k+ در آزمایش خون چیست ؟ بررسی پتاسیم موجود در خون

k+ در آزمایش خون یکی از علائم اختصاری برگه آزمایش خون بوده و نشان‌دهنده سطح یون پتاسیم در خون است. پتاسیم در داخل همه سلول‌ها وجود دارد. نقش آن حفظ تعادل آب درون سلول‌ها و کمک به انتقال تکانه‌های عصبی است. سطح پتاسیم در خون از اهمیت حیاتی برخوردار است.

سطوح پایین مقدار یون پتاسیم در خون ممکن است در بیمارانی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند یا در افرادی که پتاسیم کافی از موادغذایی دریافت نمی‌کنند، ایجاد شود. پتاسیم کم می‌تواند باعث ضعف عضلات و مشکلات قلبی شود.

سطح بالای یون پتاسیم در خون را می‌توان در ابتلا به بیماری‌های خاص مشاهده نمود. مقدار این یون ممکن است در افرادی که مکمل‌های پتاسیمی مصرف می‌کنند نیز افزایش یابد.

برخی از جایگزین‌های “نمک خوراکی” به جای سدیم حاوی پتاسیم هستند. استفاده بیش از حد از این جایگزین‌ها می‌تواند باعث افزایش خطرناک سطح پتاسیم در خون شود. شرایط هورمون آدرنال نیز می‌تواند سطح k+ در آزمایش خون شما را تغییر دهد.

در ادامه از این مقاله ایده آل مگ هر آن‌چه باید درباره k+ در آزمایش خون بدانید، برای شما گردآوری شده است.

پتاسیم در خون چیست؟

پتاسیم یک الکترولیت است که در درجه اول در سلول‌های بدن یافت می‌شود. بخشی از پتاسیم نیز در سیستم خونی در گردش است، اگرچه مقدار آن در خون بسیار کمتر (30 برابر کمتر) از داخل سلول‌ها است. پتاسیم اجازه می‌دهد تا یک بار الکتریکی در غشای سلول حفظ شود، که برای موارد زیر ضروری است:

• انتقال تکانه‌های عصبی و عضلانی
• انتقال مواد مغذی به داخل سلول‌ها
• دفع مواد زائد از سلول‌ها

پتاسیم از طریق رژیم غذایی به دست می‌آید و دفع آن عمدتا از طریق ادرار (80٪)، عرق (5٪) و مدفوع (15٪) انجام می‌شود.

پتاسیم (K) یون مثبتی است که عمدتا در سلول‌های بدن انسان یافت می‌شود. غلظت پتاسیم در سلول‌ها 30 برابر بیشتر از فضای خارج سلول است و در جهت حفظ بار الکتریکی غشای سلول عمل می‌کند.

این امر برای انتقال محرک‌های عصبی و عضلانی، انتقال مواد مغذی به داخل سلول‌ها و خروجی محصولات تخریبی از آنها ضروری است.

غلظت پتاسیم در خون توسط آلدوسترون تنظیم می‌شود. آلدوسترون هورمونی است که در غدد فوق کلیوی تولید می‌شود و باعث افزایش غلظت خون شما با افزایش احتباس سدیم در کلیه و افزایش دفع پتاسیم از طریق ادرار می‌شود.

هنگامی که پتاسیم در خون افزایش می‌یابد، غدد فوق کلیوی آلدوسترون ترشح می‌کنند، که با افزایش غلظت خون منجر به از دست دادن پتاسیم از طریق ادرار می‌شود.

k+ در آزمایش خون برای چه منظوری اندازه‌گیری می‌شود؟

تغییرات کوچک در غلظت پتاسیم در خون باعث تغییر عمده‌ای در انتقال محرک‌های عصبی و عضلانی می‌شود . این موضوع خصوصا در عملکرد عضله قلب بسیار تاثیرگذار است.

کاهش سطح پتاسیم می‌تواند منجر به آریتمی قلبی و افزایش پتاسیم باعث انسداد قلب شود.

k+ در آزمایش خون در درجه اول برای ارزیابی موارد زیر استفاده می‌شود:

• عملکرد کلیه: اگر کلیه‌ها به درستی کار نکنند و قادر به دفع پتاسیم اضافی نباشند، غلظت بالایی از پتاسیم در خون ایجاد می‌شود.
• فعالیت قلبی: تغییرات کوچک در غلظت پتاسیم در خون باعث ایجاد تغییراتی در انتقال محرک‌های عصبی و عضلانی، به ویژه در عضله قلب می‌شود، به همین دلیل در صورت کمبود پتاسیم احتمال انسداد قلب، و در صورت زیاد بودن پتاسیم احتمال آریتمی‌های قلبی می‌توانند افزایش یابند.

