چگونه بفهمیم دیسک گردن داریم؟

هیچ چیز برای همیشه ماندگار نیست، به خصوص بدن انسان. به مرور زمان پس از سال‌ها خم شدن، بلند کردن، چرخاندن و چرخیدن، بخش‌های مختلف بدن تحلیل می‌روند و گردن هم یکی از آسیب‌پذیرترین این بخش‌ها است.

تمام این استرس‌ها و فشارهای مداوم را که مدنظر داشته باشیم، جای تعجب نیست که حدود دو سوم آدم‌ها در مقطعی از زندگی خود، گردن درد را تجربه کنند. اما هر گردن‌دردی، دیسک گردن نیست.

علائم دیسک گردن فراتر از گردن‌دردهای جزئی روزمره است. این مشکل با درد شدید و بی‌حسی و ضعف در شانه‌ها، بازوها و دستان فرد همراه می‌شود و اگر پیشرفت کند، به راحتی می‌تواند فرد را از حرکت بازدارد.

خطر ابتلا به فتق دیسک گردن با افزایش سن افزایش می‌یابد. شواهد نشان می‌دهند که بیرون زدگی دیسک این ناحیه در سنین 30 تا 50 سالگی بیشتر اتفاق می‌افتد و احتمال بروز آن در جمعیت بزرگسال بین 0.5% تا 2% تخمین زده می‌شود.

در این مقاله از مجلحه اینترنتی ایده آل مگ قصد داریم کمی در مورد دیسک ناحیه گردن و علائم آن صحبت کنیم و با راه‌های درمان آن آشنا شویم. همراه ما باشید.

دیسک گردن چیست؟

ناحیه گردنی ستون فقرات انسان از هفت استخوان روی هم به نام مهره تشکیل شده است. دو مهره اول ستون فقرات گردنی از نظر شکل و عملکرد کاملا منحصربه‌فرد هستند.

اولین مهره (C1) که اطلس نیز نامیده می‌شود، یک استخوان حلقه‌ای شکل است که از پایه جمجمه شروع می‌شود و وظیفه دارد سر را صاف نگه دارد.

مهره دوم (C2) محور نامیده می‌شود و به اطلس اجازه می‌دهد خلاف جهت بچرخد تا چرخش سر از پهلو به پهلو باشد. این هفت مهره گردنی (C1 تا C7) توسط یک مفصل (فاست) به هم متصل هستند و امکان حرکت به جلو، عقب و حرکات چرخشی گردن را فراهم می‌کنند.

ستون فقرات گردنی کاملا توسط ماهیچه‌ها، اعصاب، تاندون‌ها و رباط‌ها احاطه می‌شود و بین مهره‌ها دیسک‌های «جاذب شوک» قرار دارد. فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که ماده ژلاتینی دیسک داخلی پاره شود یا از دیواره بیرونی دیسک گردن بیرون بزند.

علت بیرون زدن دیسک گردن چیست؟

دیسک ناحیه گردن از نواحی فوق‌العاده مستعد لغزش است. سر انسان تقریبا 5 کیلوگرم وزن دارد و کل این وزن روی اولین مهره بالای ستون فقرات قرار می‌گیرد.

طبیعی است که این وزنه سنگین به‌مرور زمان به گردن فشار وارد کند و مشکلاتی مثل بیرون زدگی دیسک را باعث شود. اما اگر بخواهیم به طور کلی به دو عامل شایع بیرون زدن دیسک گردن اشاره کنیم، افزایش سن و آسیب‌های خارجی رایج‌ترین دلایل آن هستند.

سالخوردگی عامل مهم فتق دیسک گردن

همه دیسک‌ها به مرور زمان و با افزایش سن آسیب می‌بینند و کمی تخریب می‌شوند. مقداری از مایع داخلی دیسک با افزایش سن از بین می‌رود و انعطاف‌پذیری آن کاهش پیدا می‌کند.

از این رو خاصیت بالشی خود را از دست می‌دهد. غضروفی که لایه بیرونی دیسک را تشکیل می‌دهد نیز همیشه در معرض ساییدگی و پارگی است و ممکن است با گذر زمان ساییده یا نازک شود.

