جدول ارش و دیه موضوعی است که برای بسیاری از افراد، جای ابهام و سوال دارد. در قانون مجازات‌های اسلامی، برای جرایمی که به هر دلیلی، امکان قصاص در آن‌ها وجود نداشته باشد، پرداخت دیه در نظر گرفته شده است. به عبارتی دیگر، دیه جریمه‌ای است که باید توسط مجرم، پرداخت شود.
مقدار این جریمه، برای انواع جرائم و آسیب‌های مختلف، ذکر شده و نحوه محاسبه آن، روشن و شفاف است. اما ممکن است در مواردی نیز، تعیین مبلغ جریمه به صورت مستقیم و در قانون مجازات‌های اسلامی، ذکر نشده باشد؛ در این شرایط، به مبلغی که باید توسط مجرم پرداخت شود، ارش گفته می‌شود.
در این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ به صورت کامل به جدول ارش و دیه پرداخته و تفاوت این دو را نیز، بررسی خواهیم کرد. لطفا تا پایان، با ما همراه باشید.
دیه چیست؟
دیه مالی است که قانون‌گذار برای تنبیه و جریمه مجرمین، در نظر گرفته است. دیه برای جنایت علیه نفس یا عضو، واجب می‌شود. با زبانی ساده‌تر می‌توان دیه را این‌گونه تعریف کرد:
دیه جریمه‌ای است که برای قتل نفس غیر عمد، قتل نفس عمد (به شرطی که اولیای دم مقتول از قصاص گذشت کرده باشند) و آسیب‌ها و جراحت‌های جسمی در نظر گرفته شده است. این مبلغ باید توسط فرد مجرم یا فامیل درجه اول او پرداخت شود.
به عنوان مثال، در قانون مجازت اسلامی، به صورت شفاف ذکر شده است که جریمه قتل نفس غیر عمد مرد مسلمان، برابر با دیه کامل انسان است. ( در مقاله همه چیز درباره محاسبه نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ به صورت کامل به بررسی محاسبه دیه کامل پرداخته‌ایم.)
برای جرائمی که منجر به قتل نفس نشده و تنها آسیب یا جراحت جسمی به دنبال داشته‌اند نیز، مقدار دیه بر اساس درصدهایی از دیه کامل انسان، محاسبه می‌شود. (در مقاله نرخ دیه سال ۱۴۰۲ به صورت کامل به مقدار دیه برای انواع جرایم، پرداخته‌ایم.)
ارش چیست؟
همانطور که اشاره شد، برای برخی از جرائم و در قانون مجازات‌های اسلامی، مقدار مشخص و دقیق دیه ذکر نشده است. در این شرایط، جریمه‌ای که برای فرد مجرم در نظر گرفته خواهد شد، ارش نامیده می‌شود.
در نظر داشته باشید که برای محاسبه ارش نیز، قوانین دیه ثابت و برقرار هستند. به عبارتی دیگر، کارشناس و دادگاه، بر اساس قوانین پرداخت دیه، میزان ارش را به دست می‌آورند.
به عنوان مثال، در قانون مجازات‌های اسلامی، برای گرفتن بکارت دختر بدون رضایت وی، دیه‌ای مقدر نشده است. در این شرایط، دادگاه به عنوان جریمه و بر اساس نظرات کارشناسی، اقدام به صدور حکم پرداخت ارش می‌نمایند.
به عنوان یک مثال دیگر، می‌توان به پارگی تاندون پا اشاره کرد. قانون برای جراحت یا نقص عضو پا، دیه مشخصی را مقدر کرده، اما در رابطه با پارگی تاندون، جریمه‌ای را ذکر نکرده است. در این شرایط نیز پس از بررسی‌های لازم، ارش تعیین و پرداخت می‌شود.
