عوارض کاهش وزن سریع: روی ترازو نروید، به بدن‌تان گوش کنید!

«کاهش 2 سایز فقط در یک ماه!»، «فقط در ۷ روز، ۷ کیلو وزن کم کنید!»، «چطور سه‌روزه لاغر شویم!» و … همه ما بارها با این جملات تبلیغاتی در گوشه و کنار وب‌سایت‌های مختلف یا حتی تبلیغات تلویزیونی مواجه شده‌ایم.

چرا؟ چون در دنیای امروز کمتر کسی حوصله و توان پایبندی به روش‌های کاهش وزن تدریجی را دارد. همه بی‌صبرانه دنبال یک راهکار فوری می‌گردند. اما به‌نظر شما چقدر به امن بودن روش کاهش وزن خود اهمیت می‌دهند؟ یا چقدر با عوارض کاهش وزن سریع آشنا هستند؟

استاندارد کاهش وزن در دنیا در یک هفته معادل 500 گرم تا یک کیلو برآورد می‌شود. تصور کنید مجریان این تبلیغات به حرف خود عمل کنند و شما در یک هفته، ۷ کیلو وزن کم کنید!

البته که نمی‌توانید این وزن را برای مدت زمان طولانی حفظ کنید، اما می‌توانید تصور کنید در همین یک هفته چقدر به جسم خود آسیب زده‌اید؟ در ادامه این مقاله از ایده آل مگ قصد داریم به‌طور مفصل در مورد کاهش وزن سریع و عوارض آن صحبت کنیم. همراه ما باشید.

منظور از کاهش وزن سریع چیست؟

می‌توان رژیم‌های استانداردی را انتخاب کرد که به کاهش وزن معقول ما کمک می‌کنند؛ اما در آشفته بازار رژیم‌های لاغری، روش‌های عجیب و غیراستانداردی هم به اسم کاهش وزن سریع تبلیغ می‌شوند که اغلب در چهار دسته قرار می‌گیرند:

۱. کاهش وزن سریع با رژیم گرسنگی

وقتی از گرسنگی حرف می‌زنیم، منظورمان ضعف به معنی واقعی کلمه است. چیزی در مورد رژیم‌های آب، آب لیمو، شربت افرا، شیر، فلفل کاین و غیره شنیده‌اید؟

همان‌ها که فرد در طول دوره رژیم فقط مجاز به خوردن یک نوشیدنی مثل آب یا شیر است؟ این یکی از مضرترین روش‌های کاهش وزن سریع است.

۲. کاهش وزن سریع با قرص‌ها و مکمل‌های لاغری

بی‌شمار قرص و مکمل رژیمی در بازار داریم که ادعا می‌کنند با افزایش متابولیسم یا سوزاندن چربی، وزن فرد را به شکل معجزه‌آسایی کم می‌کنند. در حالی که می‌دانیم هنر اصلی این داروها جلوگیری از جذب مواد مغذی توسط بدن است.

۳. کاهش وزن سریع با رژیم‌های فوق‌العاده کم کالری (VLCD)

یکی از روش‌های کاهش وزن سریع، داشتن رژیم غذایی بسیار کم کالری (VLCD) تحت نظارت پزشکی است که آن هم به بدن آسیب می‌رساند و به مرور قوای فرد را تحلیل می‌برد.

۴. کاهش وزن سریع با انواع کرم‌ها و دستگاه‌ها

انواع کرم‌های موضعی،‌ دستگاه‌های ویبراتور و حتی تبلیغاتی مثل کاهش وزن با هیپنوتیزم از دیگر روش‌های محبوب کاهش وزن سریع است. حتی شنیدن اسم این‌ها برای مردم خوشایند است. چون دوست دارند بدون زحمت چربی‌های اضافه را بسوزانند و وزن کم کنند.

خطرات و عوارض کاهش وزن سریع چیست؟

رژیم‌هایی وجود دارند که به کمک آن‌ها می‌توانید در مدتی کم، کاهش وزن معقولی داشته باشید، اما اگر به کمک یک رژیم، کاهش وزن زیاد و غیرمعقولی داشته باشید، ممکن است در معرض این خطرها قرار بگیرید:

از دست دادن مواد مغذی مهم

اساس کار بسیاری از رژیم‌های لاغری و برنامه‌های کاهش وزن در کوتاه‌مدت این است که گروه‌های غذایی کامل را حذف می‌کنند. یعنی فرد تمام مواد مغذی، ویتامین‌ها و مواد معدنی کلیدی که برای سالم ماندن نیاز دارد را از دست می‌دهد.

اگر رژیم تغذیه شما فاقد لبنیات باشد، بدن مستعد کمبود کلسیم می‌شود و اگر کربوهیدارت کافی از طریق غذا به بدن نرسد، فیبر لازم برای گوارش غذا وجود نخواهد داشت.