جراحت عامل مهم فتق دیسک گردن

هر گونه فعالیت فیزیکی که بیش از حد به گردن فشار وارد کند، می‌تواند باعث پارگی دیسک این ناحیه شود. مثلا:

• بلند کردن اجسام سنگین به نحوی که بلند کردن آن‌ها به گردن فشار وارد کند
• چرخاندن یا کشیدن بیش از حد گردن یا بالاتنه
• پایین انداختن سر و گردن برای مدت زمان طولانی برای کار کردن با گوشی و فعالیت‌های دیگر

ارتباط بیرون زدگی دیسک گردن با شدت علائم دیسک گردن

هرچقدر علائم دیسک گردن شدیدتر باشد، احتمال بیرون زدگی دیسک بیشتر است. به نشانه‌های زیر دقت کنید. این موارد می‌توانند علائم اولیه این عارضه باشند:

• دردی که از بازو به دست یا انگشتان سرایت می‌کند؛
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن شانه، بازو یا دست؛
• ضعف دست و یا بازوها.

برخی از موقعیت‌ها یا حرکات گردن می‌توانند باعث تشدید درد گردن شوند. علائم فتق دیسک ناحیه گردن اغلب شبیه سندرم تونل کارپال، مشکلات روتاتور کاف و نقرس است.

این وضعیت به‌مراتب جدی‌تر است، به یک برنامه درمانی تهاجمی‌تر نیاز دارد و معمولا با علائمی مثل راه رفتن نامناسب یا سکندری خوردن، مشکل در حرکات ظریف دست و بازوها و احساس سوزن سوزن شدن یا شوک در پایین‌تنه و پاها همراه است.

راه‌های تشخیص دیسک گردن

تشخیص دیسک این ناحیه توسط جراح مغز و اعصاب و بر اساس شرح حال، علائم، معاینه فیزیکی و نتایج برخی آزمایشات انجام می‌شود. از آنجایی که بخشی از آرتریت و انحطاط ستون فقرات به دلیل افزایش سن کاملا طبیعی است، جراح مغز و اعصاب باید تعیین کند که آیا یافته‌های مطالعات تصویربرداری با علائم دیسک گردن مرتبط است یا خیر.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT یا اسکن CAT)

اسکن توموگرافی نوعی تصویر تشخیصی است که پس از خواندن و ترکیب تعداد زیادی اشعه ایکس با برش نازک ایجاد می‌شود و می‌تواند شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات آن و ساختارهای اطراف آن را نشان دهد.

تصویر سی‌تی اسکن اطلاعاتی در مورد ناهنجاری‌های استخوانی مثل خار استخوان یا استئوفیت (bone spurs)،، وجود فیوژن و تخریب استخوان به دلیل عفونت یا تومور در اختیار جراح مغز و اعصاب قرار می‌دهد.

الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی (EMG/NCS)

این آزمایش‌ها تکانه الکتریکی را در امتداد ریشه‌های عصبی، اعصاب محیطی و بافت ماهیچه‌ای اندازه‌گیری می‌کنند و نشان می‌دهند که آیا آسیب عصبی مداوم وجود دارد یا خیر، آیا اعصاب بیمار به‌ مرور از آسیب‌های قبلی بهبود می‌یابند یا محل دیگری تحت فشار عصبی است یا خیر.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)

ام‌آر‌آی یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی یک نوع آزمایش تشخیصی است که با استفاده از آهنرباهای قدرتمند و تکنولوژی رایانه، از ساختارهای بدن تصویر برمی‌دارد و می‌تواند طناب نخاعی، ریشه‌های عصبی و نواحی اطراف آن و همچنین بزرگ شدن، دژنراسیون، فتق دیسک، عفونت و تومور را نشان دهد.

میلوگرام

میلوگرام به معنای عکس‌برداری با اشعه ایکس از کانال نخاعی به دنبال تزریق ماده حاجب به فضای اطراف مایع مغزی نخاع است و می‌تواند هرگونه فشار روی نخاع یا اعصاب ناشی از فتق دیسک، خار استخوان یا تومور نشان دهد.

