همه آنچه که باید درباره ضربان قلب نرمال بدانید
منظور از ضربان قلب، تعداد دفعاتی است که قلب در یک دقیقه می‌تپد. ضربان نرمال همیشه ثابت نمی‌ماند و ممکن است در پاسخ به بعضی عوامل، مانند سطح فعالیت بدنی و وضعیت احساسی شما تغییر کند.
ضربان قلب نرمال برای بزرگسالان، بین 60 تا 100 بار در دقیقه است. بسته به فعالیت شما، این میزان می‌تواند بیشتر یا کمتر شود؛ اما در هر صورت، ضربان قلب بیشتر از 100 بار در دقیقه (در حالت استراحت) که همراه با تنگی‌نفس یا درد قفسه سینه رخ می‌دهد، ممکن است خطرناک باشد.
ضربان قلب اغلب زمانی که در حالت استراحت و آرامش هستید، اندازه‌گیری می‌شود؛ به همین دلیل، به آن «ضربان قلب در حالت استراحت» می‌گویند. توصیه می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع، مقاله امروز ایده آل مگ را از دست ندهید.
ضربان قلب نرمال چند است؟
برای اینکه بتوانید ضربان قلب غیرطبیعی را تشخیص دهید، ابتدا باید بدانید که تعداد ضربان قلب نرمال چقدر است. پاسخ به این سوال همیشه ساده نیست، زیرا ضربان قلب بسته به سن، سطح فعالیت بدنی و سایر عوامل می‌تواند تغییر کند.
همان‌طور که در ابتدای مقاله ذکر شد، ضربان قلب در حالت استراحت زمانی اندازه‌گیری می‌شود که قلب شما حداقل خون مورد نیاز بدن را پمپ می‌کند.
به گفته انجمن قلب آمریکا (AHA)، اگرچه ضربان قلب نرمال، بین 60 تا 100 بار در دقیقه است؛ اما این امکان وجود دارد که برای بعضی افراد، کمتر از 60 باشد و همچنان طبیعی تلقی شود. به عنوان مثال، ممکن است تعداد ضربان قلب در ورزشکاران (هنگام استراحت) تا 40 بار در دقیقه باشد.
جدول زیر، میانگین ضربان قلب نرمال در حالت استراحت را برای بزرگسالان 18 تا 60 سال نشان می‌دهد:
| سن | میانگین ضربان قلب در حالت استراحت (bpm) |
| 18 تا 20 سال | 81/6 |
| 21 تا 30 سال | 80/2 |
| 31 تا 40 سال | 78/5 |
| 41 تا 50 سال | 75/3 |
| 51 تا 60 سال | 73/9 |
حداکثر ضربان قلب
وقتی درباره ضربان قلب صحبت می‌شود، ممکن است با اصطلاح «حداکثر ضربان قلب» مواجه شوید. محاسبه حداکثر ضربان قلب به شما کمک می‌کند که بفهمید ضربان قلب ایده‌آل‌تان در طول ورزش چقدر است.
شما می‌توانید حداکثر ضربان قلب خود را با کم کردن سن‌تان از عدد 220 تخمین بزنید؛ به عنوان مثال، برای یک فرد 35 ساله، حداکثر ضربان قلب، 185 بار در دقیقه است.
ضربان قلب هدف
حداکثر ضربان قلب نشان می‌دهد، شدت تمرینات شما برایتان مناسب است یا خیر. با استفاده از این عدد، می‌توانید «ضربان قلب هدف» که برای ورزش کردن ایده‌آل است را به دست آورید.
ضربان قلب هدف در حین فعالیت‌هایی که شدت متوسط دارند باید حدود 50 تا 70 درصدِ حداکثر ضربان قلب باشد. در فعالیت بدنی شدید، این تعداد باید تقریبا به 70 تا 85 درصدِ حداکثر ضربان قلب برسد؛ بنابراین، برای افراد 35 ساله، ضربان قلب هدف بین 93 تا 157 بار در دقیقه (50 تا 85 درصدِ حداکثر ضربان قلب) است.
