تفاوت دریا و دریاچه چیست؟ بررسی تمامی جنبه‌ها
آب در بقای موجودات زنده اعم از انسان، حیوان و گیاه نقش اساسی دارد. بدون وجود آب هیچ‌یک از موجودات زنده نمی‌توانند به حیات خود ادامه دهند.
آب به شکل اقیانوس، دریا، دریاچه، رودخانه، تالاب و… سطح زمین را پوشانده است. 71 درصد سیاره زمین از آب پوشیده شده است و اقیانوس‌ها تقریبا 96 درصد آب‌های سطحی را تشکیل می‌دهند.
در حالی که دریاها و دریاچه‌های زیادی در سراسر جهان وجود دارد، بعضی از افراد ممکن است در درک تفاوت دریا و دریاچه دچار سردرگمی شوند؛ چون به بعضی از دریاچه‌ها مثل خزر که بزرگ‌ترین دریاچه جهان است و دریاچه آرال که بین ازبکستان و قزاقستان قرار دارد، دریا گفته می‌شود.
اگرچه مفهوم دریا و دریاچه می‌تواند گیج‌کننده باشد، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد. مقاله امروز ایده آل مگ به بررسی تفاوت دریاچه و دریا اختصاص دارد. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
دریا در یک نگاه
دریا پهنه‌ای از آب است که به طور طبیعی شکل می‌گیرد و منبع دائمی آب به شمار میرود. دریا از همه طرف توسط خشکی احاطه نمی‌شود، بلکه مستقیما به حجم بزرگ‌تری از آب که اقیانوس نام دارد متصل شده و آب خود را به داخل آن تخلیه می‌کند.
دریا بزرگ و عمیق است، مقدار زیادی آب شور در خود جای داده است، نقش مهمی در حفظ آب و هوای زمین بازی می‌کند و باعث تنظیم چرخه‌های کربن و نیتروژن زمین می‌شود؛ با این حال، صید بی‌رویه و افزایش دی اکسید کربن اکوسیستم دریا را به شدت تحت تاثیر قرار داده است؛ علاوه بر این، دریا در تجارت، تولید برق، استخراج مواد معدنی و… نقش دارد.
دریاها به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند. دریاهای داخلی مثل دریای مدیترانه و دریای سیاه تا حدی توسط خشکی محصور شده‌اند و از طریق یک تنگه به اقیانوس دسترسی دارند. دریاهای خارجی مانند دریای کارائیب به شکل خلیج‌هایی هستند که توسط جزایر متعدد احاطه شده‌اند.
دریاچه در یک نگاه
دریاچه مخزنی است که یا به طور طبیعی تشکیل شده است یا مصنوعی است و ساخته دست بشر محسوب می‌شود. دریاچه از همه طرف توسط خشکی محصور شده است، به هیچ دریا یا اقیانوسی راه ندارد و می‌تواند یک منبع آب دائمی یا موقتی باشد.
دریاچه آب خود را از رودخانه‌ها و نهرها و گاهی اوقات از بارندگی‌ها می‌گیرد؛ همچنین عمق زیادی ندارد و از نظر اندازه کوچک تا متوسط است. معمولا آب دریاچه شیرین است، اما گاهی اوقات می‌توان دریاچه‌های آب شور را هم پیدا کرد.
دریاچه نقش مهمی در محیط اطراف دارد و به حفظ دمای آن کمک می‌کند. بسیاری از دریاچه‌ها برای اهدافی مانند آبیاری، تولید برق آبی و… ایجاد می‌شوند.
مهم‌ترین تفاوت دریا و دریاچه
اکنون که با تعریف دریا و دریاچه آشنا شدید، باید به بررسی تفاوت آن‌ها بپردازیم. مهم‌ترین فرق دریا و دریاچه به ارتباط آن‌ها با خشکی و اقیانوس مربوط می‌شود.
دریا و دریاچه با هم تفاوت‌های دیگری هم دارند که در ادامه مطلب، شما را با آن‌ها آشنا خواهیم کرد.
از نظر عمق و اندازه
یک تفاوت دریا و دریاچه به عمق و اندازه آن‌ها مربوط می‌شود. دریاچه‌ها معمولا از نظر اندازه کوچک تا متوسط هستند و اندازه و شکل آن‌ها در طول زمان، با کوچک یا بزرگ شدن، تغییر می‌کند. بعضی از دریاچه‌ها حتی می‌توانند به باتلاق تبدیل شوند یا در صورت قطع یا ناکافی بودن آب‌های ورودی خشک شده و ناپدید شوند.
