دیابت به مجموعه‌ای از بیماری‌ها گفته می‌شود که به هورمون انسولین مربوط می‌شوند. این هورمون به ذخیره و استفاده از قند و چربی‌هایی که از غذاهای مصرف شده وارد بدن می‌شوند، کمک می‌کند. دیابت زمانی آغاز می‌شود که لوزالمعده، انسولین کم‌تر از میزان نیاز بدن را تولید می‌کند!
متاسفانه هنوز هیچ درمانی برای این بیماری مهلک و خطرناک، کشف نشده است. با این وجود، بیمارانی که به دیابت مبتلا می‌شوند، می‌توانند با استفاده از برخی روش‌های درمانی، وضعیت پیشروی مریضی و عوارض آن را کنترل کنند.
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به صورت تخصصی به بررسی بیماری دیابت، علائم و عوارض و همچنین روش‌های کنترل و مدیریت آن بپردازیم. لطفا تا پایان با ما همراه باشید.
دیابت چیست ؟
دیابت یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است که بر نحوه تبدیل غذا به انرژی توسط بدن، تأثیر می‌گذارد. بیشتر غذاهایی که می‌خورید به قند (که گلوکز نیز نامیده می‌شود) تجزیه شده و در جریان خون شما رها می‌شود. وقتی قند خون شما بالا می‌رود، پانکراس شروع به تولید انسولین می‌کند.
همان‌طور که در ابتدای مقاله نیز اشاره شد، بیماری دیابت زمانی ایجاد می‌شود که بدن، نتواند به اندازه کافی، انسولین تولید کند. البته ممکن است انسولین به مقدار کافی تولید شود؛ اما بدن نتواند به خوبی از آن استفاده نماید. در این شرایط نیز، فرد به بیماری دیابت، مبتلا می‌شود.
وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد یا سلول‌ها به این هورمون پاسخ ندهند، قند خون بیش از حد، در جریان خون شما باقی می‌ماند. با گذشت زمان، این موضوع می‌تواند مشکلات سلامتی جدی مانند بیماری‌های قلبی، از دست دادن بینایی و بیماری کلیوی را ایجاد کند.
انواع دیابت
دیابت قندی که معمولا به عنوان دیابت شناخته می‌شود، یک بیماری متابولیکی است که باعث بالا رفتن قند خون و تهدید سلامت افراد می‌شود.
بیماری دیابت به انواع زیر، تقسیم‌بندی می‌شود:
دیابت نوع ۱
تصور می‌شود که دیابت نوع ۱، ناشی از یک واکنش خود ایمنی (بدن به اشتباه به خود حمله می کند) است که بدن شما را از تولید انسولین باز می‌دارد. تقریبا ۵ الی ۱۰ درصد از افرادی که به دیابت مبتلا می‌شوند، دیابت نوع ۱ را تجربه می‌کنند.
علائم دیابت نوع ۱، اغلب به سرعت ظاهر می‌شوند. این بیماری معمولا در کودکان، نوجوانان و بزرگ‌سالان جوان، تشخیص داده می‌شود. اگر به دیابت نوع ۱ مبتلا هستید، برای زنده ماندن باید هر روز انسولین مصرف کنید.
دیابت نوع ۲
در دیابت نوع ۲، انسولین به اندازه کافی تولید می‌شود؛ اما بدن نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند. معمولا ۹۰ الی ۹۵ درصد از افرادی که به دیابت مبتلا می‌شوند، دیابت نوع ۲ را تجربه می‌کنند.
با تغییر شیوه زندگی، مانند کاهش وزن، خوردن غذای سالم و فعال بودن، می‌توان از دیابت نوع ۲ جلوگیری کرد یا آن را به تاخیر انداخت.
دیابت حاملگی
دیابت حاملگی، در زنان بارداری که هرگز دیابت نداشته‌اند، ایجاد می‌شود. در صورت ابتلا به دیابت بارداری، نوزاد شما در معرض خطر بیشتری برای مشکلات سلامتی قرار دارد.
دیابت حاملگی معمولا پس از تولد نوزاد از بین می رود، اما خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در مراحل بعدی زندگی، افزایش می‌دهد. علاوه بر این، نوزاد شما، معمولا در کودکی یا نوجوانی دچار چاقی شده و احتمال دارد در اواخر زندگی، به دیابت نوع ۲ مبتلا شود.
پیش دیابت
در صورتی که قند خون فرد از میزان طبیعی بالاتر باشد اما هنوز وارد محدوده دیابت نوع ۲ نشده باشد، پزشکان وضعیت پیش دیابت را تشخیص می‌دهند. پیش دیابت، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.
