اگر تجربه نگهداری از کودکان را داشته باشید، می‌دانید که همه بچه‌ها هرازگاهی تب می‌کنند. تب معمولا به خودی خود ضرری ندارد و حتی می‌تواند نشانه خوبی باشد؛ چرا که تب به معنای دفاع بدن در برابر عفونت است.
بدن درجه حرارت خود را بالا می‌برد تا میکروب‌ها کشته شوند. اما گاهی اوقات تب در کودکان بیش از حد شدید یا طولانی می‌شود. در چنین مواقعی چه باید کرد؟
در ادامه این مقاله از ایده آل مگ، با ما همراه باشید تا عوامل ایجاد تب، خطرات تب بالا و روش درمان آن در کودکان را بررسی کنیم.
تعریف تب در کودکان
تب یکی از انواع بیماری کودکان است و زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن از سطح طبیعی خود بالاتر برود. این تغییر دما به دستور بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس اتفاق می‌افتد. هیپوتالاموس معمولا دمای بدن را ۳۷ درجه سانتی‌گراد نگه می‌دارد؛ اما گاهی اوقات در پاسخ به عفونت، بیماری یا دلایل دیگر این دما را افزایش می‌دهد.
گرم‌تر شدن محیط بدن به سیستم ایمنی کمک می‌کند تا راحت‌تر با عوامل خطرناک و بیماری‌زا مقابله کند؛ چرا که بسیاری از میکروب‌ها به دمای بالا حساس بوده و در گرما از بین می‌روند.
عوامل ایجاد تب در کودکان چیست؟
تب به خودی خود یک بیماری نیست؛ بلکه معمولا نشانه یک مشکل دیگر در بدن است. تب در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- عفونت: بیشتر تب‌ها در اثر عفونت یا بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شوند. تب با تحریک مکانیسم‌های دفاعی طبیعی، به بدن کمک می‌کند تا به مبارزه با عفونت برود.
- لباس گرم پوشیدن: کودکان (به ویژه نوزادان تازه متولدشده) ممکن است در صورت داشتن اضافه وزن یا قرار گرفتن در محیط گرم دچار تب شوند. چرا که بدن نوزادان مانند کودکان بزرگ‌تر قادر به تنظیم دقیق دمای خود نیست.
- واکسیناسیون: گاهی اوقات نوزادان و کودکان بعد از واکسیناسیون، دچار تب درجه پایین می‌شوند.
- دندان درآوردن: رویش دندان‌ها می‌تواند دمای بدن کودک را کمی افزایش دهد. اما اگر تب کودک از ۳۷/۸ درجه سانتی‌گراد بالاتر برود، احتمالا علت تب کودک چیز دیگری است.
عوارض ایجاد تب در کودکان
هنگامی که درجه حرارت بدن کودک از محدوده طبیعی خود بالاتر برود، احتمال بروز عوارض جانبی زیر وجود خواهد داشت:
- تعریق
- لرز
- سردرد
- دردهای عضلانی
- از دست دادن اشتها
- کم‌آبی بدن
- ضعف عمومی
از آنجایی که این علائم نیز می‌توانند خطرناک باشند، باید تب کودک را مدام تحت نظر داشت.
آیا امکان دارد که کودک دچار تشنج ناشی از تب شود؟
کودکان بین ۶ ماه تا ۵ سال ممکن است دچار تشنج ناشی از تب شوند. تقریبا یک سوم کودکانی که یک بار تشنج ناشی از تب را تجربه کرده باشند، باز هم دچار آن خواهند شد.
این اتفاق معمولا بعد از ۱۲ ماه رخ می‌دهد. در برخی موارد ممکن است کودک در زمان تشنج تب نداشته باشد؛ اما چند ساعت بعد دچار تب شود.
