اختلال شخصیت خودشیفته

حتما تجربه برخورد با افرادی را داشته‌اید که در بیان توانایی‌ها و موفقیت‌هایشان اغراق می‌کنند. افرادی که محتاج تحسین هستند و درکی از همدلی نسبت به اطرافیان خود ندارند. در روانشناسی به این مشکل اختلال شخصیت خودشیفته، به این افراد، خودشیفته (NPD) یا نارسیستیک (Narcissistic) می‌گویند.

افراد نارسیستیک نیاز زیادی به تعریف و تمجید از طرف دیگران دارند و برای احساسات اطرافیان خود ارزش قاپل نیستند. این افراد معمولا در محیط کار و خانواده دچار مشکلات مختلفی می‌شوند.

دانشمندان علم روانشناسی اعتقاد دارند که مردان بیشتر از زنان به این اختلال دچار می‌شوند و در چند سال اخیر هم آمار مبتلایان به این اختلال رو به افزایش است.

در این مقاله از ایده آل مگ می‌توانید با علائم و نشانه‌های این اختلال بیشتر آشنا شوید و روش‌های درمان افراد خودشیفته را بشناسید. با ما همراه باشید.

اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟

در بیان عمومی وقتی کسی زیاد از خودش عکس می‌گیرد و به طور مداوم از موفقیت‌هایش تعریف می‌کند به او خودشیفته می‌گوییم. در علم روانشناسی هم خودشیفتگی نوعی اختلال شخصیت است.

روانشناسان به افرادی که بیش از حد احساس مهم بودن دارند، به احساسات دیگران اهمیت نمی‌دهند، توانایی همدلی با دیگران را ندارند و در ارتباط برقرار کردن با سایر افراد دچار مشکل هستند، خود شیفته می‌گویند.

بیشتر بخوانید: از کجا بفهمیم با یک فرد خودشیفته ازدواج کرده ایم؟

اختلال شخصیت خودشیفته هم مانند سایر اختلالات روان، دارای یک طیف از ضعیف تا شدید است یعنی افراد مبتلا به اختلال نارسیستیک می‌توانند درجات خیلی ضعیف تا شدید این مشکل را نشان دهند.

از نظر بالینی، ۹ معیار برای تشخیص یک فرد NPD وجود دارد:

1. بیش از حد احساس مهم بودن
2. خیالبافی زیاد در مورد احساس، عشق و ایده‌آل‌های زندگی
3. احساس خاص و منحصربه‌فرد بودن و تمایل به مراوده با افراد در قشرهای بالاتر
4. حق به جانب بودن
5. غرور و تکبر زیاد
6. نیاز بیش از حد به تعریف و تمجید از سوی دیگران
7. ناتوانی در همدلی با دیگران
8. مشکل در برقراری ارتباط سالم و پایدار با دیگران
9. حسادت به دیگران یا اعتقاد به حسادت اطرافیان به خود

وجود حداقل ۵ مورد از این معیارها در یک فرد ثابت می‌کند که او به اختلال خودشیفتگی دچار است.

ویژگی‌های افراد مبتلا به اختلال خودشیفتگی

همان‌طور که گفتیم افراد خودشیفته و خودپسند دارای ویژگی‌های رفتاری مشترکی هستند که می‌تواند یک طیف ضعیف تا شدید را نشان دهد.

شناخت ویژگی‌های افراد خوشیفته به ما کمک می‌کند تا آن‌ها را زودتر بشناسیم و از عمیق‌تر شدن رابطه و احساس خود به آن‌ها جلوگیری کنیم. این موضوع مخصوصا در انتخاب شریک زندگی،همکار و دوست صمیمی اهمیت زیادی دارد.

مهمترین ویژگی‌های افراد خودشیفته عبارتند از:

• افراد خودشیفته معمولا دوست دارند که با افرادی از قشر بالاتر از خود ارتباط برقرار کنند. ارتباط آن‌ها معمولا سطحی است. این افراد در شروع رابطه خیلی زود عشق و علاقه خود را بروز می‌دهند و برای جلب توجه طرف مقابل از او تعریف می‌کنند.
• این افراد در هنگام صحبت با دیگران، مکالمه را به سمت موفقیت‌ها و توانایی‌های خود هدایت می‌کنند. این رفتار به دلیل احساس باهوش‌تر بودن و بهتر بودن، افراد نارسیستیک است.
• فرد خود پسند نیاز به تعریف و تمجید دارد. این افراد اعتماد به نفس بالایی دارند ولی عزت نفسشان پایین است. آن‌ها برای برطرف کردن نیاز به تعریف خود، بیشتر با افراد همدل دوست می‌شوند. این افراد برای بالا بردن خود معمولا دیگران را تحقیر می‌کنند.
• همدلی و همدردی نکردن با دیگران هم از نشانه‌های اصلی این اختلال است. فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نمی‌تواند احساسات دیگران را درک کند؛ به همین دلیل توانایی همدلی ندارد.
• خودشیفته‌ها دروغ‌گو هستند و برای تحسین شدن حقیقت را تغییر می‌دهند. آن‌ها همیشه گناه کارهای خود را به دوش دیگران می‌اندازند و افراد را مجبور به عذرخواهی می‌کنند.
• همان‌طور که گفتیم این افراد روابط سطحی با دیگران برقرار می‌کنند؛ اما از دوستان خود توقع دارند که با آن‌ها صمیمانه رفتار کنند. این افراد در جمع با شما شوخی‌های زننده انجام می‌دهند و سعی می‌کنند با پایین آوردن شما خود را برتر نشان دهند.
• «همیشه حق با یک خودشیفته است». این یک اصل برای این افراد است. بحث و متقاعد کردن آن‌ها غیرممکن است. هنگامی که با این افراد بحث می‌کنید آن‌ها فریاد می‌کشند و به حرف‌های شما گوش نمی‌دهند.
• هنگامی که می‌خواهید آن‌ها را ترک و ارتباط خود را با آن‌ها قطع کنید، تلاش زیادی می‌کنند تا شما را برای خود نگه دارد. این موضوع مخصوصا در زندگی زناشویی با افراد خوشیفته بیشتر دیده می‌شود.
• خودشیفته‌ها نسبت به افرادی که آن‌ها را رها کردند، دچار خشم و نفرت می‌شوند. برخی از این افراد برای تحریک احساس حسادت طرف مقابل، با فرد دیگری دوست می‌شوند و روابط صمیمانه آغاز می‌کنند.

دلایل ابتلا به اختلال نارسیستیک

دلیل اصلی ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته هم مانند سایر مشکلات روان کاملا مشخص نیست ولی تحقیقات نشان داده که عوامل پیچیده‌ای در شکل‌گیری یک شخصیت خودشیفته نقش دارند.

تاثیر والدین در ایجاد شخصیت نارسیستیک

در مورد این بیماری روان، اول باید باید به مشکلات دوران کودکی و  رفتار والدین به عنوان عامل ابتلا اشاره کرد.

مواردی وجود دارد که والدین نسبت به موفقیت‌های کودکان خود بی‌تفاوت هستند و به آن بها نمی‌دهند. این والدین موفقیت‌های خود را مهم‌تر از موفقیت‌های فرزندان خود می‌دانند و کم‌تر او را تشویق می‌کنند.

بیشتر بخوانید: چگونه با یک آدم خودشیفته حرف بزنیم؟ چالش‌ها و راهکارها

افراد بزرگ شده در این محیط، دارای عزت نفس پایینی هستند. آن‌ها برای فرار از احساس بی‌ارزش بودن، خود را دلداری می‌دهند. مکانیزم دفاعی انکار از روش‌هایی است که افراد مبتلا به این اختلال برای احساس حقارتی که در آنها به وجود آمده، استفاده می‌کنند. احتمال ایجاد اختلال خود شیفته در کودکانی که والدین آن‌ها هم درگیر این مشکل هستند، بیشتر است.

نکته جالب این است که امکان بروز اختلال شخصیت خودشیفته در افرادی که درست در نقطه مقابل شرایط بالا رشد کرده‌اند، هم وجود دارد. این افراد به قدری توسط والدینشان مورد توجه قرار گرفته و تحسین شده‌اند که دچار اعتماد به نفس کاذب، باورهای غیرمعقول و خودبزرگ بینی می‌شوند. این نوع والدین به طرز افراطی فرزندانشان را تحسین و تشویق می‌کنند.

ویژگی‌های ژنتیکی و نوروبیولوژیکی

در طی تحقیقات روانشناسان مشخص شده که ویژگی‌های ژنتیکی و برخی از مشکلات نورونی می‌تواند در ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته موثر باشد؛ البته مکانیسم دقیق این تاثیرات هنوز مشخص نیست و نیاز به بررسی بیشتر دارد.