بیشتر دریاچه‌های جهان کم عمق بوده و مساحتی کمتر از 100 مایل مربع (258 کیلومتر مربع) دارند؛ با این حال، مساحت چند دریاچه بیشتر از 1500 مایل مربع (3884 کیلومتر مربع) است.
دریاها بسیار بزرگ‌تر از دریاچه‌ها هستند و حجم بیشتری از آب را در خود جای می‌دهند. به عنوان مثال، وسعت دریای فیلیپین 2 میلیون مایل مربع (5179976 کیلومتر مربع) است. دریاها به این دلیل که وسیع‌تر هستند و به اقیانوس متصل می‌شوند، به راحتی از بین نمی‌روند.
علاوه بر این، دریاها به طور میانگین عمیق‌تر از دریاچه‌ها هستند و عمق بعضی از آن‌ها به چند صد فوت می‌رسد.
از نظر نوع آب
دومین تفاوت دریا و دریاچه به آب آن‌ها مربوط می‌شود:
دریاها همیشه حاوی آب شور هستند، چون رودخانه‌هایی که از خشکی به آن‌ها می‌رسند با خود مقدار زیادی خاک و سنگ وارد دریا می‌کنند که ممکن است حاوی نمک باشند.
اما دریاچه‌ها می‌توانند هم آب شیرین و هم آب شور داشته باشند؛ بنابراین، دو نوع دریاچه آب شیرین و دریاچه آب شور وجود دارد.
بعضی از دریاچه‌ها به علت پر شدن با آب باران یا ورود و خروج مکرر آب، شیرین هستند؛ اما تعدادی از آن‌ها به دلیل نداشتن خروجی از آب شور تشکیل شده‌اند. از آنجا که رودخانه‌ها نمک و سایر مواد معدنی را به دریاچه‌ها منتقل می‌کنند، نمک‌ها بعد از تبخیر آب باقی می‌مانند و باعث شور شدن آب بعضی از دریاچه‌ها می‌شوند.
شکل‌گیری و اکوسیستم
سومین تفاوت دریا و دریاچه نحوه شکل‌گیری و اکوسیستم آن‌ها را شامل می‌شود.
دریاچه‌ها می‌توانند طبیعی یا ساخته دست بشر باشند، اما دریاها همیشه طبیعی هستند. در بیشتر موارد، دریاچه‌های مصنوعی از طریق فرآیند سدسازی به وجود می‌آیند و اغلب به مخازنی برای تامین آب آشامیدنی سکونتگاه‌های انسانی تبدیل می‌شوند.
مشهورترین دریاهای جهان
اکنون که با تفاوت دریا و دریاچه آشنا شدید، در این بخش از مقاله تعدادی از مشهورترین دریاهای جهان را معرفی خواهیم کرد.
دریای مدیترانه
- مساحت: 2965800 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 1429 متر
- اقیانوس: اقیانوس آتلانتیک (اقیانوس اطلس)
دریای مدیترانه یا دریای میانه در میان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا (کشورهای ترکیه، سوریه، لبنان، فلسطین، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، موناکو، آلبانی، قبرس، یونان، مالت، کرواسی، اسلوونی، بوسنی و هرزگوین، مونته‌نگرو، مصر، مغرب، تونس، لیبی و الجزایر) قرار دارد.
روزانه رفت و آمد زیادی در دریای مدیترانه انجام می‌شود و این دریا از نظر کشتی‌رانی و ترابری اهمیت زیادی دارد.
دریای کارائیب
- مساحت: 2718200 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 2647 متر
- اقیانوس: اقیانوس اطلس
دریای کارائیب در غرب اقیانوس اطلس و بین آمریکای شمالی و جنوبی واقع شده است. این منطقه حدود 7 هزار خشکی و جزیره پراکنده دارد که شامل بیش از 30 دولت مستقل و قلمروی غیرمستقل می‌شوند.
خلیج مکزیک از طریق دریای کارائیب به اقیانوس اطلس راه پیدا می‌کند. دریای کارائیب همراه با خلیج مکزیک به اشتباه مدیترانه آمریکا نامیده می‌شود، چون مانند دریای مدیترانه بین دو خشکی قاره‌ای قرار دارد؛ با این حال، نه در هیدرولوژی (آب‌شناسی) و نه در آب و هوا، کارائیب شبیه مدیترانه نیست.
دریای چین جنوبی
- مساحت: 2319000 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 1652 متر
- اقیانوس: اقیانوس آرام (اقیانوس پاسیفیک)
دریای چین جنوبی بزرگ‌ترین دریای حاشیه‌ای غرب اقیانوس آرام است که از سنگاپور تا تنگه تایوان امتداد دارد. از کشورهای حاشیه این دریا می‌توان به چین، تایوان، ویتنام، مالزی، اندونزی، فیلیپین، سنگاپور و برونئی اشاره کرد.