اشعه ایکس

اشعه ایکس ساختارهای استخوانی ستون فقرات را به پزشک معالج نشان می‌دهد و تراز بودن یا نبودن ستون فقرات، وجود آرتریت، انحطاط دیسک و شکستگی را به‌خوبی اعلام می‌کند.

معمولا این نوع تصویربرداری به‌عنوان یک روش کم‌خطر برای بررسی و نظارت ستون فقرات بیمار بعد از عمل جراحی استفاده می‌شود.

تاثیر بیماری‌های همراه در دیسک گردن چیست؟

دیسک گردن بسیاری از مواقع ناشی از مشکلات ستون فقرات گردنی و بافت‌های نرم و اعصاب اطراف آن است. چند مورد از آن‌ها را در ادامه معرفی می‌کنیم:

رادیکولوپاتی گردنی (Cervical radiculopathy)

این عارضه زمانی ایجاد می شود که عصب گردنی توسط مهره‌های گردنی تحت فشار قرار می‌گیرد. نشانه‌های آن احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، ضعف و درد است که بعضا پیشرفت می‌کند و به بازو، دست و انگشت‌ها سرایت می‌کند.

گردن درد

این یکی از علائم رایج بسیاری از آسیب‌ها و شرایط پزشکی مختلف است. شایع‌ترین دلایل گردن درد عبارت‌اند از شرایط دژنراتیو (استئوآرتریت، تنگی نخاع، فتق دیسک گردن، فشار عصبی)، ضربه، استرس ذهنی، فشار فیزیکی، حالت نامناسب، رشد تومور، کیست، خار استخوان، مننژیت، آرتریت روماتوئید و سرطان.

بیماری دیسک دژنراتیو گردنی

بیماری دژنراتیو دیسک گردن زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های ستون فقرات گردن فرد فرسوده شوند.

فتق دیسک

این حالت پارگی یا نشت دیسک‌هایی است که بالشتکی بین مهره‌ها ایجاد می‌کند. دیسک‌های بین مهره‌ای امکان خم شدن و حرکت کردن را برای ما فراهم می‌کنند. به همین خاطر فتق دیسک معمولا با درد فراوان همراه است و بیمار نمی‌تواند گردن را به راحتی تکان دهد.

خارهای استخوانی در ستون فقرات گردنی (استئوفیت‌های گردنی)

خار استخوانی زائده‌‌ای است که روی یکی از هفت مهره ستون فقرات گردنی ایجاد می‌شود و باعث درد می‌شود.

اسپوندیلوز گردنی (آرتروز گردن)

اسپوندیلوز گردنی که به آن آرتریت گردن نیز گفته می‌شود، به معنای تخریب آرام دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات گردنی است که به مرور زمان و با افزایش سن اتفاق می‌افتد.

ضایعه نخاعی گردنی

ضایعه نخاعی گردنی آسیبی است که معمولا در اثر ضربه ناگهانی و شدید به مهره‌های گردن وارد می‌شود.

شکستگی ستون فقرات گردن

شکستگی استخوان‌های ستون فقرات می‌تواند ناشی از شکستگی کمپرشن (اغلب ناشی از ضربه‌های جزئی به گردن افراد مبتلا به پوکی استخوان) یا ترکیدگی (مهره‌ای که در همه جهات له می‌شود) یا دررفتگی (بیشتر در اثر تصادف با وسیله نقلیه یا سقوط از ارتفاع) باشد..

آسیب حاد نخاعی (میلوپاتی اسپوندیلوتیک گردنی)

این وضعیتی است که در آن به نخاع بیمار در ناحیه گردنی ستون فقرات فشار وارد می‌شود و یکی از شایع‌ترین دلایل آن ساییدگی و پارگی استخوان‌های ستون فقرات است یا همان  استئوآرتریت است.

تنگی کانال نخاعی گردن

این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که کانال نخاعی در ناحیه ستون فقرات گردنی باریک شود. هرچقدر کانال نخاعی تنگ‌تر شود، فضای موجود برای نخاع و اعصابی که از نخاع منشعب می‌شوند کاهش پیدا می‌کند و نتیجه آن تحریک، فشردگی یا پیچ‌خوردگی نخاع یا اعصاب خواهد بود. در چنین شرایطی احتمال بروز دیسک گردن زیاد خواهد بود.

