سکته قلبی یا حمله قلبی+ علائم، علت، روش درمان و پیشگیری

بیماری‌های قلبی-عروقی (CVDs)، عامل اصلی مرگ‌و‌میر در سراسر جهان هستند و هر سال جان 17/9 میلیون نفر را می‌گیرند. از هر پنج بیماری که به دلیل CVDs فوت می‌کنند، علت مرگ چهار نفر به سکته قلبی یا سکته مغزی مربوط است و یک‌سوم این مرگ‌ها در افراد زیر 70 سال اتفاق می‌افتد.

درد قفسه سینه رایج‌ترین علامت هشداردهنده حمله قلبی است؛ اما این بیماری ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد، مانند سبکی سر، حالت تهوع و تنگی نفس. علائم می‌توانند شدید یا خفیف بوده و بین افراد مختلف متفاوت باشند. بعضی از افراد ممکن است متوجه علائم هشداردهنده نشوند.

در مقاله امروز ایده آل مگ نگاه دقیق‌تری به علل، علائم و عوامل خطر حمله قلبی می‌اندازیم و نحوه تشخیص و درمان آن را بررسی می‌کنیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

سکته قلبی چیست؟

سکته قلبی، حمله قلبی یا انفارکتوس میوکارد یک بیماری بسیار خطرناک است که به دلیل کمبود جریان خون در عضله قلب اتفاق می‌افتد.

کاهش جریان خون دلایل مختلفی دارد، اما معمولا به انسداد یک یا چند شریان در قلب مرتبط است. وقتی جریان خون کم می‌شود، عضله قلب، آسیب دیده و شروع به مردن می‌کند. در صورتی که جریان خون به سرعت بازیابی نشود، حمله قلبی به آسیب دائمی قلب و مرگ منجر می‌شود.

انواع حمله قلبی یا سکته قلبی

دو نوع حمله قلبی وجود دارد:

• حمله قلبی نوع I
  پلاکی که از دیواره داخلی شریان جدا می‌شود، کلسترول و سایر مواد را وارد جریان خون می‌کند؛ سپس می‌تواند یک لخته خون ایجاد کرده و شریان را مسدود کند. (پلاک ماده‌ای چسبنده است که می‌تواند در عروق خونی جمع شود).
• حمله قلبی نوع II
  در این حالت، قلب به اندازه نیاز، خون غنی از اکسیژن دریافت نمی‌کند، اما شریان به‌طور کامل مسدود نمی‌شود.

علت سکته قلبی چیست؟

بیشتر حملات قلبی به‌دلیل مسدود شدن یکی از عروق کرونر (عروق تغذیه‌کننده قلب) رخ می‌دهند. این انسداد، اغلب در اثر پلاک ایجاد می‌شود. به این پدیده «آترواسکلروز» یا «تصلب شرایین» می‌گویند.

گاهی اوقات، رسوبات پلاک در داخل عروق کرونر پاره می‌شوند و لخته خون در جایی که پارگی اتفاق افتاده است گیر می‌کند. اگر لخته شریان را مسدود کند، خون‌رسانی به عضله قلب کاهش می‌یابد و سکته قلبی رخ می‌دهد.

احتمال وقوع حمله قلبی بدون انسداد وجود دارد، اما این اتفاق نادر است و فقط پنج درصد حملات قلبی را شامل می‌شود. این نوع حمله قلبی می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:

• اسپاسم عروق کرونر
• مشکلات پزشکی نادر، برای مثال هر بیماری که باعث تنگ شدن غیرعادی عروق خونی شود
• تروما، از جمله پاره شدن عروق کرونر قلب
• عدم تعادل الکترولیت
• اختلالات خوردن (با گذشت زمان، این‌ها می‌توانند به قلب آسیب بزنند و در نهایت به حمله قلبی منجر شوند.)
• کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو یا استرسی
• عروق کرونر غیرعادی (یک نقص مادرزادی قلبی که باعث می‌شود عروق کرونر در موقعیت‌های متفاوتی نسبت به حالت طبیعی قرار بگیرند.)

