختیار شما می‌گذارند و دوست دارند که فرزند پویایی داشته باشند.
- خود را با سلاح اطلاعات و دانش، مجهز کنید؛ اما سعی کنید اطلاعات خود را از منابع موثق و مورد اعتماد کسب کنید.
- ورزش منظم روزانه را فراموش نکنید. این کار استرس شما را کاهش می‌دهد.
- به یاد داشته باشید که بدن افراد مختلف با سرعت‌های متفاوتی به بلوغ می‌رسد؛ پس دست از مقایسه خود با همسالان تان بردارید. بدانید که بدن شما هم طبق زمان‌بندی‌های خود، علائم بلوغ را بروز خواهد داد.
- بهداشت فردی خود را رعایت کنید و سعی کنید برنامه غذایی غنی و مشخصی داشته باشید.
علائم پایان بلوغ در پسران چیست؟
درست مانند سن شروع بلوغ، در اینجا هم تشخیص اینکه این دوران دقیقا چه زمانی به پایان می‌رسد، دشوار است. به طور کلی روند بلوغ می‌تواند بین 2 تا 5 سال طول بکشد. این مدت و سرعت رشد، در افراد مختلف، متفاوت است.
در میان علایم بلوغ پسران، رشد قدی و فیزیکی بسیار مهم است. در مورد اکثر پسران، این رشد تا 16 سالگی سریع است و بعد از آن با روندی کندتر می‌تواند تا 18 سالگی ادامه پیدا کند.
در مورد رشد کامل اندام‌های جنسی هم نمی‌توان زمان دقیقی تعیین کردغ اما مسلم است که رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها، یک سال بعد از شروع بلوغ، آغاز می‌شود. این روند رشد، چیزی حدود یک الی دو سال ادامه پیدا می‌کند. سرانجام چهار سال بعد از آغاز بلوغ، رشد تمام اندام‌های جنسی پسران باید کامل و متوفق شود.
سخن آخر
امیدواریم اطلاعات این مقاله به شما کمک کند تا در مواجه با دوران بلوغ پسران، مفیدتر و هوشمندانه‌تر عمل کنید. به یاد داشته باشید ایجاد یک فضای تعاملی صمیمانه، شما را بسیار زودتر به هدف‌تان می‌رساند.
تیم ایده‌آل مگ آماده است تا به سوالات شما درباره دوران بلوغ پسرها جواب دهد.
سوالات متداول
چه عواملی در دوران بلوغ پسران می‌توانند باعث کاهش نرخ رشد قدی شوند؟
برخی بیماری‌ها، عوامل ژنتیکی، داروهایی مثل داروهای کورتونی، رژیم غذایی و عوامل محیطی می‌توانند میزان رشد قدی نوجوانان پسر را محدود کنند.
رشد قدی پسران تا چه سنی ادامه دارد؟
اکثر پسران تا سن 16 سالگی به رشد قدی کامل خود می‌رسند؛ اما بعضی پسران بعد از این سن همچنان به رشد قدی خود ادامه می‌دهند. دیده شده که بعضی پسران در سنین بالای 20 سالگی هم در حد چند سانتی‌متر، رشد قدی دارند.
راه‌های مبارزه با جوش‌ها و آکنه‌های صورت در دوران بلوغ چیست؟
برای از بین بردن جوش و آکنه می‌توانید از برخی درمان‌های خانگی مثل چای سبز استفاده کنید. این چای با باکتری‌های موجود در آکنه مبارزه می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. محدود کردن مصرف غذاهای چرب هم راهکار موثری است؛ به علاوه خواب کافی شبانه هم از خارش جوش‌ها جلوگیری می‌کند.