تست اختلال شخصیت خودشیفته

با کمک نشانه‌ها و ویژگی‌هایی که در مورد شخصیت خودشیفته بیان کردیم به راحتی می‌توان تشخیص داد که یک فرد این مشکل را دارد یا خیر.

برای تشخیص این اختلال تست‌های آنلاینی هم وجود دارد. در ادامه، ایده آل مگ یکی از معتبرترین این تست‌ها را برای شما ترجمه کرده است. برای انجام این تست کافی است، در هر مورد یکی از گزینه‌ها که بیشتر با آن موافق هستید را انتخاب کنید و سپس به لینک انتهای تست مراجعه کنید و دکمه «START» را بزنید. جواب تست‌ها را وارد کنید و نتیجه را ببینید.

۱.

• الف) من می‌توانم بر مردم تاثیر بگذارم.
• ب) من توانایی تاثیرگذاری بر دیگران را ندارم.

۲.

• الف) من یک فرد متواضع نیستم.
• ب) من اساسا یک انسان متواضع هستم.

۳.

• الف) من تقریبا هر کاری را انجام می‌دهم.
• ب) در انتخاب و انجام کارها محتاط هستم.

۴.

• الف) گاهی از این که مردم از من تعریف می‌کنند، خجالت می‌کشم.
• ب) من خوب هستم؛ چون همه به طور مداوم از من تعریف می‌کنند.

۵.

• الف) فکر حاکمیت بر جهان، مرا می‌ترساند.
• ب) اگر من بر جهان حکومت کنم، دنیا جای بهتری می‌شود.

۶.

• الف) از مسئولیت کارهای خود شانه خالی می‌کنم.
• ب) عواقب کارها و رفتارهایم را قبول می‌کنم.

۷.

• الف) ترجیح می‌دهم؛ همرنگ جماعت شوم.
• ب) دوست دارم در مرکز توجه باشم.

۸.

• الف) موفق خواهم شد.
• ب) خیلی نگران موفقیت نیستم.

۹.

• الف) فرقی با آدم‌های عادی ندارم.
• ب) فکر می‌کنم، انسان خاصی هستم.

۱۰.

• الف) مطمئن نیستم که بتوانم، رهبر خوبی باشم.
• ب) من خودم را یک رهبر خوب می‌دانم.

۱۱.

• الف) من قاطع هستم.
• ب) ای کاش قاطعیت بیشتری داشتم.

۱۲.

• الف) دوست دارم بر روی افراد دیگر نفوذ داشته باشم.
• ب) من از دستورات اطلاعت نمی‌کنم.

۱۳.

• الف) به راحتی می‌توانم مردم و یک جمع را اداره کنم.
• ب) دوست ندارم، مردم را اداره و رهبری کنم.

۱۴.

• الف) اصرار دارم که همه به من احترام بگذارند.
• ب) معمولا احترامی که لیاقت آن را دارم، دریافت می‌کنم.

۱۵.

• الف) دوست ندارم زیبایی‌های ظاهری و بدنم را به رخ بکشم.
• ب) دوست دارم، دیگران، زیبایی‌های ظاهری مرا ببینند.

۱۶.

• الف) درک و شناخت آدم‌ها برای من آسان است.
• ب) درک مردم گاهی اوقات سخت است.

۱۷.

• الف) اگر صلاحیت داشته باشم، مسئولیت تصمیم‌گیری را به عهده می‌گیرم.
• ب) دوست دارم، مسئولیت تصمیم‌گیری را بر عهده بگیرم.

۱۸.

• الف) ترجیح می‌دهم، خوشبخت و خوشحال باشم.
• ب) دوست دارم، یک کار خارق‌العاده انجام دهم.

۱۹.

• الف) بدن من جذابیت خاصی ندارد.
• ب) دوست دارم به بدنم نگاه کنم.

۲۰.

• الف) سعی می‌کنم؛ خودنمایی نکنم.
• ب) اگر فرصتی باشد، خودم را به رخ دیگران می‌کشم.

۲۱.

• الف) من هیشه از کاری که انجام می‌دهم، مطمئن هستم.
• ب) برخی اوقات از درستی کاری که انجام می‌دهم، مطمئن نیستم.

۲۲.

