جدول گروه خونی برای ازدواج + عوارض ناسازگاری خون

در گذشته، صحبت از «ناسازگاری گروه خونی» برای ازدواج، نگرانی‌های جدی را برای زوجین ایجاد می‌کرد. امروزه، با پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی، این نگرانی‌ها تا حد زیادی برطرف شده است. با این حال، آگاهی از اینکه گروه‌های خونی مرد و زن چه اثری بر بارداری و سلامت نسل آینده می‌گذارند، همچنان یک موضوع مهم در مشاوره قبل از ازدواج محسوب می‌شود.

در این مقاله، این موضوع پیچیده را به زبان ساده و کاربردی توضیح می‌دهیم و نشان می‌دهیم که چرا تنها یک عامل کوچک (Rh) اهمیت زیادی دارد. همچنین جدول گروه خونی برای ازدواج را نیز آورده‌ایم.

جدول گروه‌های خونی سازگار

زمانی که از سازگاری گروه‌های خونی برای ازدواج صحبت می‌شود، اولین موردی که به ذهن می‌رسد، سیستم ABO (گروه‌های خونی A و B و O و AB) است. با این حال، لازم است بدانید که ناسازگاری در سیستم ABO (مانند ازدواج گروه خونی A با گروه خونی B) معمولا در روند ازدواج یا سلامت جنین مشکل جدی ایجاد نمی‌کند و خطر اصلی، همان‌طور که در ادامه توضیح می‌دهیم، به عامل دیگری مربوط است. جدول زیر نگاهی کلی به سازگاری از نظر ABO دارد:

جدول گروه‌های خونی ناسازگار برای ازدواج

در علم پزشکی مدرن، از واژه ناسازگار برای ازدواج استفاده نمی‌شود، بلکه از اصطلاح «نیازمند مدیریت پزشکی» استفاده می‌شود. تنها ترکیب گروه‌های خونی که نیاز به پیگیری دقیق پزشکی دارد، در جدول زیر آمده است:

چه گروه های خونی نباید با هم ازدواج کنند

با توجه به پیشرفت‌های پزشکی، پاسخ ساده و قاطع این است: همه می‌توانند با هم ازدواج کنند و هیچ دو گروه خونی نباید به دلیل ناسازگاری، از ازدواج منع شوند.

در واقع، تمام ترکیب‌های گروه خونی می‌توانند ازدواج کرده و فرزندان سالمی داشته باشند، به شرطی که از وضعیت خونی خود آگاه بوده و در صورت لزوم، تحت مراقبت‌های ویژه پزشکی قرار گیرند.

آیا اختلاف گروه خونی مانع ازدواج است؟

خیر. اختلاف گروه خونی به هیچ وجه مانع قانونی، شرعی یا پزشکی برای ازدواج محسوب نمی‌شود. این اختلاف صرفا یک عامل ریسک بالقوه است که باید قبل از اقدام به بارداری، شناسایی و مدیریت شود. ازدواج‌های ناسازگار خونی از طریق تزریق‌های ساده‌ای که برای مادر انجام می‌شود، کاملا قابل کنترل هستند.

خطرات گروه خونی ناسازگار برای ازدواج

ازدواج با گروه خونی ناسازگار، اصلا خود ازدواج را در خطر قرار نمی‌دهد و در دوران بارداری خود را نشان می‌دهد. این خطر به عنوان بیماری همولیتیک جنین و نوزاد (HDFN) شناخته می‌شود.

اگر گروه خونی مادر منفی (Rh منفی) باشد و گروه خونی جنین مثبت (Rh مثبت)، گلبول‌های قرمز جنین ممکن است در طول بارداری یا زایمان وارد جریان خون مادر شوند. بدن مادر این سلول‌ها را به‌عنوان عامل بیگانه شناسایی کرده و شروع به تولید آنتی‌بادی (پادتن) می‌کند.

در بارداری‌های بعدی که جنین مجددا Rh مثبت است، این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند از جفت عبور کرده و گلبول‌های قرمز خون جنین را از بین ببرند. این اتفاق می‌تواند منجر به کم‌خونی شدید، یرقان، آسیب مغزی یا حتی مرگ جنین یا نوزاد در بارداری دوم به بعد شود.

نقش Rh مثبت و منفی در ازدواج

Rh مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده در مشاوره قبل از ازدواج است. تصور کنید که عامل Rh مانند یک پرچم کوچک بر روی گلبول‌های قرمز شماست. اگر این پرچم (آنتی‌ژن D) وجود داشته باشد، شما Rh مثبت (گروه خونی مثبت) هستید. اگر این پرچم وجود نداشته باشد، شما Rh منفی (گروه خونی منفی) هستید.

