بارداری خارج از رحم چیست؟ علایم، علت و راه های درمان

بارداری با بارور شدن تخمک توسط اسپرم شروع می‌شود و با اتصال آن به پوشش داخلی رحم ادامه پیدا می‌کند. گاهی اوقات، تخمک بارور شده در خارج از حفره رحم لانه‌گزینی و رشد می‌کند که به این وضعیت بارداری خارج رحم می‌گویند. آشنایی با علائم این بارداری بسیار مهم است؛ چون یک وضعیت خطرناک بوده و می‌تواند زندگی مادر را تهدید کند.

در بیشتر موارد، حاملگی خارج از رحم در لوله فالوپ (لوله رحم) که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کند، رخ می‌دهد. البته احتمال بروز آن در سایر نواحی مانند تخمدان، حفره شکمی یا دهانه رحم هم وجود دارد.

حاملگی خارج رحمی نمی‌تواند به طور طبیعی ادامه یابد؛ چون تخمک بارور شده زنده نمی‌ماند و بافت در حال رشد در صورت درمان نشدن به خونریزی داخلی و مرگ مادر منجر می‌شود. برای اینکه با این وضعیت بالقوه خطرناک بیشتر آشنا شوید، این مقاله از مجله اینترنتی ایده آل مگ را تا انتها بخوانید.

بارداری خارج رحمی چیست؟

در حالت طبیعی، تخمک باید بعد از لقاح از طریق لوله فالوپ به رحم برود و در دیواره آن لانه‌گزینی کند. بارداری خارج از رحم یا بارداری اکتوپیک (Ectopic pregnancy)، زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور شده در خارج از رحم و در جای دیگری از شکم رشد می‌کند.

در بیش از 90 درصد موارد، تخمک به لوله فالوپ متصل می‌شود که به آن حاملگی لوله‌ای (Tubal pregnancy) می‌گویند.

دلایل بارداری خارج از رحم

اگر تخمک لقاح یافته در مسیر خود به سمت رحم در داخل لوله فالوپ گیر ‌کند، حاملگی لوله‌ای رخ می‌دهد که رایج‌ترین نوع بارداری خارج رحمی است.

این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که لوله فالوپ به دلیل التهاب یا تغییر شکل آسیب دیده باشد. عدم تعادل هورمون‌ها یا رشد غیرطبیعی تخمک بارور شده هم ممکن است در بروز این وضعیت نقش داشته باشد.

افراد در معرض خطر حاملگی خارج از رحم

در زنان بالای 35 سال خطر بارداری اکتوپیک بیشتر است. سایر عواملی که احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• سابقه حاملگی خارج رحمی: اگر قبلا علائم بارداری خارج از رحم را تجربه کرده باشید، احتمال اینکه در بارداری‌های بعدی هم به آن دچار شوید، زیاد است.

• التهاب یا عفونت: عفونت‌های مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا، باعث التهاب لوله‌ها و سایر اندام‌های مجاور می‌شوند و خطر بارداری اکتوپیک را افزایش می‌دهند.
• درمان ناباروری: بعضی تحقیقات نشان می‌دهد که لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا درمان‌های مشابه و همچنین خود ناباروری احتمال بروز این مشکل را بالا می‌برند.
• جراحی لوله‌های فالوپ: جراحی به منظور اصلاح لوله مسدود شده یا آسیب دیده می‌تواند خطر حاملگی خارج از رحم را افزایش دهد.
• سیگار کشیدن: استعمال دخانیات قبل از بارداری می‌تواند خطر حاملگی خارج رحمی را افزایش دهد. هر چقدر بیشتر سیگار بکشید، احتمال بروز این مشکل بیشتر می‌شود.
• بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری: احتمال باردار شدن در هنگام استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) بسیار کم است؛ با این حال، اگر علیرغم داشتن IUD باردار شوید، به احتمال زیاد بارداری شما از نوع خارج از رحمی است.

توبکتومی (بستن لوله‌ها) یک روش دائمی جلوگیری از بارداری است که گاهی اوقات ممکن است موفقیت‌آمیز نباشد. اگر بعد از توبکتومی باردار شوید، احتمال اینکه تخمک در خارج از رحم لانه‌گزینی کند، زیاد است.

علائم بارداری خارج از رحم

ممکن است در ابتدا متوجه هیچ علامتی نشوید؛ با این حال، بعضی از زنان علائم یا نشانه‌های معمول بارداری مانند تاخیر در قاعدگی، حساسیت سینه‌ها و حالت تهوع را تجربه می‌کنند. همان‌طور که تخمک بارور شده رشد می‌کند، علائم و نشانه‌ها هم مشهودتر می‌شوند.

اگر تست بارداری انجام دهید، نتیجه مثبت خواهد بود؛ با این حال، حاملگی خارج رحمی نمی‌تواند به طور طبیعی ادامه پیدا کند و باید برای درمان آن اقدام کنید.

اولین علائم هشداردهنده

غالبا خونریزی خفیف واژینال و درد لگن اولین علائم بارداری خارج از رحم هستند. اگر خون از لوله فالوپ نشت کند، ممکن است درد شانه یا نیاز فوری به اجابت مزاج را احساس کنید. استفراغ، گرفتگی عضلات شکم، درد در یک سمت بدن، سرگیجه و ضعف از سایر علائم بارداری اکتوپیک هستند.

علائم اورژانسی

اگر تخمک لقاح یافته در لوله فالوپ به رشد خود ادامه دهد، می‌تواند باعث پارگی لوله و خونریزی شدید در داخل شکم شود. سبکی سر، غش و درد شدید شکم به خصوص در یک طرف بدن، از علائم این وضعیت خطرناک به شمار می‌روند.

