انواع زایمان: کدام روش برای شما مناسب‌تر است؟
بارداری می‌تواند یکی از زیباترین و البته پرچالش‌ترین دوره‌های زندگی یک زن باشد. با نزدیک‌شدن به پایان این مسیر، تصمیم‌گیری درباره نحوه تولد نوزاد یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مادران باردار خواهد بود. انتخاب روش زایمان نه‌تنها بر تجربه زایمان تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است پیامدهای بلندمدتی برای سلامت مادر و نوزاد به همراه داشته باشد. خوشبختانه، پیشرفت‌های پزشکی امروز گزینه‌های متنوعی را پیش روی مادران گذاشته است تا متناسب با وضعیت جسمی، سابقه پزشکی و ترجیحات شخصی خود، از میان انواع زایمان بهترین روش را انتخاب کنند. در این مقاله، با انواع روش‌های زایمان آشنا می‌شویم و مزایا و معایب هرکدام را بررسی می‌کنیم.
انواع زایمان را بشناسیم
بیشتر افراد برای روند زایمان و تولد نوزادشان از قبل برنامهریزی می‌کنند اما آگاهی از اینکه هنگام زایمان دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد، دشوار است چون همیشه امکان وقوع رخدادهای پیش‌بینی‌نشده وجود دارد. آشنایی با روش‌های زایمان نه‌تنها باعث دلگرمی و کاهش نگرانی‌هایتان می‌شود بلکه به شما در انتخاب روش مناسب کمک می‌کند. روش‌های مختلفی برای به دنیا آوردن نوزاد وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها، شرایط لازم و میزان مداخلات پزشکی متفاوتی دارند.
در ادامه، با رایج‌ترین انواع زایمان آشنا می‌شوید:
- زایمان طبیعی (واژینال)؛
- سزارین (عمل جراحی شکم و رحم)؛
- زایمان با کمک ابزار (مانند فورسپس یا وکیوم)؛
- زایمان طبیعی پس از سزارین (VBAC)؛
- زایمان در آب.
روش مناسب بسته به شرایط جسمی مادر، سلامت جنین، ترجیحات خانوادگی و توصیه پزشک انتخاب می‌شود.
۱. زایمان طبیعی
از میان انواع زایمان زایمان طبیعی، رایج‌ترین و سنتی‌ترین روش تولد نوزاد است که طی آن نوزاد از طریق واژن خارج می‌شود. در این روش، بدن مادر بدون نیاز به عمل جراحی فرایند زایمان را طی می‌کند. زایمان طبیعی که معمولاً بین هفته‌های ۳۷ تا ۴۲ بارداری اتفاق می‌افتد، سه مرحله دارد: درد زایمان، تولد نوزاد و خروج جفت. بسیاری از زنان این روش را به‌دلیل ریسک کمتر (در اغلب موارد)، ریکاوری سریع‌تر، ارتباط سریع‌تر با نوزاد و مداخلات پزشکی کمتر ترجیح می‌دهند.
مزایا
- مدت‌زمان بستری کوتاه‌تر در بیمارستان؛
- بهبودی سریع‌تر نسبت به سزارین؛
- خطر کمتر از نظر عفونت یا عوارض جراحی؛
- احتمال بیشتر شیر دادن بلافاصله پس از زایمان؛
- کاهش احتمال مشکلات تنفسی برای نوزاد.
معایب احتمالی
- درد زیاد در طول زایمان؛
- احتمال پارگی پرینه (واژن) یا نیاز به بخیه؛
- مشخص نبودن زمان دقیق شروع زایمان.
انواع زایمان طبیعی
زایمان طبیعی می‌تواند خودبه‌خود (خودجوش) یا القایی باشد.
زایمان طبیعی خودبه‌خود
زایمانی است که به‌طور طبیعی و بدون استفاده از داروهای القاکننده شروع می‌شود. شروع زایمان به‌صورت طبیعی در هفته ۴۰ بارداری حالت ایدئال محسوب می‌شود.
زایمان طبیعی القایی
در این روش، با استفاده از داروها یا روش‌های دیگر، زایمان آغاز و دهانه رحم برای تولد نرم یا باز می‌شود. اگر مادر دچار بیماری زمینه‌ای باشد یا موعد زایمان گذشته باشد، پزشک ممکن است پیشنهاد القای زایمان را بدهد. معمولاً برای این کار از داروی پیتوسین استفاده می‌شود که شکل مصنوعی هورمون اکسی‌توسین است.
زایمان طبیعی ممکن است با یا بدون داروهای کاهش درد مانند اپیدورال انجام شود. برخی مادران ترجیح می‌دهند زایمان طبیعی بدون دارو را تجربه کنند تا کنترل بیشتری روی فرایند داشته باشند.
۲. سزارین
سزارین یک عمل جراحی است که طی آن پزشک با ایجاد برشی در دیواره شکم و رحم، نوزاد را خارج می‌کند. این روش ممکن است از پیش برنامه‌ریزی‌شده باشد یا به‌عنوان اقدام اضطراری انجام شود.