جدول زیر، محدوده ضربان قلب هدف و میانگین حداکثر ضربان قلب را برای سنین مختلف نشان می‌دهد:
| سن (سال) | ضربان قلب هدف (50 تا 85 درصد) | میانگین حداکثر ضربان قلب |
| 20 | 100 تا 170 | 200 |
| 30 | 95 تا 162 | 190 |
| 35 | 93 تا 157 | 185 |
| 40 | 90 تا 153 | 180 |
| 45 | 88 تا 149 | 175 |
| 50 | 85 تا 145 | 170 |
| 55 | 83 تا 140 | 165 |
| 60 | 80 تا 136 | 160 |
| 65 | 78 تا 132 | 1551 |
| 70 | 75 تا 128 | 50 |
تفاوت ضربان قلب نرمال بین مردان و زنان
معمولا ضربان قلب زنان در مقایسه با مردان کمی بالاتر است. میانگین ضربان قلب برای زنان بالغ ۷۸ تا ۸۲ بار در دقیقه است، در‌حالی‌که این مقدار برای مردان بالغ به 70 تا 72 بار در دقیقه می‌رسد؛ به این دلیل که زنان قلب کوچک‌تری دارند و قلب آن‌ها باید تندتر بزند تا بتواند خون را به سراسر بدن برساند.
هورمون‌ها نیز روی ضربان قلب تاثیر دارند. به طور کلی، ضربان قلب در حین تخمک‌گذاری و هفته پس از آن (فاز لوتئال) اندکی افزایش و در طول قاعدگی و هفته پس از آن (فاز فولیکولی)، کمی کاهش می‌یابد.
محدوده خطرناک ضربان قلب
گاهی اوقات، ممکن است ضربان قلب شما تندتر یا کُندتر از حالت معمول باشد. آنچه که خیلی سریع یا خیلی کُند در نظر گرفته می‌شود، به سن و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد.
به ضربان قلب بالاتر از 100 بار در دقیقه «تاکی‌کاردی» می‌گویند که ممکن است به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، تب، کم خونی، اختلالات هورمونی، اضطراب، استرس، مصرف زیاد کافئین یا الکل، عدم تعادل الکترولیت‌ها، فعالیت بدنی شدید، سیگار کشیدن و مصرف بعضی از داروها رخ دهد.
به ضربان قلب کمتر از 60 بار در دقیقه، «برادی‌کاردی» گفته می‌شود. برای ورزشکاران و افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند، ضربان قلب کمتر از 60 بار در دقیقه می‌تواند طبیعی و حتی سالم تلقی شود. در سایر موارد، دلایل احتمالی برادی‌کاردی عبارتند از: بیماری‌های زمینه‌ای، عدم تعادل الکترولیت‌ها، عوارض جانبی داروها، آپنه انسدادی خواب (نوعی اختلال در خواب) و افزایش سن.
ضربان قلب نرمال در بارداری
میانگین ضربان قلب زنان باردار در مقایسه با افرادی که باردار نیستند، بالاتر است؛ چرا‌که قلب آن‌ها برای پمپاژ خون به رحم باید بیشتر کار کند. در دوران بارداری، میزان خونی که قلب پمپاژ می‌کند 30 تا 50 درصد افزایش می‌یابد.
معمولا میانگین ضربان قلب در دوران بارداری به حدود 90 بار در دقیقه می‌رسد. بارداری همچنین باعث می‌شود که ضربان قلب در طول ورزش بیشتر از حد معمول افزایش یابد.
آریتمی‌های جزئی قلب (تغییر ریتم قلب) در دوران بارداری شایع هستند؛ به عنوان مثال، از هر دو زن باردار یک نفر انقباضات زودرس دهلیزی را تجربه می‌کند. این آریتمی‌ها عارضه‌ای ایجاد نمی‌کنند و در بیشتر موارد بدون درمان از بین می‌روند. آریتمی‌های جدی‌تر، مانند «سوفل دیاستولیک»، ممکن است به درمان نیاز داشته باشند.