• الف) برخی اوقات برای انجام کارهایم به دیگران وابسته هستم.
• ب) به ندرت برای انجام کارهایم به دیگران نیاز دارم.

۲۳.

• الف) بعضی وقت‌ها داستان‌های خوبی می‌گویم.
• ب) همه دوست دارند، داستان‌های من را بشنوند.

۲۴.

• الف) از دیگران انتظارات زیادی دارم.
• ب) دوست دارم برای دیگران کارهایی را انجام دهم.

۲۵.

• الف) چیزهایی که در حد لیاقتم هستند را ندارم.
• ب) از آن‌چه دارم، راضی هستم.

۲۶.

• الف) تعارفات دیگران مرا شرمنده می‌کند.
• ب) دوست دارم به من تعارف شود.

۲۷.

• الف) اراده قوی دارم.
• ب) اراده قوی در انجام کارها ندارم.

۲۸.

• الف) من به مدهای جدید و فشن علاقه زیادی دارم.
• ب) مد و فشن زیاد برایم اهمیت ندارد.

۲۹.

• الف) دوست دارم به طور مرتب خودم را در آینه ببینم.
• ب) علاقه خاصی به نگاه کردن خودم در آینه ندارم.

۳۰.

• الف) دوست دارم همیشه در کانون توجه باشم.
• ب) در مرکز توجه بودن مرا ناراحت می‌کند.

۳۱.

• الف) من می‌توانم هر طور که بخواهم زندگی کنم.
• ب) اعتقاد دارم نمی‌شود به همه خواسته‌‎ها رسید.

۳۲. 

• الف) داشتن اقتدار برای من خیلی مهم نیست.
• ب) مردم همیشه مقتدر بودن من را می‌فهمند.

۳۳.

• الف) دوست دارم که همیشه رهبر گروه باشم.
• ب) برای من فرقی نمی‌کند؛ که رهبر باشم یا نه.

۳۴.

• الف) من تلاش می‌کنم که یک فرد عالی و بی‌نقص باشم.
• ب) امیدوارم آدم موفقی باشم.

۳۵.

• الف) مردم گاهی آن‌چه که من می‌گویم را باور می‌کنند.
• ب) به نحوی صحبت می‌کنم که هر چه می‌گویم را دیگران باور می‌کنند.

۳۶.

• الف) من یک رهبر متولد شدم.
• ب) رهبر شدن موقعیتی است که باید برای آن ویژگی‌ها و مهارت‌های خاصی بدست آورد.

۳۷.

• الف) کاش، یک نفر زندگی‌نامه من را بنویسد.
• ب) دوست ندارم مردم در زندگی‌ام فوضولی کنند.

۳۸.

• الف) هنگامی که در یک جمع قرار دارم از توجه نکردن دیگران به خودم، ناراحت می‌شوم.
• ب) وقتی در یک جمع هستم دوست دارم مانند آن‌ها باشم.

۳۹.

• الف) توانایی‌های من نسبت به دیگران بیشتر است.
• ب) چیزهای زیادی وجود دارد که می‌توانم از دیگران یاد بگیرم.

۴۰.

• الف) من مانند بقیه افراد هستم.
• ب) من یک فرد خارق‌العاده هستم.

برای انجام تست آنلاین کلیک کنید

درمان اختلال شخصیت خودشیفته

درمان افراد با اختلال شخصیت خودشیفته سخت است؛ چون این افراد بیمار بودن خود را قبول نمی‌کنند و درمان‌ها را نمی‌پذیرند. تاکنون درمان کاملی برای این اختلال ثبت نشده است و تلاش‌های متخصصان تنها به بهبود رفتارها، ایجاد همدلی و کاهش وابستگی به تعریف و تمجید دیگران کمک می‌کند.

روانشناسان برای افراد خودشیفته جلسان روان‌درمانی و گروه‌درمانی را توصیه می‌کنند. در جلسات روان‌درمانی این افراد یاد می‌گیرند که وابستگی روحی خود به تحسین از سوی دیگران را کمتر کنند.

در جلسات گروه درمانی هم به این افراد آموزش داده می‌شود که به صحبت‌های دیگران گوش و با آن‌ها همدلی کنند. ایجاد حس همدلی تاثیرات مثبت زیادی در روند بهبودی روان این افراد دارد.

همان طور که گفتیم افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در اکثر موارد مشکل و بیماری خود را قبول نمی‌کنند و تنها زمانی که عوارض این بیماری باعث ناراحتی و دردسر آن‌ها می‌شود به کلینیک‌های روانشناسی مراجعه می‌کنند.