دریای چین جنوبی یک منطقه مهم اقتصادی و راهبردی است و مسیر مهمی برای عبور کشتی‌های تجاری جهان به شمار میرود.
دریای برینگ
- مساحت: 2291900 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 1547 متر
- اقیانوس: اقیانوس آرام
دریای برینگ در شمال اقیانوس آرام و نزدیک آلاسکا قرار دارد و دو کشور آمریکا و روسیه را از هم جدا می‌کند. این دریا از طریق تنگه برینگ به اقیانوس منجمد شمالی متصل می‌شود.
دریای برینگ حاوی گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی است؛ به طوری که می‌توانید انواع ماهی‌ها، نرم‌تنان، سخت‌پوستان و سایر موجودات میکروسکوپی را در آب‌های آن بیابید. این دریا دارای بیش از 300 گونه ماهی است که 25 گونه آن‌ها به صورت تجاری صید می‌شوند.
دریای برینگ یکی از دشوارترین حوزه‌های آبی برای کشتی‌رانی است. چون طوفان‌های زمستانی مکرر و شدید دارد و ارتفاع امواج آن به بیش از 40 فوت (حدود 12 متر) می‌رسد؛ به‌علاوه، وجود مه و یخ‌های شناور در بخش شمالی دریا کشتی‌رانی را با مشکل روبرو می‌کند.
دریای اختسک
- مساحت: 1589700 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 838 متر
- اقیانوس: اقیانوس آرام
دریای اختسک یا دریای اوکوتسک روسیه در غرب اقیانوس آرام قرار دارد. این دریا از شرق به شبه جزیره کامچاتکا، از غرب به جزیره ساخالین و از جنوب به جزایر کوریل ختم می‌شود. دریای اختسک دارای تعدادی زیادی جزیره است که بیشتر آن‌ها غیرمسکونی هستند.
دریای اختسک سردترین دریای شرق آسیا است. در زمستان، آب و هوای این دریا در بسیاری از مناطق تنها اندکی با آنچه که در قطب شمال یافت می‌شود متفاوت است.
دریای چین شرقی
- مساحت: 1249200 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 188 متر
- اقیانوس: اقیانوس آرام
دریای چین شرقی که در غرب اقیانوس آرام قرار دارد بین کشورهای چین، تایوان و ژاپن واقع شده است. این دریا به دریای چین جنوبی، دریای ژاپن و دریای زرد راه دارد.
اگرچه از شناخت دریای چین شرقی صدها سال می‌گذرد، اما این دریا در اواسط قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت. مطالعات اولیه زیادی توسط چینی‌ها انجام شد، اما در اوایل قرن بیست و یکم دریای چین شرقی به کانون تحقیقات بین‌المللی تبدیل شد.
این تحقیقات نه تنها به گسترش دانش علمی درباره دریاها کمک کردند، بلکه به کشف ذخایر نفت و گاز طبیعی در دریا منجر شدند.
دریای چین شرقی از نظر ماهیگیری اهمیت زیادی دارد و در نیمه شرقی آن منابع نفت و گاز یافت شده است؛ به همین دلیل، بین چین و ژاپن برای کنترل مناطق شرقی این دریا اختلاف و مناقشه وجود دارد.
دریای ژاپن
- مساحت: 1007800 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 1350 متر
- اقیانوس: اقیانوس آرام
دریای ژاپن در غرب اقیانوس آرام قرار دارد. این دریا از شرق به جزایر کیوشو، هوکایدو و هونشوی ژاپن و جزیره ساخالین روسیه و از غرب به روسیه و شبه جزیره کره می‌رسد.
در مورد نام این دریا بین ژاپن، کره جنوبی و کره شمالی اختلاف نظر وجود دارد. نام مورد نظر کره شمالی دریای شرقی کره و نام مورد نظر کره جنوبی دریای شرق است، اما کشور ژاپن همچنان اصرار دارد که از نام دریای ژاپن استفاده شود. در حال حاضر، این دریا در بیشتر نقشه‌های بین‌المللی به نام دریای ژاپن نامیده شده است.
دریای ژاپن یک دریای نیمه بسته است، چون ارتباط آن با آب‌های مجاور به دلیل وجود تنگه‌های باریک بسیار محدوده شده است. آب‌های نسبتا گرم این دریا روی آب و هوای ژاپن تاثیر دارند.
دریای آندامان
- مساحت: 797700 کیلومتر مربع
- عمق: به طور میانگین 870 متر
- اقیانوس: اقیانوس هند
دریای آندامان یا دریای برمه با کشورهای هند، مالزی، اندونزی، تایلند و میانمار محصور شده است و با اقیانوس هند در ارتباط است.