ضربان قلب نرمال جنین
پزشکان، ضربان قلب جنین را در دوران بارداری اندازه‌گیری می‌کنند. این کار به پزشک کمک می‌کند که وضعیت سلامتی جنین را تا زمان زایمان تحت نظر داشته باشد.
در دوران بارداری معمولا ضربان قلب جنین به طور میانگین بین 110 تا 160 بار در دقیقه است؛ با این حال، این مقدار می‌تواند بسته به مرحله بارداری تغییر کند:
- هفته پنج تا هفت بارداری: قلب جنین در حدود هفته پنجم بارداری شروع به رشد می‌کند. در این مرحله، ضربان قلب به آرامی آغاز می‌شود (بین 90 تا 110 بار در دقیقه).
- هفته هشت تا 12 بارداری: ضربان قلب در هفته نهم، به طور میانگین به 140 تا 170 بار در دقیقه افزایش می‌یابد و تا هفته دوازدهم بارداری، کمی کمتر می‌شود.
- هفته 13 تا 26 بارداری: در این مرحله، میانگین ضربان قلب جنین بین 110 تا 160 بار در دقیقه خواهد بود.
- هفته 27 تا 40 بارداری: در سه ماهه آخر بارداری، ضربان قلب جنین به طور میانگین بین 110 تا 160 بار در دقیقه است؛ با این حال، در 10 هفته آخر، اندکی کاهش می‌یابد. به‌طور‌کلی، هر چقدر به موعد زایمان نزدیک‌تر شوید، ضربان قلب کمتر می‌شود.
ضربان قلب جنین در طول روز تغییر می‌کند
ضربان قلب جنین می‌تواند در طول روز و شب بین پنج تا 25 بار در دقیقه متفاوت باشد. این تفاوت به دلیل فعالیت جنین اتفاق می‌افتد. ضربان قلب در هنگام حرکت افزایش و در هنگام خواب کاهش می‌یابد. این تغییر شبیه به چیزی است که بزرگسالان در حین ورزش یا استراحت تجربه می‌کنند.
ضربان قلب معمولی نوزادان و کودکان
همان‌طور که کودکان رشد می‌کنند و بزرگ‌تر می‌شوند، ضربان قلب نرمال آن‌ها نیز تغییر می‌کند. جدول زیر، ضربان قلب نرمال در نوزادان و کودکان را نشان می‌دهد:
| سن کودک | تعداد ضربان قلب در حالت استراحت (زمانی که کودک بیدار است) | تعداد ضربان قلب در حالت استراحت (زمانی که کودک خواب است) |
| از بدو تولد تا سه ماهگی | 85 تا 205 | 80 تا 160 |
| سه ماهگی تا دو سالگی | 100 تا 190 | 75 تا 160 |
| دو تا 10 سالگی | 60 تا 140 | 60 تا 90 |
| بعد از 10 سالگی | 60 تا 100 | 50 تا 90 |
ضربان قلب نرمال سالمندان
در جدول زیر می‌توانید میانگین ضربان قلب را در افراد بالاتر از 60 سال مشاهده کنید:
| سن | میانگین ضربان قلب در حالت استراحت |
| 61 تا 70 سال | 73 |
| 71 تا 80 سال | 74/2 |
| بالاتر از 80 سال | 78/1 |
عوامل موثر بر ضربان قلب سالمندان
علاوه‌بر سن، چند عامل دیگر نیز می‌توانند بر ضربان قلب شما در حالت استراحت تاثیر بگذارند، از جمله:
- درجه حرارت: ضربان قلب شما ممکن است زمانی که در معرض هوای گرم قرار می‌گیرید کمی افزایش یابد.
- درد: احساس درد می‌تواند ضربان قلب را به دلیل پاسخ استرس افزایش دهد.
- عوارض دارویی: داروهایی مانند بتا-بلوکرها می‌توانند ضربان قلب شما را در حالت استراحت کاهش دهند.