عوامل خطر حمله قلبی

چند عامل کلیدی روی خطر ابتلا به سکته قلبی تاثیر می‌گذارند که متاسفانه بعضی از آن‌ها، مثل سن و سابقه خانوادگی، غیرقابل کنترل هستند. این عوامل خطر عبارتند‌از:

• افزایش سن
  در مردان، بعد از 45 سالگی و در زنان، بعد از 50 سالگی احتمال بروز سکته قلبی به شدت بالا می‌رود.
• سابقه خانوادگی بیماری قلبی 
  اگر پدر یا برادر شما قبل از 55 سالگی و مادر یا خواهر شما قبل از 65 سالگی دچار بیماری قلبی شده باشد، بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض خطر حمله قلبی هستید.
• سبک زندگی ناسالم
  کم تحرکی، پیروی از رژیم غذایی سرشار از چربی، قند و سدیم (نمک)، سیگار کشیدن، استفاده از نوشیدنی‌های الکلی و مصرف مواد مخدر با افزایش خطر حمله قلبی مرتبط است.
• بعضی از بیماری‌ها
  ابتلا به چاقی، دیابت، پرفشاری خون، کلسترول بالا، آپنه خواب، سابقه پره‌اکلامپسی در دوران بارداری و اختلالات خوردن (به ویژه در افراد جوان‌تر) می‌تواند احتمال سکته قلبی را افزایش دهد.

علائم سکته قلبی 

حمله قلبی می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که بعضی از آن‌ها شایع‌تر از سایرین هستند.

رایج‌ترین علائم حمله قلبی عبارتند‌از:

• درد قفسه سینه (آنژین)؛ این درد می‌تواند خفیف یا شدید باشد. درد ممکن است از قفسه سینه شما شروع شود و به نواحی دیگر مانند بازوی چپ (یا هر دو بازو)، شانه، گردن، فک، پشت یا کمر، گسترش یابد.
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• خستگی
• بی‌خوابی
• حالت تهوع یا ناراحتی معده (اغلب تفاوت سوزش سر دل با حمله قلبی، اشتباه گرفته می‌شوند.)
• تپش قلب
• تعریق
• احساس سبکی سر، سرگیجه یا غش کردن

علائم حمله قلبی در زنان 

زنان کمتر از مردان به درد قفسه سینه مبتلا می‌شوند. زنان به احتمال زیاد علائمی مثل تنگی نفس، خستگی و بی‌خوابی دارند که قبل از سکته قلبی شروع می‌شوند؛ همچنین ممکن است سرگیجه، سبکی سر، حالت تهوع، استفراغ یا درد در پشت، شانه، گردن، بازوها یا شکم را تجربه کنند.

علائم سکته قلبی خاموش

گاهی اوقات، فرد دچار حمله قلبی خاموش می‌شود. در این موارد، هیچ علامتی وجود ندارد یا علائم بسیار خفیف هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• سوء هاضمه
• علائم شبیه آنفلوآنزا
• خستگی
• احساس کشیدگی عضلات در قفسه سینه یا پشت
• دردی که فقط در فک یا بازو احساس می‌شود و قفسه سینه را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد

علائم بدن یک ماه قبل از سکته قلبی

بعضی از حملات قلبی به طور ناگهانی رخ می‌دهند؛ اما بسیاری از افراد چند ساعت، چند روز یا چند هفته قبل از بروز این عارضه علائم و نشانه‌های هشداردهنده را دارند.

درد یا فشار قفسه سینه (آنژین صدری) که مدام اتفاق می‌افتد و با استراحت از بین نمی‌رود، ممکن است یک علامت هشداردهنده اولیه باشد. آنژین به دلیل کاهش خون‌رسانی به عضله قلب ایجاد می‌شود.

رد کردن سکته قلبی چگونه است؟

هر فردی که علائم حمله قلبی را دارد، باید تحت معاینه بدنی قرار بگیرد که شامل چک کردن نبض، سطح اکسیژن خون، فشار خون و گوش دادن به صداهای قلب و ریه است.