در رژیم‌های غذایی کم کالری، دریافت طیف وسیعی از مواد مغذی از جمله کلسیم، ویتامین D، ویتامین B-12، فولات و آهن فوق‌العاده حائز اهمیت است.

در موارد شدیدتر، زمانی که فرد عملا هیچ چیزی نمی‌خورد، سوء تغذیه می‌تواند با مجموعه‌ای از عوارض کاهش وزن سریع مثل کمبود انرژی، خستگی عمومی، کم‌خونی، شکنندگی موها و یبوست همراه شود.

راهکار: انتخاب برنامه‌ غذایی درست و اصولی، نه رژیم فوری!

رژیم تغذیه شما باید تمام درشت مغذی‌های کلیدی مثل چربی، کربوهیدرات و پروتئین را دربر گیرد. اگر ایده درستی از نیازهای بدن خود ندارید، حتما با یک رژیم تغذیه کاربلد مشورت کنید.

کندتر شدن متابولیسم بدن

کاهش وزن سریع معمولا ریشه در کمبود کالری شدید بدن دارد. مثلا افرادی که یکباره از ۳۰۰۰ کالری در روز به ۱۲۰۰ کالری می‌رسند، بدن با مشاهده حذف ناگهانی ۱۸۰۰ کالری به حالت قحطی می‌رود.

با کم شدن متابولیسم، امکان بالا رفتن مجدد وزن و بی‌اثر شدن رژیم تغذیه وجود دارد! این‌همه سختی و زحمت بدون نتیجه!

راهکار: نهایتا ۵۰۰ کالری حذف کنید

مجبور نیستید به‌گونه‌ای افراطی کالری کم کنید. اگر بتوانید عدد کالری دریافتی روزانه را ۵۰۰ واحد کمتر کنید، در طول یک هفته ۵۰۰ گرم وزن کم می‌کنید. شاید خیلی چشمگیر نباشد، اما عادات تغذیه‌ای بدن در درازمدت بیشتر می‌شود و چنین کاهش وزنی به مراتب پایدارتر است.

از دست دادن عضله به جای چربی

وقتی وزن کم می‌کنیم، می‌خواهیم از شر بافت چربی واقعی خلاص شویم، نه توده‌های عضلانی. اگر بخواهید با رژیم‌های کاهش وزن سریع بی‌برنامه و صرفا با گرسنگی کشیدن کالری بدن را کم کنید، توده عضلانی به طور جدی آسیب می‌بیند. 

چرا؟ چون رژیم‌های محدودکننده کالری باعث می‌شوند بدن برای تامین انرژی، عضله را به‌عنوان سوخت تجزیه کند. اتفاقی که در نهایت با از بین رفتن اندام خوش‌فرم و کند شدن متابولیسم بدن همراه است.

به همین دلیل، ترفندهای مطمئن لاغری سریع را به شما پیشنهاد می‌کنیم تا بافت عضلانی‌تان از دست نرود.

راهکار: پروتئین را از برنامه غذایی خود حذف نکنید

داشتن یک رژیم غذایی سرشار از پروتئین و شرکت در تمرینات قدرتی منظم به حفظ توده بدون چربی بدن کمک می‌کند. به این ترتیب بدن قدرت عضله‌سازی را به‌دست می‌آورد و سوخت‌و‌ساز آن افزایش پیدا می‌کند..

کم آبی شدید بدن

به لطف وزن سنگین آب، کاهش وزن در دو هفته اول معمولا سریع‌تر اتفاق می‌افتد. به خصوص در رژیم‌هایی که سطح کربوهیدرات پایین یا صفر است، فرد در مدت زمان کوتاه وزن زیادی از دست می‌دهد. اصلا این یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت همه‌گیر رژیم کتوژنیک برای کاهش وزن سریع است.

راهکار: بدن را در طول رژیم هیدراته نگه دارید

مسئله کم آبی در انواع رژیم‌های نوشیدنی و آب‌میوه و یا رژیم‌های پاک‌کننده (که ناسالم هستند) مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما سایر رژیم‌ها که روی قطع مصرف غذا تمرکز دارند، معمولا حواس فرد را از مصرف آب کافی پرت می‌کنند.

هر روز میزان آب دریافتی بدن را کنترل کنید و در صورت امکان به غذا نمک هیمالیا اضافه کنید. در طول دوره رژیم به خصوص در دو هفته اول مراقب علائم کم آبی بدن مثل یبوست، سردرد، گرفتگی عضلات، انرژی کم، ادرار زرد تیره باشید.

ایجاد احساس ولع

یکی از عوارض کاهش وزن سریع این است که سطح هورمون لپتین که وظیفه کنترل سیری و گرسنگی را به‌عهده دارد، پایین می‌آید. موقتی که سطح لپتین طبیعی باشد، به مغز می‌گوید که بدن چه زمانی چربی کافی دارد و دستور سیری را به مغز ارسال می‌کند.