آیا تب شدید باعث توهم هم می شود؟
اگرچه بزرگ‌سالان بیشتر از بچه‌ها در معرض توهم ناشی از تب هستند، اما کودکان نیز ممکن است به آن دچار شوند. اگر چنین اتفاقی برای کودک رخ دهد، شروع به دیدن چیزهایی می‌کند که واقعا وجود ندارند؛ مانند عروسکی که در اتاق شناور است یا حشراتی که روی او می‌خزند. معمولا تب ۳۸/۸ درجه و بالاتر می‌تواند باعث توهم شود.
آیا تب بالای ۴۱ درجه سانتی گراد به مغز آسیب مي رساند؟
اگر دمای بدن از ۴۱ درجه سانتی‌گراد بالاتر برود، تب بسیار خطرناک تلقی می‌شود. حرارت بالا می‌تواند باعث نقص و نارسایی در اندام‌های بدن شود.
این خطر، بزرگ‌سالان و کودکانی که دارای ناراحتی قلبی یا ریوی هستند را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ چرا که تب می‌تواند باعث افزایش ضربان قلب و تنفس شود.
چگونه دمای کودک خود را بررسی کنیم؟
سنجیدن دمای بدن با قرار دادن دست روی پیشانی کودک، روش قابل‌اعتمادی نیست. بهترین شیوه برای اندازه گرفتن دمای بدن کودک استفاده از دماسنج است. روش استفاده صحیح از دماسنج‌ها را می‌توانید از پزشک، پرستار یا داروساز یاد بگیرید.
انواع مختلفی از دماسنج دیجیتال وجود دارد که در ادامه، ویژگی‌های هر یک را بیان می‌کنیم:
- دماسنج‌های کاوشگر دیجیتال با قرار گرفتن در دهان یا زیر بغل کودک، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع دماسنج بسیار متداول است.
- دماسنج‌های دیجیتال گوش استفاده سریع و آسانی دارند؛ اما در اندازه‌گیری دما دقت چندانی ندارند.
- دماسنج‌های دیجیتال شریان تمبورال، از طریق اسکن مادون قرمز در پیشانی نوزاد، تب را اندازه می‌گیرند. این نوع دماسنج‌ها هم کاربردی و هم دقیق هستند.
- استفاده از دماسنج‌های عطارد به دلیل ایجاد مسمومیت توصیه نمی‌شود.
- نوارهای تب و دماسنج‌های پستانک دیجیتال نیز به دلیل دقیق نبودن، پیشنهاد نمی‌شوند.
برای سنجیدن دمای بدن کودک ابتدا باید یک دماسنج مناسب تهیه کرده و سپس به روش درست، از آن استفاده کنید.
در صورت مشاهده تب در کودکان چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر کودک شما که به تب مبتلا است کمتر از ۳ ماه دارد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید؛ حتی اگر علائم دیگری مشاهده نمی‌کنید. اگر کودک ۳ تا ۱۲ ماهه باشد، تب نشانه بیماری بوده و لازم است برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.
اگر فرزندتان بیشتر از ۱۲ ماه دارد، به محض مشاهده علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- مشکل تنفسی
- خواب‌آلودگی
- کمبود وزن
- استفراغ کردن به طور مکرر
- اسهال مکرر
- سفت شدن گردن
- سردرد مداوم
- اذیت شدن چشم کودک با نور
- حاصل نشدن بهبودی طی ۴۸ ساعت
- درد کشیدن کودک
درمان خانگی تب در کودکان
اگر کودک مبتلا به تب از ۳ ماه بزرگ‌تر است و حال او تقریبا خوب به نظر می‌رسد؛ می‌توانید با درمان خانگی تب را کاهش دهید. پزشکان توصیه می‌کنند که اسفنج خیس را برای کاهش دمای بدن کودک به کار نبرید.
برای درمان خانگی تب در کودکان، از موارد زیر کمک بگیرید:
- نوزادان کوچک‌تر که از شیر مادر یا فرمول تغذیه می‌کنند، باید در وعده‌های کوچک اما متعدد غذا بخورند.
