تعیین مبلغ دیه کامل انسان ممکن است برای بسیاری از افراد جالب باشد. البته که قطعا هیچ کس دوست ندارد کارش به پرداخت دیه برسد، اما با این‌وجود، این مساله خواه یا ناخواه، یک گوشه از ذهن شما را اشغال کرده است.
دیه یکی از مجازات‌های چهارگانه در دین اسلام محسوب می‌شود که برای تنبیه مجرمین و نیز، باز داشتن سایر افراد از انجام اعمال مجرمانه، در نظر گرفته شده است. این مجازات، در مواقعی اعمال می‌شود که امکان قصاص فرد گناه‌کار، وجود نداشته باشد.
حال سوال اینجاست که میزان دیه برای انواع جرائم مختلف چقدر است و توسط چه کسی تعیین می‌شود؟
ما در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ به بررسی دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ و تمامی فاکتورهای مهم در این زمینه پرداخته‌ایم. اگر به دنبال یک راهنمای کامل در رابطه با دیه هستید، حتما تا پایان، با ما همراه باشید.
دیه چیست؟
دیه در ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی به صورت زیر تعریف شده است:
دیه مقدر ، مال معینی است که در شرع مقدس ، به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس ، عضو ، یا منفعت ، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد ، مقرر شده است.
- جنایت غیر عمد: مواردی همچون قتل نفس، نقص عضو و یا آسیب زدن مالی، به شکلی که قصد و غرضی در انجام آن‌ها وجود نداشته باشد.
- جنایت عمد: مواردی مانند سقط جنین به شرطی که از نظر پزشکی، روح در بدن جنین دمیده باشد.
ممکن است برای برخی از جرائم مانند قتل نفس عمد، مجازات قصاص در نظر گرفته شده باشد؛ اما اولیای دم، از قصاص گذشت کرده و به پرداخت دیه از سوی فرد مجرم، بسنده کنند.
انواع دیه
بر اساس قوانین مجازات اسلامی، دیه بر ۴ قسم مختف تقسیم‌بندی شده است که در ادامه به صورت خلاصه، به هر کدام از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- دیه قتل: برای قتل نفس غیر عمد در نظر گرفته می‌شود و برابر با دیه کامل انسان است.
- دیه منافع اعضاء: این دیه برای مواقعی در نظر گرفته می‌شود که یکی از حواس پنجگانه بدن انسان بر اثر عمل مجرمانه فرد خاطی، از کار افتاده باشند. (ممکن است در این مواقع، عضو بدن آسیبی ندیده و سالم باشد. برای مثال ممکن است چشم‌ها از نظر ظاهری بی عیب باشند، اما فرد بینایی خود را از دست داده باشد.
- دیه جراحت: برای مواقعی در نظر گرفته می‌شود که بر اثر عمل مجرمانه فرد خاطی، جراحتی در بدن یک فرد دیگر ایجاد شده باشد.
- دیه اعضای بدن: برای از بین رفتن یکی از اعضا در بدن فرد آسیب دیده، در نظر گرفته می‌شود.
در صورتی که فرد بزه دیده (شخصی که مورد آسیب واقع شده است) در قید حیات باشد، مجرم موظف به پرداخت دیه به او است. اما اگر جرم، قتل غیر عمد باشد، مبلغ دیه، باید به وراث مقتول، پرداخت شود.
اکنون که با ماهیت دیه آشنا شدیم، زمان آن است که به نحوه محاسبه دیه کامل انسان بپردازیم. با ما همراه باشید:
منظور از دیه کامل انسان چیست؟
منظور از دیه کامل انسان، مبلغی است که توسط رئیس قوه قضاییه و برای قتل نفس غیر عمد در نظر گرفته شده است. البته باید در نظر داشته باشید که در مواقعی که نقص عضوی صورت گرفته باشد که از آن عضو، فقط یک عدد در بدن موجود باشد، فرد مجرم، ملزم به پرداخت دیه کامل خواهد بود.
همچنین اگر از یک عضو، دو عدد در بدن وجود داشته باشند و جرم به شکلی صورت گرفته باشد که هر دو عضو در بدن فرد مورد بزه، از بین رفته باشند، قاضی دستور پرداخت دیه کامل انسان را صادر خواهد کرد.
نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله نیز ذکر شد، مبلغی که برای دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ هجری خورشیدی در نظر گرفته شده است، مبلغ ۹۰۰ میلیون تومان، معادل ۹ میلیارد ریال است. این مبلغ، نسبت به سال ۱۴۰۱، با افزایشی ۵۰ درصدی مواجه شده است.
لازم به ذکر است که بر اساس قانون تغلیظ دیه، مبلغ پرداختی برای دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ و در ماههای حرام، معادل ۱.۲ میلیارد تومان یا ۱۲ میلیارد ریال است.
جدول دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲
در جدول زیر، علاوه بر دیه کامل انسان، می‌توانید مبالغی را که برای سایر موارد از جمله نقص عضو نیز در نظر گرفته شده‌اند را مشاهده نمایید:
| نوع دیه | مبلغ در سال ۱۴۰۱ |
|---|---|
| دیه کامل در ماه های غیر حرام | ۹۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه کامل در ماه های حرام | ۱/۲۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد | ۷۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام | ۷۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی بینی | ۹۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی ترقوه | ۲۸/۸۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه | ۹۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه زخم شدگی در حد حارصه | ۴/۵۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه زخم شدگی در حد دامیه | ۱۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه دندان های پیشین که کامل ساقط شوند | ۴۵/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه دندان های پشتی که کامل ساقط شوند | ۲۲/۵۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه یک دست | ۴۵۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه یک پا | ۴۵۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب | ۲۷/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه خرد شدگی استخوان مطلوب التیام یافته | ۱۶۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
توجه: برخی از مقادیر مندرج در این جدول، ممکن است با ابلاغیه جدید قوه قضاییه، با تغییراتی مواجه شوند. در صورت اعلام نرخ قطعی دیه ۱۴۰۱ و جدول اصلی آن، این ارقام، بلافاصله به روز رسانی خواهند شد.
برای آشنایی بیشتر شما عزیزان، در زیر به تعریف اصطلاخات به کار رفته در این جدول پرداخته‌ایم:
- حارصه: خراشیدگى پوست بدون جریان خون
- هاشمه: آنچه موجب شکستگی استخوان گردد، هرچند با جراحت همراه نباشد
- دامیه: زخمى که کمى در گوشت نفوذ کرده و خون جارى شده است.
دیه چگونه محاسبه می‌شود؟
در قوانین جمهوری اسلامی ایران، مبلغ دیه، ابتدای هر سال و توسط رئیس قوه قضاییه اعلام می‌شود. برای محاسبه دیه کامل انسان مبلغی معادل قیمت ۱۰۰ شتر سالم را در نظر می‌گیرند. البته ممکن است از مواردی همچون قیمت ۲۰۰ گاو سالم، ۱۰۰۰ گوسفند سالم و … نیز استفاده شود.
در تعیین مبلغ دیه کامل انسان در جمهوری اسلامی ایران، نرخ تورم نیز که به صورت سالانه و توسط بانک مرکزی اعلام می‌شود، در نظر گرفته می‌شود.
بر اساس اعلام سخنگوی سازمان قوه قضاییه، نرخ دیه سال ۱۴۰۲ برای یک انسان کامل معادل ۹۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. البته این مبلغ برای ماههای غیر حرام بوده و دیه کامل انسان در ماههای حرام، معادل ۱/۲ میلیارد تومان خواهد بود.
با توجه به موارد گفته شده، مشخص است که نرخ دیه به صورت سالانه اعلام می‌شود و دیه هر سال، با سال قبل از آن، متفاوت خواهد بود.
ارش چیست؟
در قوانین مجازات اسلامی، برای برخی از آسیب‌ها و صدمات، مبلغی به عنوان دیه در نظر گرفته نشده است. در این مواقع، قاضی می‌تواند بر اساس تشخیص خود (که مبتنی بر گزارشات پزشکی قانونی خواهد بود) مبلغی را به عنوان جریمه برای فرد مجرم در نظر بگیرد؛ به این مبلغ که به عنوان دیه به فرد مورد بزه پرداخت می‌شود، ارش می‌گویند.