اما بنابر تحقیقات انجام شده، سطح نامتعادل لپتین در رژیم‌های فوق‌العاده کم کالری، می‌تواند منجر به رفتار وسواس‌گونه نسبت به غذا شود. یعنی احتمال دارد در طول رژیم بیشتر احساس ولع و گرسنگی کنید و به احتمال زیاد پرخوری کنید.

راهکار: به غذاهای باکیفیت پایبند باشید

تحقیقات ثابت کرده است که در مقوله کاهش وزن، کیفیت غذا به‌مراتب مهم‌تر از میزان کالری دریافتی است. فراموش نکنید که محدودیت اثرات منفی بیشتری بر ذهن و بدن دارد.

تغییر رژیم غذایی هیچ‌وقت نباید فقط به کم شدن عدد وزن باشد؛ بلکه باید حاصل انتخاب تغذیه درست و احترام به بدن باشد تا اثر کند.

آسیب به سلامت روان

اگر به رژیم‌های کاهش وزن سریع بدون ورزش روی می‌آورید، باید عواقب روانی این تصمیم را هم بپذیرید. اگر این برنامه آن‌قدر سریع پیش برود که فرصتی برای پرداختن به بدن نباشد، اتفاقاتی مثل بدشکلی بدن، بی اشتهایی یا پرخوری عصبی دور از انتظار نیست.

این باعث می‌شود در صورت عدم تحقق این شرط، شرایط سلامت روانی فرد به مخاطره بیافتد و رفته‌رفته احساس خوبی که نسبت به بدن خود داشت و آن تصویر مثبت سابق را از دست بدهد.

راهکار: از خودتان بپرسید هدف واقعی شما چیست؟

اگر شما هم مثل خیلی از افراد کاهش وزن را پیش نیازی برای رسیدن به اهداف شخصی می‌بینید، مثل پیدا کردن یک رابطه، سلامتی، بهره‌وری یا خویشتن‌داری، کمی زمان بگذارید و اهداف و خواسته‌های خود را بنویسید.

اغلب متوجه می‌شوید که برای رسیدن به این اهداف، مقوله کاهش وزن چقدر جزئی و بی‌اهمیت است و نمی‌تواند میانبر لازم و کافی برای این قدم‌های بزرگ باشد.

تشکیل سنگ کیسه صفرا

با پیدا شدن سروکله سنگ کیسه صفرا، فرد درد شدید همراه با سوء هاضمه را تجربه می‌کند. اما این سنگ چه زمانی تشکیل می‌شود؟

زمانی که شیره‌های گوارشی موجود در کیسه صفرا به دلیل کمبود غذای دریافتی برای هضم، آزاد نمی شوند. این شیره‌ها در داخل کیسه صفرا سفت می‌شوند، دهانه آن را مسدود می‌کنند و باعث سوء هاضمه و درد و ناراحتی بیشتر می‌شوند.

راهکار: بدن شما به غذا احتیاج دارد، غذا بخورید

فیزیولوژی بدن به دریافت غذا نیاز دارد. برای آنکه روال طبیعی حفظ شود و اختلالی در این میان شکل نگیرد، تحت هیچ شرایطی رژیم‌های کاهش وزن سریع با آب و نوشیدنی را شروع نکنید. فراموش نکنید حتی نیم‌کیلو از وزن شما ارزش از بین رفتن سلامتی‌تان را ندارد.

آیا کاهش وزن سریع واقعا موثر است؟

برخلاف تولیدکنندگان دارو، سازندگان مکمل‌ها مجبور نیستند قبل از فروش محصولات خود در بازار، بی‌خطر یا مؤثر بودن آن‌ها را اثبات کنند. این یعنی مکمل‌های لاغری برای عرضه به بازار نیازی به تایید سازمان غذا و دارو ندارند.

تا امروز غیر از رژیم‌های بسیار کم کالری و جراحی‌های کاهش وزن، هیچ محصول، قرص یا رژیم دیگری معرفی نشده که اثبات کند در مدت زمان کوتاه به‌طور کاملا ایمن باعث کاهش وزن می‌شود.

در داروخانه‌ها داروهای کاهش وزن توزیع می‌شوند، اما هیچ‌کدام اشاره‌ای به کاهش وزن سریع نمی‌کنند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.

قبل از روی آوردن به برنامه‌های کاهش وزن سریع، به خودتان یادآوری کنید که مصرف یک قرص یا یک غذا نمی‌تواند چربی‌های انباشته بدنتان را بسوزاند. چیزی که واقعا موثر است، کاهش وزن همراه با ورزش است.