دریای آندامان یکی از زیباترین مناطق گردشگری آسیا است؛ به طوری که سالانه گردشگران زیادی از دو جزیره مشهور آن، یعنی جزیره پوکت تایلند و جزیره لنکاوی مالزی، بازدید می‌کنند. سواحل زیبا، صخره‌های مرجانی و کوه‌های آتشفشانی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این جزایر هستند.
نه آب‌های سطحی آندامان و نه کف آن از حیات دریایی غنی نیستند؛ با این حال، حدود 250 گونه ماهی خوراکی در آب‌های ساحلی آن وجود دارد.
مشهورترین دریاچه‌های جهان
صحبت در مورد تفاوت دریا و دریاچه بدون معرفی مشهورترین دریاچه‌های جهان کامل نخواهد بود. در این بخش، با چند نمونه از دریاچه‌های معروف و بزرگ جهان آشنا می‌شوید.
دریای کاسپین یا خزر
- مساحت: 394299 کیلومتر مربع
- طول: 1199 کیلومتر
- عمق: حداکثر 946 متر
در بخش شمالی ایران دریاچه‌ای به نام خزر، مازندران یا کاسپین قرار دارد که در اصل دریا نیست و به آب‌های آزاد راه ندارد، اما به دلیل وسعت زیاد به آن دریا گفته می‌شود.
دریای کاسپین که بزرگ‌ترین دریاچه جهان لقب گرفته است، از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به جمهوری آذربایجان و از شرق به ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود.
تقریبا 740 کیلومتر از سواحل خزر به ایران تعلق دارد و طول این دریاچه در آذربایجان، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان به ترتیب 1894، 1789، 815 و 800 کیلومتر است.
آب دریای کاسپین نیمه شور است و طول آن بین 1030 تا 1200 کیلومتر و عرض آن بین 196 تا 435 کیلومتر است. این دریاچه یکی از عمیق‌ترین دریاچه‌های جهان محسوب می‌شود، به طوری که عمق آن در بعضی از نقاط به حدود 1000 متر می‌رسد. سطح دریاچه خزر تقریبا 28 متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است.
دریاچه سوپریور
- مساحت: 82414 کیلومتر مربع
- طول: 616 کیلومتر
- عمق: حداکثر 406 متر
همان‌طور که گفته شد، یک تفاوت دریا و دریاچه این است که آب دریاها همیشه شور است، اما آب دریاچه‌ها می‌تواند شور یا شیرین باشد. دریاچه سوپریور که در آمریکای شمالی و در مرز ایالات متحده آمریکا و کانادا قرار دارد، بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین جهان به شمار میرود.
این دریاچه که در اثر فعالیت‌های آتشفشانی شکل گرفته است، از شرق و شمال به انتاریو (کانادا)، از غرب به مینه‌سوتا (ایالات متحده آمریکا) و از جنوب به ویسکانسین و میشیگان (ایالات متحده آمریکا) محدود می‌شود و از طریق رودخانه سنت ماری به دریاچه هیوران می‌ریزد.
دریاچه ویکتوریا
- مساحت: 69485 کیلومتر مربع
- طول: 322 کیلومتر
- عمق: حداکثر 82 متر
دریاچه ویکتوریا در میان سه کشور اوگاندا، کنیا و تانزانیا قرار دارد. این دریاچه به افتخار ملکه ویکتوریا، پادشاه انگلستان در قرن نوزدهم، به این نام نامگذاری شده است.
دریاچه ویکتوریا با رودخانه‌ها و نهرها سیراب نمی‌شود، بلکه آب آن از طریق باران تامین می‌شود. این دریاچه دارای بیش از 3 هزار جزیره است که بیشتر آن‌ها مسکونی هستند.
دریاچه هیوران
- مساحت: 59596 کیلومتر مربع
- طول: 397 کیلومتر
- عمق: حداکثر 229 متر
دریاچه هیوران چهارمین دریاچه بزرگ جهان است و در میان دریاچه‌های آب شیرین در جایگاه سوم قرار می‌گیرد. این دریاچه در آمریکای شمالی و در مرز بین دو کشور ایالات متحده آمریکا و کانادا واقع شده است.
جزیره مانیتولین که بزرگ‌ترین جزیره دریاچه‌ای جهان است، در بخش شمالی دریاچه هیوران و در انتاریو کانادا قرار دارد.
