آیا اگزما مسری است؟ + راه‌های درمان خانگی

اگزمای پوستی (Eczema) یا درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis) با التهاب، خشکی و خارش پوست مشخص می‌شود و در کودکان خردسال شایع‌تر است، اما می‌تواند در هر سنی رخ دهد.

گاهی‌اوقات علائم اگزما تمایل به شعله‌ور شدن دارند، به این معنی که این عارضه در بعضی از زمان‌ها تشدید می‌شود. بسیاری از درمان‌های پزشکی و راهکارهای خانگی به کنترل این بیماری و پیشگیری از عود آن کمک می‌کنند.

مرطوب نگه داشتن پوست و پیروی از سایر توصیه‌های مربوط به مراقبت از پوست می‌تواند خارش را تسکین دهد و از شعله‌ور شدن علائم جلوگیری کند.

در این مقاله از ایده آل مگ به بررسی درماتیت آتوپیک و انواع مختلف آن می‌پردازیم و علائم، علل و نحوه درمان این بیماری پوستی را توضیح می‌دهیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

اگزمای پوستی چیست؟

درماتیت آتوپیک یک بیماری التهابی است که باعث خشکی، خارش و قرمزی پوست می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اغلب در دوران نوزادی و اوایل کودکی شروع می‌شود، به طوری که تقریبا از هر چهار کودک یک نفر به اگزما مبتلا است.

در سنین نوجوانی، علائم این بیماری تقریبا در 60 درصد افراد مبتلا از بین می‌برد؛ با این حال، حدود 2 تا 3 درصد بزرگسالان به اگزما مبتلا هستند.

انواع اگزما

اصطلاح درماتیت آتوپیک اغلب برای توصیف اگزما استفاده می‌شود، چون شایع ترین نوع آن است؛ اما این بیماری پوستی انواع دیگری هم دارد، از جمله:

• درماتیت تماسی آلرژیک (Allergic contact dermatitis): یک نوع واکنش پوستی است که به دلیل تماس با یک ماده حساسیت‌زا رخ می‌دهد.
• اگزمای دیشیدروتیک (Dyshidrotic eczema): به تحریک پوست در کف دست‌ها و پاها اشاره دارد و با تاول‌های کوچک مشخص می‌شود. این بیماری در زنان شایع‌تر است.
• نورودرماتیت (Neurodermatitis): این بیماری منجر به ایجاد لکه‌های پوسته پوسته روی سر، ساعد، مچ دست و ساق پا می‌شود. علائم نورودرماتیت با خارش قسمت‌هایی از پوست، به عنوان مثال در اثر نیش حشره، شروع می‌شود.
• اگزمای دیسکوئید (Discoid eczema): اگزمای دیسکوئید که به آن درماتیت نومولار (Nummular dermatitis) هم می‌گویند، به صورت لکه‌های پوسته پوسته گرد، قرمز و بسیار خارش‌دار ظاهر می‌شود.
• درماتیت استازیس (Stasis dermatitis): این بیماری به تحریک پوست ساق پا اشاره دارد و معمولا به مشکلات گردش خون مربوط می‌شود.

بیشتر بخوانید: انواع مشکلات پوستی رایج را بیشتر بشناسید

اگزمای دست

بسیاری از محرک‌های رایج درماتیت آتوپیک، از جمله هوای سرد زمستان یا هوای گرم تابستان، می‌توانند به سرعت روی دست‌ها‌ تاثیر بگذارند و باعث خشکی، پوسته‌ پوسته شدن، سوزش و تورم آن‌‌ها شوند.

معمولا درماتیت تماسی و درماتیت دیشیدروتیک از رایج‌ترین مواردی هستند که دست‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

اگزمای صورت

این بیماری که باعث خشکی، پوسته پوسته شدن و خارش پوست می‌شود اغلب روی گونه‌ها و پیشانی تاثیر می‌گذارد.

اگزمای صورت می‌تواند هر شخصی را درگیر کند، اما معمولا در کسانی که سابقه ابتلا به آن را دارند و افرادی که به آسم، تب یونجه یا آلرژی مبتلا هستند شایع‌تر است؛ همچنین زنان بیشتر از مردان به آن دچار می‌شوند.