عوارض حاملگی خارج رحمی

توجه نکردن به علائم بارداری خارج از رحم می‌تواند به خونریزی شدید و مرگ مادر منجر شود؛ چون رشد تخمک در داخل لوله فالوپ باعث پاره شدن آن می‌شود.

نحوه تشخیص حاملگی خارج از رحم

معاینه لگنی به پزشک کمک می‌کند تا محل درد یا توده را در لوله فالوپ یا تخمدان شناسایی کند؛ اما پزشک نمی‌تواند با این روش بارداری اکتوپیک را تشخیص دهد و به همین دلیل آزمایش خون و سونوگرافی تجویز می‌کند.

تست حاملگی

پزشک به منظور تایید بارداری میزان گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) را در خون اندازه‌گیری می‌کند که سطح آن در دوران بارداری افزایش می‌یابد. این آزمایش خون ممکن است هر چند روز یکبار تا زمانی که سونوگرافی بتواند حاملگی خارج از رحم را تایید یا رد کند (معمولا 5 تا 6 هفته پس از لقاح)، تکرار شود.

سونوگرافی

سونوگرافی ترانس واژینال به پزشک اجازه می‌دهد تا محل دقیق بارداری را ببیند. برای انجام این تست، یک دستگاه عصا مانند در داخل واژن قرار می‌گیرد و با استفاده از امواج صوتی تصاویری از رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ایجاد شده و به مانیتور ارسال می‌شود.

سونوگرافی شکم که برای انجام آن پزشک پروب دستگاه را روی شکم حرکت می‌دهد، در تایید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی کاربرد دارد.

سایر آزمایش‌ها

از شمارش کامل سلول‌های خون (CBC) برای بررسی کم خونی یا سایر علائم خونریزی استفاده می‌شود. اگر حاملگی در خارج از رحم رخ داده باشد و به تزریق خون نیاز داشته باشید، پزشک با آزمایش خون گروه خونی شما را مشخص می‌کند.

راه‌های ‌درمان حاملگی خارج از رحم

با توجه به اینکه تخمک لقاح یافته نمی‌تواند در خارج از رحم دوام بیاورد، پزشک باید آن را از بدن خارج کند تا از بروز عوارض خطرناک جلوگیری شود. بسته به علائم بارداری خارج از رحم و زمان تشخیص آن می‌توان از روش‌های زیر برای درمان استفاده کرد:

دارو درمانی

اگر بارداری اکتوپیک به سرعت تشخیص داده شود، می‌توان با دارویی به نام متوترکسات (Methotrexate) رشد سلولی را متوقف کرد و سلول‌های موجود را از بین برد. متوترکسات به صورت تزریقی تجویز می‌شود و حتما باید قبل از استفاده از آن تشخیص بارداری خارج رحمی قطعی شود.

لاپاراسکوپی

سالپنگوستومی (Salpingostomy) و سالپنژکتومی (Salpingectomy) دو نوع جراحی لاپاراسکوپی هستند که برای درمان بعضی از حاملگی‌های خارج از رحم استفاده می‌شوند. در این روش‌ها، برش کوچکی روی شکم و در نزدیکی ناف ایجاد می‌شود و پزشک از یک لوله نازک مجهز به دوربین و نور (لاپاراسکوپ) برای مشاهده لوله فالوپ استفاده می‌کند.

در سالپنگوستومی فقط بافت ایجاد شده در اثر حاملگی خارج از رحم برداشته می‌شود، اما در سالپنژکتومی هم بافت و هم لوله فالوپ از بدن خارج می‌شود. اینکه پزشک کدام روش را توصیه کند، به میزان خونریزی شما و پارگی یا عدم پارگی لوله بستگی دارد.

جراحی اورژانسی

اگر خونریزی ناشی از بارداری شدید باشد، به جراحی اورژانسی نیاز پیدا می‌کنید. جراحی را می‌توان از طریق لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (ایجاد برش بزرگ روی شکم) انجام داد.

زمان مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده علائم بارداری خارج از رحم که شامل موارد زیر می‌شوند، حتما به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال
• سبکی شدید سر یا غش
• درد شانه

راه‌های پیشگیری از بارداری خارج از رحم

هیچ راهی برای جلوگیری از بارداری اکتوپیک وجود ندارد، اما می‌توان با راهکارهای زیر احتمال بروز آن را کاهش داد:

• حین رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید تا از ابتلا به عفونت‌های مقاربتی پیشگیری شود و خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن کاهش یابد.
• اگر سیگار می‌کشید، قبل از اقدام به بارداری آن را کنار بگذارید.

کلام پایانی

اگر تخمک بعد از لقاح به جایی خارج از رحم متصل شود، نمی‌تواند به نوزاد تبدیل شود و در صورت ادامه بارداری زندگی مادر را در معرض خطر قرار می‌دهد؛ پس در صورت مشاهده علائم بارداری خارج از رحم شامل خونریزی از واژن، سرگیجه، ضعف، سبکی سر و درد شدید شکم بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

لوله‌های فالوپ به اندازه رحم انعطاف‌پذیر نیستند و اگر تخمک به جای رحم در داخل آن‌ها شروع به رشد کند، ممکن است پاره شده و باعث خونریزی داخلی شوند. برای اینکه از آسیب‌دیدگی لوله فالوپ و سایر اندام‌های حفره شکمی، خونریزی داخلی و مرگ جلوگیری شود، باید فورا نسبت به درمان بارداری خارج از رحم اقدام کرد.

سوالات متداول