موارد رایج نیاز به سزارین
- ماکروزومی یا جثه بزرگ جنین؛
- وضعیت غیرطبیعی جنین (مثل حالت بریچ یا نشسته)؛
- زایمان دوقلو یا چندقلو؛
- جفت سرراهی؛
- وجود فیبروم رحمی یا سایر موانع در رحم؛
- دیسترس جنینی (جنین زایمان را به‌خوبی تحمل نمی‌کند)؛
- افتادگی بند ناف؛
- جدا شدن زودرس جفت؛
- خون‌ریزی شدید یا بیش‌ازحد؛
- عدم پیشرفت زایمان طبیعی؛
- داشتن زایمان سزارین قبلی.
مزایا
- قابل‌برنامه‌ریزی و زمان‌بندی‌شده؛
- اجتناب از دردهای شدید زایمان واژینال؛
- کاهش احتمال آسیب به پرینه.
معایب
- احتمال شکل‌گیری لخته خونی (آمبولی)؛
- آسیب به روده یا مثانه؛
- چسبندگی‌های شکمی؛
- خطر بیشتر عفونت، خون‌ریزی یا عوارض بیهوشی؛
- احتمال مشکلات تنفسی در نوزاد؛
- بهبودی طولانی‌تر و درد بیشتر پس از زایمان؛
- افزایش احتمال نیاز به سزارین در زایمان‌های بعدی.
سزارین باید تنها در صورت ضرورت پزشکی یا ترجیح قاطع مادر با مشورت پزشک انجام شود. سزارین ممکن است به‌دلیل مشکلات پیش‌بینی‌نشده در حین یا پیش از زمان زایمان به‌عنوان روشی اضطراری تجویز شود.
۳. زایمان با کمک فورسپس یا وکیوم (خلاء)
در برخی موارد، زمانی که نوزاد به مراحل پایانی تولد نزدیک شده اما توانایی خارج شدن کامل از کانال زایمان را ندارد، پزشک ممکن است از ابزارهایی مانند فورسپس (انبرهای فلزی خاص) یا دستگاه مکنده (وکیوم) استفاده کند.
موارد استفاده از فورسپس یا وکیوم
- خستگی یا کاهش توان مادر برای فشار آوردن؛
- وضعیت بحرانی جنین (مانند افت ضربان قلب)؛
- طولانی شدن مرحله دوم زایمان.
مزایا
- کمک به تولد سریع نوزاد در شرایط بحرانی؛
- جلوگیری از سزارین در برخی موارد.
معایب
- احتمال آسیب‌های جزئی به سر یا صورت نوزاد (معمولاً موقت)؛
- احتمال آسیب به بافت‌های پرینه (واژن) مادر.
استفاده از این ابزارها باید با دقت زیاد و تنها توسط پزشک باتجربه انجام شود.
۴. زایمان طبیعی پس از سزارین (VBAC)
برخی از زنانی که سابقه سزارین دارند، ممکن است بتوانند در بارداری بعدی زایمان طبیعی را تجربه کنند. این نوع زایمان، زایمان طبیعی پس از سزارین (VBAC) نام دارد. از آن‌جا که برش جراحی سزارین باعث ایجاد اسکار (جای زخم) روی رحم می‌شود، نگرانی اصلی این است که فشار ناشی از انقباضات زایمان طبیعی ممکن است باعث پارگی رحم در محل بخیه‌های قبلی شود. به همین دلیل، تنها در صورتی امکان انجام زایمان طبیعی پس از سزارین وجود دارد که برخی معیارهای مشخص توسط متخصص زنان و زایمان تأیید شود، از جمله:
- در سزارین قبلی، یک برش عرضی پایین روی رحم ایجاد شده باشد (این رایج‌ترین روش برای انجام سزارین است، مگر اینکه نیاز فوری برای تولد نوزاد وجود داشته باشد)؛
- رحم زخم یا ناهنجاری دیگری نداشته باشد؛
- مادر در گذشته، زایمان طبیعی داشته باشد؛
- سابقه پارگی رحم در زایمان‌های قبلی وجود نداشته باشد.
مزایای VBAC
- اجتناب از عمل جراحی دوم؛
- بهبودی سریع‌تر؛
- کاهش خطرات مربوط به سزارین‌های مکرر.
معایب و خطرات
- احتمال پارگی محل بخیه زایمان قبلی (در موارد نادر)؛
- نیاز به امکانات پزشکی ویژه و نظارت مستمر.
پزشک با بررسی سابقه سزارین، نوع برش و وضعیت فعلی مادر، درباره امکان VBAC تصمیم‌گیری می‌کند. اگر پیش از این سزارین داشته‌اید و مشتاقید فرزند دومتان با زایمان طبیعی به دنیا بیاید، در گام نخست از پزشک آنلاین مشاوره بگیرید.