فرق اگزما با قارچ پوستی

درماتیت آتوپیک زمینه‌ ژنتیکی دارد و اغلب به دلیل تماس با مواد محرک یا آلرژی‌زا ایجاد می‌شود، در حالی که قارچ پوستی یک بیماری عفونی به شمار می‌رود؛ در نتیجه، باید از روش‌های متفاوتی برای درمان این 2 بیماری استفاده کرد.

علائم اگزما

علائم درماتیت آتوپیک در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل مختلف مانند سن، رنگ پوست و شدت بیماری بستگی دارد.

در بیشتر موارد، این علائم خفیف هستند؛ اما گاهی‌ اوقات ممکن است شعله‌ور شوند، یعنی شدت آن‌ها افزایش یابد. شایع‌ترین علائم این بیماری پوستی عبارتند از:

• لکه‌های خشک و پوسته پوسته روی پوست
• پوست ضخیم که رنگ آن تغییر کرده است
• برافروختگی پوست
• خارش

ظاهر پوست به میزان خاراندن بثورات (دانه پوستی) بستگی دارد؛ به عنوان مثال، افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک شدید ممکن است به دلیل خاراندن مداوم پوست به عفونت‌های پوستی مانند اگزمای عفونی مبتلا شوند.

علاوه بر این، محل، نوع و شدت بثورات بسته به سن فرد متفاوت است.

شیرخواران

شیرخواران زیر 2 سال اغلب موارد زیر را تجربه می‌کنند:

• ایجاد بثورات روی پوست سر و گونه‌ها
• بثوراتی که قبل از نشت مایع به صورت حباب دیده می‌شوند
• بثوراتی که باعث خارش شدید می‌شوند و خواب را مختل می‌کنند

کودکان

در کودکان و نوجوانان بالاتر از 2 سال، بثورات پشت چین‌های آرنج یا زانو، روی گردن، مچ دست و مچ پا و در چین بین باسن و پاها ایجاد می‌شوند. از علائم رایج درماتیت آتوپیک در دوران کودکی و نوجوانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بثورات پوستی برجسته
• بثوراتی که رنگ‌ آن‌ها روشن یا تیره می‌شود
• ضخیم شدن پوست (لیکنیفیکاسیون) که سپس به یک خارش دائمی تبدیل می‌شود

بزرگسالان

درماتیت آتوپیکی که بزرگسالان تجربه می‌کنند:

• از آنچه که در کودکان رخ می‌دهد، پوسته پوسته‌تر است
• در چین‌های آرنج، زانو یا پشت گردن ظاهر می‌شود
• قسمت زیادی از بدن را درگیر می‌کند
• باعث خارش دائمی می‌شود

افراد بالای 18 سال ممکن است در ناحیه آسیب دیده به خشکی شدید پوست یا عفونت‌ پوستی مبتلا شوند. بزرگسالانی که در کودکی اگزما داشته‌اند اما دیگر آن را تجربه نمی‌کنند، ممکن است با مشکلات زیر روبرو شوند:

• پوست خشک یا پوستی که به راحتی تحریک می‌شود
• اگزمای دست
• اگزما روی پلک‌ها

دلایل ابتلا به اگزما

دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث درماتیت آتوپیک می‌شود؛ با این حال، متخصصان سلامت معتقدند که احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارد.

اگر یکی از والدین به اگزمای پوستی مبتلا باشد، احتمال ابتلای کودک به این بیماری افزایش می‌یابد. بعضی از عوامل محیطی هم باعث ایجاد علائم درماتیت آتوپیک می‌شوند، مانند:

