فشار خون بالا : علل و علائم

در سال 2019 بیش از 1 میلیارد و 300 میلیون نفر در سراسر جهان، به فشار خون بالا مبتلا بودند. این آمار نسبت به 20 سال قبل از آن (یعنی سال 1990)، دو برابر شده است. همین آمار، به خوبی نشان می‌دهد که فشار خون بالا، یک دغدغه بزرگ جهانی محسوب می‌شود.

بالا رفتن فشار خون را قاتل خاموش می‌نامند! زیرا در عین حال که هیچ علامت و نشانه مشخصی ندارد، آثار مخرب زیادی را روی سلامتی فرد، به جای می‌گذارد. جالب است بدانید از هر 3 نفر که به این بیماری دچار هستند، 1 نفر هرگز متوجه آن نخواهد شد!

در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم به بررسی فشار خون بالا و علائم و علل آن بپردازیم. اگر نگران سلامتی خود هستید (که قطعا هستید!) حتما تا پایان با ما همراه باشید.

فشار خون نرمال چقدر است؟

فشار خون به نیرویی گفته می‌شود که قلب برای پمپاژ کردن خود در بدن، به کار می‌برد. فشار خون بر حسب میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری شده و به‌ صورت یک عدد 2 قسمتی نشان داده می‌شود:

1. عدد اول: فشار سیستولیک یا فشاری که قلب با آن خون به رگ‌ها ارسال می‌کند.
2. فشار دیاستولیک یا  فشار در زمانی که قلب، بین ضربان‌ها استراحت می‌کند.

به عنوان مثال، اگر فشار خون شما “140 روی 90” یا 140/90 میلی‌متر جیوه باشد، به این معنی است که فشار سیستولیک 140 میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک 90 میلی‌متر جیوه است.

فشار خون 60 تا 90 روی 80 تا 120 میلی‌متر جیوه، به عنوان فشار خون ایده آل در نظر گرفته می‌شود. فشار 140/90mmHg یا بالا، به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‌شود. این در حالیست که فشار 90/60mmHg یا کمتر، فشار خون پایین محسوب می‌شود.

فشار خون بالا چیست؟

هنگامی که قلب شما می‌تپد، به این معنی است که خون در رگ‌های بدن در حال جریان است. این جریان خون، یک نیروی مشخصی را به دیواره‌های رگ وارد می‌کند که همان فشار خون است. اگر این نیرو برای مدت زمان طولانی، بیشتر از حد نرمال باشد، به فشار خون بالا مبتلا شده‌اید.

از طرفی دیگر، رگ‌های خونی باریک (که به آن‌ها شریان هم گفته می‌شود) مقاومت بیشتری را در مقابل عبور جریان خون، از خود نشان می‌دهند. بنابراین هرچه رگ‌های شما باریک‌تر باشند، فشار خون بالاتری خواهید داشت.

افزایش فشار خون یک بیماری بسیار شایع است. از سال 2017 که استانداردهای تشخیص این وضعیت تغییر کردند، تقریبا یک پنجم جمعیت جهان، دارای فشار خون بالا شناخته شدند!

فشار خون بالا (Hypertension) معمولا در طی چند سال ایجاد می‌شود و هیچ علامت مشخصی هم ندارد. بنابراین ممکن است از نظر جسمی کاملا سالم به نظر برسید، اما در عین حال فشار خون بالایی داشته باشید!

درمان فشار خون بالا شامل داروهای تجویزی و تغییر شیوه زندگی است. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی، از جمله حمله قلبی و سکته شود.

چگونه بفهمیم فشار خون بالا داریم؟

همان‌طور که گفته شد، فشار خون از دو عدد تشکیل شده است. در جدول زیر، می‌توانید بازه‌های مختلف فشار خون بالا را مشاهده نمایید:

توجه داشته باشید که رنج فشار خون نرمال، پایین و بالا برای کودکان و نوجوانان متفاوت است. داده‌های موجود در جدول بالا، برای افراد بزرگسال در نظر گرفته شده‌اند.