علائم بیماری دیابت
افراد مختلف بسته به میزان قند خون، ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند. برخی از افراد (به ویژه کسانی که مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ هستند) ممکن است با علائم متناوب (که می‌آیند و می‌روند) مواجه شوند.
برخی از نشانه‌های عمومی دیابت‌های نوع ۱ و ۲ عبارتند از:
- تشنگی مداوم و همیشگی
- تکرر ادرار
- گرسنگی شدید
- کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی
- تحریک‌پذیری
- تاری دید
- عفونت‌های مکرر (مانند عفونت‌های لثه یا پوست و عفونت‌های واژن)
- زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند
علاوه بر علائم عمومی دیابت، مردان مبتلا به دیابت ممکن است دچار کاهش فشار جنسی، اختلال نعوظ (ED) و قدرت عضلانی ضعیف شوند.
بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری علائمی ندارند. این بیماری اغلب در طی یک آزمایش معمولی قند خون یا آزمایش تحمل گلوکز خوراکی که معمولا بین هفته های ۲۴ و ۲۸ حاملگی انجام می‌شود، تشخیص داده می‌شود.
علت بیماری دیابت
هنوز فرایندی که در نهایت منجر به ابتلای افراد به دیابت می‌شود به صورت دقیق کشف نشده است. با این‌حال، می‌توان بر اساس نوع دیابت، علت‌هایی را برای شکل‌گیری آن، در نظر گرفت:
دیابت نوع ۱
پزشکان دقیقا نمی‌دانند چه عواملی باعث ابتلا به دیابت نوع یک می‌شود. به دلایل ناشناخته‌ای، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بتای تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را بین می‌برد.
دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ از ترکیبی از ژنتیک و عوامل سبک زندگی ناشی می‌شود. اضافه وزن یا چاقی هم خطر را افزایش می‌دهند. تحمل وزن اضافی، به ویژه در شکم، باعث می‌شود سلول‌های شما در برابر اثر انسولین بر قند خون، مقاومت بیشتری نشان دهند.
دیابت بارداری
دیابت حاملگی نتیجه تغییرات هورمونی در دوران بارداری است. جفت (در بالا در مورد آن توضیح داده شد) هورمون‌هایی تولید می‌کند که باعث می‌شود سلول‌های یک زن باردار نسبت به اثر انسولین حساس‌تر شوند. این اتفاق می‌تواند باعث بالا رفتن قند خون در دوران بارداری شود.
زنانی که هنگام بارداری اضافه وزن دارند یا در دوران بارداری وزن زیادی به دست می‌آورند، احتمال ابتلا به دیابت حاملگی را دارند.
عوامل خطر بیماری دیابت
برخی عوامل، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند:
دیابت نوع ۱
اگر کودک یا نوجوان هستید ، والدین یا خواهر یا برادرتان مبتلا هستند، یا ژن‌های خاصی را همراه با این بیماری حمل می‌کنید، احتمال ابتلای شما به دیابت نوع ۱ مبتلا زیاد است،
دیابت نوع ۲
اگر موارد زیر را داشته باشید خطر ابتلای شما به دیابت نوع دو افزایش می‌یابد:
- اضافه وزن
- سن ۴۵ سال یا بیشتر
- پدر و مادر یا خواهر و برادر با این شرط داشتن
- فعال نبودن از نظر فیزیکی و جسمی
- داشتن دیابت حاملگی
- داشتن پیش دیابت
- فشار خون بالا، کلسترول بالا یا تری‌گلیسیرید بالا
- تبار آمریکایی آفریقایی، اسپانیایی یا آمریکای لاتین، بومی آلاسکا، اقیانوس آرام، بومی آمریکایی یا آمریکای آسیایی داشتن
بیماری دیابت بارداری
اگر موارد زیر را داشته باشید خطر ابتلای شما به دیابت بارداری افزایش می‌یابد:
- اضافه وزن
- سن بالای ۲۵ سال
- ابتلا به دیابت بارداری در طی بارداری قبلی
- به دنیا آوردن نوزادی به وزن بیش از ۹ پوند (۴ کیلوگرم)
- داشتن سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
عوارض دیابت
قند خون بالا به بدن و اندام شما آسیب می‌رساند. هر چقدر قند خون شما بیشتر باشد و با آن زندگی کنید، خطرات عوارض بیشتر می‌شوند.