- کودکان بزرگ‌تر مبتلا به تب که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، باید به طور مکرر نوشیدنی‌های شفاف مانند آب، آب‌میوه رقیق‌شده یا صاف‌شده بنوشند.
- اگر کودکی که تب دارد کم غذا می‌خورد، جای نگرانی نیست. اما اگر میل او به نوشیدن مایعات کم شده است، باید نگران شوید.
- اگر کودک مبتلا به تب احساس ناراحتی دارد، می‌توانید برای بهبود حال او، به او پاراستامول بدهید. البته باید حتما از دوز مناسب که روی بسته‌بندی دارو نوشته شده است، استفاده کنید. هرگز بدون مشورت پزشک، بیشتر از دو روز این دارو را به کودک ندهید. اگر کودک از ۳ ماه بزرگ‌تر است، می‌توانید به او ایبوپروفن بدهید.
- تا حد امکان لباس‌های نازک و خنک به کودک بپوشانید تا دمای بدن کاهش یابد.
- بدن کودک را در آب ولرم قرار دهید. آب نباید سرد باشد؛ چرا که آب سرد باعث گرم‌تر شدن دمای بدن خواهد شد.
همچنین به کودک مایعات زیاد بدهید و از او بخواهید استراحت کند.
کلام آخر
در این مقاله، با عوامل ایجاد تب در کودکان آشنا شدیم. همچنین عوارض و روش های درمان تب را نیز بررسی کردیم. در انتها، سوالات متداول درباره تب در کودکان را مرور خواهیم کرد.
سوالات متداول
چه میزان تب برای کودک بسیار بالا است؟
- برای کودکان ۰ تا ۳ ماه: تب ۳۸ درجه سانتی‌گراد خطرناک است.
- برای کودکان ۳ تا ۶ ماه: تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد خطرناک است؛ به خصوص اگر با تحریک‌پذیری و خواب‌آلودگی همراه باشد.
- برای کودکان ۶ تا ۲۴ ماه: تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد که بیشتر از یک روز طول کشیده است، خطرناک محسوب می‌شود.
- برای کودکان ۲ سال به بالا: تب ۴۰ درجه سانتی‌گراد خطرناک است.
چه زمانی باید نگران تب کودکان باشیم؟
در صورتی که کودک دچار تب شدید یا طولانی شود و داروها تأثیری در بهبودی حال او نداشته باشند، باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
همچنین اگر تب با هر یک از علائم زیر همراه باشد، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید:
- سفتی یا درد در ناحیه گردن
- حساسیت به نور
- ایجاد شدن بثورات پوستی
- کم‌آبی بدن
- تشنج
- گودی چشم
- کاهش دفعات ادرار
- کاهش اشتها
این علائم می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات خطرناکی مانند مننژیت باشند.
آیا دمای ۳۷.۷ تب در کودک بالا است؟
دمای طبیعی بدن در کودکان یک ساله و کوچک‌تر، حدود ۳۷.۵ تا ۳۷.۷ درجه سانتی‌گراد است. دمای طبیعی بدن در کودکان دو تا پنج ساله، ۳۷.۰ تا ۳۷.۲ درجه سانتی‌گراد است. با توجه به این نکات، معمولا دمای بیشتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد تب بالا محسوب می‌شود.
چگونه تب کودک را پایین آوریم؟
اگر تب کودک خیلی بالا است، باید فورا به پزشک مراجعه کنید. اما اگر تب در محدوده غیرخطرناک قرار دارد، می‌توانید از نکات زیر برای کاهش آن کمک بگیرید:
- به کودک لباس‌های خنک و سبک بپوشانید.
- کودک خود را به نوشیدن مایعات فراوان مانند آب یا آب‌میوه ترغیب کنید.
- بدن کودک را در آب ولرم قرار دهید.
همچنین می‌توانید با مشورت پزشک یا داروساز، از داروهای مناسب سن کودک استفاده کنید.