Rh چیست؟

Rh (یا عامل رِزوس) یک پروتئین خاص است که روی سطح سلول‌های قرمز خون قرار دارد. حدود ۸۵ درصد از مردم Rh مثبت و ۱۵ درصد Rh منفی هستند.

چرا Rh منفی زن به‌علاوه Rh مثبت مرد مهم است؟

اگر مردی Rh مثبت و زنی Rh منفی باشد، احتمال دارد فرزند آن‌ها Rh مثبت شود. در این شرایط، سیستم ایمنی زن،  خون کودک با گروه خونی مثبت را به عنوان «مهاجم» تلقی می‌کند و آماده حمله به آن می‌شود.

این آمادگی (تولید آنتی‌بادی) در بارداری اول معمولا بی‌خطر است، زیرا خون مادر و جنین اغلب تا لحظه زایمان ترکیب نمی‌شوند. اما در بارداری‌های بعدی، آنتی‌بادی‌های ساخته شده در بدن مادر فعال هستند و می‌توانند فورا به جنین حمله کنند.

چه زمانی خطر ایجاد می‌شود؟

خطر تنها زمانی ایجاد می‌شود که ترکیب خونی خاصی وجود داشته باشد و مدیریت پزشکی صورت نگیرد:

1. گروه خونی زن منفی است.
2. گروه خونی مرد مثبت است.
3. جنین گروه خونی مثبت را از پدر به ارث برده باشد.

در این حالت، زن باید در حدود هفته ۲۸ بارداری و همچنین پس از زایمان، یک آمپول به نام روگام (Rhogam) دریافت کند. این آمپول از ساخت آنتی‌بادی توسط بدن مادر جلوگیری می‌کند و خطر را به صفر می‌رساند.

چه زمانی اصلاً مشکل ندارد؟

در سه حالت زیر، هیچ خطری از نظر Rh (گروه خونی مثبت و منفی) برای جنین وجود ندارد و نیازی به تزریق روگام یا نگرانی خاصی نیست:

1. هر دو Rh مثبت باشند: (زن + و مرد +)
2. هر دو Rh منفی باشند: (زن – و مرد -)
3. زن Rh مثبت و مرد Rh منفی باشد: (زن + و مرد -). در این حالت، چون خود مادر پرچم Rh را دارد، به خون منفی یا مثبت فرزندش واکنشی نشان نمی‌دهد.

جدول گروه خونی و بارداری (پس از ازدواج)

این جدول خلاصه‌ای از مدیریت ریسک Rh در دوران بارداری است:

باورهای اشتباه درباره گروه خونی و ازدواج

در فرهنگ عامه، برخی باورهای نادرست درباره گروه‌های خونی و ازدواج وجود دارد که باید تصحیح شوند:

• اگر گروه‌های خونی ABO با هم فرق کنند، ازدواج خطرناک است.
• واقعیت: ناسازگاری ABO در بارداری بسیار نادر است و خطرات بسیار کمتری نسبت به ناسازگاری Rh دارد و به سادگی قابل مدیریت است.
• گروه خونی O با هیچ گروه خونی دیگری سازگار نیست.
• واقعیت: گروه خونی O اهداکننده عمومی است و در ازدواج هیچ مشکلی با سایر گروه‌ها ندارد. ناسازگاری ازدواج صرفا به عامل Rh بستگی دارد.
• اگر زوجین گروه خونی یکسان داشته باشند (مثلاً هر دو A+)، دیگر نیازی به آزمایش نیست.
• واقعیت: حتی اگر گروه‌های خونی ABO یکسان باشند، باید حتما Rh چک شود و همچنین آزمایش‌های غربالگری ژنتیکی دیگری که در مراکز مشاوره تجویز می‌شود، انجام گیرند.

آیا قبل ازدواج آزمایش گروه خونی ضروری است؟

پاسخ بله است.

اگرچه اختلاف گروه خونی مانع ازدواج نیست، اما آزمایش گروه خونی و Rh برای هر دو نفر از زوجین، یک بخش اساسی از غربالگری‌های پیش از ازدواج محسوب می‌شود.

هدف از این آزمایش، اطلاع از وضعیت Rh زوجین است تا در صورت Rh منفی بودن زن و Rh مثبت بودن مرد، تمهیدات لازم برای بارداری‌های آینده اندیشیده شود. آگاهی از این موضوع، تضمین‌کننده سلامت مادر و جنین در طول بارداری‌ها خواهد بود. هدف از این آزمایش، ممانعت از ازدواج نیست، بلکه برنامه‌ریزی برای آینده‌ای سالم و بی‌خطر است.