روش اندازه‌گیری پتاسیم در آزمایش خون چگونه است؟

برای انجام این آزمایش نیازی نیست که ناشتا باشید. مقادیر پتاسیم در سرم ممکن است با مصرف سم‌های اندونوس، گلوکز یا انسولین تغییر یابد. داروهایی وجود دارند که می‌توانند سطح پتاسیم در خون را افزایش دهند.

از جمله این داروها باید به داروهای ضد نئوپلاستیک، کاپتوپریل، اپی‌نفرین، هپارین، هیستامین، ایزونیازید، مانیتول و برخی از داروهای ادرار آور اشاره کرد.

سالیسیلات‌ها، استازولامید، انسولین، برخی از داروهای ادرار آور، فنوتیازین‌ها و سیس پلاتین می‌توانند سطح آن را کاهش دهند.

برای انجام نمونه‌گیری، لازم است یک رگ مناسب پیدا شود. به طور کلی برای گرفتن خون از رگ‌های واقع در خم شدن آرنج استفاده می‌شود. مسئول نمونه‌برداری از دستکش‌های بهداشتی و سوزن (با سرنگ یا لوله جمع کننده) استفاده خواهد کرد.

نوار لاستیکی بر روی بازوی شما قرار می‌گیرد تا رگ‌ها خون بیشتری را در خود نگه دارند و بیشتر دیده شوند و در دسترس باشند. مسئول نمونه برداری ناحیه مورد نظر خود را با الکل ضدعفونی می‌کند. او با لمس دست، رگ مناسب را پیدا کرده و با سوزن به آن دسترسی پیدا می‌کند. سپس نوار لاستیکی را آزاد خواهد کرد.

هنگامی که خون از طریق سوزن جریان می‌یابد، آسپیراسیون با استفاده از سرنگ یا از طریق استفاده از یک لوله خلا انجام می‌پذیرد.

در پایان، سوزن برداشته می‌شود و ناحیه با یک سواب پنبه یا موارد مشابه تحت فشار قرار می‌گیرد تا باعث انعقاد شود و به شما آموزش داده می‌شود که بازوی خود را خم کرده و با نوار چسب برای چند ساعت محل را فشار دهید.

خون جمع شده در لوله به آزمایشگاه تجزیه و تحلیل بیوشیمی منتقل می‌شود که حاوی یک محصول ضد انعقاد است. به طور کلی، معمولا بیش از 10 میلی‌لیتر خون لازم نیست.

اندازه‌گیری k+ در آزمایش خون چه مشکلاتی و خطراتی می‌تواند داشته باشد؟

• خارش وریدی که از آن خون گرفته شده است، می‌تواند ایجاد درد کند.
• دشواری احتمالی در یافتن ورید مناسب می‌تواند منجر به ایجاد چندین سوراخ شود.
• ظاهر شدن هماتوم (کبودی یا کاردینال) در ناحیه خون‌گیری، معمولا به این دلیل است که پس از فشار، ورید به خوبی بسته نشده و خون همچنان جریان دارد و این مشکل ایجاد می‌شود.
• التهاب ورید؛ گاهی اوقات ورید تغییر می‌کند، این اتفاق یا به علتی کاملا فیزیکی است یا به دلیل اینکه ناحیه آلوده شده است. این ناحیه را باید برای چند روز کمتر حرکمت دهید. برای کاهش التهاب بهتر است از پمادهای ضدالتهاب استفاده کنید. در صورت ادامه یافتن مشکل یا بروز تب، باید با پزشک خود مشورت کنید.

مقدار نرمال پتاسیم در آزمایش خون چقدر است؟

مقادیر نرمال پتاسیم برای بزرگسالان و کودکان در جدول زیر آورده شده است:

چه عواملی می‌توانند مقدار نرمال k+ در آزمایش خون را تغییر دهند؟

مقادیر طبیعی پتاسیم خون می‌تواند براساس سن، جنس، نوع نمونه، رژیم غذایی و منطقه جغرافیایی تغییر کند. هر آزمایشگاه باید شرایط اتخاذ مقادیر مورد انتظار را برای جمعیت خود بررسی کند و در صورت در نظر گرفتن آن، مطابق با روش آزمایشگاهی مناسب، دامنه طبیعی خود را تعیین کند.