علل فشار خون بالا

به طور کلی، دو نوع فشار خون بالا وجود دارد که علل آن‌ها، کاملا با همدیگر متفاوت است:

فشار خون بالای اولیه (اساسی)

فشار خون بالای اولیه یا اساسی، با گذشت زمان ایجاد می‌شود. اکثر کسانی که به بالا رفتن فشار خون مبتلا می‌شوند، این نوع را تجربه می‌کنند. ترکیبی از عوامل زیر، می‌تواند باعث ایجاد فشار خون بالا (اولیه یا اساسی) شود:

• ژن‌ها: برخی از افراد به صورت ژنتیکی، مستعد ابتلا به افزایش فشار خون هستند. این اتفاق ممکن است از جهش‌های ژنی یا ناهنجاری‌های ژنتیکی به ارث رسیده از والدین، نشات گرفته باشد.
• سن: افراد بالای 65 سال، بیش از سایرین در معرض ابتلا به بالا رفتن فشار خون هستند.
• نژاد: افراد سیاه‌پوست، بیش از سایرین در معرض فشار خون بالا هستند.
• اضافه وزن: چاقی یا اضافه وزن بیش از حد، احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد.
• تحرک پایین
• نوشیدن مشروبات الکلی
• دیابت
• مصرف زیاد سدیم

فشار خون بالای ثانویه

فشار خون بالای ثانویه به سرعت رخ می‌دهد و شدت آن معمولا از فشار خون اولیه بیشتر است. برخی از عوامل این فشار خون بالا عبارتند از:

• بیماری کلیوی
• نقص مادرزادی قلب
• مشکلات تیروئید
• عوارض جانبی داروها
• مصرف مزمن الکل
• مشکلات غده فوق کلیوی
• تومورهای غدد درون‌ریز

علائم فشار خون بالا

به بخش خطرناک ماجرا رسیدیم! همان‌طور که در ابتدای مقاله هم اشاره کردیم، فشار خون بالا به عنوان قاتل خاموش شناخته می‌شود؛ زیرا تقریبا هیچ علامت مشخصی ندارد. ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا این بیماری به شدتی برسد که شروع به بروز علائم کند!

نشانه‌های فشار خون بالای شدید عبارتند از:

• گرگرفتگی
• لکه‌های کوچک خونی در داخل چشم
• سرگیجه

بهترین راه برای تشخیص فشار خون بالا، این است که به طور منظم فشار خون را اندازه‌گیری کنید. خوشبختانه اکثر پزشکان در هر قرار ملاقات، فشار خون مراجعین را اندازه‌گیری می‌کنند.

به عنوان مثال، اگر سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارید یا عوامل خطر ابتلا به این بیماری را در خود احساس می‌کنید، پزشک ممکن است توصیه کند که فشار خون خود را دو بار در سال چک کنید.

تشخیص فشار خون بالا

تشخیص بالا رفتن فشار خون بسیار ساده است و با یک آزمایش و تست سرپایی انجام می‌شود. اکثر پزشکان، اندازه‌گیری فشار خون را به عنوان یک بخش از ویزیت بیمار انجام می‌دهند. بنابراین می‌توانید به راحتی آن را درخواست کنید.

معمولا برای تشخیص فشار خون بالا، فشار خون شما باید در طول چند روز یا حتی چند هفته بررسی شود. به ندرت اتفاق می‌افتد که پزشک بعد از یک‌بار اندازه‌گیری، تشخیص دهد که شما فشار خون بالایی دارید.

سطح فشار خون ممکن است در طول روز تغییر کند. علاوه بر این، عوامل محیطی از قبیل استرس هم می‌توانند روی بالا رفتن یا پایین آمدن فشار خون، تاثیر بگذارند. بنابراین برای تشخیص قطعی فشار خون بالا، باید در یک دوره مشخص، تحت نظر قرار بگیرید.