تفاوت دیه و ارش
تفاوت دیه و ارش از تعریف شرعی آن‌ها مشخص است:
در واقع دیه را هم دادگاه تعیین می‌کند؛ اما برای محاسبه آن، روش‌های مشخصی که در قانون مجازات‌های اسلامی ذکر شده‌اند را در اختیار دارد. این در حالیست که برای تعیین ارش، باید بر اساس تشخیص، عمل شود.
محاسبه دیه و ارش
انواع مختلف دیه، بر اساس دیه کامل انسان محاسبه و پرداخت می‌شوند. دیه کامل در ابتدای هر سال و توسط ریاست قوه قضاییه، تعیین می‌شود. سایر انواع دیه مانند قطع دست، شکستگی دندان، جراحت، بخیه و … بر اساس درصدهایی از دیه کامل پرداخت می‌شوند.
محاسبه ارش نیز به این صورت است که دادگاه در ابتدا نظر کارشناس (معمولی پزشکی قانونی) را جویا می‌شود و پس از آن، بر اساس میزان و شدت جرم و تاثیر آن روی فرد مورد بزه قرار گرفته، اقدام به تعیین مبلغ ارش می‌نماید.
همچنین بخوانید:
جدول ارش و دیه
برای ارش، جدول خاصی وجود ندارد؛ زیرا همانطور که گفته شد، مقدار آن در زمان جرم و با نظر دادگاه تعیین می‌شود. اما برای محاسبه دیه، می‌توانیم به جدول دیه در سال ۱۴۰۲ رجوع کنیم:
| نوع دیه | مبلغ در سال ۱۴۰۲ |
|---|---|
| دیه کامل در ماه های غیر حرام | ۹۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه کامل در ماه های حرام | ۱/۲۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد | ۷۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام | ۷۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی بینی | ۹۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی ترقوه | ۲۸/۸۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه | ۹۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه زخم شدگی در حد حارصه | ۴/۵۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه زخم شدگی در حد دامیه | ۱۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه دندان های پیشین که کامل ساقط شوند | ۴۵/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه دندان های پشتی که کامل ساقط شوند | ۲۲/۵۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه یک دست | ۴۵۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه یک پا | ۴۵۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب | ۲۷/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
| دیه خرد شدگی استخوان مطلوب التیام یافته | ۱۶۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان |
مبالغی که در این جدول مشاهده می‌کنید، بر اساس درصدهایی از دیه کامل تعیین شده‌اند.
کلام پایانی
در پایان این مقاله، باید یادآور شویم که برای جرائمی که مقدار دیه آن‌ها، توسط قانون مجازات‌های اسلامی مقدر شده باشد، نمی‌توان ارش تعیین کرد.
اگر در ارتباط با انواع دیه، سوال یا ابهامی دارید، در بخش نظرات همین مقاله مطرح نمایید تا در اولین فرصت، پاسخگوی شما عزیزان باشیم.
سوالات متداول ارش و دیه
ارش به مقدار مال غیر مقداری گفته می‌شود که برای برخی از جرائم که در قانون مجازات‌های اسلامی، دیه‌ای برای آن‌ها تعیین نشده است، محاسبه و پرداخت می‌شود.
دیه در قانون مجازات‌های اسلامی به صورت شفاف و صریح، ذکر شده است؛ در حالی که ارش با رای دادگاه و پس از بررسی نظر کارشناسان پزشکی قانونی پرداخت می‌شود.
ارش برای جرائمی در نظر گرفته می‌شود که در قانون مجازات‌های اسلامی، دیه‌ای برای آن‌ها مقدر نشده است. به عنوان مثال، از بین بردن بکارت دختر بدون رضایت وی، مشمول پرداخت ارش می‌شود.
ابتدا کارشناس پزشکی قانونی نظر خود را در ارتباط با شدت و میزان آسیب اعلام می‌کند و سپس، دادگاه بر اساس این نظر و همچنین قوانین پرداخت دیه، رای خود را برای تعیین مبلغ ارش صادر می‌کند.