پزشک با استفاده از روش‌های زیر، حمله قلبی را تشخیص می‌دهد:

• بررسی سابقه پزشکی و علائم
  پزشک از شما در مورد علائمی که تجربه کرد‌ه‌اید سوال می‌پرسد؛ همچنین ممکن است از کسی که در کنار شما بوده بخواهد واقعه را شرح دهد.
• آزمایش خون
  در طول حمله قلبی، آسیب‌دیدگی سلول‌های عضله قلب تقریبا همیشه باعث می‌شود که یک نشانگر شیمیایی به نام تروپونین قلبی در جریان خون ظاهر شود. آزمایش‌ خونی که به دنبال این نشانگر می‌گردد، از مطمئن‌ترین روش‌ها برای تشخیص حمله قلبی است.
• نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)
  یکی از اولین روش‌هایی است که هنگام مراجعه به اورژانس انجام می‌شود.
• اکوکاردیوگرام
  اکوکاردیوگرام به کمک امواج صوتی با فرکانس بالا تصویری از داخل و خارج قلب شما ایجاد می‌کند.
• آنژیوگرام
  این تست، نواحی دارای جریان خون کم یا بدون جریان خون را نشان می‌دهد.
• سی‌تی اسکن قلب 
  CT اسکن، وضعیت قلب شما را با دقت بررسی می‌کند.
• MRI قلب
  این تست از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و پردازش کامپیوتری، برای تصویربرداری از قلب استفاده می‌کند.
• اسکن هسته‌ای قلب
  مشابه آنژیوگرام، در این روش نیز ماده رادیواکتیو به داخل خون تزریق می‌شود. چیزی که اسکن هسته‌ای را از آنژیوگرام متمایز می‌کند این است که از روش‌های پیشرفته کامپیوتری، مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا توموگرافی با گسیل پوزیترون (PET)، استفاده می‌کند.

در صورت تجربه علائم سکته قلبی فورا با 115 تماس بگیرید 

چنانچه یکی از اطرافیان‌تان علائم حمله قلبی را تجربه کرد، فورا با اورژانس تماس بگیرید. هر چقدر زودتر بیمار تحت درمان قرار بگیرد، آسیب کمتری به عضله قلب او وارد می‌شود.

تا رسیدن اورژانس مراحل زیر را انجام دهید:

• کمک کنید تا فرد بیمار، در حالتی راحت قرار بگیرد. بیمار را روی زمین بنشانید، زانوهایش را مثل تصویر زیر خم کرده و با استفاده از کوسن یا یک پشتی نرم، پشت سر، شانه‌ها و زیر زانوهای او را پر کنید.

• به او یک قرص آسپرین (300 میلی‌گرم) بدهید و بخواهید آن را به آرامی بجود. اگر فرد به آسپرین حساسیت دارد، به او این دارو را ندهید.

 عوارض سکته قلبی چیست؟

هنگامی که سکته قلبی رخ می‌دهد، ریتم طبیعی قلب مختل می‌شود و حتی ممکن است به‌طور‌کامل متوقف شود. به این ریتم‌های غیر‌طبیعی «آریتمی» می‌گویند.

وقتی قلب شما در حین حمله قلبی، خون دریافت نمی‌کند، بعضی از بافت‌های آن می‌میرند. این اتفاق، قلب را ضعیف کرده و عوارض جدی مانند نارسایی قلبی ایجاد می‌کند؛ علاوه‌بر‌این، حمله قلبی می‌تواند بر دریچه‌های قلب تاثیر بگذارد و باعث نشت آن‌ها شود.

آیا قلب پس از سکته دچار آسیب دائمی می‌شود؟

حمله قلبی احتمالا آسیب‌هایی به همراه دارد که از بین نمی‌روند و به شکل بافت اسکار باقی می‌مانند.

میزان آسیب‌دیدگی قلب بر اساس موارد زیر متفاوت است:

• زمان درمان
  هر چقدر زودتر درمان شوید، آسیب کمتری به قلب شما وارد می‌شود.
• محل انسداد
  شریان‌های کرونر خون را به نواحی مختلف قلب می‌رسانند؛ بنابراین، میزان آسیب‌‌دیدگی قلب به این بستگی دارد که انسداد در کجا اتفاق افتاده باشد و شریان مسدود شده، به چه مقدار از عضله قلب خون‌رسانی کند.