مشکلات افراد خودشیفته و عوارض این اختلال

افراد خودشیفته در ظاهر اعتماد به نفس بالا ولی در ذات خود، عزت نفس خیلی پایینی دارند. این اختلال در نوجوانی و اوایل بزرگسالی نمایان می‌شود و می‌تواند برای شخص مبتلا مشکلاتی را ایجاد کند.

افراد خودشیفته معمولا در تحصیل یا کار دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند خود را با محیط تطبیق دهند. این افراد در برقراری رابطه با دیگران مشکل دارند و نمی‌توانند دوستان خوب و همراه داشته باشند.

تحقیقات روانشناسی نشان داده است که فرد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در بزرگسالی بیشتر به افسردگی و اضطراب مبتلا می‌شوند. در این شرایط فرد علاوه بر روان‌درمانی باید زیر نظر یک روانپزشک از داروهای ضد افسردگی هم استفاده کند.

گرایش این افراد به الکل و موادمخدر بیشتر است و افراد خودشیفته بیشتر معتاد می‌شوند.

در موارد حادتر، اضطراب، افسردگی و رابطه ناپایدار با اطرافیان باعث می‌شود که این افراد بیشتر به خودکشی فکر کنند یا دست به خودکشی‌های مکرر بزنند.

پیشگیری از ابتلا به اختلال نارسیستیک

همان طور که گفتیم رفتارهای والدین، ویژگی‌های ژنتیکی و نوروبیولوژی در ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته موثر هستند. این دلایل باعث می‌شود که هیچ راه صد در صدی برای پیشگیری از ایجاد این مشکل وجود نداشته باشد؛ اما با رعایت موارد زیر می‌توان احتمال شکل‌گیری یک شخصیت خودشیفته را کمتر کرد:

• درمان بیماری‌های روان در کودکی: در صورتی که کودکی دچار مشکلات روحی و روانی است، برای درمان او هر چه سریع‌تر به روانشناس مراجعه کرد.
• کمک گرفتن از روانشناس کودک و خانواده: از یک روانشناس کودک کمک بگیرید تا مطمئن شود که سبک فرزندپروری درستی را انتخاب کرده‌اید.
• شرکت در جلسات درمانی: در صورتی که برای ارتباط با دیگران مشکل دارید حتما در جلسات خانواده‌درمانی شرکت کنید تا نحوه درست برقراری رابطه با دیگران و کنار آمدن با ناراحتی‌های عاطفی را یاد بگیرید.

اختلال خودشیفته و ازدواج

این افراد چون اعتماد به نفس زیادی دارند، در زمینه‌های اجتماعی و برقراری روابط سطحی بسیار خوب عمل می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها در برخوردهای اولیه جذاب برسند. این افراد بسیار جذاب حرف می‌زنند و برای جذب کردن طرف مقابلشان به آن‌ها وعده و وعیدهای قشنگ می‌دهند.

فرد خودشیفته معمولا تا چند سال اول ازدواج هنوز هم برای شریک زندگی خود جذاب است؛ اما کم کم این مشکل تاثیر خود را در زندگی زناشویی نشان می‌دهد.

از مهمترین مشکلاتی زندگی با فرد خودشیفته:

• رویابافی و زندگی در رویاهای شخص خودشیفته
• عدم توجه به همسر
• مشکلات با خانواده همسر و تمایل نداشتن به ارتباط با آن‌ها
• همدل نبودن شخص بیمار با خانواده و همسرش
• نادیده گرفتن خواسته های طرف مقابل

زندگی با شخص خودشیفته کار سختی است. در صورتی که فرد مشکل خود را قبول و اقدام به درمان نکند، ادامه زندگی غیرممکن می‌شود.

سخن پایانی

اختلال شخصیت خودشیفته قابل پیشگیری نیست؛ ولی می‌توان با استفاده از تشخیص و درمان زودهنگام از بروز عوارض ناشی از آن مانند افسردگی و اعتیاد پیشگیری کرد. درمان به این افراد کمک می‌کند تا بتوانند احساسات خود را کنترل کنند و شخصیت قابل قبول‌تری داشته باشند.

اگر در مورد این اختلال و روش‌های کنترل آن سوالی دارید، می‌توانید آن را از ایده آل مگ بپرسید.