تومورهای ستون فقرات گردن و سرطان

تومورها بافت‌های غیرطبیعی هستند که داخل ستون فقرات رشد می‌کنند و می‌توانند غیرسرطانی (خوش‌خیم) یا سرطانی (بدخیم) باشند.

مننژیت

مننژ یک پوشش محافظ در اطراف مغز و نخاع است که وظیفه حفاظت از آن را به‌عهده دارد. مننژیت به معنای عفونت این لایه محافظ است.

استئومیلیت

استئومیلیت نوعی عفونت باکتریایی یا قارچی استخوان است. اگر مهره‌های ستون فقرات به این عفونت مبتلا شوند و تحت درمان قرار نگیرند، می‌تواند منجر به مرگ مهره‌ها شود.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به فتق دیسک گردن قرار دارند؟

دیسک گردن عارضه‌ای است که معمولا در اثر عادات زندگی ناسالم ایجاد می‌شود، اگر موارد زیر را در خود می‌بینید، بیشتر در معرض خطر علائم دیسک گردن خواهید بود.

• داشتن عضلات ضعیف در ناحیه گردن و شانه
• سبک زندگی کم تحرک یا بی‌تحرک
• انجام کارهایی که به لحاظ جسمی سخت باشند، به خصوص اگر استراحت کافی نداشته نباشید.
• استعداد ژنتیکی ابتلا به دیسک
• نشستن نادرست و قوز کردن
• استفاده بیش از حد از موبایل (معمولا سر و گردن زمان کار کردن با موبایل خم می‌شوند)

درمان‌های غیر جراحی دیسک گردن

اگر دیسک گردن ناشی از تروما یا تومور نباشد، ممکن است پزشک معالج برای درمان آن روش‌های کمتر تهاجمی‌تر را توصیه کند. برای مثال برخی از گزینه‌های درمان غیرجراحی عبارتند از:

• استراحت
• یخ‌درمانی یا گرمادرمانی می‌تواند به کاهش درد و التهاب این ناحیه کمک کند. کافی است یک تکه یخ یا یک کیسه آب گرم را به مدت یک ربع الی بیست دقیقه روی گردن بگذارید و صبر کنید تا دردتان را آرام کند.
• ماساژ درمانی گاهی با شل کردن ماهیچه‌ها، افزایش جریان خون و بازگرداندن آرامش، درد را آرام می‌سازد. البته اگر احساس کردید فشار ماساژ دردتان را تشدید می‌کند، بلافاصله آن را متوقف کنید.
• استفاده از یقه گردنی نرم که تکیه‌گاهی برای گردن است و از حرکات اضافه جلوگیری می‌کند.
• اجتناب از فعالیت بدنی شدید
• فیزیوتراپی کمک می‌کند حالت گردن به شکل صحیح بازگردد و عضلات گردن قوی شوند. در این جلسات پزشک تلاش مي‌کند سر بیمار هم تراز شانه‌ها باشد تا فشار کمتری به ستون فقرات وارد شود.
• مصرف دارو از جمله شل‌کننده‌های عضلانی، مسکن‌ها (مثل استامینوفن) و داروهای ضد‌التهابی (مثل ایبوپروفن و ناپروکسن).
• تزریق استروئید که معمولا برای درمان درد گردن یا بازو به دو روش انجام می‌شود. بلوک اپی‌دورال گردنی روشی است که در آن استروئید به فضای اپیدورال (فضای کنار پوشش نخاع) تزریق می‌شود. بلوک مفصل فاست گردنی روشی است که در آن استروئید به کپسول (پوشش بافت همبند) مفصل فاست تزریق می‌شود.
• بلوک شاخه پزشکی و فرسایش رادیوفرکانسی که برای درمان گردن درد مزمن در نظر گرفته می‌شود. در مرحله اول یک ماده بی‌حس‌کننده موضعی به عصب مفصل فاست مهره‌ها تزریق می‌شود. اگر درد بیمار تسکین یافت، قدم بعدی تسکین دائمی درد دیسک گردن است. پزشک برای تسکین دائمی تحت تکنیکی به نام فرسایش رادیوفرکانسی به عصب آسیب وارد می‌کند. تسکین این درد ماه‌ها طول می‌کشد و اگر عصب بیمار بازسازی شود، احتمالا درد بازمی‌گردد.