روش های درمان سکته قلبی

در صورت بروز حمله قلبی، پزشک ممکن است جراحی یا سایر روش‌های درمانی را توصیه کند. این راهکارها می‌توانند درد را تسکین دهند و از بروز یک حمله قلبی دیگر جلوگیری کنند. درمان‌های رایج عبارتند‌از:

• استنت
  استنت یک لوله سیمی مشبک است که جراح پس از آنژیوپلاستی در شریان قرار می‌دهد تا آن را باز نگه دارد.
• آنژیوپلاستی
  آنژیوپلاستی با استفاده از بالون یا با از‌ بین‌ بردن تجمع پلاک می‌تواند شریان مسدود شده را باز کند. ذکر این نکته ضروری است که در حال حاضر، پزشکان به ندرت از آنژیوپلاستی به تنهایی استفاده می‌کنند.
• جراحی بای‌پس قلب
  جراح، در اطراف شریان مسدود شده یک مسیر جدید برای جریان خون ایجاد می‌کند.
• جراحی دریچه قلب
  جراح، دریچه‌ای که نشتی دارد را ترمیم یا تعویض می‌کند تا به پمپاژ قلب کمک کند.
• پیس‌میکر (ضربان‌ساز)
  پیس‌میکر دستگاهی است که در زیر پوست کاشته می‌شود و می‌تواند ریتم طبیعی قلب را حفظ کند.
• پیوند قلب
  این راهکار درمانی زمانی توصیه می‌شود که حمله قلبی به طور دائمی باعث مرگ بخش زیادی از قلب شده باشد.

علاوه‌بر‌این، پزشک داروهای زیر را برای درمان سکته قلبی تجویز می‌کند:

• آسپرین
• سایر داروهایی که باعث تجزیه لخته خون می‌شوند
• داروی ضدپلاکت و ضدانعقاد که به عنوان رقیق‌کننده خون شناخته می‌شود
• داروی مُسکن
• نیتروگلیسیرین
• داروی کاهش‌دهنده فشار خون
• مسدودکننده‌های بتا

رژیم غذایی برای بیماران سکته قلبی

آنچه که می‌خورید بر عملکرد قلب شما تاثیر دارد؛ بنابراین، پس از حمله قلبی باید از یک برنامه غذایی سالم پیروی کنید تا از حمله قلبی مجدد یا هر گونه عارضه مرتبط، جلوگیری شود. در این بخش، به تفکیک، غذاهای مفید و مضر برای بیماران قلبی آورده شده است.

بهترین غذاها برای حفظ سلامت قلب

یک رژیم غذایی سالم شامل موارد زیر است:

• میوه‌ها و سبزیجات
• آجیل و دانه‌ها
• حبوبات
• ماهی
• غلات کامل
• روغن‌های گیاهی، مانند روغن زیتون
• تخم‌مرغ (اکثر افراد می‌توانند حداکثر 6 عدد تخم‌مرغ در طول هفته مصرف کنند.)
• گوشت لخم یا کم چرب
• مرغ بدون پوست

شما می‌توانید به جای میوه و سبزی تازه از محصولات کنسرو شده و منجمد استفاده کنید، اما باید مراقب مواد افزودنی مانند قند، سدیم یا کره باشید. در صورت امکان، سبزیجات و میوه‌ها را به صورت تازه مصرف کنید تا حداکثر سود را ببرید.

ماهی یکی از بهترین غذاها برای قلب است، به خصوص ماهی‌های چرب مثل سالمون که غنی از اسیدهای چرب امگا 3 هستند و به کاهش تری‌گلیسیرید، التهاب و بهبود سلامت عروق، کمک می‌کنند. ماهی‌های کنسرو شده نیز گزینه خوبی به شمار می‌روند، اما آ‌ن‌هایی را انتخاب کنید که در آب بسته‌بندی شده‌اند.

وقتی از نوشیدنی صحبت به میان می‌آید، آب بهترین گزینه است. اگر طعم آب ساده را دوست ندارید، از لیموترش یا خیار برای طعم‌دار کردن آن استفاده کنید.

غذاهایی که باید از مصرف آن‌ها اجتناب کنید

بیمارانی که دچار سکته قلبی شده‌اند، باید مصرف قند، نمک و چربی‌های ناسالم را محدود کنند. این مواد در غذاهای زیر به وفور یافت می‌شوند:

• فست فود
• غذاهای سرخ شده
• غذاهای کنسرو شده (سبزیجات و حبوبات تا زمانی که به آن‌ها نمک اضافه نشده باشد، استثنا هستند.)
• آبنبات
• چیپس
• غذاهای فرآوری شده منجمد
• کلوچه، کیک، بیسکویت و شیرینی‌جات
• بستنی
• چاشنی‌هایی مانند سس مایونز و سس کچاپ
• گوشت قرمز (فقط در مقادیر کم مصرف کنید.)
• نوشیدنی‌های الکلی
• روغن‌های گیاهی هیدروژنه یا جامد (این روغن‌ها حاوی چربی ترانس هستند.)