تفاوت دیه زن و مرد در اسلام
بر اساس قانون مجازات اسلامی در کشورمان، دیه زن، نصف دیه کامل مرد محاسبه و پرداخت می‌شود. البته نصف بودن دیه زن، در دین اسلام، مخالفانی هم داشته و بسیاری از فقها، بر مساوی بودن میزان دیه برای زن و مرد، فتوا داده‌اند. اما همچنان، این قانون که دیه زن باید نصف دیه مرد باشد، پابرجا است. از این رو دیه زن در سال ۱۴۰۲ معادل ۴۵۰ میلیون تومان تعین شده است.
در روایاتی از پیامبر اسلام (ص) و امام صادق (ع) ذکر شده است که دین زن نصف دیه مرد است. اکثر عالمان دینی شیعه و سنی، بر درستی این روایات تاکید می‌کنند.
در شرایطی که جهت آسیب وارده، ارش پرداخت شده یا صدمه از نوع جراحات منتهی به زوال منافع یا نقص عضو نشده باشد، تفاوتی میان زن و مرد نیست و دیه و ارش، حتی در صورتی که بیش از ثلث (یک سوم) باشد، نصف نخواهد شد و با دیه مرد مساوی است.
محاسبه دیه در ماههای حرام و غیر حرام چه تفاوتی دارد؟
حتما شنیده‌اید که مبلغ دیه کامل انسان در ماههای حرام، افزایش می‌یابد. بر اساس تغلیظ دیه، مبلغی که تحت عنوان دیه کامل در نظر گرفته شود، در ماه‌هایی که اصطلاحا به آن‌ها حرام گفته می‌شود، به میزان ثلث یا یک سوم کل مبلغ، افزایش می‌یابند.
به عبارتی دیگر، در صورتی که فرد مجرم در یکی از این ماه‌ها، اقدام به ارتکاب عمل مجرمانه کرده باشد، علاوه بر پرداخت کل دیه، باید یک سوم از آن را نیز به صورت مازاد بپردازد.
قانون تغلیظ و افزایش یک سومی مبلغ دیه در ماههای حرام، تنها برای قتل نفس غیر عمد لحاظ می‌شود. بنابراین مبلغ سایر انواع دیه، در این ماه‌ها، تفاوتی با سایر ماههای سال ندارد.
ماههای حرام سال عبارتند از:
- محرم
- رجب
- ذی القعده
- ذی الحجه
معیار آغاز و پایان ماه های حرام، مغرب شرعی است. یعنی ماه رجب از مغرب شرعی روز آخر ماه جمادی الثانی آغاز و با مغرب آخرین روز ماه رجب پایان می‌یابد.
کلام پایانی
در این مقاله به بررسی دیه کامل انسان، نحوه محاسبه آن و سایر اصطلاحات و مفاهیم این حوزه پرداخته‌ایم. البته ما در مجله اینترنتی ایده آل مگ، آرزو می‌کنیم که هیچ‌کدام از شما عزیزان، هرگز مجبور به پرداخت دیه نشوید.
لطفا سوالات خود را در زمینه انواع دیه و محاسبه و پرداخت آن‌ها را در بخش نظرات همین مقاله، از ما بپرسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، پاسخگوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول در ارتباط با دیه کامل انسان
بر اساس اعلام رئیس قوه قضاییه، دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ معادل ۹۰۰ میلیون تومان یا ۹ میلیارد ریال تعیین شده است.
با مقایسه مبلغ دیه سال ۱۴۰۱ که ۶۰۰ میلیون تومان است، با دیه سال ۱۴۰۲ که مبلغ ۹۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده بود، متوجه میشویم که دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ به میزان ۵۰ درصد افزایش یافته است.
بر اساس اعلام مراجع ذی‌صلاح، دیه نقص عضو یک دست یا یک پا، معادل نصف دیه کامل انسان خواهد بود. بنابارین دیه یک دست و یا یک پا در سال ۱۴۰۲، مبلغ ۴۵۰ میلیون تومان برآورد شده است.
قوه قضاییه تعیین مبلغ دیه کامل انسان را بر عهده دارد. در قوانین مجازات اسلامی آمده است که دیه کامل انسان برابر با قیمت ۱۰۰ شتر سالم یا ۲۰۰ گاو سالم یا ۱۰۰۰ گوسفند سالم و … است.