درمان‌های جراحی دیسک گردن

اما اگر روش‌های درمانی بخش قبلی موثر واقع نشوند و علائم دیسک گردن روز به روز بدتر شوند، به احتمال فراوان یکی از روش‌های جراحی که در ادامه معرفی می‌کنیم، تجویز خواهد شد.

جراحی رفع فشار ستون فقرات گردنی

جراحی رفع فشار ستون فقرات گردنی یک اصطلاح کلی است که به تعدادی عمل مختلف اشاره دارد. همه این عمل‌ها با هدف تسکین علائم ناشی از فشار یا کمپرشن بر روی نخاع یا ریشه‌های عصبی اجرا می‌شوند و رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• دیسککتومی گردن: در این روش، جراح بخشی از دیسک را برمی‌دارد تا فشار روی ریشه‌های عصبی مجاور را کم کند.
• لامینوتومی یا لامینکتومی گردن: در این روش‌ها، جراح قسمت کوچکی از قوس‌های استخوانی کانال نخاعی را که لامینا نامیده می‌شود، برمی‌دارد. در لامینوتومی فقط بخش کوچکی از لامینا برداشته می‌شود. در حالی که در لامینکتومی کل لامینا همراه با هر گونه زائده استخوانی، ماده دیسک و رباط ضخیم شده نیز برداشته می‌شود. خارج کردن لامینا اندازه کانال نخاعی را بزرگ‌تر و فشار وارده روی نخاع را کمتر می‌کند.
• فورامینوتومی یا فورامینکتومی گردن: در هر دوی این روش‌ها مقداری از استخوان دهانه‌های ریشه‌های عصبی برداشته می‌شود تا فضا کمی بازتر شود. البته در فورامینکتومی مقدار استخوانی که خارج می‌شود بیشتر است.
• کورپکتومی گردن: در این جراحی، جراح بدنه مهره‌های کمری و دیسک را برمی‌دارد تا فشار روی نخاع را کمتر کند. در برخی موارد پزشک یک یا دو مهره را برای همیشه به هم متصل می‌کند تا ستون فقرات گردنی ثابت بماند.

جراحی تعویض دیسک گردن

جراحی تعویض دیسک گردن شامل برداشتن دیسک آسیب‌دیده و جایگزینی آن با دیسک مصنوعی است و شایع‌ترین دلیل انجام آن تحلیل رفتن دیسک ناحیه گردن است.

همجوشی ستون فقرات گردنی

فیوژن یا همجوشی ستون فقرات گردنی یک نوع جراحی است که طی آن یک یا چند مهره گردنی به هم متصل می‌شوند، به نحوی که دیگر بین آن‌ها هیچ‌گونه حرکتی نمی‌تواند اتفاق افتد.

تحریک الکتریکی عملکردی برای آسیب‌های نخاعی

در این روش برای فعال‌سازی برخی ماهیچه‌ها و اعصاب، از تکانه های الکتریکی جزئی به‌عنوان شوک استفاده می‌شود تا عملکرد عضلات فوقانی بدن که تحت کنترل اعصاب گردنی هستند، مجددا فعال شود.

کلام آخر

بیرون زدگی دیسک گردن فرد را نسبت به حرکت بی‌میل می‌کند، اما باید در برابر این میل مقاومت کرد. کم‌تحرکی و استراحت مطلق به‌مرور عضلات ناحیه گردن را سفت می‌کند، به نحوی که از یکجا به بعد هرگونه حرکت گردن برای فرد سخت و عذاب آور می‌شود.

پس اگر به هر دلیلی دچار این عارضه شده‌اید، تا جایی که می‌توانید فعالیت خود را حفظ کنید و به توصیه‌های پزشک معالج گوش دهید تا رفته رفته درد این ناحیه آرام شود. حرکت‌های کششی ملایم در کنار مصرف مسکن‌ ظرف چند هفته حال بیمار را بهتر می‌کند.

سوالات متداول