در طول روز بیشتر از 2300 میلی‌گرم سدیم دریافت نکنید. اگر به پرفشاری خون مبتلا هستید، بهتر است میزان مصرف سدیم را به کمتر از 1500 میلی‌گرم در روز برسانید. سدیم در نمک، غذاهای کنسروی و فست‌فودها وجود دارد.

از پزشک خود بپرسید که آیا نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه و چای برای قلب شما مناسب هستند یا خیر. از این نوشیدنی‌ها در حد اعتدال استفاده کنید و داخل آن‌‌ها خامه یا شکر نریزید.

مکمل‌های غذایی مفید

بهترین راه برای دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن، خوردن غذاهای سالم است. چنانچه این کار امکان‌پذیر نباشد، می‌توانید تحت نظر پزشک، از مکمل‌های غذایی استفاده کنید.

اگر از رژیم گیاه‌‌خواری پیروی می‌کنید، ممکن است ویتامین B12 یا آهن کافی دریافت نکنید. بالا رفتن سن نیز احتمال کمبود مواد مغذی را افزایش می‌دهد، چون بدن نمی‌تواند آن‌ها را مانند گذشته به طور موثر جذب ‌کند.

علاوه‌بر‌این، ویتامین D که در اکثر غذاها وجود ندارد، کلید حفظ سلامت قلب است. نور خورشید منبع اصلی این ویتامین است؛ به همین دلیل، کسانی که در مناطق دور از استوا زندگی می‌کنند یا بیشتر وقت خود را در منزل می‌گذرانند، در معرض خطر کمبود آن هستند.

چگونه از سکته قلبی جلوگیری کنیم؟

شما با رعایت نکات زیر می‌توانید به حفظ سلامت قلب و جلوگیری از سکته قلبی کمک کنید:

• • از یک رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده کنید
    سعی کنید تا حد امکان غذاهای غنی از مواد مغذی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. روی پروتئین‌های بدون چربی، غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات کم چرب، آجیل و دانه‌ها تمرکز کنید. همچنین مصرف غذاهای چرب و غذاهای حاوی قندهای ساده مانند نوشابه، شیرینی‌جات و نان سفید را کاهش دهید.
  • به طور منظم ورزش کنید
    سعی کنید در طول هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
  • از سیگار و نوشیدنی‌های الکلی استفاده نکنید
    اگر سیگار می‌کشید، در مورد برنامه ترک سیگار با پزشک خود صحبت کنید. سیگار عامل اصلی بیماری قلبی است.
  • سطح کلسترول خود را چک کنید
    اگر کلسترول بد (LDL) یا تری‌گلیسیرید شما بالاتر از حد معمول است، با پزشک درباره اقداماتی که باید برای کاهش آن‌ها انجام دهید صحبت کنید.
  • دیابت را مدیریت کنید
    در صورت ابتلا به دیابت، داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کرده و سطح قند خون‌تان را به طور مرتب چک کنید.
  • با پزشک خود همکاری کنید
    چنانچه به بیماری قلبی مبتلا هستید، به‌طور منظم برای ویزیت‌ دوره‌ای به پزشک مراجعه کنید.

کلام پایانی

اگرچه درد قفسه سینه شایع‌ترین علامت سکته قلبی است، اما این بیماری علائم دیگری هم دارد. اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار حمله قلبی شده باشید، فورا با اورژانس تماس بگیرید. هر چقدر زودتر درمان شوید، احتمالا نتیجه بهتری می‌گیرید.

چند آزمایش برای تشخیص حمله قلبی وجود دارد. اگر این آزمایش‌ها سکته قلبی را تایید کنند، پزشک می‌تواند با روش‌های مختلف جریان خون را به قلب برگرداند و عوارض را به حداقل برساند.

در صورتی که عوامل خطر سکته قلبی را دارید، با پزشک درباره راه‌های پیشگیری صحبت کنید. پیروی از سبک زندگی سالم نقش مهمی در این زمینه دارد.

سوالات متداول