• محرک‌ها: این مواد شامل صابون‌ها، مواد شوینده، شامپوها، ضدعفونی‌کننده‌ها و آبمیوه‌های تازه، گوشت‌ها و سبزیجات هستند.
• آلرژن‌ها: مایت‌های گرد و غبار، حیوانات خانگی، گرده گیاهان و کپک‌ها همگی می‌توانند به اگزمای آلرژیک منجر شوند.
• میکروب‌ها: این میکروب‌ها شامل باکتری‌هایی مانند استافیلوکوک اورئوس، ویروس‌ها و بعضی از قارچ‌ها هستند.
• دما و شرایط هوا: هوای بسیار گرم یا بسیار سرد، رطوبت زیاد یا کم و تعریق ناشی از ورزش می‌تواند باعث بروز درماتیت آتوپیک شود.
• غذاها: محصولات لبنی، تخم‌مرغ، آجیل، دانه‌ها، سویا و گندم همگی می‌توانند باعث تشدید درماتیت آتوپیک شوند.
• استرس: استرس روی درماتیت آتوپیک تاثیر مستقیم ندارد، اما ممکن است علائم آن را بدتر کند.
• هورمون‌ها: زنان در شرایطی که سطح هورمون‌هایشان تغییر می‌کند، برای مثال دوران بارداری و در زمان‌های خاصی از چرخه قاعدگی، ممکن است علائم درماتیت آتوپیک را تجربه کنند.

درمان اگزما

در حال حاضر درماتیت آتوپیک درمان قطعی ندارد؛ با این حال، می‌توان به بهبود پوست آسیب دیده کمک کرد و احتمال شعله‌ور شدن علائم بیماری را به حداقل رساند. پزشک برنامه درمانی مناسب را با توجه به سن، وضعیت سلامتی و علائم شما مشخص می‌کند.

۱. درمان دارویی

از داروهای خوراکی و تزریقی به منظور درمان موارد زیر استفاده می‌شود:

• عفونت: پزشک معمولا برای درمان عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
• التهاب: در مواردی که درماتیت آتوپیک شدید است، پزشک از داروهایی مثل سیکلوسپورین، متوترکسات، پردنیزون، مایکوفنولات و آزاتیوپرین برای کنترل التهاب استفاده می‌کند. این قرص‌ها موثر هستند، اما به دلیل عوارض جانبی جدی نمی‌توان از آن‌ها برای مدت طولانی استفاده کرد.
• علائم شدید: داروهای بیولوژیک تزریقی (آنتی‌بادی‌های مونوکلونال) مثل دوپیلوماب و ترالوکینوماب برای کسانی که به بیماری متوسط تا شدید مبتلا هستند و به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، گزینه خوبی به شمار می‌روند، چون می‌توانند بدون ایجاد مشکل خاصی، علائم بیماری را کنترل کنند. دوپیلوماب برای افراد بالای 6 سال مناسب است، در حالی که از ترالوکینوماب برای بزرگسالان استفاده می‌شود.

۲. بهترین کرم و پماد برای اگزمای پوستی

کرم‌ها و پمادهای کورتیکواستروئیدی دسته‌ای از داروهای ضدالتهاب هستند که به تسکین علائم اصلی درماتیت آتوپیک مانند التهاب و خارش کمک می‌کنند.

آن‌ها بسته به قدرت خود به صورت داروی بدون نسخه (OTC) یا داروی نیازمند نسخه به فروش می‌رسند. به یاد داشته باشید که زیاده‌روی در مصرف این محصولات ممکن است به عوارض جانبی مختلفی از جمله نازک شدن پوست منجر شود.

کرم‌ها یا پمادهای حاوی مهارکننده کلسی‌نورین مثل تاکرولیموس و پیمکرولیموس می‌توانند برای افراد بالای 2 سال گزینه مناسبی باشند. این محصولات را طبق دستور، قبل از مرطوب کردن روی پوست بمالید و هنگام استفاده از آن‌ها از نور شدید خورشید دوری کنید.

۳. سایر درمان‌های پزشکی

علاوه بر داروها، درمان‌های دیگری هم برای کنترل علائم درماتیت آتوپیک وجود دارد، از جمله:

• پانسمان مرطوب: در این روش از پماد کورتیکواستروئیدی و باند مرطوب برای بستن ناحیه آسیب دیده استفاده می‌شود. گاهی‌اوقات این کار در بیمارستان برای افرادی که ضایعات گسترده دارند انجام می‌شود، چون یک پرستار ماهر باید آن را انجام دهد.
• نور درمانی: این درمان به افرادی توصیه می‌‎شود که با درمان‌های موضعی بهبود نمی‌یابند یا علائم آن‌ها پس از درمان دوباره به سرعت شعله‌ور می‌شود. نور درمانی موثر است، اما در درازمدت اثرات مضری دارد، از جمله پیری زودرس پوست، تغییر رنگ پوست (هیپرپیگمانتاسیون) و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست؛ به همین دلیل، معمولا در کودکان خردسال به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای شیرخواران توصیه نمی‌شود.
• مشاوره: اگر از وضعیت پوست خود خجالت‌زده یا ناامید هستید، صحبت با یک درمانگر یا مشاور می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• آرامش، اصلاح رفتار و بیوفیدبک: این راهکارها برای کسانی مفیدند که به خاراندن پوست خود عادت کرده‌اند.

۴. درمان سنتی درماتیت آتوپیک

درمان‌های جایگزین یا سنتی ممکن است به کاهش علائم اگزمای پوستی کمک کنند؛ اما به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی، همیشه قبل از امتحان کردن آن‌ها با پزشک مشورت کنید. درمان‌های سنتی عبارتند از:

• طب سوزنی و طب فشاری
• رایحه درمانی
• استفاده از عسل مانوکا (در افراد بالای یک سال)
• تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا، آرام‌سازی پیشرونده عضلانی یا تصویرسازی هدایت شده

۵. بهترین روغن برای درمان اگزما

از روغن‌های مفید برای درمان درماتیت آتوپیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• روغن درخت چای
• روغن نعناع
• روغن کالاندولا
• روغن بوراگ
• روغن جوجوبا
• روغن نارگیل
• روغن تخمه آفتابگردان

اکثر روغن‌های فوق باید با روغن‌های حامل رقیق شوند، چون در غیر این صورت ممکن است پوست را تحریک کنند؛ همچنین از آنجا که تحقیقات کمی درباره مزایا و عوارض احتمالی این روغن‌ها وجود دارد، توصیه می‌شود قبل از مالیدن آن‌ها روی پوست با پزشک مشورت کنید.

۶. درمان اگزمای پوستی با روش‌های خانگی

درمان‌های خانگی زیر به حفظ سلامت پوست و کاهش علائم درماتیت آتوپیک کمک می‌کنند:

• دوش گرفتن با آب ولرم
• استفاده منظم از مرطوب‌کننده، به خصوص بلافاصله پس از دوش گرفتن (این کار به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند)
• پوشیدن لباس‌های نخی و نرم
• استفاده نکردن از لباس‌های تنگ یا زبر
• استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز یا بخور در هوای خشک یا سرد
• استفاده از یک صابون ملایم یا شوینده غیرصابونی برای تمیز کردن پوست
• خشک کردن ملایم پوست با حوله به جای مالش دادن آن
• اجتناب از تغییرات سریع دما و فعالیت‌هایی که باعث تعریق می‌شوند
• شناسایی محرک‌های درماتیت آتوپیک و دوری کردن از آن‌ها
• کوتاه نگه داشتن ناخن‌ها برای جلوگیری از خراشیدن پوست

بیشتر بخوانید: بهترین آبرسان طبیعی پوست + روش ساخت در خانه

آیا اگزما مسری است؟

در افراد مبتلا به این بیماری، سد دفاعی پوست که مسوول حفظ رطوبت و محافظت از بدن در برابر عوامل خارجی است، آسیب می‌بیند. معمولا این آسیب به دلیل حساسیت به محرک‌های خارجی اتفاق می‌افتد و به عوامل عفونی مربوط نیست؛ بنابراین درماتیت آتوپیک یک بیماری مسری محسوب نمی‌شود و امکان سرایت آن از فردی به فرد دیگر وجود ندارد.

کلام پایانی

اگزمای پوستی درمان قطعی ندارد، اما شما می‌توانید با راهکارهای موجود علائم آن را کنترل کنید. درمان ممکن است شامل ترکیبی از دارو درمانی و تغییرات سبک زندگی باشد.

اگر قادر به کنترل بیماری خود نیستید یا علائم شما به مرور بدتر شده‌اند، با پزشک صحبت کنید. پزشک می‌تواند بسته به شرایط شما راهکار درمانی مناسب را پیشنهاد دهد.

سوالات متداول