عوارض مرتبط با دیابت عبارتند از:
- بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی
- نوروپاتی (بیماری یا اختلال عملکرد یک یا چند عصب محیطی که به طور معمول باعث بی‌حسی یا ضعف می‌شود)
- نفروپاتی (نفروپاتی دیابتی نوعی بیماری پیشرونده کلیه است که ممکن است در افرادی که مبتلا به دیابت هستند، رخ دهد)
- رتینوپاتی و از بین رفتن دید (رتینوپاتی دیابتی شرایطی است که در نتیجه آسیب عروق خونی شبکیه در افراد مبتلا به دیابت رخ می‌دهد)
- از دست دادن شنوایی
- آسیب‌های پا مانند عفونت‌ها و زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند
- شرایط پوستی مانند عفونت‌های باکتریایی و قارچی
- افسردگی
- زوال عقل
عوارض دیابت بارداری
دیابت بارداری کنترل نشده می‌تواند منجر به مشکلاتی شود که هم مادر و هم کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
عوارض موثر بر کودک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تولد زودرس
- وزن بالاتر از حد طبیعی هنگام تولد
- افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
- قند خون پایین
- زردی
- جنین مرده
ممکن است مادر عوارضی مانند فشار خون بالا (پره اکلامپسی) یا دیابت نوع ۲ ایجاد کند. او همچنین ممکن است نیاز به زایمان سزارین داشته باشد.
درمان بیماری دیابت
پزشکان بیماری دیابت را با چند داروی متفاوت درمان می‌کنند. برخی از این داروها از طریق دهان و برخی دیگر به صورت تزریق در دسترس هستند.
درمان دیابت نوع ۱
انسولین درمان اصلی دیابت نوع ۱ است. انسولین خارجی جایگزین هورمونی می‌شود که بدن شما قادر به تولید آن نیست.
چهار نوع انسولین وجود دارد که در بیشتر موارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه در مورد اینکه آنها با چه سرعتی شروع به کار می‌کنند و اثر آنها تا چه مدت ادامه می‌یابد، توضیح خواهیم داد
- انسولین با تاثیر سریع: ظرف ۱۵ دقیقه شروع به کار می‌کند و اثرات آن ۳ تا ۴ ساعت دوام می‌آورند.
- انسولین کوتاه اثر: در طی ۳۰ دقیقه شروع به کار می‌کند و اثرات آن ۶ تا ۸ ساعت به طول می انجامند.
- انسولین با تاثیر متوسط: در طی ۱ تا ۲ ساعت شروع به کار می‌کند و اثرات آن ۱۲ تا ۱۸ ساعت به طول می‌انجامند.
- انسولین طولانی اثر: چند ساعت پس از تزریق شروع به کار می‌کند و اثرات آن ۲۴ ساعت یا بیشتر طول می‌کشند.
دیابت نوع ۲
رژیم غذایی و ورزش می‌تواند به برخی از افراد در مدیریت دیابت نوع ۲ کمک کند. اگر تغییرات سبک زندگی برای کاهش قند خون کافی نباشد، لازم خواهد شد که دارو مصرف کنید.
این داروها قند خون شما را به روش‌های مختلفی پایین می‌آورند:
| انواع دارو | نحوه کار آنها | مثال‌ها |
|---|---|---|
| مهار کننده‌های آلفا گلوکزیداز | آهسته کردن تجزیه قند و مواد غذایی نشاسته‌ای بدن | آکاربوس(پرکوس) و میگلیتول (گلایست) |
| بیگوانیدها | میزان گلوکز کبد را کاهش می‌دهد | متفورمین (گلوکوفاژ) |
| مهارکننده‌های DPP-4 | قند خون خود را بهبود بخشیده بدون آنکه خیلی پایین بیاورد | لیناگلیپتین(تراجنتا) ، ساکساگلیپتین (آنگلیزا) و سیتاگلیپین (جانوویا) |
| پپتیدهای شبه گلوکاگون | نحوه تولید انسولین بدن را تغییر می‌دهد | دولاگلوتاید (ترولیسیتی)، اگزناتاید (بایتا) و لیراگلوتاید (ویکتوزا) |
| مگلیتینیدها | لوزالمعده را تحریک می‌کند تا انسولین بیشتری آزاد شود | ناتگلینید (استارلیکس) و رپاگلینید (پراندین) |
| مهار کننده‌های SGLT2 | گلوکز بیشتری را با ادرار رها می‌کند | کاناگلیفلوزین (آنوکانا) و داپاگلیفلوزین (فارزیکا) |
| سولفونیل اوره | لوزالمعده را تحریک می‌کند تا انسولین بیشتری آزاد شود | گلیبورید (دیابتا، گلیناز)، گلیپیزید (گلوکوترول) و گلیمپرید (آماریل) |
| تیازولیدین دیون | کمک می‌کند تا انسولین بهتر کار کند | پیوگلیتازون (آکتوز) و روزیگلیتازون (آواندیه) |
شما ممکن است نیاز به مصرف بیش از یکی از این داروها داشته باشید. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز انسولین مصرف می‌کنند.