نتایج همیشه باید همراه با سابقه بیمار، معاینات تکمیلی یا سایر اطلاعات موجود ارزیابی شوند.

سطح بالای k+ در آزمایش خون یعنی چه؟

مقادیر بالای پتاسیم نشان داده شده در آزمایش خون ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد پتاسیم از جمله مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی با محتوای پتاسیم بالا یا به دلیل مشکلات دفع پتاسیم (هیپوالدوسترونیسم، نارسایی کلیه و غیره) باشد.

به سطح بالای پتاسیم در خون، هایپرکالمی گفته می‌شود. هیپرکالمی یا افزایش سطح پتاسیم در خون معمولا به دلیل موارد زیر ایجاد می‌شود:

• متابولیسم نامناسب (به دلیل کمبود انسولین، اسیدوز و غیره)
• مشکلات کلیوی که از دفع پتاسیم جلوگیری می‌کند (نارسایی کلیه، نفریت بینابینی و غیره)
• مصرف زیاد پتاسیم در رژیم غذایی

هایپرکالمی یا افزایش سطح پتاسیم در خون، نشان دهنده چیست؟

هایپرکالمی به درجات مختلف تقسیم می‌شود؛

• مقدار سطح بالا (5.1 – 5.5 mEq/L در بزرگسالان)

در این رنج، سطح پتاسیم در خون کمی افزایش می‌یابد و اگر علائم خاصی نداشته باشید، افزایش پتاسیم خون ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد پتاسیم در رژیم غذایی باشد. در صورت احساس ضعف، خستگی یا حالت تهوع با پزشک خود مشورت کنید.

• سطح تقریبا ​​بالا (5.5 – 6 mEq/L در بزرگسالان)

این سطح پتاسیم در خون به طور متوسط ​​زیاد است. توصیه می‌شود با پزشک خود مشورت کنید زیرا ممکن است نشان دهنده سوعملکرد کلیه‌ها (نارسایی کلیه) باشد. در این مواقع کلیه‌ها قادر به دفع پتاسیم اضافی نیستند.

در این سطح از پتاسیم خون ممکن است علاوه بر خستگی و ضعف، علائمی مانند تپش قلب و مشکلات تنفسی را نیز تجربه کرده باشید.

• سطح بیش از حد بالا (6 تا 7 mEq/L در بزرگسالان)

در این حالت، سطح پتاسیم در خون شما بیش از حد زیاد است. احتمالا علائمی مانند گیجی ذهنی، فلج اندام یا تنگی نفس را تجربه می‌کنید. کاهش سطح پتاسیم برای جلوگیری از عوارض بعدی که نیاز به فوریت پزشکی دارد، ضروری است.

• سطوح بسیار بالاتر از حد طبیعی (بزرگ‌تر از 7 mEq/L در بزرگسالان)

سطح بالای 7 mEq/L یک مشکل جدی در سلامتی ایجاد می‌کند و برای جلوگیری از عوارض خطرناک، فرد به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز دارد.

ریتم قلب شما احتمالا تغییر کرده است و احتمال واقعی فلج یا حمله قلبی وجود دارد. همچنین ممکن است که مقادیر زیاد یا بسیار زیاد پتاسیم به دلیل سخت برداشتن خون (سرم همولیتیک) باشد که باعث ورود پتاسیم به جریان خون از طریق تجزیه سلول می‌شود. برای تأیید این مقدار پتاسیم در خون نیاز به آزمایش جدید خون است.

چه عواملی می‌توانند باعث افزایش سطح پتاسیم در خون شوند؟

• مصرف داروها
• مصرف بیش از حد الکل
• خونریزی داخلی
• آسیب‌های ناشی از سقوط
• داروها
• ضد سرطان‌ها
• داروهای ضدانعقاد خون
• هپارین
• ضد سل
• ایزونیازید
• کاتکول آمین‌ها
• اپی‌نفرین
• داروهای ادرار آور
• شیرین‌کننده‌ها
• مانیتول
• بازدارنده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین
• کاپتوپریل
• گشاد کننده‌های عروق
• هیستامین

چه بیماری‌هایی می‌توانند باعث بالا رفتن سطح پتاسیم در خون شوند؟

افزایش سطح پتاسیم در خون ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:

• اسیدوز متابولیک
• اسیدوز تنفسی
• بیماری آدیسون
• هیپوالدوسترونیسم
• نارسایی کلیه
• کم‌خونی همولیتیک
• نفریت بینابینی