در صورتی که پزشک تشخیص دهد که فشار خون بالا دارید، ممکن است از آزمایش‌های زیر برای رد سایر بیماری‌های زمینه‌ای و مرتبط، استفاده کند:

• تست کلسترول و سایر انواع آزمایش خون
• آزمایش فعالیت الکتریکی قلب با الکتروکاردیوگرام (گاهی به آن نوار قلب هم گفته می‌شود)
• سونوگرافی قلب یا کلیه
• فشارسنج خانگی برای کنترل فشار خون در یک دوره 24 ساعته در منزل

این آزمایش‌ها می‌توانند به پزشک کمک کنند تا هرگونه مشکل ثانویه را که باعث افزایش فشار خون شما می‌شود، شناسایی کند. علاوه بر این، تاثیر فشار خون بالا بر سایر اندام‌های بدن هم از طریق این آزمایش‌ها مشخص می‌شود.

درمان فشار خون بالا

درمان بالا بودن فشار خون بستگی به نوع فشار خون (اولیه یا ثانویه) و همچنین عوامل بروز این بیماری دارد:

درمان فشار خون اولیه

اگر پزشک تشخیص دهد که افزایش فشار خون شما از نوع اولیه است، تغییر سبک زندگی از قبیل رژیم غذایی سالم و ورزش کردن را پیشنهاد خواهد داد. در صورتی که این تغییرات نتوانند در کنترل این بیماری موثر باشند، تجویز دارو گزینه دوم محسوب می‌شود.

درمان فشار خون ثانویه

درمان فشار خون ثانویه به علت بروز آن بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر پزشک تشخیص دهد که مصرف برخی از داروها باعث بروز این بیماری شده‌اند، ممکن است از شما بخواهد که مصرف آن‌ها را متوقف کرده و به سراغ داروهای جایگزین بروید.

داروهای فشار خون بالا

داروهای زیادی برای کنترل فشار خون در دسترس هستند؛ با این‌حال، ممکن است برای یافتن بهترین دارو، به آزمون و خطا نیاز داشته باشید. پزشک شما چندین داروی مختلف را برای شما تجویز می‌کند تا در نهایت، بهترین ترکیب را برای درمان فشار خون بالا، پیدا کند.

برخی از داروهایی که برای فشار خون بالا تجویز می‌شوند عبارتند از:

• مسدود کننده‌های بتا: این داروها باعث می‌شوند قلب شما با نیروی کمتری ضربان داشته باشد. مسدود کننده‌های بتا خون پمپاژ شده با هر ضریان قلب را کاهش می‌دهند و به این ترتیب، فشار خون را کنترل می‌کنند.
• دیورتیک‌ها: سطوح بالای سدیم و مایعات اضافی در بدن، می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. دیورتیک‌ها که به آن‌ها قرص‌های آب نیز گفته می‌شود، به کلیه‌های شما کمک می‌کنند تا سدیم اضافی را از بدن خارج کنند.
• مهار کننده‌های ACE: آنژیوتانسین یک ماده شیمیایی است که باعث سفت شدن و باریک شدن عروق خونی و دیواره شریان‌ها می‌شود. مهارکننده های ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین) از تولید هر چه بیشتر این ماده شیمیایی توسط بدن، جلوگیری می‌کنند.
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs): در حالی که هدف مهار کننده‌های ACE متوقف کردن ایجاد آنژیوتانسین است، ARB ها از اتصال آنژیوتانسین به گیرنده‌ها جلوگیری می‌کنند.
• مسدود کننده های کانال کلسیم: این داروها مانع از ورود مقداری از کلسیم به عضلات قلب می‌شوند. این اتفاق منجر به ضربان قلب کمتر و در نتیجه، کاهش فشار خون می‌شود.

همان‌طور که اشاره شد، پزشک ممکن است انواع مختلفی از این داروها را آزمایش کند تا در نهایت، داروی متناسب با وضعیت فیزیکی و سلامتی شما را پیدا کند.

درمان خانگی فشار خون بالا

تغییرات سبک زندگی و در پیش گرفتن یک رویه سالم، کاملا در درمان فشار خون بالا موثر است. برخی از این تغییرات عبارتند از:

رژیم غذایی سالم برای قلب

یک رژیم غذایی سالم برای قلب جهت کمک به کاهش فشار خون کاملا حیاتی است. رژیم غذایی درست می‌تواند به شما در جلوگیری از عوارضی مانند سکته و حمله قلبی، جلوگیری کند.