۵. زایمان در آب
زایمان در آب یک دسته‌بندی پزشکی نیست و درواقع همان زایمان طبیعی است که در آب انجام می‌شود. زایمان در آب یکی از روش‌های نسبتاً نوین و محبوب برای مادرانی است که به دنبال تجربه‌ای طبیعی‌تر و آرام‌تر هستند. در این روش، مادر در یک وان پر از آب گرم (دمای آب باید مشابه دمای بدن مادر و مایع آمنیوتیک باشد، یعنی در حدود ۳۵ تا ۳۷ درجه سلسیوس) قرار می‌گیرد و نوزاد یا در آب متولد می‌شود یا بخش اول زایمان در آب طی شده و تولد روی خشکی انجام می‌گیرد.
مزایا
- کاهش درد ناشی از انقباضات رحمی؛
- افزایش حس آرامش و کاهش اضطراب؛
- آسان‌تر شدن حرکات مادر هنگام زایمان.
معایب احتمالی
- خطر عفونت در صورت رعایت نشدن بهداشت؛
- نیاز به حضور تیم پزشکی متخصص و آموزش‌دیده.
زایمان در آب را می‌توان به مادرانی با بارداری کم‌خطر و بدون عوارض پزشکی توصیه کرد. در صورت وجود شرایط زیر، زایمان در آب توصیه نمی‌شود:
- ابتلای مادر به بیماری‌های پوستی ناحیه تناسلی مانند تبخال، چرا که به‌راحتی ممکن است به نوزاد منتقل شوند؛
- بارداری دوقلو یا چندقلو؛
- وضعیت غیرطبیعی جنین مانند قرارگیری نشسته با باسن و پاها رو به کانال زایمان؛
- ابتلای مادر به فشار خون بالا.
کدام روش زایمان بهتر است؟
زایمان طبیعی ایمن‌ترین و رایج‌ترین نوع زایمان محسوب می‌شود. بیشتر مراجع پزشکی و متخصصان زنان و زایمان نیز آن را توصیه می‌کنند، مگر اینکه دلیل پزشکی مشخصی برای انجام سزارین وجود داشته باشد. به‌هرروی، تصمیم‌گیری درباره اینکه کدام روش بهتر است، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان یک روش را به‌طور مطلق بهترین دانست. بهترین روش زایمان روشی است که سلامت مادر و نوزاد را تضمین کند و کمترین میزان خطر و عارضه را به همراه داشته باشد. برخی از عوامل تأثیرگذار عبارت‌اند از:
- وضعیت سلامت عمومی مادر؛
- سابقه پزشکی و زایمان‌های قبلی؛
- موقعیت و اندازه جنین؛
- وضعیت جفت و بند ناف؛
- ترجیح شخصی مادر (در صورت عدم وجود منع پزشکی).
پزشک متخصص، بر اساس معاینات، سونوگرافی و دیگر تست‌های تشخیصی، بهترین گزینه را برای هر مادر پیشنهاد می‌دهد.
کدام روش برای شما مناسب‌تر است؟
هرچند انتخاب روش زایمان یک تصمیم شخصی است، نباید نظر پزشکتان را نادیده بگیرید. بررسی سؤالات زیر به شما کمک می‌کند انتخابی آگاهانه‌تر داشته باشید:
- آیا شما سابقه سزارین دارید؟ ممکن است بتوانید زایمان طبیعی داشته باشید، اما باید با پزشک مشورت کنید.
- آیا ترجیح می‌دهید درد زایمان را تجربه نکنید؟ سزارین ممکن است برای شما مناسب‌تر باشد، اگرچه درد پس از عمل را باید در نظر گرفت.
- آیا بارداری شما بدون عارضه بوده و ترجیح می‌دهید تجربه‌ای طبیعی و با کمترین مداخله داشته باشید؟ زایمان طبیعی یا در آب می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
- آیا جنین در موقعیت غیرطبیعی قرار دارد یا پزشک نشانه‌هایی از خطر در زایمان واژینال تشخیص داده است؟ در این صورت احتمالاً به سزارین نیاز خواهید داشت.
به‌هرحال برای گرفتن تصمیم آگاهانه باید با پزشک درباره مشورت کنید. برای کسب اطلاعات پزشکی بیشتر و دقیق‌تر می‌توانید از دکتر زنان آنلاین مشاوره بگیرید.
کلام آخر
زایمان یکی از مهم‌ترین تجربیات زندگی هر مادر است. انواع زایمان از جمله زایمان طبیعی، سزارین، زایمان با کمک ابزار، VBAC و زایمان در آب هر یک مزایا، معایب و شرایط خاص خود را دارند. هیچ روش واحدی برای همه مناسب نیست، اما آگاهی از ویژگی‌های هر روش و مشورت با پزشک به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را متناسب با شرایط خود بگیرید.
فراموش نکنید که هدف نهایی، تولد ایمن نوزاد و سلامت جسمی و روانی مادر است. با آمادگی، برنامهریزی و آگاهی کامل، می‌توانید تجربه‌ای مثبت و رضایت‌بخش از زایمان داشته باشید.