برای کاهش سطح پتاسیم خون چه کاری می‌توانم انجام دهم؟

برای کاهش سطح پتاسیم خون در مواردی که پتاسیم مقدار کمی از رنج طبیعی بالاتر است می‌توانید مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالای پتاسیم را کاهش دهید؛

• سبزیجات: مارچوبه، سیب زمینی، گوجه فرنگی، هویج، کدو تنبل، اسفناج
• میوه‌ها: موز، انجیر، آووکادو، پرتقال، شلیل، کیوی و آلو
• ماهی: ماهی قزل آلا
• غلات کامل و شیر

سطح پایین k+ در آزمایش خون یعنی چه؟

مقادیر کم پتاسیم در خون ممکن است به دلیل از دست دادن بیش از حد پتاسیم (هیپرآلدوسترونیسم، اسیدوز توبولی کلیه، اسهال و غیره) یا رژیم غذایی با سطح پتاسیم پایین باشد. به سطح پایین پتاسیم در خون، هیپوکالمی گفته می‌شود. هیپوکالمی معمولا به دلیل موارد زیر ایجاد می‌شود:

• متابولیسم نامناسب (آلکالوز و غیره)
• دفع بیش از حد پتاسیم از طریق ادرار (هایپرالدوسترونیسم، اسیدوز توبولی کلی  و غیره)
• مصرف کم پتاسیم در رژیم غذایی

هیپوکالمی یا کاهش سطح پتاسیم در خون، نشان دهنده چیست؟

کاهش سطح پتاسیم در خون را با توجه به مقدار آن به درجات زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:

• مقدار سطح پایین (3.0 – 3.5 mEq/L در بزرگسالان):

در این حالت سطح پتاسیم کمی پایین است. این کمبود ممکن است به سادگی با دریافت مواد غذایی غنی از پتاسیم رفع شود. اگر از آریتمی، خستگی یا ضعف عضلانی رنج می‌برید با یک متخصص مشورت کنید. اگر علائم دیگری ندارید نگران نباشید.

• مقادیر بیش از حد کم (2.5 – 3 mEq/L در بزرگسالان):

سطح پتاسیم بیش از حد پایین است و برای جلوگیری از تحلیل رفتن عضله، لازم است این سطح افزایش یابد. با چنین سطح پتاسیم پایینی، ممکن است فرد دچار فلج موقتی یا مشکلات تنفسی شود. بنابراین، اگر پزشک چنین توصیه کند، احتمالا بیمار برای پیگیری درمان مناسب باید در بیمارستان بستری شوید.

• سطوح بسیار پایین‌تر از حد نرمال (کمتر از 2.5 mEq/L در بزرگسالان):

سطح آن بسیار کمتر از حد طبیعی است و ممکن است مشکلات جدی قلبی (تاکی کاردی یا برادی کاردی) رخ دهد. برای شروع درمان جایگزینی پتاسیم، مراقبت‌های پزشکی فوری لازم است.

چه عواملی می‌تواند باعث کاهش سطح پتاسیم در خون شود؟

• اسهال
• رژیم غذایی نامناسب
• استفراغ
• داروها

داروهای که باعث کاهش سطح پتاسیم خون می‌شوند، شامل موارد زیر است:

• ضد سرطان‌ها: سیس پلاتین
• داروهای ضد صرع: استازولامید
• داروهای ضد روان‌پریشی: فنوتیازین‌ها
• داروهای ادرارآور: فوروزماید، هیدروکلروتیازید، اینداپامید
• انسولین
• سالیسیلات‌ها

چه بیماری‌هایی می‌توانند باعث کاهش مقدار پتاسیم در خون شوند؟

کاهش سطح پتاسیم در خون ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:

• سندرم کوشینگ
• هایپرالدوسترونیسم (سندرم کان)
• اسیدوز توبولی کلیه
• سندرم بارتر
• سندرم گیتلمن
• سندرم لیدل

برای افزایش مقادیر پتاسیم چه کاری می‌توانم انجام دهم؟

برای مواردی که سطح پتاسیم خون خیلی پایین نیست، فرد می‌تواند با مصرف موادغذایی حاوی پتاسیم این کمبود را رفع نماید. موادغذایی چون:

• سبزیجات: مارچوبه، سیب زمینی، گوجه فرنگی، هویج، کدو تنبل، اسفناج
• میوه‌ها: موز، انجیر، آووکادو، پرتقال، شلیل، کیوی و آلو
• ماهی: ماهی قزل آلا
• غلات کامل و شیر