یک رژیم غذایی سالم برای قلب شامل مواد غذایی زیر است:

• میوه‌ها
• سبزیجات
• غلات کامل
• پروتئین‌های بدون چربی بدون ماهی

افزایش فعالیت‌های بدنی 

ورزش علاوه بر کمک به کاهش وزن (در صورت توصیه پزشک)، می‌تواند به کاهش فشار خون به طور طبیعی کمک کرده و سیستم قلبی عروقی شما را تقویت کند.

کاهش ورن

در صورتی که اضافه وزن داشته باشید، مستعد فشار خون بالا خواهید بود. به همین دلیل، پزشک ممکن است کاهش وزن (از طریق ورزش کردن یا رژیم غذایی) را در دستور درمان فشار خون شما قرار دهد.

مدیریت و کاهش استرس

استرس یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر افزایش فشار خون است. بنابراین مدیریت استرس هم می‌تواند در کنترل و بهبود این بیماری، به شما کمک کند. برخی از فعالیت‌هایی که می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند عبارتند از:

• مراقبه
• نفس عمیق
• ماساژ
• آرامش عضلانی
• یوگا

فراموش نکنید که خواب کافی هم یک راه عالی برای کاهش و مدیریت استرس محسوب می‌شود.

عوارض فشار خون بالا

همان‌طور که اشاره کردیم، فشار خون بالا در صورتی که به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارض خطرناکی را به همراه داشته باشد. برخی از این عوارض به حدی جدی هستند که ممکن است منجر به مرگ شوند.

آسیب دیدن رگ‌های خونی

رگ‌ها و شریان‌های سالم، انعطاف‌پذیر و قوی هستند و خون به راحتی در داخل آن‌ها جریان پیدا می‌کند. بالا رفتن فشار خون، این شریان‌ها را سفت‌تر کرده و کشش آن‌ها را هم کمتر می‌کند.

این اتفاق باعث می‌شود چربی‌ها به راحتی در رگ‌ها رسوب کرده و جریان خون را مختل کنند. انسداد رگ‌های خونی بر اثر فشار خون بالا، در نهایت ممکن است باعث حمله قلبی و سکته شود.

مشکلات قلب

بالا رفتن فشار خون باعث می‌شود قلب شما بیش از حد کار کند. افزایش فشار در رگ‌های خونی، ماهیچه‌های قلب را مجبور می‌کند تا خون را با نیروی بیشتری نسبت به یک قلب سالم، پمپاژ کنند.

کار کردن بیش از حد، در نهایت منجر به بزرگ شدن قلب می‌شود. این اتفاق، می‌تواند عوارض زیر را به همراه داشته باشد:

• نارسایی قلبی
• آریتمی‌ها
• از کار افتادن ناگهانی قلب
• حمله قلبی

آسیب‌های مغزی 

مغز برای عملکرد طبیعی خود، به خون غنی از اکسیژن نیاز دارد. فشار خون بالا می‌تواند منابع خونی مغز را کاهش داده و منجر به آسیب رساندن به آن شود. انسداد موقت جریان خون به مغز، حملات ایسکمیک گذرا (TIA) نامیده می‌شود.

تذکر: انسداد قابل توجه جریان خون، باعث مرگ سلول‌های مغز می شود. این اتفاق به عنوان سکته مغزی شناخته می‌شود.

فشار خون کنترل نشده همچنین ممکن است بر حافظه و توانایی شما در یادگیری، یادآوری، صحبت کردن و استدلال تاثیر بگذارد. اگرچه درمان فشار خون بالا، اثرات آن را پاک نمی‌کند. اما خطرات مشکلات آینده را کاهش می‌دهد.

کلام آخر

افزایش فشار خون بدون علامت مشخصی رخ می‌دهد و متاسفانه، عوارض بسیار زیادی هم دارد. بنابراین باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشید و عوامل خطر فشار خون بالا را تا حد توان کنترل کنید.

در این مقاله به بررسی سیر تا پیاز فشار خون بالا پرداختیم. در صورتی که همچنان در این رابطه سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید تا در اولین فرصت، پاسخ‌گوی شما عزیزان باشیم.