دریاچه میشیگان
- مساحت: 58016 کیلومتر مربع
- طول: 517 کیلومتر
- عمق: حداکثر 281 متر
دریاچه میشیگان یکی از دریاچه‌های بزرگ جهان است که در آمریکای شمالی و به طور کامل در ایالات متحده آمریکا قرار دارد و در میان چهار ایالت ویسکانسین، الینویس، ایندیانا و میشیگان محصور شده است. شیکاگو بزرگ‌ترین شهری است که در کنار این دریاچه قرار دارد.
دریاچه میشیگان در اثر فعالیت یخچال‌های طبیعی شکل گرفته است. سواحل شمالی این دریاچه تقریبا خالی از سکنه است، اما در بخش جنوبی و غربی آن جمعیت زیادی ساکن هستند.
دریاچه تانگانیکا
- مساحت: 32893 کیلومتر مربع
- طول: 676 کیلومتر
- عمق: حداکثر 1435 متر
ششمین دریاچه بزرگ جهان دریاچه تانگانیکا است. این دریاچه در بخش مرکزی قاره آفریقا واقع شده است و با کشورهای تانزانیا، کنگو، زامبیا و بوروندی مرز مشترک دارد. تانگانیکا بزرگ‌ترین دریاچه قاره آفریقا به شمار میرود.
دریاچه تانگانیکا یک دریاچه آب شیرین است که 12 میلیون سال قبل در قاره آفریقا شکل گرفته است. عمق این دریاچه به قدری زیاد است که از بین دریاچه‌های آب شیرین جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است.
بیش از 2 هزار گونه گیاهی و جانوری در دریاچه تانگانیکا زندگی می‌کنند که تقریبا 600 گونه از آن‌ها را فقط می‌توان در این نقطه از جهان پیدا کرد.
دریاچه بایکال
- مساحت: 31500 کیلومتر مربع
- طول: 636 کیلومتر
- عمق: 1741 متر
دریاچه بایکال روسیه هفتمین دریاچه بزرگ جهان و بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین از نظر حجم است. بایکال 22 تا 23 درصد آب شیرین سطحی جهان را در خود جای داده است که این میزان آب بیشتر از مجموع تمام دریاچه‌های بزرگ آمریکای شمالی است.
علاوه بر این، بایکال عمیق‌ترین دریاچه روی کره زمین است و از شفاف‌ترین دریاچه‌های جهان به شمار میرود.
دریاچه گریت بر
- مساحت: 31080 کیلومتر مربع
- طول: 373 کیلومتر
- عمق: حداکثر: 82 متر
دریاچه گریت بر هشتمین دریاچه بزرگ جهان و چهارمین دریاچه بزرگ آمریکای شمالی است. این دریاچه در شمال غربی کانادا واقع شده است و بزرگ‌ترین دریاچه‌ای است که به طور کامل در این کشور قرار دارد.
دریاچه گریت بر پوشیده از آب سرد است و تقریبا هشت ماه سال سطح آن یخ می‌زند و به صورت منجمد باقی می‌ماند. جزایری که در نزدیکی خط ساحلی این دریاچه قرار دارند خالی از سکنه هستند.
کلام پایانی
انواع دریا و دریاچه روی کره زمین وجود دارد که همگی دو منبع آب مهم برای زندگی انسان هستند. دریاها معمولا بزرگ، عمیق و حاوی آب شور هستند، اما دریاچه‌ها وسعت و عمق کمتری دارند و آب آن‌ها می‌تواند شور یا شیرین باشد. دریاها برخلاف دریاچه‌ها با اقیانوس ارتباط دارند و این یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو است.
بزرگ و عمیق بودن دریاها و ارتباط با اقیانوس به حفظ بقای آن‌ها کمک می‌کند، در حالی که دریاچه‌ها ممکن است با گذشت زمان از بین بروند.
اگر بعد از خواندن این مطلب در مورد تفاوت دریا و دریاچه سوالی دارید، می‌توانید آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
سوالات متداول
دریا گودال بزرگ پر از آبی است که به اقیانوس راه دارد و مزه آب آن شور است.
دریاچه گودالی با وسعت کم تا متوسط است که از همه طرف با خشکی احاطه شده است و به اقیانوس راه ندارد. آب دریاچه می‌تواند شور یا شیرین باشد.
یک تفاوت دریا و دریاچه به نحوه شکل‌گیری آن‌ها مربوط است. دریاها همیشه طبیعی هستند و در اثر فرسایش یا عوامل مرتبط با سطح زمین ایجاد می‌شوند؛ اما دریاچه می‌توانند طبیعی یا مصنوعی باشند. دریاچه‌های مصنوعی توسط انسان و اغلب در طریق فرآیند سدسازی به وجود می‌آیند.