- احساسات: اگر مضطرب یا هیجان‌زده باشید، ممکن است ضربان قلبتان بیشتر شود.
- وزن: افراد چاق غالبا در حالت استراحت ضربان قلب بیشتری دارند؛ چون قلب آن‌ها برای تامین خون مورد نیاز بدن باید بیشتر کار کند.
- کم خونی: در کم خونی، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون می‌تواند باعث تپش قلب شود؛ چرا که قلب برای تامین خون غنی از اکسیژن که مورد نیاز بدن است، باید کار بیشتری انجام دهد.
- اختلالات غدد درون‌ریز یا اختلالات هورمونی: سطح غیرطبیعی بعضی از هورمون‌ها می‌تواند بر ضربان قلب تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، افزایش هورمون تیروئید (پرکاری تیروئید) ضربان قلب را بالا می‌برد، در حالی که کاهش این هورمون (کم کاری تیروئید)، باعث کمتر شدن ضربان قلب می‌شود.
- سندرم تاکی‌کاردی وضعیتی (PoTS): این سندرم پس از نشستن یا ایستادن باعث افزایش غیرطبیعی ضربان قلب می‌شود. علاوه بر تپش قلب، سرگیجه و غش هم از علائم PoTS هستند.
- وضعیت بدن: وقتی از حالت نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهید، ضربان قلب می‌تواند به طور موقت بیشتر شود.
- سیگار کشیدن: افراد سیگاری معمولا در حالت استراحت ضربان قلب بالاتری دارند. ترک سیگار به کاهش ضربان قلب کمک می‌کند. این کار غالبا دشوار است، اما پزشک می‌تواند به ایجاد یک برنامه ترک که برای شما موثر باشد کمک کند.
کلام پایانی
ضربان قلب در حالت استراحت از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار گیرد. میزان نرمال برای بزرگسالانی که ورزشکار نیستند، بین 60 تا 100 بار در دقیقه است. ضربان قلب نرمال در کودکان نیز با افزایش سن، تغییر می‌کند.
اگر ضربان قلب شما به طور مداوم خیلی بالا یا خیلی پایین است، به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اگرچه همه این دلایل خطرناک نیستند، اما بعضی از آن‌ها ممکن است نشانه مشکل قلبی باشند.
در این مقاله، با ضربان قلب نرمال در گروه‌های سنی مختلف آشنا شدید. اگر درباره این موضوع سوال یا ابهامی دارید، می‌توانید آن را با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
چگونه ضربان قلب خود را اندازه بگیرم؟
بنشینید و پنج دقیقه استراحت کنید. مچ دست خود را بچرخانید تا کف دست به سمت بالا باشد. انگشت اشاره و وسط خود را روی مچ دست (سمت شست) بگذارید. وقتی نبض را احساس کردید، تعداد آن را در 30 ثانیه بشمرید و سپس در عدد 2 ضرب کنید. اگر نمی‌توانید نبض را در مچ دست پیدا کنید، دو انگشت خود را در کنار گردن (نزدیک نای) قرار دهید.
آیا کاهش یا افزایش ضربان قلب در حالت استراحت خطرناک است؟
در ورزشکاران ممکن است ضربان قلب در حالت استراحت به 40 ضربه در دقیقه برسد؛ با این حال، کاهش ضربان قلب (کمتر از 60 ضربه در دقیقه) یا افزایش آن (بیشتر از 100 ضربه در دقیقه) می‌تواند نشانه بیماری باشد. اگر تغییر ضربان قلب با علائمی مثل سرگیجه، ضعف، تنگی نفس یا درد قفسه سینه همراه بود، فورا به پزشک مراجعه کنید.
اگر ضربان قلب طبیعی باشد، فشار خون هم طبیعی است؟
ضربان قلب شما در حالت استراحت نشان‌دهنده فشار خونتان نیست. تنها راه برای بررسی فشار خون، اندازه‌گیری آن با استفاده از دستگاه فشارسنج است.