دیابت بارداری
باید در طول بارداری، روزانه چندین بار قند خون خود را کنترل کنید. اگر زیاد باشد، تغییر رژیم غذایی و ورزش ممکن است برای کاهش آن کافی نباشد.
بیماری دیابت و رژیم غذایی
تغذیه سالم بخش اصلی مدیریت دیابت است. در بعضی موارد، تغییر رژیم غذایی ممکن است برای کنترل بیماری کافی باشد.
دیابت نوع ۱
میزان قند خون شما بر اساس انواع غذاهایی که می‌خورید، بالا می‌رود یا می‌افتد. غذاهای نشاسته‌ای یا قندی باعث می‌شوند سطح قند خون به سرعت افزایش یابد. پروتئین و چربی باعث افزایش تدریجی بیشتری می‌شوند.
با یک متخصص تغذیه کار کنید که می‌تواند به شما در طراحی یک برنامه غذایی دیابت کمک کند. به دست آوردن تعادل مناسب پروتئین، چربی و کربوهیدرات می‌تواند به شما در کنترل قند خون کمک کند.
دیابت نوع ۲
خوردن انواع مناسب غذاها هم می‌تواند قند خون شما را کنترل کند و هم در کاهش وزن اضافی موثر باشد. مقدار کربوهیدرات بخش مهمی از خوردن غذا برای دیابت نوع ۲ است. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما کمک کرده و تشخیص دهد که در هر وعده غذایی چقدر کربوهیدرات وجود دارد.
به منظور ثابت نگه داشتن قند خون، سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک را در طول روز میل کنید. بر غذاهای سالم مانند مواردی که در زیر می‌آید پافشاری داشته باشید:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- پروتئین بدون چربی مانند مرغ و ماهی
- چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و آجیل
برخی غذاهای دیگر می‌توانند تلاش برای کنترل قند خون را تحت تأثیر قرار داده و آن اثر کنترل آن را کاهش دهند. غذاهای مورد نظر را در صورت ابتلا به دیابت پیدا کنید.
دیابت بارداری
رژیم غذایی متعادل برای شما و نوزادتان در طی این نه ماه مهم است. انتخاب مناسب مواد غذایی همچنین می‌تواند در جلوگیری از استفاده از داروهای دیابت به شما کمک کند.
حواستان به مقادیر غذای خود باشد و غذاهای شیرین یا شور را محدود کنید. اگرچه برای تغذیه کودک در حال رشد خود به مقداری قند احتیاج دارید، اما باید از خوردن زیاد آن خودداری کنید.
در نظر داشته باشید که با کمک یک متخصص تغذیه، برنامه غذایی مناسب فراهم کنید. متخصصان تغذیه اطمینان حاصل می‌کنند که رژیم غذایی شما ترکیب مناسبی از مواد مغذی را داشته باشد.
تشخیص بیماری دیابت
هر کسی که علائم دیابت دارد یا در معرض خطر این بیماری است باید آزمایش شود. زنان به طور مرتب در سه ماهه دوم یا سوم بارداری از نظر دیابت بارداری مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
پزشکان از آزمایش‌های زیر برای تشخیص و پیش‌بینی و دیابت استفاده می‌کنند:
- آزمایش قند خون ناشتا (FPG) قند خون شما را بعد از ۸ ساعت ناشتا اندازه‌گیری می‌کند.
- آزمایش A1C تصویری از میزان قند خون شما در طی ۳ ماه گذشته را نشان ارائه می‌دهد.
برای تشخیص دیابت حاملگی، پزشک میزان قند خون شما را بین هفته‌های ۲۴ و ۲۸ بارداری شما آزمایش می‌کند.
- در طی آزمایش چالش گلوکز خون، قند خون شما یک ساعت پس از نوشیدن یک مایع قندی بررسی می‌شود.
- در طی آزمایش ۳ ساعته تحمل گلوکز، قند خون شما بعد از نخوردن و نیاشامیدن در طول شب بررسی می‌شود.
هرچه زودتر به علائم دیابت پی ببرید، زودتر می‌توانید درمان را شروع کنید.
پیشگیری از دیابت
دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست زیرا ناشی از ایجاد مشکل در سیستم ایمنی بدن است. برخی از دلایل دیابت نوع ۲، مانند ژن یا سن شما نیز تحت کنترل شما نیستند.