روش های کاهش وزن سالم 

کاهش وزن سالم و پایدار در گرو چند عامل مهم است. مواردی مثل انتخاب بهتر غذا، خواب بیشتر، افزایش فعالیت بدنی، کاهش استرس و تمرکز بر سلامت روان. رژیم لاغری مفید و موثر، نباید برای شما عذاب‌آور باشد.

اگر تمرینات ورزشی سخت را دوست ندارید، با پیاده روی روی سطوح شیب‌دار شروع کنید و این موارد را به خودتان یادآوری کنید:

• مصرف پروتئین بدون چربی
• کم کردن قند و کربوهیدرات‌های ساده
• مصرف چربی‌های سالم
• استراحت کافی
• مدیریت استرس
• تمرینات قدرتی و شدید

نظر پزشکان درباره کاهش وزن سریع

دکتر متیو هافمن در وبسایت معتبر WebMD نوشت:

«خطرات جدی که با کم کردن سریع وزن، احتمالا شما را تهدید می‌کند شامل این‌ها است:

• سنگ کیسه صفرا که در 12 تا 25 درصد افرادی که در عرض چند ماه، وزن زیادی کم می‌کنند، رخ می‌دهد.
• از دست دادن آب بدن که می‌توان با نوشیدن زیاد مایعات از آن پرهیز کرد.
• سوءتغذیه که معمولا به دلیل چند هفته نخوردن پروتئین اتفاق می‌افتد.
• عدم تعادل الکترولیت‌ها که در موارد نادر می‌تواند کشنده هم باشد.

دیگر عوارض جانبی کم کردن سریع وزن شامل این‌ها است:

• سردرد
• تحریک پذیری
• خستگی
• سرگیجه
• یبوست
• به هم خوردن عادت ماهانه
• ریختن مو
• از دست دادن عضلات

استفاده از رژیمی که در آن مواد پروتئینی وجود ندارد، به طور خاص کار خطرناکی است.

حالا این سوال پیش می‌آید: ممکن است وزن کم کردن سریع، در یک مقطع ایده خوبی باشد؟

وزن کم کردن سریع می‌تواند اثرات بدی بگذارد، ولی چاقی هم همین‌طور. به این دلیل، رژیم‌هایی با کالری خیلی پایین (VLCDها) برای کسانی که چاق هستند (شاخص توده بدنی یا BMI بالای 30 دارند) و باید به یک دلیل خاص به سرعت وزن‌شان را پایین بیاورند، منطقی است.

VLCD رژیمی است که در آن فرد چند هفته تحت نظارت پزشک رژیم می‌گیرد. وعده‌های غذایی در این رژیم‌ها از نظر مواد مغذی متعادل اما گران هستند. با VLCD می‌توانید در عرض 12 هفته بین 15 تا 25 درصد از وزن بدن‌تان را کم کنید. البته 25 درصد تا نصف افراد نمی‌توانند این رژیم‌ها را به پایان برسانند. بعد از توقف رژیم هم ممکن است به وزن سابق برگردید.

گرسنگی دادن به خودتان قطعا ایده خوبی نیست؛ اما اگر آدم سالمی هستید، بعید است با یک دوره کوتاه کم کردن افراطی کالری، آسیبی ببینید.

البته باید به دکتر بگویید دارید چه کار می‌کنید، حتما پروتئین را در رژیم غذایی‌تان داشته باشید (70 تا 100 گرم در روز)، قرص مولتی ویتامین بخورید و خوراکی‌های سرشار از پتاسیم مثل گوجه فرنگی، پرتقال و موز بخورید.

هم‌چنین به یاد داشته باشید، رژیم‌های سخت به ندرت کمک می‌کنند به یک وزن پایدار و سالم برسید. در بیشتر افراد، وزن‌شان به سرعت به اندازه سابق برمی‌گردد.»

صحت اطلاعات این مطلب توسط دکتر ملیندا رتینی تایید شده است.  

کلام آخر

ایده کاهش وزن سریع حقیقتا جذاب است و اگر وسوسه شوید، جای خرده گرفتن نیست. اما اگر بدانید این رژیم‌های غذایی افراطی برای لاغری سریع چه عواقب هولناکی به‌دنبال دارند، خودتان آگاهانه سمت آن‌ها نمی‌روید.

فراموش نکنید که کاهش وزن باید طی تغییرات بلندمدت سبک زندگی ایجاد شود تا کمترین آسیب را به سلامت جسم و روان شما وارد کند.

اکنون شما برای ما بگویید. شما و اطرافیانتان چه تجربه‌ای از رژیم‌های کاهش وزن سریع دارید؟ آیا موفقیت‌آمیز بوده‌اند؟ تا امروز برای لاغری چه چیزهایی را فدا کرده‌اید؟ منتظر شنیدن نظرات شما هستیم.

سوالات متداول