اگر به پیش دیابت مبتلا شده‌اید، در اینجا مواردی وجود دارد که می توانید برای به تأخیر انداختن یا جلوگیری از دیابت نوع ۲ انجام دهید:
- حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش هوازی، مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری انجام دهید.
- چربی‌های اشباع و ترانس به همراه کربوهیدرات‌های تصفیه شده را از برنامه غذایی خود جدا کنید.
- بیشتر میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورید.
- لقمه‌های کوچک‌تری بخورید.
- اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، سعی کنید ۷ درصد از وزن بدن خود را کاهش دهید.
دیابت در بارداری
زنانی که هرگز به دیابت مبتلا نشده‌اند ممکن است به طور ناگهانی در بارداری دچار دیابت حاملگی شوند. هورمون‌های تولید شده توسط جفت (در بالا توضیح داده شد) می‌توانند بدن شما را در برابر اثرات انسولین مقاومتر کنند.
برخی از زنانی که قبل از شروع بارداری به دیابت مبتلا بودند، آن را با خود به بارداری منتقل می‌کنند. به این دیابت قبل از حاملگی گفته می‌شود.
دیابت حاملگی باید بعد از زایمان از بین برود، اما این امر احتمال ابتلا به دیابت را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
براساس اعلام فدراسیون بینالمللی دیابت (IDF) ، حدود نیمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری طی ۵ تا ۱۰ سال از زایمان به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند.
ابتلا به دیابت در دوران بارداری همچنین می‌تواند عوارضی مانند زردی یا مشکلات تنفسی را برای نوزاد شما ایجاد کند.
اگر به دیابت قبل از حاملگی یا حاملگی مبتلا شده‌اید، برای جلوگیری از عوارض به نظارت ویژه احتیاج دارید.
بیماری دیابت در کودکان
کودکان می‌توانند مبتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ شوند. کنترل قند خون به ویژه در جوانان بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا این بیماری می‌تواند به اندام‌های مهمی مانند قلب و کلیه آسیب برساند.
دیابت نوع ۱
شکل خود ایمنی دیابت اغلب در کودکی شروع می‌شود و یکی از علائم اصلی آن، افزایش ادرار است. کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ بعد از آموزش توالت رفتن، ممکن است شروع به خیس کردن تخت کنند.
تشنگی شدید، خستگی و گرسنگی نیز از علائم بیماری است. مهم است که کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ فوراً تحت درمان قرار بگیرند. این بیماری می‌تواند باعث قند خون و کم آبی بدن شود که می‌تواند در طبقه‌بندی موارد اضطراری پزشکی باشد.
دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۱ قبلا دیابت نوجوان نامیده می‌شد؛ زیرا دیابت نوع ۲ در کودکان بسیار نادر بود. اکنون که تعداد بیشتری از کودکان اضافه وزن دارند یا چاق هستند، دیابت نوع ۲ در این گروه سنی شایع‌تر است.
دیابت نوع ۲ درمان نشده می‌تواند باعث عوارض مادام‌العمر از جمله بیماری‌های قلبی، بیماری کلیوی و کوری شود. تغذیه سالم و ورزش می‌تواند به کودک شما کمک کند قند خون خود را مدیریت کرده و از بروز این مشکلات جلوگیری کند.
کلام آخر
برخی از انواع دیابت (مانند نوع ۱ ) ناشی از عواملی هستند که خارج از کنترل شما هستند. برخی دیگر (مانند نوع ۲) با انتخاب بهتر مواد غذایی و تغذیه، افزایش فعالیت و کاهش وزن، قابل پیشگیری هستند.
در مورد خطرات احتمالی دیابت با پزشک خود صحبت کنید. اگر در معرض خطر هستید، قند خون خود را آزمایش کرده و از توصیههای پزشک برای مدیریت قند خون خود پیروی کنید.
در صورتی که هم‌چنان در رابطه با بیماری دیابت سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول
برخی از عوامل اولیه و عمومی بیماری دیابت عبارتند از: تکرر ادرار، گرسنگی شدید، احساس تشنگی مداوم، تاری دید و …
خیر. متاسفانه بیماری دیابت، درمان قطعی ندارد. با این وجود، می‌توانید با یک روند درمانی مناسب، ورزش کردن، رژیم غذایی سالم و … عوارض و سرعت پیشروی دیابت را کنترل کنید.
اصلی‌‍ترین دلیل دیابت، عدم توانایی پانکراس یا لوزالمعده، در تولید انسولین مورد نیاز بدن است. البته ممکن است انسولین تولید شود، اما بدن قادر به استتفاده از آن نباشد.
